Phát huy vai trò của báo chí trong phòng, chống tham nhũng

hiến chống tham ánh thực tiễn thi hành pháp luật về phòng,
nhũng. Theo kết quả khảo sát “Tham nhũng chống tham nhũng, định hướng dư luận xã
từ góc nhìn của người dân, doanh nghiệp và hội, ủng hộ, biểu dương người tốt, việc tốt
cán bộ, công chức, viên chức” do Thanh tra trong phòng, chống tham nhũng, lên án, phê
Chính Phủ và Ngân hàng Thế giới phối hợp phán những biểu hiện tiêu cực, những hành
thực hiện năm 2012 cho thấy, báo chí là một vi tham nhũng, tạo niềm tin vào công lý, vào
trong những thiết chế tích cực và hiệu quả pháp luật trong mọi tầng lớp nhân dân. 
nhất trong phát hiện và điều tra tham nhũng Báo chí còn đóng vai trò quan trọng
tại Việt Nam 3. trong việc tạo ra các diễn đàn để người dân
 2.2. Vai trò của Báo chí trong tuyên thực hiện quyền tự do ngôn luận, phản ánh
truyền, vận động Nhân dân tham gia những kiến nghị; đề xuất về chính sách, về
phòng, chống tham nhũng những quy định pháp luật chưa thực sự phù
 hợp với thực tiễn cuộc sống. 
 Thông tin pháp luật đóng vai trò rất quan
 Theo một phóng sự của Báo Đại đoàn
trọng trong việc hình thành, phát triển ý thức kết, gần 90% tội phạm mà ngành công an
pháp luật và lối sống theo pháp luật. Trên phá án thành công, tin tố giác có giá trị mà
thực tế, báo chí có nhiều hình thức, cách người tố giác là người dân 5. Việc vận động
thức để tuyên truyền, vận động nhân dân
 4 Nhân dân tham gia phòng, chống tham
tham gia phòng, chống tham nhũng . nhũng nhằm hai mục tiêu xây và chống: xây
 Báo chí có thể truyền tải thông tin về là vận động nhân dân tham gia phòng ngừa
phòng, chống tham nhũng thông qua rất tham nhũng; chống tham nhũng là vận động
nhiều kênh khác nhau bao gồm: 1) Các xuất Nhân dân giám sát cán bộ, đảng viên với
bản phẩm chính thức về phòng, chống tham hình thức theo dõi, phản ánh, tố cáo, tố giác,
nhũng; 2) Các phương tiện thông tin đại báo tin nhanh về hành vi tham nhũng.
chúng đưa tin về các vụ việc tham nhũng; 3) 2.3. Vai trò của báo chí trong giám sát
Sách, báo lý luận, thực tiễn về phòng, chống việc thực thi pháp luật về phòng, chống
tham nhũng; 4) Phim ảnh có nội dung về tham nhũng 
phòng, chống tham nhũng; 5) Giao tiếp giữa Cơ quan báo chí có trách nhiệm tham
các cá nhân, các chuyên gia, nhà quản lý về gia vào việc phòng, chống tham nhũng; hợp
phòng, chống tham nhũng; 6) Giáo dục, đào tác với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm
tạo về phòng, chống tham nhũng trên báo quyền trong phòng, chống tham nhũng; khi
chí; 7) Các bài giảng, nói chuyện chuyên đề đưa tin cần bảo đảm tính chính xác, trung
của các luật gia, chuyên gia về phòng, chống thực, khách quan và phải chịu trách nhiệm
tham nhũng; 8) Đưa tin về xây dựng pháp về nội dung của thông tin đã đưa.
2 Vai trò của báo chí trong chống tham nhũng nhìn từ vụ Trịnh Xuân Thanh, Báo Nội Chính, Nguồn:
 xuan-thanh-301841/.
3 Tham nhũng từ góc nhìn người dân, doanh nghiệp, công chức, Báo Tuổi trẻ, Nguồn: https://tuoitre.vn/tham-
 nhung-tu-goc-nhin-nguoi-dan-doanh-nghiep-cong-chuc-521315.htm truy cập ngày 15/7/2020.
4 Báo chí với công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, Báo Nội Chính, Nguồn:
 chong-tham-nhung-lang-phi-306313/, truy cập ngày 15/7/2020.
5 Cần có cuộc vận động nhân dân tham gia phòng, chống tham nhũng, Báo Đại Đoàn Kết, Nguồn:
 truy cập ngày 15/7/2020.
 NGHIÊN CỨU 33
 Số 23 (423) - T12/2020 LẬP PHÁP
NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
 Báo chí có vai trò quan trọng trong việc tri với đồng bào, với Tổ quốc Việt Nam, cần
tạo áp lực để các cơ quan chức năng phải tự hỏi mình viết cho ai, viết vì ai và viết để
tăng cường trách nhiệm trong quá trình thực làm gì 9. Nhà báo có trung thực, ngay thẳng,
hiện nhiệm vụ thanh tra, truy tố, xét xử hành trong sạch thì mới nhận được sự tin tưởng
vi tham nhũng. Ngoài ra, báo chí cũng phản của người dân. Báo chí khi cung cấp thông
ánh đa chiều, khách quan, công bằng về các tin cần phải tuân thủ nguyên tắc tôn trọng sự
vụ việc liên quan đến tham nhũng 6. thật, phản ánh đúng bản chất vấn đề. Chẳng
 Thực tế, Nhà nước đã thể hiện sự vinh hạn khen ngợi, biểu dương cần đúng mực,
danh với báo chí trong phòng, chống tham không nên tô hồng, hoặc lên án, phê phán
nhũng qua các giải báo chí. Giải báo chí toàn cũng không được phép bôi nhọ. 
quốc “Báo chí với công tác đấu tranh phòng, Phóng viên khi đưa tin, bài về tham
chống tham nhũng, lãng phí” được dư luận nhũng cần tránh cả hai khuynh hướng: thứ
đánh giá cao và có những tác động tích cực nhất , đưa tin thiếu chọn lọc, thiếu cân nhắc,
với xã hội và những người làm báo. Điều thiếu kiểm chứng làm đơn giản hoá hoặc
này khẳng định quyết tâm không “chùn phức tạp hoá vấn đề; thứ hai , đưa tin cắt xén,
bước” của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và bưng bít làm hiểu sai vấn đề, gây mất lòng
báo chí trong cuộc chiến chống tham nhũng, tin trong nhân dân. 
 7
tiêu cực . Thứ hai, hoàn thiện cơ chế bảo vệ phóng
3. Một số giải pháp tăng cường phát huy viên, cơ quan báo chí, đưa tin về tham nhũng
vai trò của báo chí trong phòng, chống Lý do khiến nhiều phóng viên, cơ quan
tham nhũng báo chí ngại đưa tin về tham nhũng vì tâm
 Thứ nhất, chú trọng đào tạo và đào tạo lý sợ gánh chịu hậu quả, sợ chẳng thay đổi
lại các phóng viên báo chí đưa tin tham được gì vì người bị tố cáo có chức vụ, quyền
nhũng, chú trọng lương tâm của người cầm hạn và có vị thế cao trong xã hội. Khả năng
bút với đồng bào, Tổ quốc bị đánh đập, bị hăm doạ, bị gây nguy hiểm
 Yếu tố quyết định đến hiệu quả của đến tính mạng và người thân trong gia đình
truyền thông trong việc đấu tranh phòng, là hoàn toàn có thể xảy ra. 
chống tham nhũng nằm ở chính việc xây Thực tiễn cho thấy, nhiều quy định của
dựng một đội ngũ làm truyền thông có tâm, pháp luật vẫn chỉ nằm trên giấy và chưa có
có tầm và có tài 8. Nhiều phóng viên đưa tin cơ chế cụ thể thực hiện. Trong quá trình giải
chưa khách quan, chưa chính xác, làm sai quyết tố cáo, nội dung tố cáo được tiếp nhận,
lệch bản chất vụ việc, đưa ra những bình xử lý bởi nhiều cơ quan, đơn vị với sự tham
luận vượt quá thẩm quyền của báo chí. Có gia của nhiều cán bộ, công chức với nhiều
trường hợp như vậy vì phóng viên báo chí thủ tục rất rắc rối. Hơn nữa, pháp luật chưa
còn hạn chế về năng lực, có động cơ cá nhân quy định thống nhất thế nào là “có có căn cứ
hoặc cạnh tranh, câu khách giữa các cơ quan cho rằng việc tố cáo có thể gây nguy hại đến
truyền thông. tính mạng, sức khoẻ, xâm hại đến tài sản, uy
 Những người cầm bút cần phải có lương tín, danh dự, nhân phẩm” 10 .
6 Xem: Nguyễn Quốc Văn, Vũ Công Giao, Phát huy vai trò của xã hội trong phòng chống tham nhũng, Nhà
 xuất bản Hồng Đức, Hà nội, 2017.
7 Mặt trận Tổ quốc đồng hành cùng báo chí trong công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí,
 Tạp chí Mặt Trận, Nguồn: 
 trong-cong-tac-dau-tranh-phong-chong-tham-nhung-lang-phi-35864.html, truy cập ngày 15/7/2020.
8 Nguyễn Thị Quế Anh, Vũ Công Giao, Nguyễn Hoàng Anh, Những vấn đề pháp lý đặt ra trong phòng,
 chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay, Nxb. Lao động, Hà nội, 2020, tr. 568.
9 Nhiều tác giả, Lương tâm người cầm bút, Nxb. Công an nhân dân, Hà nội, 2018, tr. 11. 
10 Phạm Hồng Thái, Vũ Công Giao, Đặng Minh Tuấn, Nguyễn Minh Tuấn (Đồng chủ biên), Hoàn thiện pháp
34 NGHIÊN CỨU
 LẬP PHÁP Số 23 (423) - T12/2020
 NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
 Trên thực tế, nhiều cơ quan báo chí cũng được kế hoạch phối hợp chặt chẽ trong hoạt
e ngại, cố tình tránh tiết lộ thông tin tham động báo chí, và hoạt động xây dựng pháp
nhũng do sợ trả thù, trù dập hoặc ảnh hưởng luật, thực thi pháp luật về phòng, chống
đến uy tín lãnh đạo và cơ quan. Điều đó dẫn tham nhũng, đồng thời cũng cần mở rộng
đến việc chống tham nhũng chưa thực sự dân chủ, tăng cường tính công khai, minh
tích cực, quyết liệt. bạch trong hoạt động xây dựng pháp luật, áp
 Vì vậy, cần xác định rõ trong các quy dụng pháp luật, đảm bảo phát triển bền
định của pháp luật, phóng viên báo chí vững. Bên cạnh đó cũng cần có cơ chế khen
chống tham nhũng thì được bảo vệ như thế thưởng, khích lệ, động viên kịp thời dành
nào; nguyên tắc, cơ chế phối hợp và hợp tác cho những nhà báo có tinh thần dấn thân,
giữa các cơ quan nhà nước và tổ chức, cá đóng góp tích cực, hiệu quả trong công tác
nhân ngoài nhà nước trong phòng, chống đấu tranh phòng, chống tham nhũng.
tham nhũng; xây dựng cơ chế đối thoại và Thứ tư, trao quyền và tăng cường sự
tham vấn thường xuyên giữa Nhà nước và tham gia của người dân một cách thực chất
người dân, các tổ chức xã hội. trong hoạt động phòng, chống tham nhũng
 Thứ ba, tiếp tục phát huy những mặt tích Việc trao quyền (empowerment) và sự
cực của báo chí, trong việc đưa tin, bài về tham gia của người dân (participation) phải
tham nhũng là cơ chế song hành, ở đó cả quyền cá nhân
 Báo chí có thuộc tính chung là phổ cập, và quyền tập thể được bảo đảm và thực thi 11 . 
thường ngày, kịp thời. Đây là những thuộc Người dân cần được tham gia sâu hơn
tính mà không phải thiết chế xã hội nào cũng vào hoạt động quản lý nhà nước. Mỗi cá
có được. Những đặc tính này cho phép báo nhân, công dân không giản đơn là chủ thể
chí, có thể ảnh hưởng mạnh đến nhận thức chịu tác động thụ động từ chính sách, pháp
của mọi chủ thể trong xã hội về phòng, luật, mà cần là chủ thể tích cực, chủ động,
chống tham nhũng. Việc thực hiện tốt chức có bản lĩnh, có văn hóa trong việc thực thi
năng của báo chí có ý nghĩa quan trọng đến pháp luật, trong đấu tranh chống tham
việc hình thành, phát triển ý thức pháp luật
về phòng, chống tham nhũng. Thông tin nhũng. Sự tham gia của người dân có ý
pháp luật có thể tăng cường hoặc làm suy nghĩa rất quan trọng vừa đảm bảo dân chủ,
yếu ý thức pháp luật, hành vi hay lối sống vừa tạo lập sự ủng hộ, tin tưởng của người
đang tồn tại; cũng có thể làm thay đổi ý thức dân, vừa thông qua đó có thể giáo dục cho
pháp luật, hành vi hay lối lống theo pháp luật công chúng, vừa tận dụng được trí tuệ, chất
đã cũ; có thể hình thành ý thức pháp luật, xám, ý kiến của người dân. Không những
hành vi và lối sống theo pháp luật mới. Mỗi thế, sự tham gia của người dân còn là điều
người sẽ thu nhận thông tin pháp luật từ báo kiện, là môi trường tốt cho văn hóa công
chí, qua bộ lọc của riêng họ. Vì vậy, cần phải khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình. 
cân nhắc các đặc điểm tâm lý – xã hội và Trong số các biện pháp phòng ngừa
những nhân tố khác trong việc truyền tải tham nhũng thì việc gia tăng dân chủ, tạo lập
thông tin về phòng, chống tham nhũng, cơ sở pháp lý vững chắc và cơ chế bảo vệ
chẳng hạn như trình độ học vấn, nghề người tố cáo tham nhũng có ý nghĩa hết sức
nghiệp, lợi ích, nhu cầu, đặc điểm tâm lý, địa quan trọng, bên cạnh những vấn đề như tăng
vị xã hội v.v cường kiểm tra, giám sát, xác lập bộ tiêu chí
 Để phát huy tốt vai trò của báo chí cũng từng lĩnh vực nghề nghiệp, kiểm toán độc
rất cần phải xây dựng nội dung, chương trình lập, liêm chính, tách công quyền ra khỏi một
đưa tin phù hợp với đối tượng, xây dựng số lĩnh vực có nguy cơ tham nhũng 12 . 
 luật về khiếu nại, tố cáo ở nước ta hiện nay (Sách chuyên khảo), Nxb. Chính trị quốc gia sự thật, Hà nội,
 2017, tr.171.
11 Vũ Công Giao, Nguyễn Hoàng Anh, Đặng Minh Tuấn, Nguyễn Minh Tuấn, Quản trị tốt lý luận và thực
 tiễn (Sách tham khảo), Nxb. Chính trị quốc gia sự thật, Hà nội, 2017, tr. 298.
12 Pe ter Larmour & Nick Wolanin, Corruption and Anti-Corruption, Australian National University Press,
 2013, p. 13.
 NGHIÊN CỨU 35
 Số 23 (423) - T12/2020 LẬP PHÁP
NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
 Kinh nghiệm của nhiều quốc gia trên thế nhũng; tiếp tục nghiên cứu, xây dựng trình
giới cho thấy, việc chống tham nhũng có tự, thủ tục tiếp nhận, thụ lý giải quyết yêu
thành công hay không phụ thuộc rất nhiều cầu bảo vệ người tố cáo; quy định rõ các
vào chính sách của Nhà nước, đặc biệt là biện pháp bảo vệ người tố cáo; bảo đảm về
việc tăng cường công khai, minh bạch, giải vật chất, kỹ thuật và pháp lý cho công tác
trình. Nhiều quốc gia có cơ chế hợp tác giữa bảo vệ người tố cáo; giám sát việc giải quyết
chính quyền và các tổ chức xã hội trong việc tố cáo tham nhũng và bảo vệ người tố cáo
chung tay phòng, chống tham nhũng thông tham nhũng và nâng cao trách nhiệm, đạo
 đức công vụ. 
qua một cơ chế đối thoại, hợp tác rất cụ thể,
 13 Trong điều kiện như vậy, để phát huy vai
rõ ràng . trò, Báo chí cần phải được trao quyền, được
 Hiện nay, ở Việt Nam, cơ sở pháp lý bảo đặt ở vị trí khách quan, độc lập để phản biện,
vệ người tố cáo tham nhũng còn bất cập, đấu tranh chống tham nhũng 14 . Những vụ
việc tổ chức bảo vệ người tố cáo cũng chưa tham nhũng lớn thường diễn ra ở khu vực
hiệu quả. Để khắc phục những bất cập, hạn công, do đó báo chí chỉ có thể độc lập phơi
chế này cần thiết lập cơ quan có thẩm quyền bày những vụ việc tham nhũng ra ánh sáng
bảo vệ người tố cáo tham nhũng; hoàn thiện khi báo chí được nhìn nhận là một thiết chế
cơ chế tiếp nhận, thụ lý và xử lý tố cáo tham xã hội, với sự đồng hành của người dân n
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Peter Larmour/Nick Wolanin, Corruption and Anti-Corruption, Australian National University
 Press, 2013. 
2. Organisation for Economic Co-Operation and Development (OECD), Anti-Corruption Measures
 in South Eastern Europe: Civil Society’s Involvement, Paris, 2002.
3. Nguyễn Mạnh Cường (Chủ biên), Pháp luật về phòng, chống tham nhũng và xử lý các hành vi
 phạm tội, Nhà xuất bản lao động, Hà Nội, 2019.
4. Nguyễn Ngọc Hoà (Chủ biên), Bình luận khoa học Bộ luật hình sự năm 2015 được sửa đổi, bổ
 sung năm 2017 (phần các tội phạm), Quyển 1, Nhà xuất bản Tư pháp, Hà Nội, năm 2018.
5. Nhiều tác giả, Pháp luật phòng, chống tham nhũng những vấn đề lý luận và thực tiễn, Nhà xuất
 bản Tư pháp, Hà Nội, 2018. 
6. Nhiều tác giả, Lương tâm người cầm bút, Nhà xuất bản Công an nhân dân, Hà nội, 2018.
7. Nguyễn Thị Quế Anh, Vũ Công Giao, Nguyễn Hoàng Anh (Chủ biên), Những vấn đề pháp lý đặt
 ra trong phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay, Nhà xuất bản Lao động, Hà Nội, 2020.
8. Phạm Hồng Thái, Vũ Công Giao, Đặng Minh Tuấn, Nguyễn Minh Tuấn (Đồng chủ biên), Hoàn
 thiện pháp luật về khiếu nại, tố cáo ở nước ta hiện nay (Sách chuyên khảo), Nhà xuất bản Chính
 trị quốc gia sự thật, Hà Nội, năm 2017.
9. Vũ Công Giao, Nguyễn Hoàng Anh, Đặng Minh Tuấn, Nguyễn Minh Tuấn, Quản trị tốt lý luận
 và thực tiễn (Sách tham khảo), Nhà xuất bản chính trị quốc gia sự thật, Hà Nội, 2017.
10. Nguyễn Quốc Văn, Vũ Công Giao, Phát huy vai trò của xã hội trong phòng, chống tham nhũng,
 Nhà xuất bản Hồng Đức, Hà Nội, 2017.
13 Anti-Corruption Measures in South Eastern Europe: Civil Society’s Involvement, Organisation for Economic
 Co-Operation and Development (OECD), 2002, pp. 28, 44, 55. Trong cuốn sách này, các tác giả khảo sát
 tình hình tham gia của các tổ chức xã hội vào việc chống tham nhũng qua kinh nghiệm của các nước như
 Albania, Bosnia và Herzegovina, Croatia, Yogoslav Republic of Macedonia, Montenegro, Romania. 
14 Nhiều tác giả, Pháp luật phòng, chống tham nhũng những vấn đề lý luận và thực tiễn, Nxb. Tư pháp, Hà
 nội, 2018, tr. 243.
36 NGHIÊN CỨU
 LẬP PHÁP Số 23 (423) - T12/2020