Hoạt động của hợp tác xã thủy sản tại Quỳnh Nhai, Sơn La: Thực trạng và kiến nghị

 đäi 
hội thành viên do HTX tổ chĀc (tối thiùu 1 
læn/nëm) và đþĉc giĆi thiûu nĄi tiöu thý, 23,8% 
HTX thăc hiûn þu tiön v÷ giá cho thành viên ć 
các khâu mua vêt tþ đæu vào và 81% HTX có 
thành viên tiêu thý thông qua HTX làm đäi 
diûn. Trong 107 thành viên khâo sát, 6,5% đþĉc 
hỗ trĉ giá vêt tþ đæu vào vĆi chçt lþĉng vêt tþ 
ổn đĀnh và 94,4% cho rìng có thù bán đþĉc giá 
cao hĄn và đáp Āng đþĉc nhi÷u yêu cæu khách 
hàng nhi÷u hĄn khi tham gia HTX, 93,5% đồng 
ý thu nhêp cûa họ cao hĄn, 88,8% thu nhêp có 
xu hþĆng ổn đĀnh (theo hþĆng tích căc), và 
81,3% đþĉc cung cçp kĀp thąi và đæy đû thông 
tin v÷ hoät động sân xuçt tÿ Ban Quân trĀ. 
V÷ phân phối thu nhêp và nhên hỗ trĉ, trên 
méu khâo sát 21 HTX, chþ có 19% thăc hiûn 
phân phối (đĂ là các HTX hoät động có lãi), 
23,8% trong tổng số 81% HTX thuộc diûn nhên 
hỗ trĉ (theo chû trþĄng cûa tþnh) đã đþĉc nhên. 
V÷ kiùm soát hoät động, có 5 HTX thăc hiûn các 
hoät động tă quân an ninh (trông lồng và bè 
nuôi) và giám sát hoät động nuôi trồng (thân 
thiûn vĆi môi trþąng). Trong 2 nëm gæn đåy, cĂ 
28,6% HTX khâo sát cĂ khen thþćng tÿ cçp 
huyûn trć lên. 
Số liûu khâo sát (Hình 2) phân ánh HTX có 
vai trò quan trọng trong viûc täo viûc làm, thúc 
đèy viûc tëng thu nhêp, bâo vû môi trþąng, køt 
nối tiêu thý nông sân, và xây dăng hû thống câi 
täo hồ và lồng nuôi täi đĀa phþĄng. Nhþng HTX 
không có vai trò hoðc vai trò không quan trọng 
trong viûc phát triùn hû thống giao thông, thûy 
lĉi, điûn lþĆi hay quy hoäch chung cûa xã. Đối 
vĆi các tác động khác nhþ xĂa nhà täm, xây 
dăng cĄ sć vêt chçt phát triùn vën hĂa, hay gĂp 
phæn vào phát triùn và bünh đîng giĆi, vai trò 
cûa HTX cüng cān hän chø. 
3.2. Một số thuận lợi và rào cân ânh hưởng 
đến hoạt động của các HTX thủy sân tại 
Quỳnh Nhai 
3.2.1. Thuận lợi 
a. Chính sách hỗ trợ hợp lý là động lực đẩy phát 
triển HTX (số lượng và chất lượng) 
Chüa khĂa thúc đèy cho khu văc kinh tø têp 
thù täi QuĊnh Nhai nói chung và các HTX thûy 
sân nói riêng là chính sách hỗ trĉ cûa Nhà nþĆc 
đối vĆi HTX (2015-2020) đþĉc triùn khai cý thù 
và täo đþĉc phong trào phát triùn HTX. Điùn 
hình là: chính sách hỗ trĉ 5 triûu đồng/lồng nuôi 
(diûn tích 6m × 6m) đã täo ra xu hþĆng các 
thành viên muốn tham gia HTX tëng; chýnh 
sách đào täo bồi dþĈng cán bộ quân lý triùn khai 
đồng loät (90,5-100% HTX khâo sát) đã gĂp 
phæn nâng cao kiøn thĀc, kč thuêt và tổ chĀc 
sân xuçt cûa HTX, số thành viên sân xuçt theo 
tiêu chuèn cüng tëng. 
Hoạt động của hợp tác xã thủy sản tại Quỳnh Nhai, Sơn La: Thực trạng và kiến nghị 
146 
Ghi chú: 4 = Rất quan trọng; 3 = Quan trọng; 2 = Bình thường/Trung bình; 1 = Ít quan trọng; 0 = Không quan trọng 
Hình 2. Kết quâ khâo sát tác động của HTX tới cộng động (n = 21) 
b. Hỗ trợ có hiệu quâ của tổ tư vấn HTX 
thủy sân 
Tổ tþ vçn 809 (thành lêp theo Quyøt 
đĀnh số 809/QĐ-UBND ngày 11/6/2018) đþĉc 
coi là một trong nhĂng điùm khác biût so vĆi 
nhi÷u đĀa phþĄng khác (huyûn, tþnh khác) trong 
hỗ trĉ phát triùn HTX täi QuĊnh Nhai. 76,9% 
HTX khâo sát thþąng xuyên nhên tþ vçn tÿ tổ 
tþ vçn này và nội dung tþ vçn đã gĂp phæn 
thúc đèy các hoät động khći nghiûp, xúc tiøn 
thþĄng mäi, sân xuçt theo tiêu chuèn Vietgap 
cûa họ. Quan trọng hĄn, tổ tþ vçn đã gĂp phæn 
nâng cao ý thĀc, trách nhiûm cûa thành viên 
HTX trong bâo vû môi trþąng, tuân thû quy 
đĀnh v÷ truy xuçt nguồn gốc, chú trọng áp dýng 
tiøn bộ khoa học - kč thuêt vào nuôi trồng, 
hþĆng đøn ổn đĀnh diûn tích thâ nuôi và tëng 
nëng suçt. 
c. Điều kiện lòng hồ thủy sân tự nhiên và nhu 
cầu thoát nghèo, làm giàu của các thành viên 
Báo cáo cûa UBND huyûn QuĊnh Nhai 
(2018) phân ánh toàn huyûn có 196 bân, trên 
13.000 hộ, hĄn 62.620 nhån khèu, sau khi 
2.800ha diûn tých đçt canh tác nông nghiûp bĀ 
ngêp (do làm thûy điûn) täo mðt hồ lĆn có diûn 
tích là 10.527,4ha thuộc 71 bân; 4.108 hộ; 
19.444 nhân khèu, nguồn nþĆc vùng lòng hồ là 
Phí Thị Diễm Hồng, Lê Thị Minh Châu
147 
đi÷u kiûn phù hĉp vĆi đi÷u kiûn sinh trþćng và 
phát triùn cûa cá (thĀc ën tă nhiön, đa däng 
phong phú„). Vü vêy, viûc phát triùn nông 
nghiûp chuyùn hþĆng sân xuçt sang nuôi cá 
lồng, đánh bít thûy sân theo chû trþĄng cûa 
huyûn là hþĆng đi cĂ nhi÷u thuên lĉi. Bên cänh 
đĂ, nhu cæu làm giàu và thoát nghèo cûa ngþąi 
dân/hộ thành viên luôn tồn täi (chþ tính trên 
méu khâo sát có trên 93,5% hộ thành viên mong 
muốn nâng cao thu nhêp). Đi÷u này sô là một 
trong các yøu tố cĄ bân đù thúc să ra đąi cûa các 
HTX thûy sân mĆi và hoät động hiûu quâ hĄn. 
3.2.2. Một số rào cản ảnh hưởng đến hoạt 
động của HTX 
a. Chính sách đất đai (diện tích lòng hồ) và tiếp 
cận vốn tính dụng chî phù hợp với các HTX quy 
mô lớn 
Hình 4 cho thçy, 100% HTX không có trý sć 
làm viûc và diûn tích sân xuçt riöng (khi đëng 
ký kinh doanh, trý sć HTX đã lçy theo đĀa chþ 
cûa Giám đốc/Chû tĀch Hội đồng quân trĀ). Các 
HTX đ÷u có nhu cæu vay vốn nhþng không đû 
đi÷u kiûn đù thăc hiûn hồ sĄ vay. Phăng vçn sâu 
cho nội dung này, nghiên cĀu thu thêp đþĉc: täi 
QuĊnh Nhai đù xét vay vốn tÿ quč hỗ trĉ HTX, 
HTX đĂ phâi có kø hoäch kinh doanh và vốn đối 
Āng; đù vay vốn täi Ngån hàng ThþĄng mäi, thì 
HTX phâi có tài sân thø chçp. Song thăc tø, các 
HTX hiûn täi chþa biøt cách tă lêp một phþĄng 
án kinh doanh đúng. Số HTX (thành viên HTX 
“nghño”), thiøu vốn là phổ biøn trön đĀa bàn 
huyûn, họ không có hoðc không thù có vốn đối 
Āng, cüng không cĂ tài sân chung đù thø chçp. 
b. Quy mô vốn sân xuất nhỏ, thiếu tài sân 
chung đang là rào cân cho điều hành và quân trð 
HTX mở rộng 
Các HTX thûy sân täi huyûn phổ biøn là 
nhă và siêu nhă, số HTX có thù mć rộng ć quy 
mô lĆn, chuyên nghiûp còn rçt hän chø. Mðc dù 
v÷ tổ chĀc bộ máy quân lý, các HTX khâo sát 
đ÷u thăc hiûn đúng luêt nhþng viûc hoät động 
theo đúng luêt HTX 2012 läi không phổ biøn, 
chþ cĂ 9,5% đät mĀc độ chçp nhên đþĉc, 90,5% 
chþa đúng luêt mà biùu hiûn cý thù là: chþa cĂ 
tài sân chung, hoðc có chþ là trang thiøt bĀ làm 
viûc, vën phāng, dýng cý sân xuçt giá trĀ nhă, 
läc hêu, hiûu quâ không cao; số HTX chþa cĂ lĉi 
nhuên hoðc lĉi nhuên không đáng kù là 95,2%, 
trong khi tính tuân thû kČ luêt cûa các thành 
viên läi chþa cao (trung bünh đät 1,095 trên 
thang đo 2). Nhþ vêy, các yøu tố n÷n tâng cho 
phát triùn mć rộng gồm: vốn, lao động và giá trĀ 
thðng dþ (lãi/køt quâ kinh doanh) ć hiûn täi đ÷u 
chþa đû câ v÷ số lþĉng và chçt lþĉng. Trong khi, 
doanh thu chung không có (hoðc cĂ không đáng 
kù), các thành viên vén tă sân xuçt trên diûn 
tích cûa mình thì viûc thăc hiûn quân lý và tổ 
chĀc sân xuçt kinh doanh cûa Ban quân trĀ 
HTX rçt khó thành công. 
c. Liên kết phát triển chuỗi và thð trường tiêu 
thụ chưa ổn đðnh 
Trong 21 HTX khâo sát, 76,2% HTX phâi tă 
tìm kiøm thĀ trþąng và gðp khĂ khën trong tiöu 
thý, 23,8% HTX cho rìng, chþa tüm đþĉc thĀ 
trþąng ổn đĀnh, 38,1% cho rìng cá cûa họ 
thþąng bĀ thþĄng lái òp giá; 9,5% cho rìng họ 
phâi đối mðt vĆi viûc giá thĀ trþąng xuống thçp. 
Thăc tiún, một số HTX đã thăc hiûn tổ chĀc 
mua và cung Āng sân phèm chung qua HTX, 
nhþng cüng chþ dÿng ć 1 nhóm trong tổng số 
thành viên hiûn có mà không thù áp dýng cho 
diûn rộng toàn HTX (nhþ HTX thûy sân Bân 
Bung, chþ thăc hiûn vĆi 12 trong tổng số 46 
thành viên). Các kênh tiêu thý cûa HTX chû 
yøu dăa trên thông tin cûa bän bè hoðc các mối 
quan hû sïn có cûa các thành viên ban Giám 
đốc, một số khác dăa trên thông tin cĂ đþĉc 
thông qua các hội chĉ xúc tiøn thþĄng mäi täi 
đĀa phþĄng, nhþng số lþĉng thþĄng phèm tiêu 
thý vén ýt hĄn nhi÷u so vĆi khâ nëng sân xuçt. 
Do đĂ, phæn lĆn các hộ thành viön đ÷u chọn 
phþĄng án “mänh ai, ngþąi đçy bán” thay vü bán 
thông qua HTX. 
d. Nhận thức về HTX và khâ năng tổ chức sân 
xuất kinh doanh của cán bộ quân lý còn hạn chế 
Hiûn tþĉng các hộ thành viên tham gia vào 
HTX đù hþćng hỗ trĉ là phổ biøn trong méu 
khâo sát, nhþng các thành viön läi không đánh 
giá cao vai trò gín køt cộng đồng, đĀnh hþĆng 
sân xuçt hay cung cçp dĀch vý cûa HTX (không 
Hoạt động của hợp tác xã thủy sản tại Quỳnh Nhai, Sơn La: Thực trạng và kiến nghị 
148 
có nhi÷u hoät động chung). Chính vì vêy, sau 
khi đþĉc hþćng hỗ trĉ, thành viên läi không có 
hoðc rçt ít tham gia vào các hoät động têp thù 
nhþ chia só kč thuêt nuôi, liên køt thĀ trþąng„ 
90,5% HTX khâo sát không biøt sân phèm chû 
lăc cûa đĀa phþĄng hiûn täi và thąi gian tĆi là 
sân phèm nào, chþ có 23,8% HTX biøt v÷ chþĄng 
trünh “mỗi xã một sân phèm” trong khi täi 
QuĊnh Nhai phong trào phát triùn sân phèm 
OCOP đang đþĉc chính quy÷n đĀa phþĄng ûng 
hộ và đþĉc nhi÷u tþnh bän học têp. Các HTX 
chþa kiùm soát đþĉc nguồn gốc hàng, vêt tþ đæu 
vào do không ghi chép sổ sách hoðc mã truy 
xuçt nguồn gốc. 
Hình 3. Rào cân về chính sách hỗ trợ HTX (n = 21) 
Ghi chú: Mức độ đánh giá: 0 = không tốt; 1 = bình thường; 2 = tốt. 
Hình 4. Khó khăn về quân trị và điều hành HTX (n = 21) 
1. Tài sản chung của HTX 
2. Quy mô vốn 
3. Tuân thủ kỷ luật của 
thành viên HTX 
4. Trình độ cán bộ quản lý HTX 
5. Chất lượng sản phẩm 
của HTX 
6. Bao bì sản phẩm 
7. Khả năng tự kết nối 
tiêu thụ sản phẩm 
8. Tổ chức hoạt động theo 
luật HTX 2012 
9. Kiểm soát nội bộ HTX 
10. Kết quả kinh doanh 
của HTX 
Phí Thị Diễm Hồng, Lê Thị Minh Châu
149 
3.2.3. Kiến nghị 
a. Hoàn thiện chính sách đất đai và tiếp cận tín 
dụng theo hướng ngày càng nhiều HTX nhận 
được hỗ trợ 
Do các HTX thûy sân trön đĀa bàn huyûn 
chû yøu đang ć quy mô nhă và siêu nhă nön đù 
tiøp cên đþĉc vốn nhþ quy đĀnh hiûn hành là 
chþa phù hĉp. Vì vêy, đù hỗ trĉ cho HTX “yøu 
thø” (thiøu diûn tích, vốn và cĄ sć hä tæng phát 
triùn), các chýnh sách đçt đai và týn dýng cæn 
đþĉc tiøp týc hoàn thiûn theo hþĆng “nĆi lăng” 
các đi÷u kiûn hỗ trĉ tín dýng, triùn khai linh 
hoät và phù hĉp vĆi thăc tiún HTX nhþ sā dýng 
tín chçp thay thø chçp,... Đối vĆi chính sách 
giao đçt/diûn tích nuôi trồng cæn dăa trön cĄ sć 
quy hoäch tổng thù cûa huyûn, thăc hiûn phân 
bố vùng nuôi hĉp lċ (đâm bâo vùng nuôi an 
toàn, không ô nhiúm), thăc hiûn chýnh sách þu 
tiön đù khuyøn khých ngþąi dân/thành viên thăc 
hiûn “dồn đi÷n, đổi thāa”, tiøn hành giao hoðc 
cho HTX thuê (có thù thăc hiûn køt hĉp giao 1 
phæn và thuê 1 phæn dăa trön nëng lăc hồ sĄ 
cûa HTX). Đối vĆi chính sách tín dýng, nên giâi 
ngân theo tiøn độ thăc hiûn, vĆi các thû týc phù 
hĉp vĆi đðc thù cûa HTX thûy sân hĄn (nhþ týn 
chçp bìng phþĄng án kinh doanh hoðc bâo lãnh 
cûa cĄ quan chĀc nëng đĀa phþĄng„) 
b. Khuyến khích doanh nghiệp đầu tư và tham 
gia liên kết với HTX theo chuỗi 
Nhi÷u nghiên cĀu trþĆc v÷ liên køt chuỗi 
nông sân thăc phèm đã chþ ra vai trò trung tâm 
cûa doanh nghiûp trong liên køt chuỗi (Nguyún 
Hoàng Sa, 2015; Træn Minh Vÿnh & Phäm Vân 
Đünh, 2014). Do nëng lăc tài chính, tiøp cên thĀ 
trþąng các doanh nghiûp thþąng có nhi÷u lĉi thø 
trong täo sĀc hút v÷ nguồn đæu vào đù chø biøn, 
và tiêu thý sân phèm đæu ra trong chuỗi. Nhþng 
số lþĉng doanh nghiûp hoät động täi QuĊnh Nhai 
vén còn víng bóng (UBND huyûn QuĊnh Nhai, 
2018). Vì vêy, đù khuyøn khích doanh nghiûp 
tham gia, SĄn La cæn tëng cþąng các chính sách 
þu đãi v÷ đæu tþ (miún thuø thu nhêp, täo đi÷u 
kiûn thuê mðt hồ, diûn tích sân xuçt„). 
c. Nâng cao năng lực và tạo nguồn cán bộ quân 
lý HTX 
VĆi câ 2 kiøn nghĀ nêu trên, viûc thăc hiûn 
thành công phý thuộc rçt lĆn vào vai trò dén 
dít và tổ chĀc cûa đội ngü cán bộ quân lý HTX. 
Trong khi các thành viên Ban quân trĀ HTX còn 
hän chø v÷ nëng lăc (lêp phþĄng án/kø hoäch 
sân xuçt, kč nëng đi÷u hành„) thü viûc hoàn 
thiûn kiøn thĀc cho đội ngü cán bộ hiûn täi và 
xây dăng đội ngü cán bộ kø cên là viûc làm cæn 
thiøt, đāi hăi thþąng xuyên, liên týc. Ngoài đþĉc 
hỗ trĉ đào täo, bồi dþĈng do các đĄn vĀ chĀc 
nëng thăc hiûn dành cho cán bộ HTX, bân thân 
các HTX cüng cæn phâi chû động hoàn thiûn đội 
ngü cán bộ. Trön cĄ sć chia só cùng có lĉi, mỗi 
cán bộ quân lċ (đã qua bồi dþĈng) phâi là một 
“ngþąi thæy” cho các thành viön cān läi nhên 
thĀc đúng v÷ HTX cüng nhþ v÷ kč thuêt nuôi 
trồng, tổ chĀc sân xuçt, phát triùn thĀ trþąng và 
tham gia chuỗi. 
4. KẾT LUẬN 
Các HTX thûy sân täi QuĊnh Nhai đã gĂp 
phæn tích căc trong viûc täo viûc làm và thu 
nhêp cûa thành viön HTX, đồng thąi cüng nhên 
đþĉc nhi÷u chính sách hỗ trĉ cûa Nhà nþĆc, 
chính quy÷n tþnh và huyûn. Tuy nhiên, køt quâ 
nghiên cĀu cho thçy, køt quâ hoät động cûa 
HTX còn hän chø, nhi÷u HTX thûy sân vén gðp 
nhi÷u khĂ khën, đðc biût v÷: (i) Chýnh sách đçt 
đai và tiøp cên vốn tín dýng; (ii) Quy mô vốn 
sân xuçt và tài sân chung còn thiøu; (iii) Liên 
køt phát triùn chuỗi và thĀ trþąng tiêu thý chþa 
ổn đĀnh; (iv) Nhên thĀc cûa thành viên v÷ mô 
hình HTX và khâ nëng tổ chĀc sân xuçt kinh 
doanh cûa cán bộ quân lċ chþa cao. Đù phát 
triùn mô hình HTX thûy sân trong thąi gian tĆi, 
cæn þu tiön thăc hiûn đồng bộ các nội dung sau: 
(1) Hoàn thiûn chính sách v÷ đçt đai và týn dýng 
theo hþĆng ngày càng nhi÷u HTX đþĉc tiøp 
nhên; (2) Khuyøn khích doanh nghiûp đæu tþ 
lÿnh văc thûy sân và tëng cþąng liên køt chuỗi 
tiêu thý; và (3) Nång cao nëng lăc và täo nguồn 
cán bộ quân lý HTX. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2020). Thông tư số 
01/2020/TT-BKHĐT ngày 19/02/2020 của Bộ 
trưởng Bộ kế hoạch và Đầu tư về phân loại và 
đánh giá HTX. 
Bộ NN&PTNT (2017). Thông tư số 09/2017/TT-
BNNPTNT ngày 17/4/2017 của Bộ trưởng Bộ 
Hoạt động của hợp tác xã thủy sản tại Quỳnh Nhai, Sơn La: Thực trạng và kiến nghị 
150 
Nông nghiệp và PTNT về phân loại và đánh giá 
HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp. 
Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2020). Sách trắng HTX Việt 
Nam năm 2020. Nhà xuất bản Thống kê, Hà Nội. 
Hưng Nguyên (2018). Huyện Quỳnh Nhai - Sức bật từ 
các Hợp tác xã Thủy sản. Truy cập tại 
https://thoibaokinhdoanh.vn/mo-hinh/huyen-quynh 
-nhai-suc-bat-tu-cac-htx-thuy-san-1046566.html, 
ngày 13/12/2019 
HĐND tỉnh Sơn La (2017). Đề án Phát triển và Nâng 
cao hiệu quả hoạt động của HTX kiểu mới gắn với 
tái cơ cấu nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới 
trên địa bàn tỉnh Sơn La giai đoạn 2018-2020. Ban 
hành theo Nghị quyết số 74/NQ-HĐND ngày 
08/12/2017 của HĐND tỉnh Sơn La. 
Nguyễn Hoàng Sa (2015). Kinh nghiệm xây dựng phát 
triển nông thôn ở Thái Lan và Trung Quốc: Bài 
học đối với Việt Nam hiện nay. Truy cập tại 
https://www.academia.edu/7110552 ngày 
10/7/2020. 
Quốc hội (2012). Luật HTX số 23/2012/QH13 ngày 20 
tháng 11 năm 2012. 
Trần Minh Vĩnh & Phạm Vân Đình (2015). Một số giải 
pháp phát triển hợp đồng liên kết sản xuất-tiêu thụ 
lúa gạo ở tỉnh Đồng Tháp. Tạp chí Khoa học và 
Phát triển. 12(6): 844-852. 
UBND huyện Quỳnh Nhai (2018). Báo cáo tổng kết 10 
năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 7 (khoá X) 
về nông nghiệp, nông dân, nông thôn trên địa bàn 
huyện Quỳnh Nhai của UBND huyện, 6/2018. 
UBND huyện Quỳnh Nhai (2018). Quyết định số 
809/QĐ-UBND huyện Quỳnh Nhai ngày 11 tháng 
6 năm 2018 về việc thành lập Tổ tư vấn HTX.