Những phương thức làm giàu của quý tộc mới ở Anh từ thế kỉ XV đến thế kỉ XVII

áo hội Anh. Ông đã thi 
hành nhiều chính sách, đạo luật được ban hành dưới sự thông qua của Nghị viện. Một trong 
những chính sách có lợi của Henry VIII với các quý tộc mới chính là việc giải tán các tu 
viện. Một bộ phận lớn đất đai và tài sản của các tu viện trên khắp nước Anh đã được mua lại 
bởi quý tộc mới với giá ưu đãi, phần lớn đất đai khác thuộc về nhà vua được cho thuê với 
giá thấp với người thuê là các quý tộc mới. Nhà vua cũng sử dụng đất đai tịch thu được để 
ban thưởng cho những quý tộc khanh tướng và quý tộc mới trung thành. Tuy nhiên, không 
phải tất cả quý tộc mới đều được ban đất, bán hay cho thuê đất với giá thấp, họ phải là những 
người giữ chức vụ, tham gia vào bộ máy nhà nước ở trung ương hay địa phương hoặc những 
quý tộc mới đơn thuần nhưng rất giàu có. Với đất đai mua được, họ tiến hành bán hoặc cho 
thuê lại để kiếm lợi nhuận, trực tiếp canh tác nông nghiệp hoặc khai mỏ, đầu tư phát triển 
thành thị trấn Sự làm giàu bằng đất đai của quý tộc mới là không thể phủ nhận, nhưng có 
thể thấy rằng, việc nắm giữ các chức vụ chính là bệ đỡ quan trọng trong công cuộc gia tăng 
của cải, sự giàu có của quý tộc mới. 
 767 
Tạp chí Khoa học Trường ĐHSP TPHCM Tập 18, Số 4 (2021): 759-772 
 Trong công trình nghiên cứu đặc thù về 12 gia đình quý tộc mới tiêu biểu của nước 
Anh, nhà sử học Adam Nicolson đã cho thấy tầm quan trọng và mối quan hệ chặt chẽ của 
kinh tế và chính trị trong sự tồn tại và phát triển của các gia đình quý tộc mới như Plumpton 
ở Yorkshire, Throckmortons ở Warwickshire, Thynnes ở Oxford, Beaconsfield, Wiltshire, 
Shropshire và London, Oglanders ở Isle of Wight Những gia đình quý tộc mới này đều có 
xuất phát điểm từ những thế hệ đi trước được phong tước vị do tham gia phục vụ nhà vua 
hoặc những quý tộc lớn, được ban cấp những vùng đất đai rộng lớn. Con cháu của họ, tiếp 
tục truyền thống tham gia vào nền chính trị dù ở trung ương hay địa phương để đảm bảo 
quyền lợi của gia tộc cũng như tiếng tăm của dòng họ. Trong các mối quan hệ xã hội, quan 
hệ làm ăn, buôn bán, quan hệ với các tá điền hay các gia đình quý tộc mới khác, việc nắm 
giữ các chức vụ, được sự hậu thuẫn của các quý tộc lớn với công cụ pháp lí sẽ hỗ trợ cho 
quý tộc mới rất nhiều, đặc biệt tạo ưu thế cho họ trong các cuộc tranh chấp. Cuối thế kỉ XV, 
Sir Robert Plumpton sau những vụ kiện tụng với những gia đình quý tộc mới như Rocliffes 
và Sotehills ở địa phương đã bị suy yếu đáng kể. Tro và gỗ sồi được thu hoạch từ điền trang 
của ông được mua dưới giá thị trường bởi sức ép từ các gia đình quý tộc mới giàu có và 
quyền thế hơn. Gia đình Plumpton đứng trên bờ vực sụp đổ vì kinh tế khó khăn và quyền 
lực bị giảm sút. Tình thế chỉ đảo ngược khi Sir Robert được Henry VII phong hiệp sĩ, giữ 
chức vụ hộ vệ cho vua và được bảo trợ bởi nhà vua. Đây được xem là át chủ bài hộ vệ trong 
bất cứ triều đại nào. Kinh tế được khôi phục với việc buôn bán được tiến hành trở lại bình 
thường, những vụ kiện bị hủy bỏ và những đối thủ không thể làm gì khác. Tuy nhiên, năm 
1509, Henry VII mất, Sir Robert không còn là hiệp sĩ và các chức vụ gắn với triều đại Henry 
VII bị thay thế bằng bộ máy mới của vua Henry VIII. Mất đi chức vụ và sự bảo trợ của triều 
đình, phe phái bị bắt giữ, một lần nữa, nhà Plumpton phải đối mặt với những thách thức về 
kinh tế và quyền lực. Kinh doanh bị chèn ép, những sản phẩm bán với giá thấp, thậm chí 
không có người thu mua và những vụ kiện tụng tiếp tục làm họ không thể đứng vững để rồi 
dần sụp đổ sau cách mạng tư sản Anh (Nicolson, 2012, p.34-36). 
 Tầm quan trọng và lợi ích của việc nắm giữ chức vụ, làm giàu từ chức vụ đã phần nào 
được khẳng định qua sự phát triển của thị trường mua bán chức tước vào đầu thế kỉ XVII 
dưới sự cai trị của vương triều Stuart. Một bộ phận quý tộc mới ra sức giành hoặc duy trì 
được chức vụ họ đang sở hữu. Thời James I, việc mua bán chức vụ phổ biến, giá cả mua 
chức có lúc tăng đến 6 lần so với những thời kì trước (Trevor, 1953, p.28). Các gia đình quý 
tộc mới đầu tư giáo dục cho con cái, gửi họ đến những trường học luật uy tín với mong muốn 
con cái họ sẽ kế thừa những chức vụ gia đình đang sở hữu. Trường hợp của gia đình Cecil 
là một ví dụ điển hình. Xuất phát từ giai tầng quý tộc mới, William Cecil đã hoạt động chính 
trị từ sớm dưới thời Edward VI. Đến thời kì nữ hoàng Elizabeth ông trở thành cánh tay đắc 
lực của nữ hoàng và một trong các triều thần có tiếng nói nhất trong triều đình. Năm 1571, 
ông được nữ hoàng phong tước trở thành Nam tước Burghley, bước chân vào hàng ngũ quý 
 768 
Tạp chí Khoa học Trường ĐHSP TPHCM Nguyễn Trà My 
tộc khanh tướng. Con trai trưởng của ông – Thomas Cecil được đào tạo tham gia chính trị 
từ sớm và kế thừa chức vụ của cha. Năm 1605, Thomas Cecil được phong làm Bá tước 
Exeter. Một người con trai khác của William Cecil, Robert Cecil cũng được đào tạo và giữ 
các chức vụ ở triều đình, trở thành một trong những chính khách có ảnh hưởng nhất vào cuối 
thời kì nữ hoàng Elizabeth I cai trị. Bước sang thời James I, ông tiếp tục có ảnh hưởng đến 
nhà vua. Gia đình Cecil và phe phái của ông trở thành một trung tâm quyền lực trong triều 
đình. Năm 1605, cùng thời gian phong tước của anh trai, Robert Cecil được phong làm Bá 
tước Salisbury. Gia đình quý tộc mới Cecil với việc tham gia triều đình, nắm các chức vụ đã 
từng bước phát triển, giàu có và bước chân vào hàng ngũ quý tộc khanh tướng, nơi những 
tước vị họ đạt được sẽ được truyền cho con cái, củng cố và làm giàu hơn nữa gia tộc. Như 
vậy, việc một bộ phận quý tộc mới làm giàu từ việc nắm giữ các chức vụ là một hiện tượng 
phổ biến trong các giai đoạn thế kỉ XV-XVII ở Anh. Tuy nhiên, không phải tất cả những 
quý tộc mới nắm giữ chức vụ đều có thể giàu lên. Đây chỉ là một trong những phương thức, 
công cụ để giai tầng này làm giàu. Kết quả của việc sử dụng các phương thức đó còn phụ 
thuộc nhiều yếu tố mà trong đó không thể không kể đến hoàn cảnh lịch sử tác động và năng 
lực của từng cá nhân, gia đình quý tộc mới và cả sự may mắn. 
2.2.5. Hôn nhân 
 Hôn nhân là phương thức làm giàu khá phổ biến của các quý tộc mới. Đó chính là làm 
giàu từ hôn nhân. Thời trung đại ở châu Âu nói chung và nước Anh nói riêng, hôn nhân 
không chỉ đơn thuần là tình yêu đôi lứa, mà ở đó, những tính toán, thiết lập hoặc củng cố các 
mối quan hệ, quyền lực và cơ hội làm giàu hiện hữu và chi phối. Hôn nhân là cơ hội để một 
quý tộc mới có thể gia tăng tài sản đáng kể từ của hồi môn của các gia đình khác. Rất nhiều 
trường hợp quý tộc mới đã kết hôn với những phụ nữ thuộc các gia đình giàu có để gia tăng 
của cải cho bản thân. Sir William Plumpton được thừa kế những vùng đất đai rộng lớn do 
cha của ông đã kết hôn với mẹ ông là một phụ nữ được thừa kế nhiều đất đai ở 
Nottinghamshire, Derbyshire và Staffordshire. Năm 1416, khi 12 tuổi, William kết hôn với 
một nữ quý tộc mới ở địa phương là Elizabeth Stapleton và nhận được thêm nhiều đất đai 
lân cận ở Yorkshire (Nicolson, 2012, p.13-14). Một gia đình quý tộc mới nổi bật khác, có lẽ 
là danh tiếng nhất trong các gia đình quý tộc mới – nhà Tudor. Owen Tudor là một quý tộc 
mới hạng thấp ở North Wales. Ông sớm trở thành cận vệ của một hiệp sĩ và sau trở thành 
người phục vụ hoàng gia. Năm 1428, ông tham gia quản lí các công việc trong gia đình 
hoàng gia và sau đó kết hôn với Catherine of Valois, người vợ góa của Henry V. Với cuộc 
hôn nhân này, Owen Tudor đã bước chân vào thế giới quý tộc và sở hữu nhiều đất đai. Con 
trai của ông, Henry Tudor gia nhập vào hàng ngũ những người thừa kế ngai vị nước Anh, 
tham gia chiến tranh Hoa hồng, giành chiến thắng ở trận Bosworth Field năm 1485 và cuối 
cùng trở thành người đứng đầu nước Anh. Trường hợp của William Plumpton hay Henry 
Tudor chỉ là một trong rất nhiều trường hợp kết hôn mang lại của cải và cả địa vị xã hội cho 
 769 
Tạp chí Khoa học Trường ĐHSP TPHCM Tập 18, Số 4 (2021): 759-772 
các cá nhân nói riêng và gia đình quý tộc mới nói chung. Nhà nghiên cứu Adam Nicolson 
nhận định: 
 Của hồi môn chính là phần quan trọng nhất của các mối quan hệ xã hội. Như một sự chia phần, 
 của hồi môn tạo ra những thay đổi nhất định trong đời sống của một quý tộc mới. Của hồi môn 
 cho phép một gia đình chấp nhận một thành viên mới mà không làm giảm đi đất đai họ đang 
 sở hữu và cho phép gia đình đó chuyển tài sản qua một gia đình khác. Nếu dòng chảy bị kìm 
 lại, mạng lưới sẽ bị khô cạn (Nicolson, 2012, p.80). 
 Như vậy, hôn nhân chính là phương tiện để thiết lập, mở rộng hay củng cố các liên 
minh trong xã hội. Nếu cuộc hôn nhân không mang lại nhiều lợi ích kinh tế, nó sẽ thường 
hướng đến lợi ích chính trị. Một số quý tộc mới sẵn sàng bước vào các cuộc hôn nhân ít lợi 
ích kinh tế trước mắt, cưới một người có địa vị cao hơn hay những gia đình có dòng máu 
quý tộc để nâng cao địa vị chính trị và quyền lực của mình. Quý tộc mới là những quý tộc 
vừa và nhỏ, có rất ít hoặc không có dòng dõi quý tộc, trâm anh thế phiệt gốc như các đại quý 
tộc, đặc biệt là các quý tộc khanh tướng với tước hiệu được thừa kế lâu dài. Việc thiết lập 
hôn nhân với một gia đình quý tộc dòng dõi sẽ làm gia tăng hơn nữa danh tiếng của một quý 
tộc mới. Với vị thế mới có được từ hôn nhân, một quý tộc mới có thể làm giàu hơn nữa. 
Trường hợp Thomas Thynne sẵn sàng lấy Maria Touchet dù không có của hồi môn đất đai 
nhưng vì Maria là cháu gái của một quý tộc khanh tướng nhà Audley và chỉ có 60 tước hiệu 
khanh tướng trên khắp nước Anh thời kì bấy giờ (Nicolson, 2012, p.83-87). 
 Không chỉ dừng lại ở những món hồi môn hay địa vị, việc cưới một người có đủ năng 
lực, phẩm chất để cùng quản lí việc gia đình hay quản lí công việc trong các điền trang cũng 
mang lại sự giàu có cho một quý tộc mới. Với những nam quý tộc mới có hoài bão, tham 
vọng. Họ thường tham gia vào bộ máy nhà nước ở địa phương và trung ương. Thời gian họ 
tham gia nghị viện hay hội đồng các cấp, làm các nhiệm vụ được giao và cả tham gia chiến 
tranh nếu được huy động, người vợ của họ sẽ đứng ra đảm nhận quản lí kinh doanh, sản xuất 
cũng như các công việc nội bộ của gia đình, nuôi dạy những người thừa kế. Nếu con cái lớn 
họ cũng có thể tham gia phụ giúp các công việc khi cần thiết. Việc nuôi dưỡng và đào tạo 
những thế hệ thừa kế tốt sẽ giúp gia đình quý tộc mới giàu có và phát triển hơn nữa. Như 
vậy, có thể thấy, hôn nhân không chỉ là cách thức làm giàu phổ biến với quý tộc mới mà 
đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển bền vững của một gia đình trong giai tầng này. 
3. Kết luận 
 Lịch sử nước Anh giai đoạn thế kỉ XV-XVII chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của 
giai tầng quý tộc mới. Họ trở thành một lực lượng chính trị quan trọng với tiềm năng kinh 
tế lớn mạnh. Để khẳng định được vị thế chính trị của mình, quý tộc mới phải có một nền 
tảng kinh tế vững vàng và phát triển. Với nhiều phương thức làm giàu khác nhau, không đơn 
thuần là những hoạt động kinh tế gắn chặt với việc canh tác ruộng đất trong các thế kỉ trước 
như rào đất, trồng cỏ nuôi cừu, khai thác mỏ, chế tạo kim loại, buôn bán, giao thương, đầu 
tư thành thị, làm giàu từ chức vụ, hôn nhân..., quý tộc mới đã có sự kết hợp khéo léo và linh 
 770 
Tạp chí Khoa học Trường ĐHSP TPHCM Nguyễn Trà My 
hoạt các phương thức này để trở thành một giai tầng giàu có và có tiếng nói trong xã hội. 
Qua các phương thức làm giàu kể trên, bên cạnh rào đất, có thể nói việc nắm giữ các chức 
vụ và hôn nhân đóng vai trò nổi bật hơn những phương pháp làm giàu khác trong thời kì 
này. Việc nắm giữ các chức vụ sẽ là nền tảng bảo đảm cho sự giàu có và phát triển của quý 
tộc. Hôn nhân cũng là yếu tố nổi bật, là phương pháp làm giàu nhanh chóng và bền vững 
nếu chọn đúng đối tượng kết hôn. Tuy vẫn còn một bộ phận quý tộc mới thiếu năng lực và 
phẩm chất, không nắm bắt được những vận hội để phát triển hoặc không giải quyết được 
những thách thức đặt ra, nhưng nhìn chung, sự nổi lên và phát triển của quý tộc mới trong 
giai đoạn thế kỉ XV-XVII đã được ghi nhận. Tiếng nói của họ trong bộ máy chính trị Anh 
mà cụ thể là cơ quan Nghị viện với Hạ viện (The Commons) ngày càng được khẳng định. 
Bước vào thập niên 40 của thế kỉ XVII, cách mạng tư sản Anh nổ ra, một bộ phận quý tộc 
mới giàu có và cấp tiến trong Nghị viện Anh đã tham gia vào thành phần lãnh đạo cuộc cách 
mạng, chiến đấu chống lại nhà vua và thế lực phong kiến thủ cựu, lỗi thời. Kết quả của cuộc 
cách mạng này là sự lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế, mở đường cho chế độ quân chủ lập 
hiến với quyền lực nằm trong tay quý tộc mới và tư sản. Cách mạng tư sản Anh thành công, 
nước Anh bước vào con đường tư bản chủ nghĩa, giai cấp tư sản và quý tộc mới tiến hành 
phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa thu nhiều lợi nhuận hơn, tạo điều kiện cho nước Anh 
tiến hành cách mạng công nghiệp sớm nhất trên thế giới. 
 ❖ Tuyên bố về quyền lợi: Tác giả xác nhận hoàn toàn không có xung đột về quyền lợi. 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 
Heal, F., & Homes, C. (1994). The Gentry in England and Wales 1500-1700. California: Stanford 
 University Press. 
John, O. (1936). A Royalist's Notebook: The Common Place Book of Sir John Oglander. New York: 
 Ayer Co Pub. 
Mingay, G. (1976). The Gentry - The Rise and Fall of a Ruling Class. New York: Longman Press. 
Nicolson, A. (2012). Gentry - Six Hundred Years of a Peculiary English Class. London: Harper 
 Press. 
Richardson, R. C. (1993). Town and Countryside in the English Revolution . Manchester: Manchester 
 University Press. 
Roebuck, P. (1980). Yorkshire Baronets 1640-1760. Kingston upon Hull: University of Hull Press. 
Tawney, R. (1941). The Rise of the Gentry, 1558-1640. The Economic History Review, Vol XI, 1-38. 
Trevor, R. (1953). The Gentry, 1540-1640. London: Cambridge University Press. 
 771 
Tạp chí Khoa học Trường ĐHSP TPHCM Tập 18, Số 4 (2021): 759-772 
 HOW TO BE RICH BY ENGLISH GENTRY 
 FROM THE FIFTEENTH TO THE SEVENTEENTH CENTURY 
 Nguyen Tra My 
 Ho Chi Minh City University of Education, Vietnam 
 Corresponding author: Nguyen Tra My – Email: mynt@hcmue.edu.vn 
 Received: March 22, 2021; Revised: April 12, 2021; Accepted: April 29, 2021 
ABSTRACT 
 The paper is carried out with a combination of historical and logical methods. The results 
show that the gentry in England did apply a variety of methods to get rich including directly 
cultivating or leasing, improving agriculture; land enclosure; converting cultivated land to 
grasslands for sheep rearing; mining and metallurgy, holding central and local officials; marrying 
to peerage or wealthy families; conducting other business activities; investing to convert manor to 
town, and money lending. When these methods were used seriously and coordinated effectively by 
the gentry, it would bring them an enormous profit. It is worth noting that some methods such as 
land enclosure, being officials, and marriage play a more important role than the other methods to 
help them rich. 
 Keywords: England; gentry; method of enrichment 
 772