Khóa luận Nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật đối với bệnh vàng lá thối rễ cây ba kích tại tỉnh Quảng Ninh

c MICROTECH-1(NL)(NL) đều cho 
hiệu quả giảm bệnh so với đối chứng, cụ thể mức độ bị bệnh chỉ còn 29,56 và 
29,78%, tương ứng. 
Trong khi đó, sự kết hợp cả biện pháp xử lý cây con và xử lý đất hoặc bằng 
SH-BV1 hoặc MICROTECH-1(NL)(NL) có khả năng giảm bệnh xuống còn 20,89 và 
14,22%, tương ứng. Đặc biệt, việc kết hợp xử lý cả cây con và đất trước khi trồng 
bằng cả hai loại chế phẩm sinh học SH-BV1 và MICROTECH-1(NL)(NL) đã làm 
giảm đáng kể mức độ bị nhiễm bệnh xuống còn 12,22% (Hình 4.2). 
30 
Như vậy, biện pháp xử lý cây con và đất trồng bằng cả hai loại chế phẩm sinh 
học SH-BV1 và MICROTECH-1(NL)(NL) là biện pháp phòng chống bệnh vàng lá 
thối củ hiệu quả nhất. 
0.00
10.00
20.00
30.00
40.00
50.00
60.00
70.00
80.00
90.00
100.00
Tỷ
 lệ
 b
ện
h 
(%
)
Tỷ lệ bệnh vàng lá thối củ (%)
a
b b
c c
d
e e
Hình 4.2. Ảnh hưởng của các biện pháp xử lý cây con và xử lý đất đối với tỷ lệ 
bệnh vàng lá thối củ cây ba kích tím (Ba Chẽ, 2018). 
A B
Hình 4.3. Hiệu quả của biện pháp xử lý cây ba kích con trong giai đoạn vườn 
ươm bằng chế phẩm sinh học SH-BV1 và MICROTECH-1(NL). (A) Cây ba kích 
con được xử lý bằng chế phẩm sinh học SH-BV1 và MICROTECH-1(NL) 2 
lần/tháng, trong 3 tháng trước khi trồng. (B). Cây ba kích con không được xử lý, 
chỉ tước bằng nước thường làm đối chứng. 
31 
4.3. Nghiên cứu ảnh hưởng của phân bón đến bệnh vàng lá thối rễ cây Ba kích 
Đã tiến hành nghiên cứu về ảnh hưởng của các mức phân bón khác nhau đến 
tỷ lệ bệnh vàng lá thối rễ. Tuy nhiên, không có sự khác nhau có ý nghĩa giữa tỷ lệ 
bệnh của các công thức phân bón khác nhau (Bảng 4.2). Như vậy, việc sử dụng 
phân bón với các liều lượng khác nhau đã không có sự sai khác có ý nghĩa đến sự 
phát sinh và phát triển của bệnh vàng lá thối rễ cây ba kích. 
Bảng 4.2. Ảnh hưởng lượng phân bón đến tỷ lệ bệnh vàng lá 
 thối củ cây ba kích (Ba chẽ, năm 2018) 
 Đơn vị: % 
Công thức 
Tỷ lệ bệnh (%) 
1TSXL 3TSXL 5TSXL 7TSXL 
6 tấn phân Hữu cơ Vi sinh + 170 kg 
N + 100 kg P2O5 + 90 kg K2O 
10,9 13,1 14,8 17,5 
6 tấn phân Hữu cơ Vi sinh + 150 kg 
N + 90 kg P2O5 + 80 kg K2O 
9,9 11,2 13,2 14,7 
6 tấn phân Hữu cơ Vi sinh + 130 kg 
N + 80 kg P2O5 + 70 kg K2O 
8,2 9,7 12,2 13,6 
6 tấn phân Hữu cơ Vi sinh + 110 kg 
N + 70 kg P2O5 + 60 kg K2O 
8,1 9,4 11,6 12,9 
P >0,05 >0,05 >0,05 >0,05 
CV(%) 16,8 13,36 11,45 5,36 
LSD0.05 ns ns ns ns 
Ghi chú: ns (not significant) đối với trường hợp P>0,05 
 TSXL: Tháng sau xử lý. 
4.4. Nghiên cứu hiệu lực của thuốc sinh học trong phòng trừ bệnh hại chính 
trên cây ba kích tím tại Quảng Ninh 
Kết quả đánh giá hiệu lực của một số chế phẩm sinh học và thuốc BVTV có 
nguồn gốc sinh học đối với bệnh vàng lá thối củ cây ba kích tím cho thấy tất cả các 
chế phẩm được sử dụng làm thí nghiệm đều có hiệu lực trừ bệnh vàng lá thối củ. 
Chế phẩm MICROTECH-1(NL) cho hiệu lực phòng trừ bệnh cao nhất đạt 68,41% ở 
32 
thời điểm sau xử lý 60 ngày và hiệu lực này kéo dài và đạt 66,25% ở thời điểm 90 
ngày sau xử lý. 
Chế phẩm SH-BV1 cũng cho hiệu quả phòng chống tương tự ở các thời điểm 
sau xử lý 30 ngày và 90 ngày. Đây là các chế phẩm sinh học được nghiên cứu và 
phát triển bởi Viện Bảo vệ thực vật để phòng trừ nhóm bệnh hại trong đất do nấm 
Fusarium spp. gây ra và đã được áp dụng thành công trên nhiều loại cây trồng cạn. 
Các loại chế phẩm còn lại có hiệu lực trừ bệnh tương đương nhau nhưng thấp hơn 
so với MICROTECH-1(NL) và SH-BV1 (Bảng 4.4). 
Bảng 4.3. Hiệu lực của một số chế phẩm sinh học thuốc BVTV có nguồn gốc 
sinh học đối với bệnh vàng lá thối củ cây ba kích tím (Ba Chẽ, năm 2018) 
Công thức 
Tỷ lệ 
cây bị 
bệnh 
TXL 
10 
NSXL 
20 
NSXL 
30 
NSXL 
60 
NSXL 
90 
NSXL 
Bacillus subtilis 13,07 19,18b 37,46b 35,37b 24,84b 21,60cd 
Citrus oil 12,80 22,06b 35,87b 32,01b 21,70b 17,22d 
Chitosan 11,47 19,63b 36,39b 34,26b 29,92b 14,10d 
Trichoderma spp. 12,00 22,64b 38,86b 38,98b 33,53b 29,06bc 
Chaetomium sp. 
và Trichoderma sp. 
12,53 20,83b 41,87 39,54b 37,47b 33,87b 
SH-BV1 11,73 27,85b 45,55 61,47a 61,27a 58,48a 
MICROTECH-1(NL) 12,27 35,12a 54,29a 67,01a 68,41a 66,52a 
Đối chứng 
(không xử lý) 
13,07 - - - - - 
P <0,05 <0,05 <0,05 <0,05 <0,05 
CV (%) 9,23 14,65 16,88 17,62 11,99 
LSD0.05 4,24 6,72 7,75 8,09 5,50 
Ghi chú: NSXL: Ngày sau xử lý 
4.5. Nghiên cứu hiệu lực của thuốc hóa học trong phòng trừ bệnh vàng lá thối 
rễ trên cây ba kích tím tại Quảng Ninh 
 * Trên môi trường nhân tạo: 
Trong số các loại hoạt chất thử nghiệm, sự có mặt của hỗn hợp hoạt chất 
metalaxyl M + mancozeb trong môi trường PDA đã ức chế hoàn toàn sự phát triển 
33 
của tản nấm, hiệu lực đạt 100%. Tiếp đến là hỗn hợp hoạt chất difenoconazole + 
propiconazole đạt hiệu lực ức chế trên 86% sau 3 ngày và 5 ngày thí nghiệm (Bảng 
4.4, Hình 4.3). 
Hình 4.4. Khả năng ức chế của một số loại thuốc bảo vệ thực vật hóa học đối với 
sự phát triển của nấm F. fujikuroi trên môi trường nhân tạo sau 5 ngày thử 
nghiệm (Viện Bảo vệ thực vật, 2017) 
Bảng 4.4. Khả năng ức chế của một số loại hoạt chất bảo vệ thực vật đối với 
nấm F. fujikuroi trên môi trường thí nghiệm (Viện Bảo vệ thực vật, năm 2017) 
Hoạt chất (Tên thuốc) 
Đường kính tản nấm 
(cm) 
Hiệu lực (%) 
 3 NSXL 5 NSXL 3 NSXL 5 NSXL 
Propineb (Antracol 70WP) 1,8 3,0 64,7 64,3 
Metalaxyl M + mancozeb 
(Ridomil Gold 68WG) 
0,0 0,0 100,0 100,0 
Difenoconazole + 
propiconazole (Tilt Super 
300EC) 
0,7 1,1 86,3 86,9 
Copper hydroxide (Dupont 
Kocide 53.8WG) 
2,5 4,1 51,0 51,2 
Đối chứng 5,1 8,4 - - 
CV (%) - - 2,45 19,3 
LSD0.05 - - 0,065 0,82 
Ghi chú: NSXL: Ngày sau xử lý 
34 
* Thí nghiệm trên đồng ruộng: 
Do tác nhân gây bệnh vàng lá thối củ tồn tại trong đất, tác động của thuốc đến 
tác nhân gây bệnh thường chậm hơn so với các loại bệnh hại các bộ phận trên mặt 
đất. Hiệu lực của thuốc được đánh giá gián tiếp qua phân tích, đánh giá tỷ lệ cây 
biểu hiện vàng lá trên mặt đất. 
Trong số các loại hoạt chất thí nghiệm, hỗn hợp Metalaxyl M+Mancozeb có hiệu 
lực phòng trừ bệnh vàng lá thối củ cao nhất. Sau 1 tháng xử lý, hiệu lực phòng trừ của 
hỗn hợp hoạt chất này đạt 62,65%, tăng lên và đạt cao nhất 75,90% sau 3 tháng xử lý 
trước khi giảm dần và chỉ còn 58,76% sau 5 tháng xử lý. Mặc dù hỗn hợp hoạt chất 
difenoconazole + propiconazole và chlorothalonil có hiệu lực phòng trừ tương đương 
nhau sau 1 tháng xử lý; tuy nhiên, hiệu lực của hỗn hợp difenoconazole + 
propiconazole tăng vượt hơn so với chlorothalonil sau 2, 3, 4 và 5 tháng xử lý. 
Bảng 4.5. Hiệu lực của một số loại thuốc hóa học đối với bệnh vàng lá thối củ 
hại cây ba kích tím (Ba Chẽ, năm 2018). 
 Đơn vị: % 
Công thức 
Thời gian sau xử lý thuốc (tháng) 
1 2 3 4 5 
Propineb (Antracol 70WP) 43,85c 40,67d 37,58d 28,70d 9,00d 
Metalaxyl M+Mancozeb 
(Ridomil Gold 68WG) 
62,65a 72,19a 75,90a 71,57a 58,76a 
Difenoconazole+Propiconazole 
(Tilt Super 300EC) 
46,76b 65,19b 65,20b 55,58b 47,31b 
Chlorothalonil (Daconil 75WP) 57,09c 55,82c 59,98c 48,79c 29,73c 
Đối chứng - - - - - 
P <0,05 <0,05 <0,05 <0,05 0,05 
CV(%) 20,57 16,43 2,85 6,22 12,34 
LSD0.05 21,61 19,20 3,40 6,35 8,92 
35 
Hình 4.5. Đánh giá hiệu lực của một số loại thuốc bảo vệ thực vật đối với bệnh 
vàng lá thối củ hại cây ba kích (Ba Chẽ, 2017-2018). 
Cụ thể difenoconazole + propiconazole đạt và duy trì hiệu lực trên 65% trong 
khoảng thời gian từ 2-3 tháng sau xử lý trước khi giảm dần và chỉ còn 47,31% sau 5 
tháng xử lý. Trong khi đó, hoạt chất chlorothalonil đạt hiệu lực phòng trừ trên 55% 
sau khi xử lý 1 tháng và duy trì hiệu lực này cho đến thời điểm 3 tháng sau xử lý 
trước khi giảm và chỉ còn gần 30% sau 5 tháng xử lý. Hoạt chất còn lại propineb có 
hiệu lực thấp đối với bệnh vàng lá thối củ trong điều kiện đồng ruộng, chỉ đạt <45% 
trong suốt thời gian thực hiện thí nghiệm (Bảng 4.5). 
36 
PHẦN 5 
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 
5.1. Kết luận 
- Đã ghi nhận được 7 loại bệnh hại bao gồm 5 bệnh nấm, 1 bệnh vi khuẩn, 1 
bệnh do tuyến trùng và 1 bệnh do tảo gây ra, thuộc 6 bộ, 6 họ khác nhau. Trong đó, 
bệnh đốm đen và bệnh đốm đỏ gân lá chưa xác định được tên khoa học. 
- Biện pháp xử lý cây con và đất trồng bằng cả hai loại chế phẩm sinh học SH-
BV1 và MICROTECH-1(NL)(NL) là biện pháp phòng chống bệnh vàng lá thối củ 
hiệu quả nhất. 
- Hiệu lực việc sử dụng phân bón với các liều lượng khác nhau đã không có sự 
sai khác có ý nghĩa đến sự phát sinh và phát triển của bệnh vàng lá thối rễ cây ba kích. 
- Hiệu lực của thuốc sinh học về chế phẩm MICROTECH-1(NL)(NL) cho hiệu 
lực phòng trừ bệnh cao nhất đạt 68,41% ở thời điểm sau xử lý 60 ngày và hiệu lực 
này kéo dài và đạt 66,52% ở thời điểm 90 ngày sau xử lý. 
-Hiệu lực của thuốc hóa học ở trong phòng thí nghiệm ở trong môi trường 
PDA đã ức chế hoàn toàn sự phát triển của tản nấm, hiệu lực đạt 100%. Ở ngoài 
đồng ruộng hỗn hợp Metalaxyl M+Mancozeb có hiệu lực phòng trừ bệnh vàng lá 
thối rễ cao nhất. Sau 1 tháng xử lý, hiệu lực phòng trừ của hỗn hợp hoạt chất này 
đạt 62,65%, tăng lên và đạt cao nhất 75,90% sau 3 tháng xử lý trước khi giảm dần 
và chỉ còn 58,76% sau 5 tháng xử lý. 
5.2. Kiến nghị 
Tiếp tục nghiên cứu và xây dựng biện pháp kỹ thuật phòng trừ bệnh vàng lá 
thối rễ cây ba kích tím tại huyện Ba Chẽ tỉnh Quảng Ninh. 
37 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
Tài liệu tiếng Việt 
1. Đỗ Huy Bích, Đặng Quang Chung, Bùi Xuân Chương, Nguyễn Thượng Dong, 
Đỗ Trung Đàm, Phạm Văn Hiển, Vũ Ngọc Lộ, Phạm Duy Mai, Phạm Kim 
Mãn, Đoàn Thị Nhu, Nguyễn Tập, Trần Toàn (2004). “Cây thuốc và Động vật 
làm thuốc ở Việt Nam”, T.II; NXB. KH & KT. 
2. Ngô Đình Bính,Vi sinh vật học công nghệ, Trung tâm Khoa học Tự nhiên và 
Công nghệ Quốc gia, tr.53-71, 2005. 
3. Hồng Châu (2009), Ứng dụng chế phẩm Trichoderma, Kết quả nghiên cứu khoa 
học năm 2009 Đại học Cần Thơ, tr. 5 - 6. 
4. Nguyễn Minh Châu (2009), “Sử dụng nấm Trichoderma để phòng trừ sâu bệnh cho 
vườn cây ăn quả”, Báo cáo của Viện cây ăn quả Miền Nam năm 2009, tr.2 
5. Nguyễn Chiều (1995). Khảo sát xây dựng quy trình trồng ba kích. Chương trình 
YHCT trong chiến lược bảo vệ sức khỏe nhân dân. Bộ Y tế. MS 0806. 
6. Nguyễn Chiều, Lê Thanh Sơn, Phạm Xuân Luôn và Nguyễn Văn Ngót (2006) 
Nghiên cứu xây dựng vườn giống ba kích và xây dựng luận chứng kinh tế trồng 
ba kích trong mô hình vườn gia đình, trang trại. Nghiên cứu phát triển dược liệu 
và đông dược ở Việt Nam. Viện Dược liệu. NXB KH&KT 2006. Tr519-523. 
7. Vi Thị Đoan Chính, Nghiên cứu khả năng nâng cao hoạt tính kháng sinh của 
chủng Streptomyces rimosus R77 và Streptomyces hygroscopicus 5820 bằng kỹ 
thuật dung hợp tế bào trần, Luận án TS sinh học, Viện công nghệ sinh học, Hà 
Nội, 2000. 
8. Phạm Ngọc Dung, Ngô Vĩnh Viễn, Nguyễn Văn Tuất, Nguyễn Thị Ly, Trần 
Ngọc Khánh, Hồ Gấm, Nguyễn Quang Tuấn (2008), “Một số kết quả phòng trừ 
bệnh chết nhanh gây hại hồ tiêu tại Đăk Nông”, Tạp chí Bảo vệ thực vật, số 3, 
tr. 17-23. 
9. Bùi Thị Việt Hà, Nghiên cứu xạ khuẩn sinh chất kháng sunh chống nấm gây bệnh 
thực vật ở Việt Nam, Luận án TS sinh học, Hà Nội, 2006. 
38 
10. Triệu Văn Hùng (2007). Lâm sản ngoài gỗ Việt Nam - Dự án hỗ trợ chuyên 
ngành lâm sản ngoài gỗ tại Việt Nam - Pha II. Nhà xuất bản Bản đồ Hà Nội, tr. 
396-399. 
11. Đỗ Tất Lợi (2006). Những Cây thuốc và vị thuốc Việt Nam. NXB Y học. 
12. Trần Kim Loang, Lê Đình Đôn, Tạ Thanh Nam, Ngô Thị Xuân Thịnh, Nguyễn 
Thị Tiến Sĩ, Trần Thị Xê (2008), “Phòng trừ bệnh do nấm Phytophthora trên 
cây hồ tiêu bằng chế phẩm sinh học Trichoderma (Tricho-VTN) tại Tây 
Nguyên”, Kết quả nghiên cứu khoa học năm 2008, Viện Khoa học Nông nghiệp 
Việt Nam, Nhà xuất bản Nông nghiệp, tr. 307-315. 
13. Lê Đức Mạnh, Ngô Tiến Hiển, Lê Đức Ngọc, 2003. Nghiên cứu thu nhận và 
bảo quản Protease từ chế phẩm lên men bề mặt của vi khuẩn Bacillus subtilis. 
Đề tài nghiên cứu khoa học. 
14. Ban huấn luyện đào tạo cán bộ dược liệu Trung Quốc. Kĩ thuật nuôi trồng và chế biến 
dược liệu. Người dịch: Nguyễn Văn Lan; Đỗ Tất Lợi; Nguyễn Văn Thạch. 
NXBNN.1979. Tr 310-318. 
15. Báo Tuyên Quang (2016), Thâm canh cây ba kích dưới tán rừng, 
16. Đặng Vũ Thị Thanh và Hà Minh Trung (1999). Danh lục nguồn bệnh điều tra 
năm 1997-1998. Kết quả điều tra côn trùng và bệnh trên cây ăn quả ở Việt Nam 
1997-1998. Nhà xuất bản Nông nghiệp. Tr 82-136. 
17. Đặng Vũ Thị Thanh và Hà Minh Trung (2001). Giới phụ Eu-fungi Nấm thật. 
Danh lục các loại thực vật Việt Nam tập 1. Trung tâm nghiên cứu Tài nguyên 
và Môi trường. Đại học Quốc gia Hà Nội. Nhà xuất bản Nông nghiệp Hà Nội. 
Tr 63 - 65. 
18. Đặng Vũ Thị Thanh, Hà Minh Trung và Phạm Xuân Đồng (2001). Giới phụ 
Chromista fungi. Danh lục các loại thực vật Việt Nam tập 1. Trung tâm nghiên 
cứu Tài nguyên và Môi trường. Đại học Quốc Gia Hà Nội. Nhà xuất bản Nông 
nghiệp Hà Nội. Tr 57 – 62. 
19. Đặng Vũ thị Thanh, Lê Thanh Thuỷ, Vũ Duy Hiện, Nguyễn Thị Vân và Đặng 
Đức Quyết (2006). Bệnh hại trên lạc, đậu tương, thuốc lá trong điều kiện thay 
đổi cơ cấu cây trồng ở Hà Nội và Hà Tây. Ba mươi năm điều tra cơ bản sâu 
bệnh hại cây trồng. Nhà xuất bản Nông Nghiệp. Tr 107-113. 
39 
20. Hoàng Thị Thế, Nguyễn Thị Phương Thảo, Ninh Thị Thảo, Nguyễn Thị Thủy 
(2013). Quy trình nhân giống invitro cây Ba kích tím(Morinda officenalis How). 
Tạp chí Khoa học và Phát triển, tập 11, số 3: 285-292. 
21. Nguyễn Đam Trần (1976). “Bước đầu nghiên cứu trồng ba kích trên diện 
rộng”, Báo cáo sơ kết đề tài. 
22. Nguyễn Văn Thanh, Nguyễn Thu Hoa, 2005. Nghiên cứu sử dụng bào tử 
Bacillus subtilislàm chế phẩm phòng và điều trị nhiễm khuẩn đường Tai –Mũi –
Họng. Đề tài nghiên cứu. Trường Đại Học Y dược TP HCM. 
23. Nguyễn Văn Tuất, Lê Văn Thuyết (2001), Sản xuất chế biến và sử dụng thuốc 
bảo vệ thực vật thảo mộc và sinh học, NXB. Nông nghiệp. 
24. Nguyễn Xuân Thành, Lê Văn Hưng, Phạm Văn Toản, 2003. Công nghệ vi sinh 
vật trong sản xuất nông nghiệp và xử lý ô nhiễm môi trường. NXB Nông 
NghiệpPhilippe Douillet, 2002. Strains of Bacillusfor biological control of 
pathogenic fungi. The United Stades Patent and Trademark office. 
25. Trần Thị Thuần, Nguyễn Thị Ly, Phạm Ngọc Dung (2004), “Nghiên cứu và sử 
dụng nấm đối kháng Trichoderma để phòng trừ nhóm nấm tồn tại trong đất gây 
hại cây trồng”, Tạp chí bảo vệ thực vật. 
26. Võ Châu Tuấn, Huỳnh Minh Tư (2010). Nghiên cứu nhân giống cây Ba kích 
tím (Morinda officinalis. How) bằng phương pháp nuôi cấy mô. Tạp chí Khoa 
học và Công nghệ, Đại học Đà Nẵng, 5(40): 1-9. 
27. Võ Thị Thứ, 1996. Nghiên cứu đặc điểm sinh học và khả năngứng dụng của 
một số chủng vi khuẩn thuộc chi Bacillus. Luận án Phó Tiến Sĩ Khoa Học Sinh 
Học.Vũ Triệu Mân, Lê Lương Tề, 1998. Bệnh cây nông nghiệp. p. 21-69. NXB 
Nông nghiệp. 
28. Viện Bảo vệ thực vật 1997. Phương pháp nghiên cứu bảo vệ thực vật. Tập I: 
Phương pháp điều tra cơ bản dịch hại nông nghiệp và thiên địch của chúng. 
NxbNN Hà Nội. 
29. Viện Dược liệu (2005). Kĩ thuật trồng sử dụng và chế biến cây thuốc. NXBNN. 
Tr 23-30.