Hiện trạng khai thác và phát triển nuôi cá măng sữa (Chanos chanos) ở vùng biển Đông Nam Việt Nam

0,28%. 
Đối với hình thức nuôi đơn, thời gian nuôi 
khoảng 6 – 8 tháng, trong đó những tháng đầu 
mới thả (vào thời điểm tháng 5 đến tháng 6) chỉ 
sử dụng nguồn thức ăn tự nhiên có sẵn trong 
ao, và khoảng 3 tháng cuối trước khi thu hoạch 
mới cho cá ăn thêm thức ăn chế biến hoặc thức 
ăn công nghiệp. Trọng lượng đạt 700 – 800 g/
con, sản lượng khoảng 6 – 7 tấn/ha. Với những 
hộ nuôi đơn chuyên nghiệp tại Đề Ghi (Bình 
Định), cá được cho ăn 2 lần, mỗi ngày tiêu tốn 
khoảng 4 kg thức ăn cho ao nuôi 2.000 m2 trong 
tháng đầu, 6 kg cho tháng thứ 2, tăng dần đến 
40 kg/ngày vào thời điểm thu hoạch là tháng 
thứ 8 sau khi thả nuôi, trọng lượng cá đạt trung 
bình 900 – 1000 g, tỉ lệ sống đạt 80 – 90%, sản 
lượng đạt 8 – 9 tấn/ha. Kết quả này gần tương 
đương kết quả nuôi đơn tại Đài Loan năm 2015, 
là 3,5 tấn/ha/vụ nuôi 3 - 4 tháng. Tuy nhiên do 
hình thức nuôi gối đầu, nên tại Đài Loan mỗi 
năm có thể thu hoạch tối đa 8 vụ, giúp năng suất 
thu hoạch thực tế cao hơn (Yang và Han, 2015).
Ở 12 hộ nuôi ghép theo mô hình cá Măng 
sữa với tôm Sú, cá Măng sữa với tôm Sú và cua 
Xanh, tôm giống có cỡ 4 – 5 cm/con, được thả 
ở mật độ 5 - 7 con/m2, sau 1 tháng thì tiến hành 
thả cá Măng sữa và cua cùng lúc. Cá thả ghép 
có cỡ từ 10 - 20 g/con, thả với mật độ 0,1 con/
m2. Cua thả ghép ở cỡ từ 1,5 – 2 cm/con, thả 
ở mật độ 0,2 con/m2. Sử dụng kết hợp thức ăn 
tự nhiên, thức ăn chế biến và thức ăn tươi từ 
cá tạp hoặc các loại giáp xác như cua, ghẹ và 
nhuyễn thể hai mảnh vỏ như vẹm xanh, ốc, sò. 
Ước tính, năng suất bình quân đạt 1.200 - 1.300 
kg/ha/vụ nuôi 6 tháng, trong đó bao gồm 700 - 
800 kg tôm, 300 kg cá và 200 kg cua. Kết quả 
này hoàn toàn tương đương so với vùng nuôi 
Phillippines, ở mật độ 20.000 – 50.000 tôm/
ha, 1.000 – 2.000 cá/ha, và 500 – 800 cua/ha. 
Với vụ nuôi 6 tháng, năng suất tôm đạt từ 250 – 
1.300 kg/ha, cá đạt 250 – 600 kg/ha và cua đạt 
200 – 350 kg/ha (Allan và Fielder, 2004).
3.4. Một số khó khăn, thách thức trong 
phát triển nghề nuôi cá Măng sữa tại vùng 
biển Đông Nam Việt Nam
Có 75 người tham gia thảo luận về các khó 
khăn, thách thức trong quá trình phát triển nghề 
nuôi cá Măng sữa ở vùng biển Đông Nam Việt 
Nam, thể hiện như trong Hình 6.
Các ý kiến khảo sát cho rằng con giống cá 
Măng sữa ở vùng biển Đông Nam Việt Nam 
đang ngày càng cạn kiệt, sản lượng không ổn 
định, năm có năm không nên hộ nuôi không 
muốn đầu tư dài hạn để phát triển nghề nuôi 
này. Về khả năng phát triển thị trường, đa số các 
ý kiến đều nhận định, thịt cá Măng sữa tuy ngon 
nhưng bị lẫn xương, lại là loài nuôi tương đối 
lạ, nên không dễ phát triển thị trường ngoài khu 
vực địa phương xung quanh vùng nuôi truyền 
thống. Hộ nuôi hiện gặp nhiều khó khăn liên 
quan đến quy trình, kỹ thuật nuôi cá Măng sữa. 
Hình thức nuôi hiện mang tính tự phát, công 
thức nuôi cải biên dựa trên kinh nghiệm, thiếu 
quy trình chuẩn. Do đối tượng nuôi chưa được 
cán bộ khuyến nông chú trọng, thiếu các hướng 
dẫn kỹ thuật từ cấp cơ sở, nên khi có vấn đề phát 
sinh trong quá trình nuôi, hộ nuôi không biết 
tham khảo và điều chỉnh từ đâu. 
Ô nhiễm môi trường được cho là thách 
thức lớn nhất, đe dọa trực tiếp đến nghề nuôi 
cá Măng sữa, trong đó nhắc đến nguồn chất thải 
phát sinh từ các nghề nuôi khác và nguồn rác 
thải do hoạt động sản xuất của con người. Diễn 
67TẠP CHÍ NGHỀ CÁ SÔNG CỬU LONG - SỐ 17 - THÁNG 9/2020
VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN II
tiến thiên tai bão lũ trực tiếp làm suy giảm sản 
lượng con giống tự nhiên, thất thoát cá nuôi, hư 
hại cơ sở vật chất ... từ đó làm suy giảm hiệu quả 
kinh tế của nghề nuôi nghề nuôi cá Măng sữa ở 
vùng biển Đông Nam Việt Nam. Vấn đề thu hẹp 
diện tích nuôi nhận được ít ý kiến trao đổi nhất. 
Nguyên nhân được cho là tình trạng phát triển 
quá nóng trong lĩnh vực xây dựng, việc quy 
hoạch phát triển ồ ạt các khu dân cư, khu nghỉ 
dưỡng ven biển ngoài làm mất đi môi trường 
sinh sống, đẻ trứng của cá Măng sữa, còn có thể 
xóa trắng vùng nuôi.
IV. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
Kết quả khảo sát cho thấy, vùng biển Đông 
Nam Việt Nam hiện có 3 vị trí sinh sản của cá 
Măng sữa là đầm Đề Ghi (Bình Định), đầm Nha 
Phu (Khánh Hòa) và vịnh Cà Ná (Ninh Thuận). 
Mỗi năm có 2 mùa vụ khai thác cá Măng sữa 
giống (mùa vụ chính từ tháng 04 đến tháng 06, 
mùa vụ phụ từ tháng 09 đến tháng 10). Người 
dân có kinh nghiệm trong khai thác và ương 
nuôi cá giống. Cá hiện được nuôi đơn và nuôi 
ghép dưới nhiều hình thức, tuy nhiên quy mô 
phát triển rất nhỏ, chỉ 41 hộ nuôi trên tổng diện 
tích 56 ha, sản lượng 208.44 tấn/năm là hoàn 
toàn chưa tương xứng với tiềm năng. 
11 
Đông Nam Việt Nam 
Có 75 người tham gia thảo luận về các khó khăn, thách thức trong quá trình phát triển 
nghề nuôi cá Măng sữa ở vùng biển Đông Nam Việt Nam, thể hiện như trong Hình 6. 
Hình 6. Khó khăn, thách thức trong phát triển nghề nuôi cá Măng sữa (N = 75). 
Các ý kiến khảo sát cho rằng con giống cá Măng sữa ở vùng biển Đông Nam Việt Nam 
đang ngày càng cạn kiệt, sản lượng không ổn định, năm có năm không nên hộ nuôi không muốn 
đầu tư dài hạn để phát triển nghề nuôi này. Về khả năng phát triển thị trường, đa số các ý kiến 
đều nhận định, thịt cá Măng sữa tuy ngon nhưng bị lẫn xương, lại là loài nuôi tương đối lạ, nên 
không dễ phát triển thị trường ngoài khu vực địa phương xung quanh vùng nuôi truyền thống. 
Hộ nuôi hiện gặp nhiều khó khăn liên quan đến quy trình, kỹ thuật nuôi cá Măng sữa. Hình thức 
n ôi hiện mang tính t phát, cô thức nuôi cải biên dựa trên kinh nghiệm, thiếu quy trình 
chuẩn. Do đối tượng nuôi chưa được cán bộ khuyến nông chú trọng, thiếu các hướng dẫn kỹ 
thuật từ cấp cơ sở, nên khi có vấn đề phát sinh trong quá trình nuôi, hộ nuôi không biết tham 
khảo và điều chỉnh từ đâu. 
Ô nhiễm môi trường được cho là thách thức lớn nhất, đe dọa trực tiếp đến nghề nuôi cá 
Măng sữa, trong đó nhắc đến nguồn chất thải phát sinh từ các nghề nuôi khác và nguồn rác thải 
do hoạt động sản xuất của con người. Diễn tiến thiên tai bão lũ trực tiếp làm suy giảm sản lượng 
con giống tự nhiên, thất thoát cá nuôi, hư hại cơ sở vật chất ... từ đó làm suy giảm hiệu quả kinh 
tế của nghề nuôi nghề nuôi cá Măng sữa ở vùng biển Đông Nam Việt Nam. Vấn đề thu hẹp 
diện tích nuôi nhận được ít ý kiến trao đổi nhất. Nguyên nhân được cho là tình trạng phát triển 
quá n ng tro lĩnh vực xây dựng, việc quy hoạch phát triển ồ ạt các khu dân cư, khu nghỉ 
dưỡng ven biển ngoài làm mất đi môi trường sinh sống, đẻ trứng của cá Măng sữa, còn có thể 
xóa trắng vùng nuôi. 
IV. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT 
88,0%
86,6%
78,6%
74,6%
94,6%
36,0%
0.0% 20.0% 40.0% 60.0% 80.0% 100.0%
Nguồn cung con giống
Khả năng phát triển thị 
trường
Quy trình kỹ thuật nuôi
Thiên tai bão lũ
Ô nhiễm môi trường
Thu hẹp diện tích nuôi
% người khảo sát trao đổi về khó khăn, thách thức
K
h
ó
 k
h
ăn
, 
th
ác
h
 t
h
ứ
c
Hình 6. Khó khăn, thách thức trong phát triển nghề nuôi cá Măng sữa (N = 75).
Nghề nuôi cá Măng sữa hiện phải đối mặt 
với không ít khó khăn, thách thức. Để mở rộng 
và phát triển ốt g ề nuôi trong thời gian sắp 
tới, cần theo hướng tận dụng tối đa diện tích 
nuôi, ví dụ ao nuôi tôm cũ, ruộng muối cũ bỏ 
không, nuôi ghép tầng nước. Đa dạng hóa hình 
thức nuôi cá Măng sữa, ngoài nuôi lồng/bè trên 
biển, nuôi trong đầm, hoặc đăng chắn ở vũ g 
vịnh nước mặn ven bờ, nên phát triển nghề nuôi 
trên ao đất, bể xi măng, v.v ... sâu trong nội địa. 
Nhằm hạn chế tác động bất lợi của thiên tai, đặc 
biệt là bão, lũ ở khu vực ven biển. 
Để nâng cao hiệu quả kinh tế - kỹ thuật 
nuôi, cần chuẩn hóa quy trình, kỹ thuật khai 
thác, ương nuôi cá giống và nuôi cá thương 
phẩm. Do biến động độ ặn và thức ăn là các 
yếu tố giới hạn tăng trưởng và trao đổi chất, nên 
cần có các nghiên cứu nhằm chỉ ra điều kiện 
độ mặn và thức ăn tối thích, giúp tăng hiệu quả 
nghề nuôi.
Nghiên cứu ứng dụng sinh sản nhân tạo
trong sản xuất giống, đảm bảo vấn đề truy xuất 
nguồn gốc, tạo con giống chủ động và chất 
lượng trong sản xuất dài hạn, giảm thiểu tác 
động xói mòn gen, suy thoái nguồn lợi do hoạt 
động khai thác giống tự nhiên.
68 TẠP CHÍ NGHỀ CÁ SÔNG CỬU LONG - SỐ 17 - THÁNG 9/2020
VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN II
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tài liệu tiếng Việt
Nguyễn Thanh Sơn, Đinh Văn Huy, Trần Đức Thạnh 
và Nguyễn Hữu Cử, 2010. Phân loại các kiểu bờ 
biển ở Việt Nam theo nguyên tắc nguồn gốc – 
hình thành. Tuyển tập tài nguyên và môi trường 
biển tập XV, Viện Tài nguyên và Môi trường 
Biển – Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam. 
NXB KHTN&CN, 31 – 50.
Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Bà Rịa 
– Vũng Tàu, 2012. Báo cáo tổng hợp quy hoạch 
hệ thống các khu bảo tồn vùng nước nội địa tỉnh 
Bà Rịa Vũng Tàu đến năm 2020. Uỷ ban Nhân 
dân tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu, 172 trang
Tài liệu tiếng Anh
Allan, G., Fielder, D. (eds), 2004. Mud crab 
aquaculture in Australia and Southeast Asia. 
ACIAR Working Paper No. 54. ACIAR, 
Canberra, Australia. 70 pp
Bagarinao, T., 1994. Systematics, distribution, 
genetics and life history of Milkfish, Chanos 
chanos. Environmental Biology of Fishes, 39(1): 
23 - 41.
Christina, L., Balasubramanian, C.P., Akshay, P., 
Tapas, G., 2019. Polyculture of Indian White 
Shrimp (Penaeus indicus) with Milkfish 
(Chanos chanos) and its Effect on Growth 
Performances, Water Quality and Microbial 
Load in Brackishwater Pond. Journal of Coastal 
Research, 86 (sp1): 43
Jaikumar, M., Suresh, K.C., Robin, R.S., Karthikeyan, 
P., and Nagarjuna, A., 2013. Milkfish Culture: 
Alternative Revenue for Mandapam Fisherfolk, 
Palk Bay, Southeast Coast of India. International 
Journal of Fisheries and Aquaculture Sciences, 3 
(1): 31 - 43.
Johannes, R.E., 1978. Reproductive strategies of 
coastal marine fishes in the tropics. Env. Biol. 
Fish, 3: 65 - 84.
Kumagai, S., 1990. Reproduction and early life 
history of milkfish Chanos chanos in the 
waters around Panay Island, Philippines. Ph.D. 
Dissertation, Kyushu University, 189.
Kuronuma, K., and Yamashita, M., 1962. Milkfish 
fry in the eastern coast of Vietnam. J. Oceanogr. 
Soc. Japan 20th Anniv., 247 - 251.
Liao, I.C., 1971. Notes on some adult milkfish from 
the coast of southern Taiwan. Aquaculture, 1 (3): 
1 - 8.
Lin, L.T., 1985. My experience in artificial 
propagation of milkfish - studies on natural 
spawning of pond-reared broodstock, 185-
203. In: Lee, C.S., and Liao I.C. (eds.), 1985. 
Reproduction and Culture of Milkfish. Oceanic 
Institute and Tungkang Marine Laboratory, 226.
Lin, H.S., 1969. Some aspects of milkfish ecology. 
Chinese-American Joint Commission for Rural 
Reconstruction Fish. Ser. 7: 68 - 90.
Muhammad, A.L., Taane La, O., Lukman, Y.S., 
Muhammad, A.D., Abdul, G., Samsul, A.F., 
Hartina, B., Erhin, A., Yusuf, A., 2020. Technical 
and economical analysis of milkfish farming 
on the coastal area of Kendari Bay after 
sedimentation. AACL Bioflux, 2020, 13 (1): 403 
– 413.
Requintina, E.D., Mmochi, A.J. and Msuya, 
F.E., 2006. A Guide to Milkfish Culture in 
Tanzania. Sustainable Coastal Communities and 
Ecosystems Program. Western Indian Ocean 
Marine Science Association, Institute of Marine 
Sciences, University of Hawaii, Hilo and the 
Coastal Resources Center, University of Rhode 
Island, 49.
Roxas, A.T., Guliman, S. Di O., Perez, M.L. and 
Ramirez, P.J.B., 2016. Gender And Poverty 
Dimensions In A Value Chain Analysis Of 
Milkfish In Region 10, Philippines. Asian Food 
Security for the World. 3 – 7 August, 2016, 
Thailand. 1-37p
Sari A. I., 2010. Report on the Aquaculture Industry 
in Indonesia. Kiel, November 2010, 57p
Srivastava, A., Singh, A.P., Gaurey, N., Singh, A., 
Gariya, H.S., 2016. A review article on random 
method of vegetation sampling and analysis of 
various quantitative characters of medicinal 
plants of rewa region. IJARIIE, 2 (2), 201
Yang, M.H., and Han, I., 2015. Domestic and 
International Market Expansion for Milkfish 
Sales. FFTC Agricultural Policy Articles, 
27/03/2015. Fisheries Agency, Council of 
Agriculture
Villaluz, A.C., Villaver, W.R., and Salde, R.J., 
1982. Milkfish fry and fingerling industry 
of the Philippines: Methods and practices. 
Technical Report No. 9, SEAFDEC Aquaculture 
Department. 84 p.
69TẠP CHÍ NGHỀ CÁ SÔNG CỬU LONG - SỐ 17 - THÁNG 9/2020
VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN II
CURRENT FISHING STATUS AND DEVELOPMENT OF MILKFISH 
(CHANOS CHANOS) CULTURE IN THE SOUTH EAST COASTAL OF 
VIETNAM
Nguyen Thi My Dung1, Nguyen Phu Hoa2*, Nguyen Van Trai2
ABSTRACT
Information about Milkfish culturing and fishing in Vietnam currently are rare, and thus master 
planning for resource management and development of this species farming. This study to assess 
the current status of the capture and Milkfish farming in South East coastal provinces of Vietnam. 
This study was surveyed from Binh Dinh province to Ba Ria – Vung Tau city during January 2017 
- June 2018. Using methods of interview survey, field survey and secondary data collection. Results 
indicated that, a small number of farmers (41 households) was raising that species in about 56 ha, 
with estimated production of 208.44 tons. Stocking density was 0.5 – 1 fish/ha in variable farming 
forms including mono culture and integrated culture with Black tiger shrimp (Penaeus monodon) 
and Green Crab (Carcinus maenas). Survival rate range from 80 to 90%, the average yield of mono 
culture pond is 8 tons/ha/9 months, and polyculture pond is 300 kg/ha/6 months. The fish would 
feed on natural food such as algae and detritus, or were feed with home-made feed that use the by-
products from seafood processing and pellet for other species such as stripped catfish. Milkfish was 
believed to adapt well to different pond conditions, such as shrimp ponds, abandoned salt pans, earth 
ponds plain or plastic sheet covered ponds, and in fresh water, brackish or saline water. Currently, 
Milkfish spawn only in three mainly areas, that is De Ghi lagoon (Binh Dinh province), Nha Phu 
lagoon (Khanh Hoa province) and Ca Na bay (Ninh Thuan province). Famer are experienced in 
exploiting and farming of this species. The results show that the South East coastal of Vietnam has 
the advantage of seed resources, but the farming scale is still small. Therefore, it is necessary to 
have long-term solutions for developing Milkfish farming in term of the farming area expanding 
and more professional industry.
Keywords: Milkfish, fishing, farmed production, South East coastal of Vietnam.
Người phản biện: TS. Trần Thế Mưu
Ngày nhận bài: 03/7/2020
Ngày thông qua phản biện: 23/7/2020
Ngày duyệt đăng: 25/8/2020
Người phản biện: TS. Phan Thanh Lâm 
Ngày nhận bài: 03/7/2020
Ngày thông qua phản biện: 26/7/2020
Ngày duyệt đăng: 25/8/2020
1 Baria-Vungtau college of education.
2 University of Agriculture and Forestry, Ho Chi Minh City
* Email: phuhoa0203@gmail.com