Đề cương Bài giảng Phay bánh răng trụ răng nghiêng & răng xoắn

âm 
chia đôi phôi và điều chỉnh vị trí dao – phôi phải điều chỉnh chạc gá bánh răng 
thay thế L để bánh răng c tách khỏi bánh răng d và đóng chốt hãm K vào đĩa 
chia gián tiếp). 
5.2.2. Gá lắp, điều chỉnh phôi 
 Gá phôi trên trục gá bằng cặp tốc và sử dụng hai mũi tâm, hoặc mâm cặp 
3, 4 chấu giữa đầu chia và ụ động của máy phay vạn năng. Dùng phấn màu chà 
lên bề mặt phôi và tiến hành lấy tâm (nếu cần) theo phương pháp chia đường 
tròn thành 2 hoặc 4 phần đều nhau trên đường tròn. 
5.2.3. Gá lắp, điều chỉnh dao. 
 Chọn dao phay đĩa, góc kép, phù hợp với biên dạng rãnh. Gá dao trên trục 
chính, xiết nhẹ, điều chỉnh và xiết chặt dao. 
5.2.4. Điều chỉnh máy. 
 Xoay bàn máy một góc β sang trái hoặc sang phải phụ thuộc vào hướng 
của rãnh xoắn và bằng góc xoắn của rãnh xoắn (Hình 2.8) 
5.2.5. Cắt thử và đo. 
Chọn tốc độ trục chính và lượng chạy dao 
 Tra bảng chế độ cắt 
-Tiến hành phay thử 
 - Bố trí hai cữ giới hạn chạy dao tự động ở bàn dao dọc. 
- Chọn chiều sâu cắt 
 Cho dao tiến gần phôi rồi đưa tâm dao trùng với tâm phôi. Dịch chuyển 
bàn máy lên cho dao chạm vào phôi, đưa dao lùi ra nâng bàn máy lên Một 
khoảng (0.1- 0.12mm). Sau đó khóa bàn máy ngang và dừng máy. Cắt thử như 
vậy chiều sâu cắt tạo thành vết mờ trên suốt chiều dài của rãnh xoắn và chu vi 
của chi tiết gia công . Chia răng thử như vậy sẽ vừa kiểm tra được độ chính xác 
của ụ chia, vừa kiểm tra được hướng nghiêng của rãnh xoắn. Chiều sâu cắt được 
chọn phụ thuộc vào tính chất vật liệu gia công và độ chính xác. 
- Chọn phương pháp tiến dao. 
 Theo hướng tiến dọc 
 41 
- Chọn phương pháp phay 
 Theo phương pháp phay nghịch 
5.2.6. Tiến hành gia công. 
- Sau khi chia răng thử, điều chỉnh tiếp chiều sâu cắt và phay lần lượt từng rãnh 
 Chú ý: - Khi chia rãnh thử cũng như khi phay rãnh, trước khi lùi dao trở 
về vị trí ban đầu để chia răng phải hạ bàn máy cho dao lên cao mới được lùi dao 
với dao (để dao không cắt loét rộng rãnh xoắn). 
 - Quá trình tiến dao cắt gọt, lùi dao phải luôn chú ý quan sát đảm bảo bộ 
bánh răng thay thế điều chỉnh ụ chia ăn khớp đều, chốt K tách khỏi đĩa chia, 
chốt C trên tay quay M phải cắm chắc vào đĩa chia. 
Cho máy chạy thử chiều xoắn đã chính xác, phù hợp chưa rồi vặn tay quay từ từ 
cho đến khi dao bắt đầu cắt, sử dụng hệ thống tự động bàn dao dọc. Khi phay 
xong một rãnh răng, hạ bàn máy xuống một khoảng lớn hơn chiều sâu cắt để 
tránh dao tiếp xúc với chi tiết khi dao về (sự ly khai đai ốc, vít me). Xong mới 
cho bàn chạy ngược lại cho dao rời khỏi mặt đầu chi tiết. Dừng máy chia độ 
sang rãnh khác (nếu z >1), rồi tiếp tục phay rãnh mới. Tăng chiều sâu cắt và tiến 
hành phay cho đến hết kích thước chiều cao. 
Lưu ý: - Phương pháp phay rãnh xoắn (tham khảo bài phay bánh răng trụ răng 
nghiêng bài 36.1 
6. Các dạng sai hỏng, nguyên nhân, biện pháp đề phòng: 
 Các 
 dạng sai Nguyên nhân Cách phòng ngừa và khắc phục 
 hỏng 
1. Hướng - Do tính toán bánh răng lắp - Nếu phay xong rồi mới phát hiện 
xoắn sai. ngoài và xác định hướng được thì không sửa được. 
 xoắn sai. - Muốn đề phòng, trước tiên là phải 
 - Lắp sai vị trí của các bánh nắm vững quy tắc chiều xoắn khi 
 răng thay thế hoặc sử dụng phay. 
 bánh răng trung gian không - Thận trọng trong việc xác định 
 đúng. hướng xoay của bàn máy, và vị trí 
 42 
 chính xác. 
 - Nên kiểm tra cẩn thận kết quả bằng 
 cách phay thử một vạch mờ trên 
 chiều dài phôi rồi kiểm tra lại, nếu 
 thấy đúng mới phay. 
2. Bước - Do trong quá trình xác định - Đọc và xác định chính xác các 
xoắn, góc các thông số hình học không thành phần, thông số hình học của 
xoắn, đúng, hoặc có thể đọc sai các một rãnh xoắn. Góc xoắn, bước 
không số liệu liên quan đến các xoắn. 
đúng thành phần của một rãnh - Tính toán bộ bánh răng lắp ngoài 
thiết kế. xoắn. chính xác kể cả các vị trí lắp bánh 
 - Tính toán tỷ số truyền của răng. 
 bộ bánh răng lắp ngoài không - Kiểm tra chặt chẽ và theo dõi 
 chính xác, hoặc lắp sai vị trí thường xuyên bộ bánh răng lắp ngoài 
 khi xác định chiều xoắn của trong quá trình phay. 
 bánh răng. - Luôn thận trọng trong thao tác. 
 - Xác định góc xoắn không - Nên phát hiện sớm để có các định 
 đúng, hoặc xoay nhầm số. hướng khắc phục. 
 - Trong quá trình phay bộ 
 bánh răng chuyển động 
 không suốt (bị kẹt vào một 
 thời điểm nào đó) 
 - Điều này cũng có thể xảy 
 ra trong quá trình thao tác: 
 Quên hoặc nhầm một công 
 đoạn nào đó. 
 43 
3. Rãnh - Chiều sâu của rãnh không - Nếu phay sâu rồi mới phát hiện 
không đúng có thể cạn, có thể quá được thì không sửa được. 
đúng sâu, do thao tác sai khi sử - Muốn đề phòng, trước tiên là phải 
kích dụng các vạch khắc độ của kiểm tra khi phay thử, phay phá. 
thước, sai bàn máy. - Thận trọng trong việc tính toán số 
số rãnh - Số đầu mối (số rãnh) không lỗ trên các vòng lỗ của các đĩa chia 
 đúng, Do tính nhầm số vòng tương ứng với số rãnh, thao tác thận 
 lỗ trên các đĩa chia, hoặc thao trọng, chính xác. 
 tác sai trong quá trình phay. 
4. Rãnh - Chọn nhầm dao có thể lớn - Nếu phay đúng chiều sâu rồi mới 
không quá, hoặc không đúng biên phát hiện được thì không sửa được. 
đứng dạng rãnh, trong trường hợp - Muốn đề phòng, trước tiên là phải 
biên dạng này thì không sửa được. kiểm tra khi phay thử, phay phá. 
 - Trong trường hợp chọn dao - Thận trọng trong việc chọn dao 
 đúng, nhưng chọn góc xoay phay rãnh. 
 bàn máy sai vẫn dẫn đến biên - Thao tác thận trọng, chính xác. 
 dạng rãnh sai vì khi cắt nó sẽ 
 mở rộng về một phía nào đó. 
5. Độ - Do chọn chế độ cắt không - Chọn chế độ cắt hợp lý giữa v, s, t. 
nhẵn hợp lí (chủ yếu là lượng chạy - Kiểm tra dao cắt trước, trong quá 
kém, bề dao quá lớn, mà vận tốc cắt trình gia công. 
mặt thì thấp). - Luôn thực hiện tốt độ cứng vững 
không - Do lưỡi dao bị cùn (mòn công nghệ: Dao, đồ gá, thiết bị. 
đạt quá mức độ cho phép), hoặc - Sử dụng đúng chế độ bôi trơn, làm 
 dao bị lệch chỉ vài răng làm nguội. 
 việc. - Khóa chặt các vị trí bàn dao không 
 - Do chế độ bôi trơn bằng cần thiết. 
 dung dịch làm nguội không 
 phù hợp, hệ thống công nghệ 
 kém cững chắc. 
 44 
 - Không thực hiện các bước 
 tiến hành khoá chặt các phư-
 ơng chuyển động của bàn 
 máy. 
7. Kiểm tra sản phẩm. 
7.1. Phương pháp kiểm tra 
 Sử dụng thước cặp, pan me đo răng kiểm tra các kích thước như: Đường 
kính, Khoảng pháp tuyến chung, chiều dày răng, độ nhám bằng so sánh. 
7. 2. Kiểm tra sản phẩm 
 Để kiểm tra bước xoắn ta sử dụng dưỡng, thước đo góc và dùng calíp giới 
hạn, hoặc thước cặp, panme đặc biệt (tham khảo bài 36.1) để kiểm tra chiều 
rộng, chiều dày của rãmh. 
8. Vệ sinh công nghiệp. 
Mục tiêu: 
 - Biết được trình tự các bước thực hiện vệ sinh công nghiệp; 
 - Thực hiện đúng trình tự đảm bảo vệ sinh đạt yêu cầu; 
 - Có ý thức trong việc bảo vệ dụng cụ thiết bị, máy móc. 
 + Cắt điện trước khi làm vệ sinh. 
 + Lau chùi dụng cụ đo. 
 + Sắp đặt dụng cụ đúng nơi quy định. 
 + Vệ sinh máy máy và tra dầu vào các bề mặt làm việc của máy. 
 + Quét dọn nơi làm việc cẩn thận, sạch sẽ. 
 - Lau chùi máy: 
 Trước khi lau chùi máy phải dừng máy dọn phoi bằng băng xô, chổi mềm, 
dùng giẻ tẩm dầu mazút lau sạch sau đó dùng giẻ khô, sạch. Nếu nghỉ lâu ngày 
phải bôi một lớp dầu mỡ lên trên máy để chống rỉ rét. 
- Tra dầu mỡ: Thường xuyên theo dõi dầu mỡ qua mắt báo dầu để kiểm tra hộp 
tốc độ, hộp chạy dao có dầu mỡ đã đúng lượng quy định chưa, nếu thiếu phải bổ 
sung cho đủ, trong trường hợp lâu ngày dầu mỡ có những hiện tượng biến chất, 
 45 
nên thay dầu mỡ mới. Ngoài ra phải cho dầu vào các băng trượt dọc, ngang, lên 
xuống và các cơ cấu truyền động khác ví dụ như: Cơ cấu xà ngang, khớp nối, 
kiểm tra dầu mỡ xem có hiện tượng tắc hệ thống dẫn thì phải sửa chữa 
Trình tự các bước phay rãnh xoắn 
 TT Bước công việc Chỉ dẫn thực hiện 
1. Nghiên cứu bản vẽ - Đọc hiểu chính xác bản vẽ 
 - Xác định được: Dạng rãnh xoắn, 
 đường kính đỉnh, biên dạng rãnh, số đầu 
 mối (z), chiều cao rãnh (h), bước xoắn 
 (S), góc nghiêng (õ), số vòng lỗ và số lỗ 
 cần quay (với số đầu mối lớn hơn 1), 
 bánh răng thay thế, xác định hướng 
 xoắn. 
 - Vật liệu của chi tiết gia công 
 - Chuyển hoá các ký hiệu thành các kích 
 thước gia công tương ứng. 
2 Lập quy trình công nghệ - Nêu rõ thứ tự các bước gia công, gá 
 đặt, dụng cụ cắt, dụng cụ đo, chế độ cắt 
 và tiến trình kiểm tra 
 - Tính toán đúng và đủ các thông số hình 
 học cần thiết cho một rãnh xoắn. 
3. Chuẩn bị vật tư thiết bị dụng - Chuẩn bị đầy đủ: Máy, dụng cụ gá, 
 cụ dụng cụ đo kiểm, dụng cụ cắt, phôi, giẻ 
 lau và bảo hộ lao động 
 - Dầu bôi trơn ngang mức quy định 
 - Tình trạng máy làm việc tốt, an toàn 
4. Chọn dao, gá lắp, hiệu chỉnh - Chọn dao phù hợp với rãnh xoắn cần 
 dao gia công. 
 - Lau sạch trục gá, ống lót, then, dao 
 - Gá dao trên trục ngang, (trục đứng) 
 46 
 đúng vị trí và đúng yêu cầu kỹ thuật. 
5. Gá phôi và lấy tâm - Xác định đúng chuẩn gá 
 - Gá phôi trên đầu phân độ và mũi tâm, 
 hoặc sử dụng các dụng cụ gá khác đúng 
 yêu cầu 
 - Độ không đồng tâm cho phép 
 0,1mm 
 - Lấy tâm phôi (nếu cần) chính xác. 
6. Lắp bánh răng thay thế - Xác định đủ bánh răng và lắp đúng vị 
 trí của các bánh răng thay thế trên chạc 
 gá, phù hợp với bước xoắn, chiều xoắn. 
 - Các bánh răng ăn khớp sít, đều và êm 
7. Phay - Xoay bàn máy đối với trục ngang; 
 xoay trục đứng bằng dao trụ đứng có 
 góc tương đương với góc xoắn và hướng 
 xoắn ngược lại. 
 - Xác định vị trí tương đối giữa dao và 
 phôi 
 - Chọn chế độ cắt hợp lý 
 - Đường tâm dao trùng với điểm giữa 
 đường tâm phôi (nếu cần) 
 47 
 - Thực hiện đúng trình tự và phương 
 pháp phay rãnh xoắn. 
 - Đúng số rãnh, đều, đúng hướng 
 nghiêng 
 - Kích thước sai lệch 0,05 mm. 
 Xoay bàn máy phay rãnh xoắn 
 trái 
 Xoay bàn máy phay rãnh xoắn 
 phải 
8. Kiểm tra hoàn thiện - Kiểm tra tổng thể chính xác 
 - Thực hiện công tác vệ sinh công 
 nghiệp 
 - Giao nộp thành phẩm đầy đủ 
 - Ghi sổ bàn giao ca 
 48 
 Đánh giá kết quả học tập 
 Kết quả 
 Cách thức và 
 Điểm thực hiện 
TT Tiêu chí đánh giá phương pháp 
 tối đa của người 
 đánh giá 
 học 
 I Kiến thức 
 1 Trình bày đầy đủ các yêu cầu khi Làm bài tự luận, 
 phay bánh răng trụ răng thẳng đối chiếu với nội 2 
 dung bài học 
 2 Trình bày được phương pháp Làm bài tự luận, 
 phay bánh răng trụ răng thẳng. đối chiếu với nội 3 
 dung bài học 
 3 Trình bày cách gá lắp và điều Vấn đáp, đối chiếu 
 chỉnh dao khi phay bánh răng trụ với nội dung bài 3 
 răng thẳng học 
 4 Trình bày các dạng sai hỏng khi Làm bài tự luận, 
 phay bánh răng trụ răng thẳng đối chiếu với nội 2 
 dung bài học 
 Cộng: 10 đ 
 II Kỹ năng 
 1 Chuẩn bị đầy đủ dụng cụ, thiết bị Kiểm tra công tác 
 đúng theo yêu cầu của bài thực chuẩn bị, đối chiếu 1 
 tập. với kế hoạch đã lập 
 2 Vận hành thành thạo máy phay Quan sát các thao 
 tác, đối chiếu với 1 
 quy trình vận hành 
 3 Chọn đúng chế độ cắt khi phay Kiểm tra các yêu 
 bánh răng trụ răng thẳng cầu, đối chiếu với 1 
 tiêu chuẩn. 
 4 Sự thành thạo và chuẩn xác các Quan sát các thao 
 thao tác phay bánh răng trụ răng tác đối chiếu với 2 
 thẳng quy trình thao tác. 
 5 Kiểm tra 5 
5.1 Độ phẳng Theo dõi việc thực 2 
 hiện, đối chiếu với 
5.2 Độ song song và vuông góc quy trình kiểm tra 2 
5.3 Kích thước 1 
 49 
 Cộng: 10 đ 
III Thái độ 
1 Tác phong công nghiệp. 5 
1.1 Đi học đầy đủ, đúng giờ. Theo dõi việc thực 1 
1.2 Không vi phạm nội quy lớp học hiện, đối chiếu với 
 nội quy của 1 
 trường. 
1.3 Bố trí hợp lý vị trí làm việc Theo dõi quá trình 
 làm việc, đối chiếu 
 1 
 với tính chất, yêu 
 cầu của công việc. 
1.4 Tính cẩn thận, chính xác Quan sát việc thực 
 hiện bài tập 1 
1.5 Ý thức hợp tác làm việc theo tổ, Quan sát quá trình 
 nhóm thực hiện bài tập 1 
 theo tổ, nhóm 
2 Đảm bảo thời gian thực hiện bài Theo dõi thời gian 
 tập thực hiện bài tập, 
 2 
 đối chiếu với thời 
 gian quy định. 
3 Đảm bảo an toàn lao động và vệ 
 3 
 sinh công nghiệp 
3.1 Tuân thủ quy định về an toàn khi Theo dõi việc thực 
 1 
 sử dụng khí cháy hiện, đối chiếu với 
 quy định về an 
3.2 Đầy đủ bảo hộ lao động( quần áo 
 toàn và vệ sinh 1 
 bảo hộ, giày, kính,) công nghiệp 
3.3 Vệ sinh xưởng thực tập đúng quy 
 1 
 định 
 Cộng: 10 đ 
 KẾT QUẢ HỌC TẬP 
 Kết quả Kết quả 
 Tiêu chí đánh giá Hệ số 
 thực hiện học tập 
 Kiến thức 0,3 
 Kỹ năng 0,5 
 Thái độ 0,2 
 Cộng: 
 50 
 CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP 
Câu hỏi điền khuyết 
 Hãy điền nội dung thích hợp vào chỗ trống trong các trường hợp sau đây: 
1. Phay rãnh xoắn được thực hiện theo nguyên tắc giống như phương pháp 
phay... 
2. Phay rãnh xoắn thường được chọn dao ...thích hợp. 
3. Khi chọn hướng xoắn thì có chiều xoắn.... với chiều của góc nghiêng bàn máy 
Câu hỏi trắc nghiệm 
 Hãy chọn câu đúng sau: 
 Khi phay rãnh xoắn để xảy ra hiện tượng góc xoắn không đúng do những 
nguyên nhân chủ yếu sau: 
a) Quay bàn máy không đúng chiều 
b) Chọn sai bộ bánh răng lắp ngoài 
c) Xác định sai vị trí của các bánh răng thay thế 
d) Tính toán sai 
e) Tất cả các phương án trên 
 Hãy đánh dấu vào một trong hai ô (đúng-sai) trong các trường hợp sau 
đây: 
1- Bước xoắn phụ thuộc vào đường kính đỉnh răng. 
 Đúng  
 Sai  
2- Bước xoắn phụ thuộc vào góc xoắn. 
 Đúng  
 Sai  
3- Góc xoắn càng lớn thì bước xoắn càng nhỏ. 
 Đúng  
 Sai  
4- Bước xoắn phụ thuộc vào vị trí đặt của bánh răng thay thế. 
 Đúng  
 Sai  
 51 
5- Chiều xoắn trái hay phải được xác định theo hướng xoắn từ trên xuống. 
 Đúng  
 Sai  
6- Khắc phục lại được khi phay sai bước xoắn. 
 Đúng  
 Sai  
Câu hỏi 
1) Nhờ phối hợp những chuyển động gì mà phay được rãnh xoắn trên hình trụ, 
phối hợp theo nguyên tắc nào? 
2) Làm thế nào để chọn được các bánh răng lắp ngoài khi phay rãnh xoắn 
3) Các bánh răng được lắp như thế nào, muốn đạt được hướng xoắn trái, hoặc 
hướng xoắn phải? 
4) Trình bày các bước phay rãnh xoắn trái? 
5) Có thể xảy ra các dạng sai hỏng gì khi phay rãnh xoắn? Phân tích nguyên 
nhân của từng dạng sai hỏng khi phay răng xoắn, tìm biện pháp để đề phòng và 
sửa sai. 
Bài tập 
1) Hãy tính toán các thông số và thành phần của một rãnh xoắn biết: D = 
60mm; z = 3;  = 450, T= 6; N = 40; các bánh răng thay thế có hệ 4; 5; các vòng 
lỗ trên các đĩa chia có các vòng lỗ từ 15 đến 49. 
2) Hãy tính toán để tiến hành phay rãnh xoắn biết: D = 65 mm;  = 300, Z = 5; 
vít me bàn máy t = 6; N = 40; các bánh răng thay thế có hệ 4; 5 các vòng lỗ trên 
các đĩa chia có các vòng lỗ từ 15 đến 49. 
 52 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1]. Hỏi đáp về Đồ gá - Trần Đình Phi - Nhà xuất bản Lao động 
[2]. Kỹ thuật phay - Phạm Quang Lê - Nhà xuất bản Công nhân kỹ thuật 
[3]. Công nghệ phay - Trần Văn Địch dịch - Nhà xuất bản Thanh niên 
[4]. Gia công bánh răng - Trần Văn Định - Nhà xuất bản Công nhân kỹ thuật 
[5]. Chế độ cắt trên máy phay - Anôglôblin - Nhà xuất bản Công nghiệp 
[6]. Công nghệ chế tạo máy – Chủ biên: Trần văn Địch – Nhà xuất bản Khoa 
học và kỹ thuật.