Sinh vật mang vi bào tử trùng Enterocytozoon hepatopenaei và một số yếu tố ảnh hưởng đến bệnh vi bào tử trùng ở tôm nuôi nước lợ

 
7 Ruốc NA x Việt Nam 
[13] 
8 Tép trứng NA x Việt Nam 
9 
Động vật 
phù du 
Artemia sp. x Ấn Độ, Thái Lan [20], [28] 
10 Artemia salina x Úc [16] 
11 Crangonyx sp. x Trung Quốc [27] 
12 
Macrocyclops 
distinctus 
x Trung Quốc [27] 
Ghi chú: “NA”- không có thông tin 
2.2. Sinh vật mang EHP ngoài giáp xác 
Có 03 loài sinh vật khác nhóm giáp xác được xác định có mang EHP, bao gồm 01 
loài giun nhiều tơ, 02 loài nhuyễn thể (hàu và ốc đinh) (Bảng 2). Trong đó, ốc đinh và 
giun nhiều tơ là loài bắt gặp phổ biến trong các ao nuôi tôm thương phẩm tại Việt Nam, 
còn hàu và giun nhiều tơ được sử dụng làm nguồn thức ăn tự nhiên cho nuôi vỗ tôm bố 
mẹ, trong đó giun nhiều tơ được sử dụng phổ biến hơn cả do đây là loài có thể nuôi và 
chủ động ngay cả khi cần số lượng lớn. Bên cạnh đó, trong hệ sinh thái thủy vực, giun 
nhiều tơ là một mắt xích trong chuỗi thức ăn [30]. Qua đó cho thấy, giun nhiều tơ hiện 
diện ở nhiều vai trò quan trọng trong thủy sản, đặc biệt là trong sản xuất tôm. Đây cũng 
là loài được xác định mang EHP [16], [20], [30] và mang WSSV [31], nguồn lây truyền 
bệnh cho tôm nuôi theo phương thức lây truyền ngang. 
L. T. Mây, T. T. M. Hạnh, T. T. T. Vinh / Sinh vật mang vi bào tử trùng (Enterocytozoon hepatopenaei) 
 46 
Bảng 2: Sinh vật mang EHP ngoài giáp xác 
TT 
Tên gọi tiếng 
Việt 
Tên khoa học 
Hình thức 
nhiễm 
Vùng nghiên 
cứu 
Nguồn 
1 Giun nhiều tơ Polychaeta sp. TN Ấn Độ, Úc [20], [30],[16] 
2 Ốc đinh NA TN Việt Nam 
[13] 
3 Hàu NA TN Việt Nam 
Ghi chú: TN - nhiễm tự nhiên; NA - không có thông tin 
2.3. Yếu tố vô sinh mang EHP 
EHP được tìm thấy trong môi trường nước ao nuôi khi ao có tôm nhiễm bệnh. 
Ngoài ra, mầm bệnh cũng được phát hiện trong phân tôm và trong bùn đáy ao nuôi tôm. 
Theo nghiên cứu của Otta, động vật bị nhiễm bệnh EHP có thể giải phóng vi bào tử ra 
môi trường thông qua sự phân hủy của con chết hoặc các tế bào gan, biểu mô ruột bong 
ra được chuyển xuống hệ tiêu hóa và ra ngoài theo phân [20]. EHP đã được ghi nhận có 
thể tồn tại trong môi trường nước hoặc bùn đáy từ sáu tháng đến một năm, tùy thuộc vào 
điều kiện môi trường ao nuôi [7]. 
Bảng 3: Yếu tố vô sinh mang EHP 
TT 
Yếu tố vô 
sinh mang 
EHP 
Hình thức nhiễm 
Vùng nghiên 
cứu 
Nguồn 
Tự nhiên Thí nghiệm 
1 Nước X X Ấn Độ, Thái 
Lan 
[7], [20], [25], [28] 
2 Phân tôm 
X X 
3 Bùn đáy ao X Ấn Độ [20] 
3. Một số yếu tố liên quan đến bệnh EHP 
3.1. Tuổi tôm và loài tôm 
Tôm nuôi có thể bị nhiễm bệnh EHP ở tất cả các giai đoạn phát triển, từ tôm post 
đến tôm trưởng thành và tôm bố mẹ. Nghiên cứu ở tôm trong trang trại và tôm ở ngoài 
mô hình nuôi thương phẩm cho thấy tỷ lệ tôm nhiễm EHP trong trại giống (10%) thấp 
hơn so với tỷ lệ tôm nhiễm EHP ở ao nuôi (60%) [22]. Nếu chỉ tính riêng trong giai đoạn 
nuôi thương phẩm tại ao thì giai đoạn tôm nhỏ tỷ lệ nhiễm EHP cao hơn giai đoạn lớn 
đối với vùng nuôi ở 3 tỉnh Bạc Liêu, Sóc Trăng và Cà Mau [13]. Một nghiên cứu khác đã 
ghi nhận thêm tỷ lệ nhiễm cao ở giai đoạn 31-50 ngày tuổi; giai đoạn trước 30 ngày tuổi 
và sau 51 ngày tỷ lệ nhiễm thấp hơn [22]. 
Bên cạnh đó, tỷ lệ nhiễm EHP cũng có thể có liên quan đến loài tôm. Theo Lê 
Hồng Phước, tỷ lệ nhiễm EHP trên tôm sú giống (6%) thấp hơn so với tôm thẻ chân trắng 
giống (9%) [13]. Tuy nhiên, đây là kết quả nghiên cứu ban đầu, nhóm tác giả cũng cho 
rằng cần có thêm nghiên cứu với số lượng mẫu nhiều và thời gian nghiên cứu trải dài hơn 
để kiểm chứng kết quả ban đầu. 
Trường Đại học Vinh Tạp chí khoa học, Tập 49 - Số 3A/2020, tr. 43-50 
 47 
3.2. Mùa vụ 
Tần suất xuất hiện của bệnh EHP có liên quan đến mùa vụ nuôi. Bệnh xuất hiện 
với tần xuất cao hơn trong vụ hè và thấp hơn trong vụ đông. Theo nghiên cứu của 
Prathisha và cộng sự tiến hành ở Tamil Nadu, Ấn Độ trên các trang trại tôm nuôi, vào vụ 
hè (tháng 1 đến tháng 5), tỷ lệ tôm nhiễm EHP ở tháng cao điểm là gần 35% (tháng 4); 
trong khi đó, vào vụ đông (tháng 9 đến tháng 12), tháng cao điểm nhất là gần 15% (tháng 
9 và tháng 11) [22]. Đối với tôm giống, theo nghiên cứu của Lê Hồng Phước và cộng sự, 
ở miền Nam Việt Nam, mùa mưa bắt gặp mẫu tôm giống dương tính với EHP cao gấp 
hai lần mùa khô [13]. 
3.3. Sự xuất hiện của hội chứng phân trắng 
Mặc dù EHP được khẳng định không phải là nguyên nhân gây hội chứng phân 
trắng (WFS) ở tôm nuôi nhưng có sự liên quan giữa EHP và WFS [29]. Nghiên cứu chỉ 
ra rằng ao nuôi chưa bị bệnh phân trắng có thể âm tính với EHP, nhưng ngược lại, ao đã 
bị bệnh phân trắng thường bắt gặp EHP, thậm chí bắt gặp với tỷ lệ tôm nhiễm cao. Theo 
Rajendran, tỷ lệ mẫu nhiễm EHP trong ao nuôi bị bệnh phân trắng (96,4%) cao hơn 
nhiều so với ao không bị WFS (39,4%) [23]. Kết quả nghiên cứu tương tự cũng được báo 
cáo bởi Hà [19]. 
4. Kết luận 
Các nghiên cứu đã xác định có 15 loài sinh vật mang EHP, trong đó chiếm ưu thế 
nhất là tôm (5 loài), tiếp đến là động vật phù du (04 loài), nhuyễn thể (2 loài), cuối cùng 
là cua, tép trứng, ruốc và giun nhiều tơ (1 loài). EHP đã được ghi nhận có thể tồn tại 
trong môi trường nước, bùn đáy và phân tôm nơi không có tế bào vật chủ hay tế bào vật 
mang. 
Một số yếu tố được xác định là có ảnh hưởng đến bệnh EHP bao gồm tuổi tôm, 
loài tôm, mùa vụ nuôi và sự xuất hiện của hội chứng phân trắng. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1] Anderson, I. G., Shariff, M., & Nash, G., “A hepatopancreatic microsporidian in 
pond-reared tiger shrimp, Penaeus monodon, from Malaysia”, Journal of 
Invertebrate Pathology, 1989. https://doi.org/10.1016/0022-2011(89)90020-7. 
[2] Cục Thú Y, Hội thảo Giải pháp phát triển nuôi tôm nước lợ hiệu quả, bền vững, Sóc 
Trăng, 17/9/2019. https://www.mard.gov.vn. 
[3] Chayaburakul, K., Nash, G., Pratanpipat, P., Sriurairatana, S., Withyachumnarnkul, B., 
“Multiple pathogens found in growth-retarded black tiger shrimp Penaeus monodon 
cultivated in Thailand”, Diseases of Aquatic Organisms, 60(2), 89-96, 2004. 
[4] CIBA, Annual report 2015-16, Chennai: Central Institute of Brackish Water 
Aquaculture, 2016. 
[5] FAO, Health management and biosecurity maintenance in white shrimp (Penaeus 
Vannamei) hatcheries in Latin America, FAO Fisheries Technical Paper, pp. 450, 
2003. 
L. T. Mây, T. T. M. Hạnh, T. T. T. Vinh / Sinh vật mang vi bào tử trùng (Enterocytozoon hepatopenaei) 
 48 
[6] Flegel, T. W., “The shrimp response to viral pathogens”, In The New Wave, 
Proceedings of the Special Session on Sustainable Shrimp Culture, Aquaculture 
2001, Browdy, C.L., Jory, D.E. (Eds.), LA: World Aquaculture Society, pp. 254-
278, 2001. 
[7] Giridharan, M., and Uma, A., “A Report on the Hepatopancreatic Microsporidiosis 
Caused by Enterocytozoon hepatopenaei (EHP) in Penaeus vannamei (Pacific White 
Shrimp) Farms in Thiruvallur District, Tamilnadu, India”, International Journal of 
Current Microbiology and Applied Sciences, 6(6): 147-152, 2017. 
[8] Hudson, D. A., Hudson, N. B., & Pyecroft, S. B., “Mortalities of Penaeus japonicus 
prawns associated with microsporidean infection”, Australian Veterinary Journal, 
2001. https://doi.org/10.1111/j.1751-0813.2001.tb13027.x 
[9] Joshi, J., Srisala, J., Truong, V. H., Chen, I. T., Nuangsaeng, B., Suthienkul, O., Lo, 
C. F., Flegel, T. W., Sritunyalucksana, K., and Thitamadee, S., “Variation in Vibrio 
parahaemolyticus isolates from a single Thai shrimp farm experiencing an outbreak 
of acute hepatopancreatic necrosis disease (AHPND)”, Aquaculture. 428-429, 297-
302, 2014. 
[10] Kalaimani, N., Ravisankar, T., Chakravarthy, N., Raja, S., Santiago, T.C. and 
Ponniah, A. G., “Economic Losses due to Disease Incidences in Shrimp Farms of 
India”, Fish. Techn., 50: 80-86, 2013. 
[11] Kummari, S., V. Haridas, D., Handique, S., Peter, S., Rakesh, C. G., Sneha, K. G., 
Pillai, D., “Incidence of Hepatopancreatic Microsporidiasis, by Enterocytozoon 
hepatopenaei (EHP) in Penaeus vannamei Culture in Nellore District, Andhra 
Pradesh, India and the Role of Management in its Prevention and Transmission”, 
International Journal of Current Microbiology and Applied Sciences, 2018. 
https://doi.org/10.20546/ijcmas.2018.702.254 
[12] Laisutisan K, Prasertsri S, Chuchird N, Limsuwan C., “Ultrastructure of the 
microsporidian Thelohania (Agmasoma) penaei in the pacific white shrimp 
(Litopenaeus vannamei)”, Kasetsart Journal: Natural Science, 33:41-8, 2009. 
[13] Lê Hồng Phước; Đặng Ngọc Thùy; Thới Ngọc Bảo; Nguyễn Thanh Trúc; Trần 
Minh Thiện; Trương Hồng Việt; Đoàn Văn Cường, Đánh giá một số yếu tố nguy cơ 
liên quan đến bệnh vi bào tử trùng (EHP) trong nuôi tôm thẻ chân trắng thâm canh 
tại một số tỉnh trọng điểm Đồng bằng Sông Cửu Long và đề xuất giải pháp kiểm 
soát ô nhiễm môi trường, hạn chế phát sinh bệnh trong thời gian tới, Báo cáo tổng 
kết nhiệm vụ, 2019. 
[14] Limsuwan, C., Chuchird, N., Laisutisan, K., “Efficacy of calcium hypochlorite on 
the prevalence of microsporidiosis (Thelohania) in pond-reared Litopenaeus 
vannamei”, Kasetsart Journal: Natural Science, 42(2), 282-288, 2008. 
[15] Luis. F. A, Jee E. H, D. V. M. and Kathy F. J. Tang, “Enterocytozoon 
hepatopenaei (EHP) is a risk factor for acute hepatopancreatic necrosis disease 
(AHPND) and septic hepatopancreatic necrosis (SHPN) in the Pacific white 
shrimp Penaeus vannamei”, Aquaculture, 2017. 
Trường Đại học Vinh Tạp chí khoa học, Tập 49 - Số 3A/2020, tr. 43-50 
 49 
[16] Mark S., Aquatic Animal Diseases Significant to Australia: Identification Field 
Guide, 5th Edition, Canberra: Australian Government Department of Agriculture, 
CC BY 4.0. 295-300, 2019. 
[17] Mukta S and Paramveer S., “Enterocytozoon hepatopenaei: A microsporidian in the 
midst of serious threat to shrimp aquaculture”, Journal of Entomology and Zoology 
Studies, 6(6): 936-939, 2018. 
[18] Newman S. G., “Microsporidian Impacts shrimp production - industry efforts 
address control, not eradication”, Glob Aquac Advocate, 16-17, 2015. 
[19] Nguyễn Thị Hà, Đồng Thanh Hà, Nguyễn Thị Thủy, Vũ Thị Kim Liên, “Phát hiện 
Enterocytozoon hepatopenaei ký sinh trên tôm sú (Penaeus monodon) nuôi ở Việt 
Nam và liên quan đến hội chứng phân trắng”, Tạp chí Nông nghiệp và phát triển 
nông thôn, 12:45-50, 2010. 
[20] Otta S. K., P. K. Patil, K. P. Jithendran, K. V. Rajendran, S. V. Alavandi, and K. K. 
Vijayan, “Managing Enterocytozoon hepatopenaei (EHP), microsporidial infections 
in vannamei shrimp farming: An Advisory”, CIBA e-publication, No. 29, 2016. 
[21] Prasertsri S, Limsuwan L, Chuchird N., “The effects of microsporidian (Thelohania) 
infection on the growth and histopathological changes in pond-reared Pacific white 
shrimp (Litopenaeus vannamei)”, Kasetsart Journal: Natural Science, 43:680-8, 
2009. 
[22] Prathisha R, Dr. M Rosalind George and Dr. K Riji John, “Assessment of 
occurrence of Enterocytozoon hepatopenaei (EHP) in South Tamil Nadu”, Journal 
of Entomology and Zoology Studies, 7(1): 137-142, 2019. 
[23] Rajendran, K. V., Shivam, S., Ezhil Praveena, P., Joseph Sahaya Rajan, J., Sathish 
Kumar, T., Avunje, S., Vijayan, K. K., “Emergence of Enterocytozoon hepatopenaei 
(EHP) in farmed Penaeus (Litopenaeus) vannamei in India”, Aquaculture, 454, 272-
280, 2016. 
[24] Raveendra, M., Suresh, G., Nehru, E., Pamanna, D., Venkatesh, D., Yugandhar 
Kumar, M., Neeraja, T., “Effect of Microsporidian Parasite Enterocytozoon 
hepatopenaei (EHP) on Pond Profitability in Farmed Pacific White Leg Shrimp 
Litopenaeus vannamei”, International Journal of Current Microbiology and Applied 
Sciences, 2018. https://doi.org/10.20546/ijcmas.2018.705.192 
[25] Salachan, P. V., Jaroenlak, P., Thitamadee, S., Itsathitphaisam, O., and 
Sritunyalucksana, K., “Laboratory cohabitation challenge model for shrimp 
hepatopancreatic microsporidiosis (HPM) caused by Enterocytozoon hepatopenaei 
(EHP)”, BMC Veterinary Research, 13:9, 2017. 
[26] Sritunyalucksana, K., Sanguanrut, P., Salachan, P. V., Thitamadee, S., Flegel, T. W., 
“Urgent appeal to control sprad of the shrimp microsporididian parasite 
Enterocytozoon hepatopenaei (EHP)”, Network of Aquaculture Centres in Asia-
Pacific (NACA), 4-6, 2015. 
L. T. Mây, T. T. M. Hạnh, T. T. T. Vinh / Sinh vật mang vi bào tử trùng (Enterocytozoon hepatopenaei) 
 50 
[27] Stentiford G. D., Dunn A. M., Microsporidian in Aquatic Invertebrates. In: Weiss L, 
Becnel JJ (eds) Microsporidia: Pathogens of Opportunity, New York: John Wiley & 
Son, Inc., 2014. 
[28] Tang, K. F., Pantoja, C. R., Redman, R. M., Han, J. E., Tran, L. H., and Lightner, D. 
V., “Development of in situ hybridization and PCR assays for the detection of 
Enterocytozoon hepatopenaei (EHP), a microsporidian parasite infecting penaeid 
shrimp”, Journal of Invertebrate Pathology. 130: 37-41, 2015. 
[29] Tangprasittipap A., Srisala J., Chouwdee S., Somboon M., Chuchird N., Limsuwan 
C., Srisuvan T., Timothy W. F. and Sritunyalucksana K., “The microsporidian 
Enterocytozoon hepatopenaei is not the cause of white feces syndrome in whiteleg 
shrimp Penaeus (Litopenaeus) vannamei Tangprasittipap et al.”, BMC Veterinary 
Research, 9:139, 2013. 
[30] Thitamadee S, Prachumwat A, Srisala J, Jaroenlak P, Salachan PV, 
Sritunyalucksana K., “Review of current disease threats for cultivated penaeid 
shrimp in Asia”, Aquaculture, 452:69-87, 2016. 
[31] Trương Thị Mỹ Hạnh, Huỳnh Thị Mỹ Lệ, Đặng Thị Lụa, Lê Thị Mây, Phan Thị 
Vân, “Sinh vật mang virus gây bệnh trên tôm”, Tạp chí Nông nghiệp và phát triển 
nông thôn, Số 10/2016, tr. 85-94, 2016. 
[32] Vũ Khắc Hùng, Nguyễn Thị Thanh Thùy, Nguyễn Thị Thu Giang, Nguyễn Văn 
Duy, Trần Nhật My, “Đường truyền lây vi bào tử trùng Enterocytozoon 
hepatonaei (EHP) gây bệnh trên tôm nuôi nước lợ”, Tạp chí Nông nghiệp và phát 
triển nông thôn, số 9, tr. 87-92, 2018. 
SUMMARY 
ORGANISMS CARRYING THE MICROSPORIDIAN PARASITE 
ENTEROCYTOZOON HEPATOPENAEI AND SOME FACTORS AFFECT 
THE MICROSPORIDIAN DISEASE IN BRACKISH WATER SHRIMP 
The microsporidian parasite (Enterocytozoon hepatopenaei - EHP) causes disease 
related to slow growth in the brackish water shrimp. The disease is determined to be 
transmitted both vertically (from broodstock to offspring) and horizontally (from infected 
individuals to heathy ones). This paper reviewed informations from both national and 
international publications reporting to the EHP cariers which could transmitte EHP to 
shrimp and some factors that affect EHP disease. The results showed that 15 species 
could be EHP carriers; those were shrimp (5 species), zooplankton (04 species), crab, 
eggs shrimps, small shrimps, snail, oysters and polychaete (1 species). EHP has been 
reported to exist in water, pond bottom and shrimp feces where there was not the present 
of host or carrier cell. Several factors affecting EHP have been recorded including 
farming season, age of shrimp, species of shrimp and white feces syndrome. 
Keywords: Enterocytozoon hepatopenaei (EHP); organism carrier; influence 
factor.