Tiêu chuẩn, cơ cấu và việc nâng cao chất lượng Đại biểu hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021-2026

ted,
Edited : 22 Oct. 2020 virtuous people to take on the affairs of the country...”. With the
Approved : 24 Oct. 2020 awareness, the human resources arrangements, in which it is focused
 on structure, criteria, qualifications, and process of selection and
 recommendation of the persons as deputies of the People’s Council,
 always receive public interests, as well as are the key factors for the
 success of each election of the People’s Council deputies at all levels.
 Currently, the Government is submitting to the Standing Committee
 of the National Assembly for reviews and approval of a Resolution
 guiding the projected structure, composition, and allocation of the
 persons recommended as the candidates for People’s Council deputies
 at all levels for 2021-2026. Under the scope of this article, the author
 analyzes the political, legal ground, the applicable criteria, the structure
 of the deputies of the People’s Council at all levels for 2016-2021, and
 also provides recommendations for 2021- 2026.
1 Tuần báo Cứu quốc số 130 ngày 31.12.1945.
60 NGHIÊN CỨU
 LẬP PHÁP Số 20 (420) - T10/2020
 CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG
1. Cơ sở chính trị, pháp lý và thực trạng chức Trung ương Đảng đã đánh giá: “Sau 20
tiêu chuẩn, cơ cấu đại biểu Hội đồng nhân năm thực hiện Chiến lược, đội ngũ cán bộ
dân các cấp nhiệm kỳ 2016-2021 các cấp có bước trưởng thành, phát triển về
 Các bản Hiến pháp của nước ta đều quy nhiều mặt, chất lượng ngày càng được nâng
định HĐND là cơ quan quyền lực nhà nước lên; cơ cấu độ tuổi, giới tính, dân tộc, ngành
ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện nghề, lĩnh vực công tác có sự cân đối, hợp
vọng và quyền làm chủ của Nhân dân, do lý hơn. Tỷ lệ cán bộ lãnh đạo, quản lý dưới
Nhân dân địa phương bầu ra, chịu trách 40 tuổi công tác ở ban, bộ, ngành trung
nhiệm trước Nhân dân địa phương và cơ ương là 6,22%; ở cấp tỉnh là 6,41%; cấp
quan nhà nước cấp trên. HĐND quyết định huyện dưới 35 tuổi là 6,5%; tỷ lệ cán bộ lãnh
các vấn đề của địa phương do luật định; đạo nữ diện Ban Chấp hành Trung ương, Bộ
giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp Chính trị, Ban Bí thư quản lý công tác tại
luật ở địa phương và việc thực hiện nghị địa phương tăng 2 lần trong 3 nhiệm kỳ qua,
quyết của HĐND. Đại biểu HĐND là người từ 10% lên 20%; tỷ lệ cán bộ lãnh đạo nữ
 công tác ở các ban, bộ, ngành trung ương là
đại diện cho ý chí, nguyện vọng của Nhân 2
dân địa phương, chịu trách nhiệm trước cử 13,03%” .
tri địa phương và trước HĐND về việc thực Về đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ
hiện nhiệm vụ, quyền hạn đại biểu của mình. 2016-2021, theo quy định của pháp luật, Ủy
 ban thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã ban
Đại biểu HĐND bình đẳng trong thảo luận
 hành Nghị quyết số 1132/NQ-UBTVQH13
và quyết định các vấn đề thuộc nhiệm vụ,
 ngày 16/01/2016 hướng dẫn về việc xác định
quyền hạn của HĐND.
 dự kiến cơ cấu, thành phần và phân bổ số
 Trong nhiệm kỳ 2016-2021, các cơ quan lượng người được giới thiệu ứng cử đại biểu
của Đảng và đã ban hành hơn 40 văn bản về HĐND các cấp nhiệm kỳ 2016-2021. Theo
công tác cán bộ, trong đó đáng chú ý như đó, việc xác định dự kiến cơ cấu, thành phần,
Nghị quyết số 18-NQ/TW về một số vấn đề phân bổ số lượng người được giới thiệu ứng
về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy cử đại biểu HĐND ở mỗi đơn vị hành chính
của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động phải bảo đảm các tiêu chí:
hiệu lực, hiệu quả; Nghị quyết số 26- a) Bảo đảm có ít nhất 35% tổng số người
NQ/TW về tập trung xây dựng đội ngũ cán trong danh sách chính thức những người ứng
bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm cử đại biểu HĐND là phụ nữ;
chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm b) Bảo đảm số lượng hợp lý người được
vụ; Nghị quyết số 56/2017/QH14 của Quốc giới thiệu ứng cử đại biểu HĐND là người
hội về việc tiếp tục cải cách tổ chức bộ máy dân tộc thiểu số, phù hợp với đặc điểm, cơ
hành chính nhà nước tinh gọn, hoạt hiệu lực, cấu dân số của từng địa phương; phấn đấu
hiệu quả... Nhân dịp Hội nghị lần thứ 7 Ban số đại biểu HĐND được bầu là người dân
Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII bàn tộc thiểu số không thấp hơn số đại biểu
về nội dung xây dựng đội ngũ cán bộ, đồng HĐND nhiệm kỳ 2011-2016 là người dân
chí Phạm Minh Chính, Ủy viên Bộ Chính trị, tộc thiểu số ở đơn vị hành chính đó;
Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tổ c) Phấn đấu đạt tỷ lệ người được giới
2 
 nhung-bai-hoc-quy-gia-cho-chung-ta.
 NGHIÊN CỨU 61
 Số 20 (420) - T10/2020 LẬP PHÁP
CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG
thiệu ứng cử đại biểu HĐND là người ngoài Có thể nói, với vị trí pháp lý là thành
Đảng không dưới 10%; người được giới viên của cơ quan dân cử, cơ quan đại diện
thiệu ứng cử đại biểu HĐND là người dưới cho ý chí và nguyện vọng của nhân dân,
35 tuổi không dưới 15% tổng số người được công tác nhân sự đại biểu HĐND luôn phải
giới thiệu ứng cử đại biểu HĐND ở từng gắn với cơ cấu, thành phần đại biểu, đáp ứng
cấp; yêu cầu về chính trị - kinh tế - xã hội của mỗi
 d) Phấn đấu có ít nhất 30% đại biểu giai đoạn cách mạng. Cơ cấu, thành phần đại
HĐND nhiệm kỳ trước tái cử đại biểu biểu HĐND của các khoá đã có sự đổi mới
HĐND nhiệm kỳ 2016-2021; để đáp ứng tốt hơn yêu cầu về chức năng,
 đ) Việc phân bổ số lượng người được nhiệm vụ nhưng vẫn còn có những bất cập
giới thiệu ứng cử ở các đơn vị hành chính do khách quan cũng như chủ quan trong
cấp dưới, các thôn, tổ dân phố cần bảo đảm công tác cơ cấu. Thực tế trong các cuộc bầu
tương quan hợp lý về dân số giữa các đơn vị cử đại biểu HĐND, chúng ta thường hướng
này. dẫn tiêu chuẩn là chính, cơ cấu là quan trọng,
 Việc phân bổ người được giới thiệu ứng nhưng khi vận dụng cụ thể thì lại bộc lộ sự
cử đại biểu HĐND để bố trí làm đại biểu lúng túng giữa chính và quan trọng, có
HĐND hoạt động chuyên trách được thực những trường hợp nhấn mạnh tiêu chuẩn,
hiện căn cứ vào tình hình cụ thể của địa trường hợp khác lại nhấn mạnh cơ cấu. 
phương và phải bảo đảm số lượng đại biểu 2. Kiến nghị đề xuất trong nhiệm kỳ 
HĐND hoạt động chuyên trách theo quy 2021-2026
định của Luật Tổ chức chính quyền địa Để chuẩn bị tốt công tác bầu cử đại biểu
phương. Ở cấp tỉnh, Chủ tịch HĐND có thể HĐND nhiệm kỳ 2021-2026, theo quy định
là đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách; của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại
hai Phó Chủ tịch HĐND là đại biểu HĐND biểu HĐND, chúng tôi cho rằng, khi tiến
hoạt động chuyên trách; mỗi Ban của hành hướng dẫn về việc dự kiến cơ cấu,
HĐND cấp tỉnh có ít nhất hai đại biểu thành phần và phân bổ số lượng người được
HĐND hoạt động chuyên trách. Ở cấp giới thiệu ứng cử đại biểu HĐND các cấp
huyện, Chủ tịch HĐND có thể là đại biểu cần lưu ý một số điểm sau đây:
HĐND hoạt động chuyên trách; hai Phó Chủ Thứ nhất , cần phải đặt vấn đề cơ cấu
tịch HĐND là đại biểu HĐND hoạt động trong mối quan hệ với tính đại diện. Các quy
chuyên trách; mỗi Ban của HĐND cấp định của Hiến pháp và pháp luật hiện hành
huyện có ít nhất một đại biểu HĐND hoạt quy định đại biểu HĐND là người đại diện
động chuyên trách. Ở cấp xã, một Phó Chủ cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân.Trong
tịch HĐND hoạt động chuyên trách. Căn cứ giai đoạn kinh tế tri thức, cần phải hiểu khái
Nghị quyết số 1132/NQ-UBTVQH13, niệm đại diện theo hướng ‘đại diện trí tuệ’
Thường trực HĐND các cấp đã tiến hành dự chứ không thuần túy là đại diện theo con
kiến cơ cấu thành phần, số lượng đại biểu người. Ví dụ, một đại biểu là chuyên gia về
HĐND được bầu của các cơ quan, tổ chức, kinh tế nông nghiệp, nông thôn hoàn toàn
đơn vị ở địa phương và của các thôn, làng, có thể đại diện cho tiếng nói của bà con
ấp, bản, tổ dân phố trên địa bàn (đối với cấp nông dân, nông thôn; một nhà nghiên cứu
xã) và tiến hành điều chỉnh dự kiến phù hợp dân tộc học hoàn toàn có thể đại diện, truyển
với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và tình tải tâm tư, nguyện vọng của bà con các dân
hình công tác nhân sự cụ thể ở địa phương. tộc thiểu số.
62 NGHIÊN CỨU
 LẬP PHÁP Số 20 (420) - T10/2020
 CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG
 Thứ hai , Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội cử đại biểu HĐND các cấp là 8,37% ở cấp
và đại biểu HĐND quy định b ảo đảm có ít tỉnh; 14,42% ở cấp huyện và 26,53% ở cấp
nhất 35% tổng số người trong danh sách xã 5. Nhiệm kỳ này, cần quan tâm hơn nữa
chính thức những người ứng cử đại biểu đến người nhiều tuổi có uy tín với nhân dân,
HĐND là phụ nữ. Thực tế các cuộc bầu cử các già làng, trưởng bản, động viên họ tham
vừa qua cho thấy, mặc dù tỷ lệ này được bảo gia ứng cử đại biểu HĐND cấp xã. Đồng
đảm nhưng lại không đạt việc nâng cao tỷ lệ thời, nên nâng tiêu chí về tuổi trẻ lên 40 tuổi
nữ đại biểu. Nhiệm kỳ 2016-2021, sau hội để mở rộng diện giới thiệu ứng cử tại các địa
nghị hiệp thương lần thứ hai thỏa thuận lập phương, vùng có nhiều đồng bào dân tộc
danh sách sơ bộ những người ứng cử đại thiểu số.
biểu HĐND thì người ứng cử là phu nữ ở Thứ tư, một số cơ cấu cần quan tâm,
cấp tỉnh lên đến 39,93%; ở cấp huyện là phát huy hơn nữa như cơ cấu kết hợp tái cử.
39,56% và ở cấp xã là 37,71% 3. Tuy nhiên, Một số nhiệm kỳ HĐND gần đây cho thấy,
kết quả tỷ lệ nữ đại biểu HĐND trúng cử lại chỉ có khoảng một phần ba số đại biểu
thấp hơn nhiều, cụ thể, cấp tỉnh là 26,56%, HĐND tái cử đã phần nào ảnh hưởng đến
 chất lượng hoạt động của HĐND. Sau một
cấp huyện là 27,50% và cấp xã là 26,59% 4.
 nhiệm kỳ hoạt động, đại biểu HĐND sẽ tích
Lý do là việc không có tỷ lệ phấn đấu trúng
 lũy được kiến thức và kỹ năng làm nền tảng
cử nên khi bố trí ứng cử viên nữ vào các đơn
 quan trọng cho nhiệm kỳ tiếp theo. Nếu vì
vị bầu cử không được quan tâm. Điều này
 lý do khách quan mà đại biểu không được
dẫn đến, nữ ứng cử viên ứng cử phân tán tại tiếp tục giới thiệu ứng cử thì không những
nhiều đơn vị bầu cử và khả năng trung cử phải bồi dưỡng, kiến thức kỹ năng cho các
không cao. Để khắc phục tình trạng này, đại biểu mới mà còn không phát huy được
chúng tôi cho rằng, UBTVQH cần dự kiến trí tuệ, kinh nghiệm của những đại biểu
phấn đấu tỷ lệ nữ đại biểu trúng cử làm cơ đương nhiệm. Trong cuộc bầu cử đại biểu
sở phân bổ nhiều hơn ứng cử viên nữ để HĐND năm 2016, đại biểu HĐND nhiệm kỳ
nâng cao tỷ lệ trúng cử. trước tái cử đại biểu HĐND nhiệm kỳ 2016-
 Thứ ba , đối với các vùng có nhiều đồng 2021 đạt tỷ lệ 33,88% ở cấp tỉnh; 32,81% ở
bào dân tộc thiểu số, người nhiều tuổi rất có cấp huyện và 45,12% ở cấp xã là rất đáng
uy tín với nhân dân, đó là các già làng, hoan nghênh 5. Cần phát huy hơn nữa và đề
trưởng bản. Vì vậy, nếu lựa chọn và bầu ra mục tiêu ít nhất là 40% tái cử ở mỗi cấp.
được họ làm đại biểu thì có tác dụng lớn với Thứ năm , cần quan tâm hơn nữa đến
đồng bào. Người trẻ ứng cử đại biểu HĐND người tự ứng cử đại biểu HĐND. Trong quá
là lứa kế cận quan trọng để từng bước tham trình tăng cường và mở rộng dân chủ trên
gia công việc quản lý nhà nước nhưng chỉ mỗi lĩnh vực đời sống xã hội thì bầu cử và
nên bố trí một tỷ lệ hợp lý. Nhiệm kỳ 2016- ứng cử là một quyền cơ bản về chính trị của
2021, tỷ lệ người trẻ tuổi (dưới 35 tuổi) trúng công dân cũng rất cần được dân chủ nhiều
3 Trích Báo cáo số 86/BC-HĐBCQG ngày 29/3/2016 của Hội đồng Bầu cử quốc gia về tình hình triển khai
 công tác chuẩn bị bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIV và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2016-2021.
4 Trích Báo cáo số 695/BC-HĐBCQG ngày 19/7/2016 của Hội đồng Bầu cử quốc gia tổng kết cuộc bầu cử
 đại biểu Quốc hội khóa XIV và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2016-2021.
5 Trích Báo cáo số 695/BC-HĐBCQG ngày 19/7/2016 của Hội đồng Bầu cử quốc gia tổng kết cuộc bầu cử
 đại biểu Quốc hội khóa XIV và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2016-2021.
 NGHIÊN CỨU 63
 Số 20 (420) - T10/2020 LẬP PHÁP
CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG
hơn, thực chất hơn. Hiện nay, qua các vòng Tóm lại, mối quan hệ giữa tiêu chuẩn và
hiệp thương cho thấy Uỷ ban Mặt trận Tổ cơ cấu đại biểu là mối quan hệ tương hỗ, tác
quốc Việt Nam các cấp đã nghiêm chỉnh động lẫn nhau. Để bảo đảm hiệu quả hoạt
chấp hành và thực thi pháp luật để mọi người động của cơ quan dân cử, cần lựa chọn những
đều bình đẳng trước pháp luật, nếu đủ điều đại biểu đủ tiêu chuẩn có năng lực và điều
kiện thì được ứng cử đại biểu HĐND, nhưng kiện thực sự tham gia, trên cơ sở bảo đảm cơ
tỷ lệ người tự ứng cử trúng cử còn thấp. Để cấu, thành phần đại biểu một cách hợp lý.
cử tri lựa chọn người tiêu biểu, trước khi vào Như vậy, phải trên cơ sở tiêu chuẩn mà xác
bầu cử thì công việc lấy ý kiến nhận xét, định cơ cấu, thành phần và lựa chọn nhân sự
đánh giá của cử tri nơi cư trú là một bước rất để bầu làm đại biểu. Có như vậy, cơ quan dân
quan trọng và thiết thực, đánh gia được tín cử mới hoàn thành tốt chức năng là cơ quan
nhiệm của những cử tri, của nhân dân đã có quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện
hiểu biết về người ứng cử. Tự ứng cử để cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của
được bầu làm đại biểu HĐND, đại diện cho Nhân dân, do Nhân dân địa phương bầu ra,
ý chí và nguyện vọng của nhân dân là việc chịu trách nhiệm trước Nhân dân địa phương
 6
đáng được hoan nghênh , khuyến khích. và cơ quan nhà nước cấp trên n
6 Trích Báo cáo số 695/BC-HĐBCQG ngày 19/7/2016 của Hội đồng bầu cử Quốc gia tổng kết cuộc bầu cử
 đại biểu Quốc hội khóa XIV và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2016-2021.
phí bảo trì ... (Tiếp theo trang 54)
nhà, CĐT cần lập 2 tài khoản: (i) Tài khoản mục đích để ở phải có trên hai thành viên
nhận trả tiền mua hoặc thuê nhà và (ii) Tài Ban quản trị đồng chủ tài khoản. 
khoản nhận phí bảo trì chung cư. Đối với tài - Sửa đổi điểm b khoản 7 Nghị định số
khoản nhận phí bảo trì sẽ thuộc quyền quản 139/2017/NĐ-CP theo hướng tăng phạt tiền
lý của CĐT, nhưng tài khoản này sẽ được tổ từ 150.000.000 đồng đến mức tối đa đối với
chức tín dụng phong tỏa toàn bộ. Theo đó, hành vi không bàn giao, bàn giao chậm, bàn
khoản 1 Điều 109 Luật Nhà ở năm 2014 giao không đầy đủ hoặc bàn giao không
được sửa lại như sau: “ Đối với kinh phí bảo đúng đối tượng nhận phí bảo trì, căn cứ vào
trì sẽ được chủ sở hữu trực tiếp nộp vào tài phân hạng từng chung cư. Hiện nay, phân
khoản kinh phí bảo trì tại thời điểm nhận hạng chung cư căn cứ vào Thông tư số
bàn giao nhà và được quy định rõ trong hợp 31/2016/TT-BXD ngày 30/12/2016 về phân
đồng mua bán. Tài khoản phí bảo trì sẽ do hạng và công nhận hạng nhà chung cư. Mục
chủ đầu tư mở tại tổ chức tín dụng đang hoạt đích và yêu cầu của Thông tư này nhằm xác
động tại Việt Nam và thông báo cho cơ quan định giá trị của nhà chung cư khi thực hiện
quản lý nhà ở cấp tỉnh nơi có nhà chung cư quản lý. Tổ chức, cá nhân đề nghị công nhận
biết; đồng thời, cơ quan quản lý nhà ở cấp hạng nhà chung cư là BQT: trên 50% tổng
tỉnh nơi có nhà chung cư ra quyết định số chủ sở hữu nhà chung cư đề nghị hoặc
phong tỏa tài khoản trên”. theo đề nghị của cơ quan xử lý vi phạm.
 - Sửa đổi điểm c khoản 2 Điều 36 Thông Mức phạt tiền từ 150.000.000 đồng đến mức
tư số 02/2016/TT-BXD theo hướng chủ tài tối đa căn cứ vào giá trị phí bảo trì mà CĐT
khoản tiền gửi phí bảo trì nhà chung cư có đang chiếm giữ trái pháp luật n
64 NGHIÊN CỨU
 LẬP PHÁP Số 20 (420) - T10/2020