Khảo sát tình trạng nhiễm giáp xác chân tơ Octolasmis warwickii ngoại ký sinh trên ghẹ xanh Portunus pelagicus ở vùng biển Khánh Hòa và Phú Yên

 6 - 2018 35
2.2. Thu và xử lý mẫu ghẹ xanh 
Ghẹ xanh được mua trực tiếp từ những ngư dân đánh bắt ở vùng biển Khánh 
Hòa và Phú Yên từ tháng 10 năm 2015 đến tháng 3 năm 2016. Ghẹ được giữ trong 
xô đựng nước biển sạch có sục khí khi vận chuyển và lưu giữ tại phòng thí nghiệm. 
 Giới tính và kích thước (chiều rộng mai) của ghẹ được xác định theo phương 
pháp của Lai [12]. Số lượng và kích thước trung bình (mm) của ghẹ ở từng khu vực 
nghiên cứu được thể hiện ở bảng 1. 
Bảng 1. Số lượng và kích thước trung bình của ghẹ xanh 
(Portunus pelagicus) tại Khánh Hòa và Phú Yên 
Giới tính 
ghẹ 
Số lượng Kích thước (mm) 
(Giá trị trung bình ± độ lệch chuẩn) Khánh Hòa Phú Yên 
Ghẹ đực 35 45 100,4 ± 14,7 
Ghẹ cái 55 45 101,3 ± 1,43 
Tổng 90 90 100,7 ± 14,7 
 Tổng số 180 cá thể ghẹ (80 ghẹ đực và 100 ghẹ cái) có kích thước dao động 
trong khoảng 70 ÷151 mm. Để khảo sát tình trạng nhiễm ký sinh theo kích thước vật 
chủ, ghẹ xanh được chia thành 9 nhóm kích thước bao gồm: < 80 mm, 80÷84 mm, 
85÷89 mm, 90÷94 mm, 95÷99 mm, 100÷104 mm, 105÷109 mm, 110÷114 mm và 
nhóm ≥ 115 mm. Mỗi nhóm kích thước đều được phân biệt theo giới tính ghẹ. 
 2.3. Thu và định loại O. warwickii 
 Quan sát toàn bộ mặt ngoài của cơ thể ghẹ, sau đó lần lượt tách riêng các bộ 
phận: Càng, yếm, mai, mắt, râu, phần miệng, chân bò và chân bơi, cho vào các đĩa 
petri có chứa nước biển, sử dụng kính lúp và kính soi nổi để tiếp tục kiểm tra giáp 
xác chân tơ ký sinh. Khi phát hiện O. warwickii, dùng nhíp tách chúng ra khỏi vật 
chủ, đặt trong đĩa petri có nước biển, đếm và ghi nhận vị trí ký sinh. 
 Giáp xác chân tơ O. warwickii được phân loại theo Gray[8] và Jefferey[10] 
dựa theo đặc điểm như hình dạng và kích thước cơ thể, hình dạng, kích thước và vị 
trí của các phiến canxi ở phần đầu. 
 2.4. Xử lý số liệu 
 Tỷ lệ nhiễm và mật độ nhiễm ký sinh trùng loài O. warwickii được xác định 
theo Bush [5]. 
 Tỷ lệ nhiễm: ܲ	(%) = 100% ∗	௑ே 
 Mật độ nhiễm: ܫ = ௌ௑ 
 Nghiên cứu khoa học công nghệ 
Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 15, 6 - 2018 36
 Trong đó: 
 P: Tỷ lệ ghẹ xanh bị nhiễm O. warwickii, tính bằng đơn vị %. 
 I: Mật độ nhiễm O. warwickii của các cá thể ghẹ bị nhiễm. 
 X: Số cá thể ghẹ bị nhiễm O. warwickii. 
 N: Tổng số cá thể ghẹ được nghiên cứu. 
 S: Tổng số cá thể O. warwickii trên ghẹ bị nhiễm. 
 Số liệu được xử lý dựa vào các phép kiểm định phi tham số [16] bằng phần 
mềm SPSS (20) và Microsoft Excel (2013). Trong đó, kiểm định Chi bình phương 
được sử dụng để so sánh tỷ lệ nhiễm O. warwickii trên ghẹ xanh giữa hai khu vực 
nghiên cứu, giữa ghẹ đực và ghẹ cái, giữa ghẹ thuộc các nhóm kích thước khác 
nhau. Mật độ nhiễm O. warwickii trên ghẹ xanh giữa hai khu vực nghiên cứu và 
giữa ghẹ đực với ghẹ cái được so sánh dựa trên kiểm định Mann - Whitney. So sánh 
mật độ nhiễm O. warwickii trên ghẹ xanh thuộc các nhóm kích thước khác nhau sử 
dụng kiểm định Kruskal - Wallis. Mối tương quan giữa kích thước ghẹ xanh với tỷ 
lệ nhiễm và mật độ nhiễm được xác định bằng phương pháp Spearman’s correlation. 
Các số liệu thống kê được xử lý, mức độ ý nghĩa P ≤ 0,05. 
 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 
 3.1. Tình trạng nhiễm O. warwickii trên ghẹ xanh 
 Trong số 180 cá thể ghẹ được nghiên cứu, 39 cá thể nhiễm O. warwickii. Tổng 
số 1.189 cá thể O. warwickii được phát hiện với số lượng dao động từ 1÷42 cá 
thể/vật chủ. Tỷ lệ nhiễm và mật độ nhiễm tương ứng là 21,67 % và 30,5 ± 36,94. O. 
warwickii bám đơn lẻ hoặc thành chùm trên phần vỏ cứng bên ngoài của ghẹ bao 
gồm: Mai (trên cả mặt lưng và mặt bụng), các chân, càng, râu, mắt, yếm và phần 
miệng của ghẹ. Vị trí bám của O. warwickii trên ghẹ được thể hiện ở hình 1. 
Hình 1. O. warwickii ký sinh trên ghẹ xanh Portunus pelagicus 
Mai (A), mắt (B) và chân (C). Thang đo tương ứng 1 cm 
 Nghiên cứu khoa học công nghệ 
Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 15, 6 - 2018 37
 3.2. Mức độ nhiễm O. warwickii trên ghẹ xanh ở hai vùng biển Khánh Hòa 
và Phú Yên 
 Kết quả nghiên cứu cho thấy, tỷ lệ nhiễm O. warwickii trên ghẹ xanh ở Khánh 
Hòa và Phú Yên lần lượt là 21,1 % và 22,2 % và mật độ nhiễm tương tứng là 21,8 ± 24,4 
và 38,7 ± 45 (bảng 2). Xử lý thống kê cho thấy không có sự khác biệt có ý nghĩa 
giữa hai khu vực nghiên cứu về tỷ lệ (χ2 = 0,033; df = 1; P = 0,856) và mật độ nhiễm 
(Mann-Whitney, U = 144; P = 0,196). Sự gần nhau về vị trí địa lý cũng như tương 
đồng về đặc điểm khí hậu giữa hai tỉnh Khánh Hòa và Phú Yên có thể là nguyên 
nhân của những khác biệt không đáng kể nêu trên. Theo Phạm Nguyễn Hậu [2], tỷ lệ 
ghẹ nhiễm O. warwickii (39%) cao hơn trong khi mật độ nhiễm (17,26) thấp hơn so 
với số liệu trong nghiên cứu này. 
Bảng 2. Tỷ lệ nhiễm và mật độ nhiễm của O. warwickii trên ghẹ xanh 
tại Khánh Hòa và Phú Yên 
Vùng phân bố Số ghẹ kiểm tra 
Số cá thể 
O. warwickii 
Tỷ lệ 
nhiễm (%) Mật độ nhiễm 
Khánh Hòa 90 415 21,1a 21,8x ± 24,4 
Phú Yên 90 774 22,2a 38,7x ± 45 
 Ghi chú: Các giá trị trong cùng một cột có ký tự chữ giống nhau thể hiện sự 
khác biệt không có ý nghĩa thống kê (P > 0,05). 
 3.3. Mức độ nhiễm O. warwickii theo giới tính ghẹ xanh 
 Trong tổng số 80 ghẹ đực ghi nhận 10 cá thể nhiễm O. warwickii và 100 ghẹ 
cái có 29 cá thể nhiễm. Tỷ lệ nhiễm O. warwickii ở ghẹ đực (12,5%) thấp hơn ghẹ 
cái (29%) có ý nghĩa thống kê (χ2 = 7,129; df = 1; P = 0,008). Trong khi đó, mật độ 
nhiễm giữa ghẹ đực và ghẹ cái không có sự khác nhau có ý nghĩa thống kê (Mann-
Whitney, U = 85,5; P = 0,055) (bảng 3). Kết quả nghiên cứu này phù hợp với nghiên 
cứu của Phạm Nguyễn Hậu [2]. 
Bảng 3. Tỷ lệ và mật độ nhiễm của O. warwickii trên ghẹ xanh đực và cái 
Giới tính Số ghẹ kiểm tra 
Số cá thể 
O. warwickii 
Tỷ lệ 
nhiễm (%) 
Mật độ nhiễm 
(ký sinh trùng/vật 
chủ nhiễm) 
Ghẹ đực 80 100 12,5a 10x ± 11 
Ghẹ cái 100 1089 29b 37,6x ± 40,2 
 Ghi chú: Các giá trị trong cùng một cột có ký tự chữ giống nhau thể hiện sự 
khác biệt không có ý nghĩa thống kê (P > 0,05). 
 Nghiên cứu khoa học công nghệ 
Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 15, 6 - 2018 38
 Trong báo cáo về sự sinh trưởng của ghẹ xanh Portunus pelagicus trong các 
bể nuôi cho thấy ghẹ lột vỏ tối đa 16 lần. Trung bình ghẹ đực cần 272 ngày từ lần lột 
vỏ thứ nhất đến lần thứ 16. Đối với ghẹ cái, con số này tăng lên 332 ngày [11]. Theo 
nhận định của nhóm tác giả, thời gian giữa các lần thay vỏ của ghẹ cái dài hơn ghẹ 
đực có thể làm tăng thêm cơ hội cho các ấu trùng giáp xác chân tơ bám và phát triển 
trên phần vỏ ngoài của ghẹ, là nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ nhiễm O. warwickii ở ghẹ 
cái cao hơn ghẹ đực. Tuy nhiên, cần tiếp tục nghiên cứu để làm rõ vấn đề này. 
 3.4. Mối tương quan giữa mức độ nhiễm O. warwickii với kích thước vật chủ 
Bảng 4. Tỷ lệ và mật độ nhiễm của O. warwickii trên ghẹ xanh 
ở các nhóm kích thước khác nhau 
Kích thước 
(mm) 
Ghẹ đực Ghẹ cái 
Số 
ghẹ
Tỷ lệ 
nhiễm (%) 
Mật độ 
nhiễm 
Số 
ghẹ
Tỷ lệ 
nhiễm (%) 
Mật độ 
nhiễm 
< 80 5 0 0 7 0 0 
80÷84 4 0 0 9 11,1 40 
85÷89 10 10 6 5 0 0 
90÷94 5 40 6 ± 4 11 18,2 7 ± 4 
95÷99 19 15,8 6,7 ± 5,9 15 26,7 33,5 ± 38,3 
100÷104 10 0 0 9 44,4 24,8 ± 25 
105÷109 8 12,5 10 12 33,3 13,3 ± 13,3 
110÷114 8 25 4 15 26,7 47 ± 32,3 
≥ 115 11 27,3 17,3 ± 15,4 17 58,8 56,1 ± 48,1 
Kết quả bảng 4 cho thấy không ghi nhận được trường hợp nào trong nhóm 
ghẹ < 80 mm (cả ghẹ đực và ghẹ cái) bị nhiễm O. warwickii. Kích thước thành thục 
sinh dục nhỏ nhất ở ghẹ đực là 81 mm và ghẹ cái là 79 mm [14]. Như vậy có khả 
năng ghẹ đang trong thời kỳ sinh trưởng và lột xác, chưa tham gia sinh sản nên ít bị 
nhiễm ngoại ký sinh. 
Số liệu xử lý thống kê đã cho thấy đối với ghẹ đực không có sự phụ thuộc giữa 
tỷ lệ nhiễm ngoại ký sinh O. warwickii với kích thước vật chủ (χ2 = 7,975; df = 8; 
P = 0,436). Ngược lại với ghẹ cái có mối liên hệ giữa hai thông số này (χ2 = 15,5; 
df = 8; P = 0,050). Mối tương quan dương ở mức độ lớn (Spearman correlation test, 
rs = 0,882; N = 9; P = 0,002) thể hiện khi kích thước ghẹ cái càng lớn, tỷ lệ nhiễm 
O. warwickii càng cao. 
 Nghiên cứu khoa học công nghệ 
Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 15, 6 - 2018 39
Đối với mật độ nhiễm, ở ghẹ đực không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê 
giữa các nhóm kích thước (H = 7,684; df = 8; P = 0,465), trong khi đó sự khác biệt 
này đã được ghi nhận ở ghẹ cái (H = 16,531; df = 8; P = 0,035). Mối tương quan giữa 
kích thước ghẹ cái với mật độ nhiễm là tương quan dương ở mức độ lớn (Spearman 
correlation test, rs = 0,669; N = 9; P = 0,049). 
Trong quá trình sinh trưởng của ghẹ xanh, kích thước (chiều rộng mai) càng 
lớn, thời gian giữa các lần lột xác càng dài [11]. Do vậy có thể làm tăng cơ hội cho 
ấu trùng ký sinh bám và phát triển trên vật chủ, đó là nguyên nhân của mối tương 
quan dương giữa kích thước ghẹ với tỷ lệ nhiễm, mật độ nhiễm O. warwickii ở ghẹ 
cái. Tuy nhiên, xu hướng này lại không được quan sát thấy ở ghẹ đực. Ngoài thời 
gian giữa các lần lột xác, tập tính sống đặc biệt là các tập tính khi sinh sản của ghẹ 
theo từng giới tính cũng có thể có những ảnh hưởng nhất định đến khả năng lây 
nhiễm ký sinh trùng. Cần có những nghiên cứu sâu hơn để giải thích vì sao không có 
những mối tương quan tương tự ở ghẹ đực. 
4. KẾT LUẬN 
- Không ghi nhận thấy sự khác biệt về tình trạng nhiễm giáp xác chân tơ ngoại 
ký sinh O. warwickii ở ghẹ xanh tại hai vùng biển Khánh Hòa và Phú Yên. 
- Tỷ lệ nhiễm O. warwickii ở ghẹ cái cao hơn ghẹ đực nhưng mật độ nhiễm 
không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê. 
- Không ghi nhận được sự lây nhiễm O. warwickii ở nhóm ghẹ có kích thước 
nhỏ hơn 80mm. Kết quả xử lý thống kê cho thấy, có mối tương quan dương giữa 
kích thước của ghẹ cái với tỷ lệ nhiễm (rs = 0,882) và mật độ nhiễm (rs = 0,669). 
Trong khi đó, ghẹ đực không xác định được mối tương quan tương tự. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Lê Văn Yên, Nghiên cứu một số bệnh thường gặp trên các loại cua nuôi phổ 
biến và ghẹ Portunus pelagicus, các biện pháp phòng trị, Báo cáo đề tài cấp 
bộ, Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản III, 2006. 
2. Phạm Nguyễn Hậu, Nghiên cứu ký sinh trùng trên ghẹ xanh (Portunus 
pelagicus Linnaeus, 1766) tự nhiên ở vùng biển Nha Trang - Khánh Hòa, 
Luận văn tốt nghiệp thạc sỹ trường Đại học Nha Trang, 2012. 
3. Võ Thế Dũng, Glenn Allan Bristow, Phạm Nguyễn Hậu, Nguyễn Thị Hồng 
Tuyên, Một số ký sinh trùng ký sinh ở Ghẹ xanh (Portunus pelagicus Linaeus, 
1766) đánh bắt tại vùng biển Khánh Hòa, Tạp chí Khoa học Công nghệ Thủy 
Sản - Trường Đại học Nha Trang, 2013, 3:11-15. 
4. Alsaqabi S. M., Eshky A. A., Albelali A. S. Parasitic infections in the blue 
crab swimmer Portunus pelagicus(Linnaeus, 1758), (Arthropoda: crustacea) 
found in the Arabian Gulf (Kingdon of Saudi Arabia), Reach paper, 2010, 
28(3):185-186. 
 Nghiên cứu khoa học công nghệ 
Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 15, 6 - 2018 40
5. Bush A. O., Lafferty K. D., Lotz J. M., Shostak A. W, Parasitology meets 
ecology on its own terms: Margolis et al. revisited, Journal of Parasitology, 
1997, 83(4):575-583. 
6. Fisheries and Aquaculture Department - FAO, Portunus pelagicus, 2014, p. 
65-67. 
7. Fransen C. H. J. M., Macrophthalmus (Macrophthalmus) ceratophorus Sakai, 
1969 (Crustacea: Decapoda: Brachyura: Ocypodidae) recorded from the 
Amirante Islands, western Indian Ocean, Commemorative volume for the 80th 
birthday of Willem Vervoort, 1998, p.341-348. 
8. Gray J. E, Synopsis of the Genera of Cirripedcs arranged in Natural Famines, 
with a Description of some new species. Philosophy, 1825, p.94-100. 
9. Jeffries W. B., Voris H. K., Chang M. Y., Diversity and distribution of the 
pedunculate barnacle Octolasmis in the seas adjacent to Singapore, J. 
Crustac. Biol., 1982, 2(4):562-569. 
10. Jeffries W. B., Voris H. K., Naiyanetr P., Panha S., Pedunculate Barnacles of 
the Symbiotic Genus Octolasmis (Cirripedia : Thoracica : Poecilasmatidae) 
from the Northern Gulf of Thailand, The Natural History Journal of 
Chulalongkorn University, 2005, 5:9-13. 
11. Josileen J., Menon N. G., Growth of the blue swimmer crab, Portunus 
pelagicus in captivity, The Natural History Journal of Chulalongkorn 
University, 2005, 78(1):1-18. 
12. Lai J. C. Y., Ng P. K. L., Davie P. J. F., A revision of the Portunus pelagicus 
(Linnaeus, 1758) species complex (Crustacea: Brachyura: Portunidae), with 
the recognition of four species, The rafles bulletin of zoology, 2010, 
58(2):199-237. 
13. Romano N., Zeng C., Ontogenetic changes in tolerance to acute ammonia 
exposure and associated gill histological alterations during early juvenile 
development of the blue swimmer crab, Portunus pelagicus, Aquaculture, 
2007, 266(4):246-254. 
14. Sheilds J. D., Wood F. E. I., Impact of parasites on the reproduction and 
fecundity of the blue sand crab Portunus pelagicus from Moreton Bay, 
Australia, Marine ecology progress series, 1993, 92:159-170. 
15. Tan A. N., Christianus A., Satar M. K. A., Epibiont Infestation on Horseshoe 
Crab Tachypleus gigas (Müller) at Pantai Balok in Peninsular Malaysia, Our 
Nature., 2011, 9:9-15. 
16. Zar J. H., Biostatistical analysis, Prentice Hall, New Jersey, 1996, 662 p. 
 Nghiên cứu khoa học công nghệ 
Tạp chí Khoa học và Công nghệ nhiệt đới, Số 15, 6 - 2018 41
SUMMARY 
INFESTARION STATUS OF EPIZOIC BARNACLE 
Octolasmis warwickii ON BLUE SWIMMING CRAB Portunus pelagicus 
AT KHANH HOA AND PHU YEN PROVINCES 
The blue swimming crab, Portunus pelagicus (Linnaeus, 1758), is an 
economically important species. The presentation of epizoic pedunculate barnacles 
Octolasmis warwickii may cause difficulties for the growth and development of the 
host. In this article, we present the infestation status of O. warwickii on Portunus 
pelagicus in different studied areas, males and females and size-groups of crabs. A 
total of 180 individuals of Portunus pelagicus were examined (90 individuals in 
Khanh Hoa and 90 individual in Phu Yen included 100 females and 80 males). The 
results show that the infestation status of O. warwickii on Portunus pelagicus was 
not significant different between Khanh Hoa and Phu Yen. The prevalence of 
infestation in female crabs (29%) was significantly higher than in males (12.5%). 
The infestation varies between size groups; no infection was detected in < 80 mm 
crabs (both males and females); in female crabs, there was strong positive correlation 
between the size groups with prevalence (rs = 0.882) and mean intensity (rs = 0.669), 
while no correlation was observed between male size groups. 
Keywords: Blue swimming crab, Portunus pelagicus, Octolasmis warwickii, 
pedunculate, prevalence, mean intensity, Ghẹ xanh, giáp xác chân tơ, tỷ lệ nhiễm, 
mật độ nhiễm. 
Nhận bài ngày 06 tháng 02 năm 2017 
Phản biện xong ngày 07 tháng 5 năm 2018 
Hoàn thiện ngày 16 tháng 5 năm 2018 
(1) Chi nhánh Ven Biển, Trung tâm Nhiệt đới Việt - Nga 
(2) Viện Công nghệ sinh học và Môi trường, Đại học Nha Trang