Nâng cao đạo đức nhà báo theo tư tưởng Hồ Chí Minh

viết báo vì dồi kiến thức, chịu khó học hỏi, khiêm 
mục đích vụ lợi, cá nhân, ích kỷ. Nhà tốn, tự phê bình và thành khẩn đón nhận 
báo phải phản ánh đúng những ý kiến sự phê bình của nhân dân”(15). 
xây dựng của nhân dân; nói lên tâm tư, Muốn hoàn thành tốt nhiệm vụ cách 
nguyện vọng, kiến nghị của nhân dân; mạng của mình, nhà báo phải có trình 
phải đem đến cho công chúng niềm tin ở độ chuyên môn vững vàng, nhưng muốn 
sự thật, ở sự nghiêm minh của pháp luật, có trình độ chuyên môn vững vàng thì 
đặc biệt niềm tin vào sự lãnh đạo của họ phải không ngừng học tập, khổ công 
Đảng, vào truyền thống cách mạng và rèn luyện, trau dồi kiến thức nghề 
nhân văn của nhân dân ta. nghiệp. Người luôn kêu gọi mọi người 
 Thứ tư, nhà báo phải có ý thức nâng thi đua học tập, coi học tập là nhiệm vụ 
cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ. 
Trình độ chuyên môn nghiệp vụ không (11) Sđd, t. 8, tr. 657. 
thuộc phạm trù đạo đức, nhưng ý thức (12) Sđd, t. 5, tr. 306. 
 (13)
nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp Sđd, t. 7, tr. 118. 
 (14) Sđd, t. 9, tr. 415. 
vụ thì thuộc phạm trù đạo đức. Nhà báo (15) Sđd, t. 9, tr. 415. 
14 
 Nâng cao đạo đức nhà báo... 
thường xuyên, suốt đời, “còn sống thì của chúng ta có hạn. Muốn tiến bộ kịp 
còn phải học”. Trong việc học tập sự biến đổi vô cùng tận, thì chúng ta 
Người đặc biệt chú trọng đến động cơ, phải nghiên cứu, học tập”(19); “nếu 
thái độ học tập: “Muốn học tập có kết không chịu khó học thì không tiến bộ 
quả thì phải có thái độ đúng và phương được ... không chịu học thì lạc hậu, mà 
pháp đúng”(16). Tức là, trước hết phải có lạc hậu là bị đào thải, tự mình đào thải 
động cơ học tập đúng để xác định rõ và mình”. Người thường dẫn câu nói của 
đúng xu hướng nghề nghiệp chân chính Lênin “Học, học nữa, học mãi” để giáo 
của mình là vì mục tiêu, lý tưởng cao cả dục cán bộ cách mạng nói chung và nhà 
của cách mạng, vì Tổ quốc, vì nhân dân, báo cách mạng nói riêng. Người nói: 
vì con người và vì sự tiến bộ của chính “Bác thường nghe nói có đồng chí mới 
bản thân mình. Theo Người: “Học để 40 tuổi mà đã cho mình là già nên ít 
làm việc, làm người, làm cán bộ, học để chịu học tập. Nghĩ như vậy là không 
phụng sự đoàn thể, phụng sự giai cấp và đúng, 40 tuổi chưa phải là già. Bác đã 
nhân dân, phụng sự Tổ quốc và nhân 76 tuổi nhưng vẫn cố gắng học thêm. 
loại”(17); “Học để sửa chữa tư tưởng, học Chúng ta phải học và hoạt động cách 
để tu dưỡng đạo đức cách mạng, học để mạng suốt đời. Còn sống thì còn phải 
tin vào đoàn thể, vào nhân dân, vào học, còn phải hoạt động cách mạng”(20). 
tương lai của dân tộc và tương lai của Người chỉ rõ: tự học, tự rèn, tự tu dưỡng 
cách mạng, học để hành”; “học để làm cũng giống như “mài ngọc luyện vàng”, 
việc”; chứ không phải học để “làm ông “ngọc càng mài càng sáng, vàng càng 
nọ bà kia”, hay là để “làm quan cách luyện càng trong”; “Năng lực của con 
mạng”; “tất cả những động cơ học tập người không phải hoàn toàn do tự nhiên 
không đúng đắn đều phải tẩy trừ cho mà có, mà một phần lớn do công tác, do 
sạch”(18). luyện tập mà có”(21). 
 Hồ Chí Minh thấy rõ vai trò của việc Trên đây là những nội dung cơ bản 
học tập đối với người cán bộ cách mạng trong tư tưởng của Hồ Chí Minh về đạo 
nói chung và các nhà báo cách mạng nói đức nhà báo. Tư tưởng của Hồ Chí Minh 
riêng. Trong nhiều lần nói chuyện với về đạo đức nhà báo với nội dung như 
giới trí thức, Người thường nhấn mạnh 
tầm quan trọng của công việc học tập: (16) Sđd, t. 2, tr. 94. 
 (17)
“Học hỏi là một việc phải tiếp tục suốt Sđd, t. 4, tr. 161, 162. 
 (18) Sđd, t. 5, tr. 235. 
đời”; “Tình hình thế giới và trong nước (19) Sđd, t. 6, tr. 5- 52. 
luôn luôn biến đổi, công việc của chúng (20) Hồ Chí Minh (1990), Về vấn đề giáo dục, 
ta nhiều và mới, kỹ thuật của thế giới Nxb Giáo dục, Hà Nội, tr. 67. 
 (21) 1975, Những lời Bác dạy, Nxb Thanh niên, 
ngày càng tiến bộ, nhưng sự hiểu biết Hà Nội, tr. 43. 
 15 
Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 6(79) - 2014 
trên có ý nghĩa quan trọng trong việc méo sự thật. Họ thương mại hoá tờ báo 
nâng cao đạo đức nhà báo ở nước ta bằng việc đưa tin bài, hình ảnh phản 
hiện nay. Trong cuộc vận động học tập cảm, thiếu văn hoá, thiếu tính thẩm mỹ, 
và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí phản giáo dục. Nhiều nhà báo lợi dụng 
Minh, các nhà báo Việt Nam cần nhận danh nghĩa nhà báo để vụ lợi cá nhân. 
thức đầy đủ hơn tư tưởng của Người về Đặc biệt, một số nhà báo vi phạm pháp 
đạo đức nhà báo, đồng thời phải vận luật, tiếp tay cho các thế lực thù địch, 
dụng tư tưởng đó vào hoạt động nghề tuyên truyền chống lại Đảng và Nhà 
nghiệp của mình. nước. Lâu nay, khi nói đến sự vi phạm 
 2. Giải pháp nhằm nâng cao đạo đức đạo đức nhà báo, nhiều người chỉ nói 
nhà báo theo tư tưởng Hồ Chí Minh đến những hành vi không đúng như: 
 Theo số liệu của Bộ Thông tin và thông tin sai sự thật (do phóng viên bịa 
Truyền thông, năm 2012 cả nước có hơn ra), thông tin méo mó (sai một phần), 
812 cơ quan báo chí, với khoảng 1.084 không quan tâm đến hậu quả tiêu cực 
ấn phẩm; 67 đài phát thanh - truyền của thông tin, ứng xử nhẫn tâm, v.v.. 
hình; hơn 62 báo điện tử, khoảng 1.024 Thế nhưng, biểu hiện vi phạm đạo đức 
trang tin điện tử tổng hợp; trên 2 triệu nhà báo phức tạp hơn nhiều. Không phải 
blog và hơn 17.000 người làm báo được chỉ có “hành vi không đúng đắn” như 
cấp thẻ nhà báo, trong số đó chiếm đa trên mới là vi phạm đạo đức, mà cả 
phần là phóng viên, nhà báo. Chưa bao “không có hành vi gì” cũng là sự vi 
giờ nhà báo Việt Nam phát triển như phạm đạo đức. Bởi vì, khi xã hội cần 
hiện nay về số lượng và chất lượng, về nhà báo lên tiếng mà họ lại im lặng thì 
nội dung và hình thức, về cán bộ và sự im lặng đó là biểu hiện của sự suy 
công nghệ, sản xuất và phát hành. thoái đạo đức. Sự suy thoái về đạo đức 
 Phần đông các nhà báo nước ta có nghề nghiệp ở một số nhà báo nước ta 
phẩm chất đạo đức tốt, có lập trường hiện nay có nhiều nguyên nhân khách 
chính trị đúng đắn, có trình độ chuyên quan và chủ quan, nhưng trong đó 
môn vững vàng; tích cực tuyên truyền, những nguyên nhân chủ quan là chính. 
giáo dục, cổ vũ, động viên toàn dân Để khắc phục những biểu hiện suy thoái 
đoàn kết, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; đạo đức nhà báo và nâng cao đạo đức 
tích cực tham gia vào việc đấu tranh nhà báo theo tư tưởng Hồ Chí Minh, 
chống các hiện tượng tiêu cực, chống chúng ta cần thực hiện nhiều giải pháp, 
âm mưu phá hoại của thế lực thù địch. trong đó có các giải pháp sau: 
Nhưng bên cạnh đó còn không ít nhà Thứ nhất, phát huy tính tự giác của 
báo vi phạm đạo đức nghề nghiệp. nhà báo trong việc giáo dục đạo đức. Sự 
Nhiều nhà báo thông tin sai sự thật, bóp hình thành và phát triển những phẩm 
16 
 Nâng cao đạo đức nhà báo... 
chất đạo đức nghề nghiệp trong mỗi nhà được hạn chế. Nâng cao tính chuyên 
báo không diễn ra một cách tự phát. Yếu nghiệp của nền báo chí trước hết là nâng 
tố quan trọng nhất giúp nâng cao đạo cao tính chuyên nghiệp của nhà báo. 
đức nghề nghiệp của nhà báo là sự tự Muốn thế phải đầu tư xây dựng cơ sở vật 
rèn luyện và tự tu dưỡng đạo đức. chất, phương tiện, thiết bị kỹ thuật tiên 
Người làm nghề nào cũng cần có đạo tiến; đổi mới cơ chế quản lý báo chí. 
đức. Đặc biệt nhà báo càng phải chú ý Thứ tư, hoàn thiện Luật Báo chí. Luật 
rèn luyện đạo đức. Bởi vì, cùng lúc báo Báo chí của nước ta còn thiếu hoặc 
chí có thể tác động đến nhiều người, không rõ ràng; trong nhiều trường hợp 
nhiều tầng lớp trong xã hội, nhiều lĩnh khó xác định được ranh giới giữa vi 
vực của cuộc sống. Chỉ cần một chút phạm hay không vi phạm đạo đức và 
thiếu thận trọng của nhà báo, xã hội pháp luật. Vì thế, nhiều khi không có sự 
cũng phải gánh chịu những hậu quả tiêu thống nhất giữa các cơ quan chức năng 
cực to lớn. Để giúp nhà báo tự rèn luyện với nhau trong việc xác định một hành 
đạo đức thì cần đẩy mạnh việc học tập vi nào đó của một nhà báo là có vi phạm 
tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức nói đạo đức và pháp luật hay không. Để 
chung, tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo khắc phục tình trạng này, cần hoàn thiện 
đức báo chí nói riêng; tăng cường giáo khung pháp luật về báo chí; bổ sung 
dục các giá trị đạo đức truyền thống của những quy định mới mà trong Luật Báo 
dân tộc, các quy tắc đạo đức nghề chí hiện hành chưa có. Đặc biệt trong 
nghiệp báo chí; tăng cường giáo dục lý các văn bản pháp luật về báo chí cần 
luận chính trị, giáo dục pháp luật cho quy định rõ và cụ thể về những điều 
đội ngũ nhà báo. không được thông tin trên báo chí. 
 Thứ hai, nâng cao đời sống vật chất Chẳng hạn, đó là: 
cho đội ngũ người làm báo (tăng nhuận - Không được đăng, phát những tác 
bút, tăng lương, tăng các chế độ hỗ trợ phẩm báo chí, tài liệu trái pháp luật, có 
khác). Nếu đội ngũ nhà báo có được một nội dung chống đối Nhà nước Cộng hoà 
mức sống ổn định, có thể sống bằng lao xã hội chủ nghĩa Việt Nam và phá hoại 
động nghề nghiệp chân chính của mình, khối đoàn kết toàn dân. 
thì họ sẽ có điều kiện thuận lợi để phát - Không được miêu tả tỉ mỉ những 
triển tài năng, để hạn chế những ham hành động dâm ô, chém giết rùng rợn 
muốn tiêu cực. trong các tin, bài, hình ảnh về các vụ án 
 Thứ ba, nâng cao tính chuyên nghiệp và hành động tội ác; không được đăng, 
của nền báo chí. Một nền báo chí càng phát tin, bài, hình ảnh, tranh, ảnh khỏa 
chuyên nghiệp thì những sai sót, vi thân và có tính chất kích dục, thiếu thẩm 
phạm pháp luật, vi phạm đạo đức càng mỹ, không phù hợp với thuần phong mỹ 
 17 
Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 6(79) - 2014 
tục Việt Nam. quan chủ quản đối với đội ngũ nhà báo. 
 - Không được đăng, phát ảnh của cá Cơ quan chủ quản báo chí cần phải tạo 
nhân mà không có chú thích rõ ràng điều kiện thuận lợi cho nhà báo hoạt 
hoặc làm ảnh hưởng đến uy tín, danh dự động; đồng thời giáo dục, động viên, 
của cá nhân đó (trừ ảnh thông tin các nhắc nhở, răn đe, xử lý kịp thời những 
buổi họp công khai, sinh hoạt tập thể, hành vi vi phạm đạo đức nghề nghiệp 
các buổi lao động, biểu diễn nghệ thuật, của nhà báo. 
thể dục thể thao, những người có lệnh Thứ sáu, tăng cường vai trò của Hội 
truy nã, các cuộc xét xử công khai của nhà báo. Nếu Hội nhà báo thực sự hoạt 
Tòa án, những người phạm tội trong các động tốt, trở thành mái nhà chung không 
vụ trọng án đã bị tuyên án). thể thiếu của hội viên, bảo vệ, giúp đỡ 
 - Không được đăng, phát tin bài ảnh hội viên về mọi mặt, thì việc nâng cao 
hưởng xấu đến đời tư, tài liệu, thư riêng đạo đức nghề nghiệp của nhà báo là điều 
của cá nhân khi chưa được sự đồng ý hoàn toàn có thể làm được. 
của người viết thư, người nhận thư hoặc Thứ bảy, tăng cường vai trò giám sát 
người chủ sở hữu hợp pháp tài liệu, bức của công chúng đối với đội ngũ nhà 
thư đó. Đối với văn kiện, tài liệu của tổ báo. Sự giám sát của nhân dân đối với 
chức, tài liệu, thư riêng của cá nhân có đội ngũ nhà báo được ví như vị thần có 
liên quan đến các vụ án đang được điều nghìn tai, nghìn mắt. Đó cũng là sự 
tra hoặc chưa xét xử, cơ quan báo chí có đảm bảo cho một nền báo chí của dân 
quyền khai thác theo nguồn tin của mình và vì dân. 
và phải chịu trách nhiệm trước pháp luật Thứ tám, tăng tính chuyên nghiệp của 
về những nội dung thông tin đó. cơ quan báo chí. Điều này bắt đầu từ 
 - Không được đăng, phát tin, bài nâng cao tính tinh nhuệ cho chính đội 
truyền bá hủ tục, mê tín, dị đoan. Đối ngũ phóng viên, biên tập viên. Mỗi cơ 
với loại thông tin về những vấn đề khoa quan báo chí cần có cuộc khảo sát toàn 
học mới chưa được kết luận, những diện về nhân sự; trên cơ sở nhiệm vụ và 
chuyện thần bí thì cần có chú dẫn xuất định hướng phát triển của mình xây 
xứ tư liệu (nguồn gốc tác phẩm, nơi dựng chiến lược đào tạo, đào tạo lại để 
công bố, thời gian). xây dựng một đội ngũ những người làm 
 Thứ năm, tăng cường vai trò quản lý báo có kiến thức sâu, kỹ năng chuyên 
của cơ quan chủ quản. Sự vi phạm đạo môn cao và phong cách hành xử chuyên 
đức của một số nhà báo có nguyên nhân nghiệp. Mỗi cơ quan báo chí cần có 
ở sự buông lỏng quản lý của cơ quan chính sách hỗ trợ phóng viên, biên tập 
chủ quản. Vì vậy, rất cần sự theo dõi viên, nhất là đội ngũ trẻ để họ có điều 
thường xuyên, chỉ đạo kịp thời của cơ kiện tiếp cận và khai thác thông tin, có 
18 
 Nâng cao đạo đức nhà báo... 
điều kiện học tập nâng cao trình độ, Lý luận chính trị, Hà Nội. 
phối hợp các bộ phận khi xử lý những 3. Phạm Văn Đồng (1992), Góp phần tìm 
đề tài lớn, những vấn đề có sức tác động hiểu tư tưởng Hồ Chí Minh, Nxb Sự thật, Hà Nội. 
mạnh đến dư luận xã hội. Bên cạnh đó, 4. Võ Nguyên Giáp (1996), "Nguồn gốc tư tưởng 
cần có chế độ ưu đãi về nhuận bút và Hồ Chí Minh", Tạp chí Cộng sản, (23), tr. 3-9. 
khen thưởng kịp thời những tác phẩm 5. Trần Văn Giàu (1997), Sự hình thành về 
báo chí có chất lượng cao, gây được cơ bản tư tưởng Hồ Chí Minh, Nxb Chính trị 
hiệu ứng xã hội. Việc tuyển chọn, đào quốc gia, Hà Nội. 
tạo, bồi dưỡng đội ngũ lãnh đạo các cơ 6. Nguyễn Thị Trường Giang (2011), Đạo 
quan báo chí vừa có trình độ chuyên đức nghề của nhà báo, Nxb Chính trị hành 
môn, nghiệp vụ, vừa có phẩm chất chính chính, Hà Nội. 
trị cũng là điều kiện tạo nên tính chuyên 7. Mai Trung Hậu (2000), "Vấn đề con 
nghiệp của cơ quan báo chí. Nâng cao người trong tư tưởng Hồ Chí Minh", Tư tưởng 
tính chuyên nghiệp của cơ quan báo chí triết học Hồ Chí Minh, Nxb Lao động, Hà Nội. 
đòi hỏi ngay trong công tác toà soạn. 8. Vũ Khiêu (chủ biên) (1993), Tư tưởng 
Ngoài ra, trong mối quan hệ tương tác đạo đức Hồ Chí Minh - truyền thống dân tộc và 
với bạn đọc, cần đẩy mạnh công tác tiếp nhân loại, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội. 
và xử lý đơn thư bạn đọc; đẩy mạnh các 9. Phan Quang (2001), Diện mạo báo chí 
chương trình từ thiện, các cuộc tương Việt Nam - Tiểu luận và chân dung, Nxb Chính 
tác, trao đổi trên mặt báo, các diễn đàn, trị quốc gia, Hà Nội 
các cuộc vận động xã hội. Nâng cao tính 10. Bùi Đình Phong (2007), Vận dụng và 
chuyên nghiệp của cơ quan báo chí còn phát triển sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh trong 
thể hiện trong cách thức đưa sản phẩm sự nghiệp đổi mới, Nxb Lao Động, Hà Nội 
đến tay bạn đọc, xây dựng mạng lưới 11. Tạ Ngọc Tấn, Đinh Thị Thúy Hằng 
phát hành, chiến lược nâng cao thương (2010), Cẩm nang đạo đức báo chí, Bộ Thông 
hiệu, khai thác nguồn quảng cáo, tăng tin và Truyền thông và Đại sứ quán Thụy Điển 
nguồn thu cho cơ quan báo chí tiến tới tại Việt Nam, Hà Nội. 
xoá bỏ bao cấp. 12. Tạ Ngọc Tấn (biên soạn) (1995), Hồ Chí 
 Minh về vấn đề báo chí, Cục xuất bản, Hà Nội. 
Tài liệu tham khảo 13. Lê Văn Yên (2010), Tư tưởng Hồ Chí 
 1. Nguyễn Hữu Công (2010), Tư tưởng Hồ Minh về báo chí xuất bản, Nxb Chính trị quốc 
Chí Minh về phát triển con người toàn diện , gia, Hà Nội. 
Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 14. G.V.Ladutina (2004), Những vấn đề cơ 
 2. Thành Duy - Lê Quý Đức (2007), Học bản của đạo đức nghề nghiệp nhà báo, Cục 
tập tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh, xây dựng xuất bản, Hà Nội. 
nền văn hoá đạo đức ở nước ta hiện nay, Nxb 
 19 
20 Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam - 3/2013