Giáo trình An toàn lao động - Nghề: Cắt gọt kim loại

Ấn chặt miếng băng vô trùng hay miếng gạc sạch vào lòng bàn tay và bảo 
nạn nhân nắm chặt tay lại. Nếu nạn nhân thấy nắm chặt tay quá khó, có thể dùng tay 
còn lại (tay không bị thương) để bóp nắm tay đó lại. 
 + Băng các ngón tay lại để không giữ miếng gạc. Xiết chặt mối băng trên các 
ngón tay. 
 + Giữ tay nạn nhân đưa lên cao và đưa nạn nhân đến bệnh viện. 
 - Vết thương ở khớp nối. 
 Mạch máu chạy bên trong khuỷu tay và đầu gối thì sát với da, do đó nếu bị đứt, 
chúng chảy máu rất nhiều. Nên nhớ là kỹ thuật nén động mạch dưới đây sẽ ngăn 
không cho máu chảy đến các phần thấp hơn của tay hoặc chân. Cách sơ cứu: 
 + Kiểm soát sự mất máu. 
 + Đặt miếng gạc trên vết thương. Gập khớp lại càng chặt càng tốt để nén lực 
lên miếng gạc, hãy nâng tay (hoặc chân) lên. Nạn nhân nên nằm xuống nếu thấy cần 
thiết. 
 + Đưa nạn nhân đến bệnh viện, để ở tư thế sơ cứu. 
 4.1.2. Phương pháp sơ cứu nạn nhân bị cháy bỏng. 
 a. Cắt đứt nguyên nhân gây bỏng: 
 Đây là việc làm trước hết để tránh cho nạn nhân bị bỏng sâu và rộng thêm: 
 - Dập tắt lửa trên da (bằng nước hoặc cát, áo khoác, chăn, vảikhông dùng vải 
nhựa, nilon để dập lửa), tháo bỏ quần áo chỗ cháy hay thấm nước nóng (bỏng nước 
sôi, dầu, bỏng do ngã vào hố vôi nóng) hay các dung dịch hóa chất, cắt nguồn điện 
nếu là bỏng do điện. 
 - Tháo bỏ các vật cứng trên vùng bỏng như giầy, ủng, vòng, nhẫn trước khi vết 
bỏng sưng nề. 
 - Vết bỏng do acid thì rửa bằng nước vôi loãng hoặc nước xà phòng, bỏng do 
kiềm thì đắp dấm ăn dung dịch 0,5 đến 5% hay nước chanh quả, bọc vùng bỏng 
chắc chắn rồi đổ nước lạnh lên, có thể cho vòi nước máy chảy trực tiếp lên vùng 
bỏng từ 20 – 30 phút, hoặc ngâm phần chi bị bỏng trong nước lạnh 3-4 phút 1 lần 
cho đến khi nạn nhân cảm thấy đỡ đau rát. 
 - Lưu ý: 
 + Không dùng nước đá để làm mát các vết bỏng hoặc ngâm toàn bộ cơ thể vào 
trong nước. 
 + Tháo bỏ quần áo bị cháy đã được làm mát, không lột quần áo mà dùng kéo 
 Tr•êng Trung cÊp nghÒ Lµo Cai 51 -51- 
cắt. 
 b. Phòng chống sốc: 
 - Đặt nạn nhân ở tư thế nằm, nghỉ ngơi yên tĩnh. 
 - Động viên, an ủi nạn nhân. 
 - Theo dõi dấu hiệu sinh tồn, đảm bảo nhịp thở trên 12lần/phút. 
 - Vận chuyển nạn nhân nhẹ nhàng đến cơ sở điều trị càng sớm càng tốt. 
 c. Duy trì đường hô hấp: 
 Nạn nhân bị bỏng vùng đầu mặt cổ, nhất là khi bị kẹt trong nhà bị cháy có dầu, 
đồ đạc, bàn ghế, phim nhựa, polyme đang bốc cháy thì nạn nhân sẽ hít phải các 
khí khói độc, đặc biệt là khí oxytcacbon gây hội chứng: Gây co thắt thanh môn, phế 
quản, phù phổi, rối loạn nhịp tim, khó thở, nhức đầu, chóng mặt, đau ngực, co giật 
Những trường hợp này phải ưu tiên cấp cứu số 1 và phải được chuyển tới bệnh viện 
ngay. Phải theo dõi sát nạn nhân và đảm bảo sự thông thoáng đường hô hấp. 
 - Đưa bệnh nhân ra nơi thoáng khí 
 - Thở oxy nếu cần. 
 - Giữ bệnh nhân ở tư thế đứng. 
 - Đặt nội khí quản. 
 - Mở khí quản nếu nguy cấp. 
 d. Phòng chống nhiễm khuẩn: 
 Nhiễm khuẩn cũng là 1 vấn đề rất quan trọng đối với nạn nhân bỏng, là 1 trong 
những yếu tố quyết định thành công trong việc điều trị và chăm sóc bệnh nhân bỏng. 
Bản thân vết bỏng là vô khuẩn. Do vậy khi cấp cứu bỏng phải rất thận trọng để tránh 
vết bỏng bị nhiễm bẩn: 
 - Không sử dụng nước không sạch để dội, đắp vào vết bỏng trong khi sơ cứu 
nạn nhân. 
 - Không sờ mó vào vết bỏng. 
 - Không chọc vỡ các nốt phỏng. 
 - Người cán bộ y tế (người sơ cứu) nên rửa sạch tay trước khi sơ cứu vết 
thương nạn nhân. 
 e. Băng bó vết bỏng: 
 - Không được bôi dầu, mỡ, dung dịch cồn, kem kháng sinh vào vết bỏng. 
 - Không được bóc da hoặc cố bóc mảnh quần áo dính vào vết bỏng. 
 - Bỏng độ I không cần băng để hở, độ II có nốt phỏng, độ III có hoại tử ướt cần 
băng để che chở, chống nhiễm khuẩn, có hoại tử khô không cần băng. 
 - Vết bỏng sẽ chảy nhiều dịch nên trước khi dùng băng co giãn để băng vết 
bỏng lại thì phải đệm một lớp bông thấm nước lên trên gạc hoặc vải phủ vết bỏng. 
 Tr•êng Trung cÊp nghÒ Lµo Cai 52 -52- 
 - Nếu bỏng bàn tay thì có thể cho bàn tay vào 1 túi nhựa rồi băng lỏng cổ tay, 
làm như vậy nạn nhân có thể vẫn cử động được các ngón tay và tránh làm bẩn vết 
bỏng. 
 - Nếu bỏng ở cổ tay hoặc chân thì trước hết phủ vết bỏng bằng gạc vô khuẩn 
hoặc vải sạch sau đó cho vào túi nhựa. Có thể đặt nẹp cố định chi bị bỏng, nhưng 
trong bất kỳ trường hợp nào cũng phải nâng cao chi bị bỏng để chống sưng nề các 
ngón, hướng dẫn nạn nhân vận động sớm các ngón chân, ngón tay nếu có thể được 
để tránh co da, dính khớp. 
 e. Xử trí và chăm sóc 1 số trường hợp bỏng đặc biệt: 
 * Bỏng điện: Điện giật hoặc sét đánh có thể gây bỏng rất sâu, một số nạn nhân 
bị bỏng điện kết hợp ngừng tim do tác dụng của dòng điện vào tim. Do vậy phải tiến 
hành cấp cứu ngừng tim ngay sau đó mới tiến hành cấp cứu vết bỏng. Thứ tự các 
bước: 
 - Ngắt điện. 
 - Nếu không ngắt điện được thì phải gỡ nạn nhân ra khỏi sự tiếp xúc với điện 
(phải dùng vật cách điện: Cao su, gậy gỗ khô để gỡ hoặc kéo nạn nhân). 
 - Cấp cứu ngừng tim (nếu có). 
 - Sơ cứu vết bỏng. 
 - Sau khi sơ cứu vết bỏng xong phải nhanh chóng chuyển nạn nhân đến bệnh 
viện để đề phòng những rối loạn về tim mạch. 
 * Bỏng hoá chất: 
 - Rửa ngay và liên tục bằng nước sạch càng nhiều càng tốt (tránh hoại tử các tổ 
chức bị bỏng). Trừ trường hợp là các hoá chất còn sinh nhiệt khi thực hiện các phản 
ứng hoá học, khi hút nước như: Acid muriatic, acid sunfuric. Tìm, hỏi để phát hiện 
tác nhân gây bỏng để có phương pháp xử trí khác nhau: 
 + Tác nhân gây bỏng là acid: khi rơi vào da nạn nhân có cảm giác cháy xèo da, 
rát da, nóng ở vùng bị bỏng, gây những đám hoại tử trên da, niêm mạc dưới hình 
thức các vết màu khô cứng có ranh giới rõ với vùng da lành. Tại các đám hoại tử này 
cảm giác da và niêm mạc bị mất. Các đám hoại tử màu thường có hình dạng các giọt 
nước, các vết mực loang lổ. Rửa vết bỏng bằng nước có pha Bicarbonat, nước vôi 
loãng hoặc nước xà phòng. 
 + Tác nhân gây bỏng là do kiềm (base): các tổn thương thường mềm , ướt, màu 
trắng xám, xuất tiết dịch, có thể thấy có các nốt phỏng, viền các đám da bỏng bị xung 
huyết và phù sưng. Bỏng nông và bỏng sâu thường xen kẽ. Rửa vết bỏng bằng dấm 
ăn dung dịch 0,5 đến 5% hay nước chanh quả. 
 + Nếu bỏng mắt do hoá chất chỉ được rửa bằng nước sạch bình thường. Nếu 
trong mắt vẫn còn có những hạt vôi nhỏ thì phải rửa mạnh để làm bật những hạt vôi 
đó ra. 
 Tr•êng Trung cÊp nghÒ Lµo Cai 53 -53- 
 - Tháo bỏ ngay quần áo bị dính hoá chất (không dùng tay trần để tháo). 
 - Nếu vết bỏng chảy nhiều máu thì phải xử trí như đối với vết thương chảy 
máu. 
 - Chuyển ngay nạn nhân tới cơ sở điều trị. 
 4.2. Phương pháp cấp cứu nạn nhân bị điện giật. 
 4.2.1. Phương pháp tách nạn nhân ra khỏi nguồn điện. 
 a. Trường hợp cắt được mạch điện: Tốt nhất là tức khắc cắt điện bằng những 
thiết bị đóng cắt gần nhất như: Cầu dao, áp tô mát, công tắc điện, cầu chì, hoặc rút 
phích cắm ... Khi cắt điện cần phải chú ý: 
 - Nếu mạch điện bị cắt sẽ mất ánh sáng thì phải chuẩn bị ngay nguồn ánh sáng 
khác để thay thế 
 - Nếu người bị nạn ở trên cao thì phải có phương tiện hứng đỡ. 
 - Nếu không có các thiết bị đóng cắt ở gần có thể dùng búa, rìu cán gỗ... để chặt 
dây điện. 
 b. Trường hợp không cắt được mạch điện. 
 - Nếu ở mạch điện hạ áp: 
 + Người đi cấp cứu phải có biện pháp an toàn cá nhân tốt như : Đứng trên bàn, 
ghế gỗ khô, đi dép hoặc ủng cao su, đeo găng cao su để dùng tay kéo nạn nhân tách 
ra khỏi mạch điện. 
 + Nếu không có các phương tiện trên có thể dùng tay nắm áo, quần khô của nạn 
nhân để kéo ra, hoặc dùng gậy gỗ, tre khô gạt dây điện hoặc đẩy nạn nhân để tách ra 
khỏi mạch điện. Cũng có thể dùng kìm cách điện, búa, rìu có cán bằng gỗ để cắt đứt 
dây điện đang gây tai nạn. Tuyệt đối không được chạm trực tiếp vào nạn nhân khi 
không đủ biện pháp an toàn. 
 - Nếu ở mạch điện cao áp: 
 + Tốt nhất là người đi cứu phải được trang bị các dụng cụ cách điện như : ủng 
và găng tay cách điện, sào cách điện cao áp. Dùng sào cách điện để gạt hoặc đẩy nạn 
nhân ra khỏi mạch điện và lưu ý đến các biện pháp an toàn hứng đỡ nạn nhân. 
 + Trong các trường hợp không đủ khả năng xử lý đối với lưới điện cao áp thì 
tốt nhất phải điện thoại để đơn vị quản lý vận hành thiết bị hoặc báo điều độ cho cắt 
điện ngay. 
 4.2.2. Các phương pháp cấp cứu. 
 a. Nạn nhân chưa mất tri giác. 
 Nạn nhân chỉ hôn mê bất tỉnh trong chốc lát, còn thở yếu 
 - Phải đưa nạn nhân đến chỗ thoáng khí 
 - Nới lỏng quần áo, thắt lưng và chăm sóc theo dõi 
 Tr•êng Trung cÊp nghÒ Lµo Cai 54 -54- 
 - Khẩn cấp đi mời cán bộ y tế gần nhất đế cấp cứu. 
 - Trường hợp không có y sĩ, bác sĩ thì phải nhanh chóng chuyển nạn nhân đến 
cơ quan y tế gần nhất. 
 b. Nạn nhân mất tri giác. 
 Nếu nạn nhân nhân mất tri giác nhưng vẫn còn thở nhẹ, tim đập yếu: 
 - Phải nhanh chóng đưa nạn nhân đế nơi thoáng khí 
 - Nới rộng quần áo, thắt lưng 
 - Đồng thời moi trong miệng nạn nhân xem có đờm, máu, nôn  để lấy ra 
 - Sau đó xoa nóng người nạn nhân, đồng thời khẩn trương đi mời cán bộ y tế. 
 c. Nạn nhân tắt thở. 
 Nếu nạn nhân tắt thở, tim ngừng đập, toàn thân bị co giật 
 - Nhanh chóng đưa nạn nhân đến nơi thoáng khí 
 - Nới lỏng quần áo, thắt lưng 
 - Lấy đờm, dãi,... Trong miệng ra 
 - Sau đó làm hô hấp nhân tạo hoặc hà hơi thổi ngạt kết hợp ép tim ngoài lồng 
ngực cho đến khi nào có bác sĩ, y sĩ đến và cho ý kiến quyết định mới thôi. 
 d. Các phương pháp hô hấp. 
 * Hô hấp nhân tạo. 
 Làm hô hấp nhân tạo và xoa bóp tim ngoài lồng ngực: 
Ngay sau khi tách được người bị nạn ra khỏi bộ phận mang điện, đặt nạn nhân ở chỗ 
thoáng mát, cởi các phần quần áo bó thân (như cúc cổ, thắt lưng), lau sạch máu, 
nước bọt và các chất bẩn sau đó tiến hành làm hô hấp nhân tạo và xoa bóp tim ngoài 
lồng ngực theo trình tự sau: 
 Làm hô hấp nhân tạo: 
 Đặt nạn nhân nằm ngửa, kê gáy bằng vật mềm để đầu ngửa về phía sau. 
 Kiểm tra khí quản nạn nhân có thông suốt hay không và lấy các dị vật ra. 
 Nếu hàm bị co cứng phải mở miệng bằng cách để tay áp vào phía dưới 
 của góc hàm dưới, tỳ ngón cái vào mép hàm để đẩy hàm dưới ra. 
 Kéo ngửa mặt nạn nhân về phía sau sao cho cằm và cổ trên một đường 
 thẳng đảm bảo cho không khí vào được dễ dàng. Đẩy hàm dưới về phía 
 trước đề phòng lưỡi rơi xuống đóng thanh quản. 
 Mở miệng và bịt mũi nạn nhân, người cấp cứu hít hơi và thổi mạnh vào 
 miệng nạn nhân (nên dùng khẩu trang hoặc khăn sạch đặt lên miệng nạn 
 nhân). Nếu không thể thổi vào miệng được thì có thể bịt kín miệng và thổi 
 vào mũi nạn nhân. 
 Lặp lại thao tác trên nhiều lần, có kết hợp với thao tác xoa bóp tim. Việc 
 thổi khí cần làm nhịp nhàng và liên tục 10 ÷ 12 lần/phút với người lớn, 20 
 lần/phút với trẻ em. 
 Xoa bóp tim ngoài lồng ngực: 
 Tr•êng Trung cÊp nghÒ Lµo Cai 55 -55- 
 Nếu có hai người cấp cứu thì một người thổi ngạt còn một người xoa bóp 
 tim. Người xoa bóp tim đặt hai tay chồng lên nhau và đặt ở 1/3 phần dưới 
 xương ức của nạn nhân, ấn khoảng 4 ÷ 6 lần thì dừng lại 2 giây để người 
 thứ nhất thổi không khí vào phổi nạn nhân. Khi ấn ép mạnh lồng ngực 
 xuống 4 ÷ 6 cm, sau đó giữ tay lại khoảng 1/3 giây rồi mới rời tay khỏi 
 lồng ngực cho trở về vị trí cũ. 
 Nếu chỉ có một người cấp cứu thì cứ sau hai ba lần thổi ngạt, ấn vào lồng 
 ngực nạn nhân như trên từ 4 ÷ 6 lần. 
Các thao tác phải được làm liên tục cho đến khi nạn nhân xuất hiện dấu hiệu sống trở 
lại, hệ hô hấp có thể tự động hoạt động ổn định. Để kiểm tra nhịp tim, nên ngừng xoa 
bóp khoảng 2 ÷ 3 giây. Sau khi thấy sắc mặt trở lại hồng hào, đồng tử co giãn, tim 
phổi bắt đầu hoạt động nhẹ,  cần tiếp tục cấp cứu khoảng 5 ÷ 10 phút nữa để tiếp 
sức thêm cho nạn nhân. Sau đó cần kịp thời chuyển ngay nạn nhân tới bệnh viện. 
Trong quá trình vận chuyển vẫn phải tiếp tục tiến hành công việc cấp cứu liên tục. 
 4.3. Phương pháp sơ cứu người bị nhiễm độc. 
 4.3.1. Những biểu hiện ban đầu của người bị nhiễm độc. 
- Hệ thần kinh: Nhức đầu, chóng mặt, cơ bắp co giật, đi lảo đảo, nói méo tiếng, người xỉu đi, 
nặng thì bất tỉnh. 
- Da: Bị viêm tấy đỏ hoặc xạm đi, đổ mồ hôi. 
- Mắt: Ngứa, chảy nước, mờ, nặng thì đồng tử bị co hoặc dãn. 
- Hệ tiêu hóa: Miệng, họng bị nóng, chẩy nhiều nước dãi, buồn nôn, có trường hợp nôn mửa, 
đâu bụng đi ngoài. 
- Hệ hô hấp: Ho, đau ngực, khó thở. 
 4.3.2. Biện pháp sơ cứu người bị nhiễm độc 
 - Đưa bệnh nhân ra khỏi nơi nhiễm độc, thay bỏ quần áo bị nhiễm độc. Chú ý 
 giữ yên tính và ủ ấm cho nạn nhân. 
 - Cho uống ngay thuốc trợ tim hay hô hấp nhân tạo sau khi bảo đảm khí quản 
 thông suốt. Nếu bị bỏng do nhiệt phải cấp cứu bỏng. 
 - Rửa sạch da bằng xà phòng nơi bị thấm chất độc kiềm, axit phải rửa ngay bằng 
nước sạch. 
 - Sử dụng chất giải độc đúng hoặc phương pháp giải độc đúng cách (gây nôn, 
 xong cho uống 2 thìa than hoạt tính hoặc than gạo giã nhỏ với 1/3 bát nước rồi 
 uống nước đường gluco hay nước mía, hoặc rửa dạ dày) 
 - Nếu bệnh nhân bị nhiễm độc nặng thì đưa đi bệnh viện cấp cứu. 
 CÂU HỎI ÔN TẬP 
Câu 1. Trình bầy khái niệm về cháy nổ và nguyên nhân gây ra cháy nổ. 
Câu 2. Trình bày các biện pháp an toàn trong gia công cơ khí nóng. 
Câu 3. Trình bày các nguyên nhân gây ra tai nạn điện. 
Câu 4. Trình bầy phương pháp sơ cứu nạn nhân bị cháy bỏng thông thường. 
 Tr•êng Trung cÊp nghÒ Lµo Cai 56 -56- 
Câu 5: Trình bầy tác dụng của dòng điện đối với cơ thể người và các biện pháp an 
toàn khi sử dụng điện. 
Câu 6. Trong trường hợp đặc biệt khi bị bỏng điện và bỏng hóa chất thì cần phải xử 
trí, sơ cứu và chăm sóc như thế nào ? 
Câu 7. Phương pháp hô hấp nhân tạo hà hơi thổi ngạt và soa bóp tim ngoài lồng ngực 
được thực hiện như thế nào? 
Câu 8. Hãy liệt kê những sự cố, tai nạn thường xảy ra của thiết bị nâng hạ, lấy ví dụ về 
một sự cố nào đó và cho biết nguyên nhân dẫn tới sự cố đó. 
Câu 9. Đứng trước một nạn nhân bị điện giật bạn phải làm thế nào để tách nạn nhân ra 
khỏi nguồn điện đảm bảo an toàn ? 
Câu 10. Khi thực hiện việc hàn, cắt bằng khí ga và ô xy bạn phải tuân thủ những biện 
pháp gì để đảm bảo an toàn ? 
Câu 11. Bạn phải làm những biện pháp gì khi sơ cứu nạn nhận bị vết thương chảy 
máu ở vùng đầu. 
Câu 12. Khi phải thực hiện việc hàn trong phân xưởng sửa chữa ô tô có chứa nhiều nhiên 
liệu xăng và dầu bạn phải tuân thủ những biện pháp gì để đảm bảo an toàn ? 
Câu 13. Cho biết những biểu hiện ban đầu của người bị nhiễm độc và biện pháp sơ cứu người 
bị nhiễm độc. 
 Tr•êng Trung cÊp nghÒ Lµo Cai 57 -57- 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 
 - Giáo trình môn học An toàn lao động do Tổng cục dạy nghề ban hành. 
 - Nguyễn Lê Ninh - An toàn trong sản xuất cơ khí - NXB Tp.HCM, 1982. 
 - An toàn lao động và vệ sinh công nghiệp - NXB Lao động - Xã hội năm 
2003. 
 - Kỹ thuật an toàn và bảo hộ lao động - NXB KHKT – 2000 
 - Luật phòng cháy và chữa cháy-NXB chính trị quốc gia - 2003 
 - An toàn phòng chữa cháy - Trường ĐH PCCC -2007 
 - Sổ tay an toàn vệ sinh lao động – Bộ LĐTB –XH năm 2002 
 Tr•êng Trung cÊp nghÒ Lµo Cai 58 -58-