Vấn đề tự do báo chí và phong trào đại hội báo giới được phản ánh trên báo ngày nay (1935-1940)

báo chí là đáng chú ý đến 
hơn cả. Nói cho đúng, tự do báo chí mới thực là tự do là vì nó hàm xúc hầu hết những sự tự 
do khác. Thí dụ như tự do tư tưởng có thể coi như bao hàm trong sự tự do báo chí. Nếu tư 
tưởng không được tự do, thì không thể có báo chí tự do được”. Đánh giá vai trò của tự do 
báo chí với vận mệnh của một dân tộc, Hoàng Đạo cho rằng: “Sự tự do của báo chí rất 
quan hệ đến vận mệnh cả nước. Là một cơ quan truyền bá tư tưởng một cách nhanh chóng, 
dễ dàng cho khắp các đẳng cấp trong xã hội. Nhờ báo chí, những điều cần biết, những việc 
đáng chú ý, những sáng kiến nên theo, những ý kiến mới mẻ bay lan đi khắp nơi khiến cho 
dân ở nơi thâm sơn cùng cốc, những làng chìm đắm ở vùng hẻo lánh đều được tiếp xúc với 
những nguồn tư tưởng cột trụ của các nước văn minh. Nhờ vào báo chí một phần lớn mà 
các dân tộc Thái Tây đã trở nên những nước khuôn mẫu cho các dân tộc khác. Công của 
báo chí đối với văn hóa thật vĩ đại khiến ta phải cúi đầu kính phục”; trên cơ sở đó, ông 
khẳng định: “Vậy vọng nguyện đầu tiên của dân ta, bất cứ phái nào cũng một ý ấy là xin 
cho báo giới của ta được tự do”. 
 Tiếp theo, trên cơ sở ý kiến của đại biểu các báo miền Bắc họp ở Khách sạn Lạc Xuân 
ngày 16/9/1936, trong số 27, ra ngày Chủ nhật, 27/9/1936, Hoàng Đạo tiếp tục đưa ra các 
đề xuất, yêu cầu về tự do ngôn luận và quyền bình đẳng cho báo giới, báo chí như sau: 
 1, Yêu cầu các báo chí viết bằng văn bản xứ hay văn Pháp ở khắp cõi Đông Dương 
được hoàn toàn tự do như báo bên Pháp, bãi bỏ những luật mà ra thêm trái với luật về báo 
chí năm 1881, xin hoàn toàn theo luật năm 1881. 
 2, Định mọi phương pháp hành động để phái bộ điều tra và dư luận trong nước chú ý 
đến điều thỉnh cầu của mình. Đợi khi nào phái bộ tới nơi, các báo chí sẽ đồng thanh đăng 
những bài về tự do báo chí hay một loạt đăng luôn trong mấy hôm cùng một bài cổ động 
do Ủy ban của báo chí soạn ra. 
 3, Cử ra một Ủy ban 7 người để làm việc, gồm các ông: Nguyễn Văn Luận (Trung Bắc 
Tân văn), Ngô Văn Phú (Đông Pháp), Bùi Xuân Học (Việt Báo), Trần Khánh Dư (Ngày 
Nay), Vũ Đình Di (Effort), Vũ Ngọc Liên (Tribuni pepulic), Vũ Liên (Le Travail). 
70 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI 
 Tại số 30 (Chủ nhật, ngày 18/10/1936), Nhất Linh đăng bài “Một ý cùng Ủy ban Báo 
giới” nêu việc làm cho Ủy ban Hành động nhận lời thỉnh cầu của mình đã làm xong. Việc 
thứ hai trong kế hoach trong cuộc vận động cho báo chí là : “hợp tác với báo chí Trung, 
Nam để thảo những bài cổ động cho ngôn luận tự do, đăng một loạt trên tất thảy các báo và 
diễn thuyết cho công chúng hiểu sự cần thiết của ngôn luận tự do”. Để ủng hộ kế hoạch 
này, Nhất Linh đề xuất: “cử một người trong làng báo sang Pháp để vận động xin ngôn 
luận tự do với chứng minh ngôn luận tự do có lợi cho cuộc tiến hóa của Đông Dương, có 
lợi cho chính phủ Pháp và chính phủ thuộc địa và có lợi cho cả dân An Nam. Tiền lộ phí sẽ 
do các báo đóng góp có gần 100 tờ báo nếu mỗi báo 2,3 chục cũng được 2,3 nghìn bạc... 
riêng báo Ngày Nay sẵn sàng góp 50-100$”. 
 Tại số 33 (Chủ nhật, ngày 8/11/1936), trong mục Trông Tìm với nhan đề “Ngày Nay 
trả lời”, Hoàng Đạo đã nêu rõ bản chất của nền báo chí hiện thời và khẳng định lại giá trị 
của ngôn luận tự do: “Chế độ báo chí hiện thời chỉ là chế độ mỹ mãn, chế độ lý tưởng của 
hạng người nhân đó mà thủ lời. Trừ những người không thành thực không kể, ai ai cũng 
công nhận rằng muốn cải cách xã hội bằng báo chí, dưới chế độ hiện thời thì chỉ có thể cải 
cách sơ sài mà thôi. Còn muốn cho những làng chìm đắm trong những vùng xa xôi hẻo 
lánh tiếp xúc với tư tưởng văn hóa mới thì cần phải đợi ngôn luận tự do”. Tại số 35 (ngày 
22/11/1936), vẫn tại mục này, với nhan đề “Lời bàn thêm”, Hoàng Đạo đã phát biểu thẳng 
thắn: “Nếu ngôn luận được tự do, Viện dân biểu sẽ dần dần có giá trị. Đã đành dưới chế độ 
hiện thời, viện dân biểu chỉ thay mặt một số ít và quyền hạn lại không có gì, nhưng nếu báo 
chí tự do, những bài diễn văn, những lời can thiệp của một ông nghị có chí và có tài sẽ 
được mọi người để ý đến và ủng hộ. Tự nhiên lúc đó viện dân biểu quyền hạn sẽ nới rộng 
ra, các chính đảng sẽ thành lập và viện dân biểu mới không đến nỗi thẹn với tên của mình”. 
Kết lại, xã hội muốn được tự do dân chủ hơn, quyền của đại diện cho người dân được nâng 
cao hơn, trước hết phải có quyền tự do báo chí và tự do ngôn luận để báo chí được đăng tải 
tự do những phát biểu về cuộc sống của người dân và người phát biểu được tự do trình bày 
quan điểm của mình... Với quan điểm và thái độ tích cực trên, Hoàng Đạo xứng đáng là 
một đại diện tiêu biểu cho phong trào đấu tranh vì tự do dân chủ của báo chí hiện thời, vì 
mục tiêu cải cách xã hội theo giá trị dân chủ Tây phương. 
 Ngày Nay cũng đăng tải kịp thời những cuộc đấu tranh đòi tự do báo chí và tự do ngôn 
luận tại Pháp và tại Nam Kỳ. Số 36 (ngày 29/11/1936) đăng tin Liên đoàn Báo giới miền 
Nam đề nghị bỏ các điều luật về báo chí ban hành thêm những năm 1838, 1927, 1935 về 
đóng cửa báo chí và cấm lưu hành tự do báo chí tại các xứ ở Đông Dương. Số 44 (ngày 
24/01/1937) đăng bài “Nước bài cuối cùng - Tự do ngôn luận” của Hoàng Đạo với thông 
tin ông Toàn quyền Brevie đã tới Đông Dương như niềm hi vọng có được sự thay đổi theo 
TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 22/2018 71 
hướng tiến bộ hơn và quyền tự do ngôn luận sẽ được xác lập. Hoàng Đạo tiếp tục tuyên 
truyền và khẳng định sức mạnh của tự do báo chí và tự do ngôn luận khi được thừa nhận, 
tạo cho báo chí tiếng Việt một chỗ đứng ngang hàng với báo tiếng Pháp, sẽ tạo ra một sự 
phát triển chung của xã hội Đông Dương. 
 Thực tế, báo chí tiếng Việt chưa có quyền bình đẳng, quyền tự do cũng như nguồn lực 
để công khai các ý tưởng của mình. Cuộc đấu tranh vì tự do báo chí, trong đó có đóng góp 
đáng kể của Ngày Nay, do vậy, vẫn tiếp diễn trong suốt giai đoạn 1937-1938. 
 2.2.2. Vấn đề tự do nghiệp đoàn và phong trào Đại hội báo giới 
 Sau tự do báo chí, quyền tự do hội hiệp và lập liên đoàn là những quyền tự do dân 
chủ mà người dân Đông Dương cần được hưởng. Báo Ngày Nay cũng rất quan tâm đến vấn 
đề này. 
 Trong số 34 (ngày 15/11/1936), tại mục Trông Tìm, Hoàng Đạo viết bài “Tự do hội 
họp và tự do lập hội”. Hoàng Đạo đã nêu rõ trong xã hội hiện thời, dân chúng Đông Dương 
có quyền hội họp theo pháp luật, quyền này được ban hành trong đạo luật 30/6/1881. Theo 
luật định, Hội họp tức là tụ họp một số đông người lại để bàn luận về một vấn đề nào đó, 
trước khi mở một cuộc họp công khai chỉ cần ra khai tại Đốc lý thành phố là đủ (dù có lệnh 
cấm những cuộc họp có tính cách phá rối cuộc trị an). Hoàng Đạo nhận định: “Về tự do lập 
hội thì dân chúng Đông Dương chưa có”. Lý do là trước năm 1933, chế độ về các hội quy 
định như ở bên Pháp trước năm 1901 nghĩa là hội quá 20 người thì phải xin phép chính 
phủ. Tuy nhiên, ngày 21/2/1933 có một chỉ dụ định riêng về việc lập hội; theo chỉ dụ ấy, hễ 
lập hội là phải xin phép ông Thống sứ hay Thống đốc. Hội được phép rồi phải tồn tại ít 
nhất 1 năm mới có thể có quyền như một hội có khai báo ở bên Pháp và sau khi được Toàn 
quyền duyệt y. Chỉ dụ này không nói gì đến những hội mà hội viên không quá 20 người 
nhưng giải nghị rằng hội là do hai hay nhiều người hơn thành lập nên. Như vậy thì hội có 
2, 3 người cũng phải có giấy phép... Như thế, theo Hoàng Đạo: “Nghĩa là đối với chế độ 
trước, chế độ của chỉ dụ năm 1933 đáng lẽ phải là một sự tiến bộ mà sự thực lại hóa ra một 
sự thoái bộ. Vì vậy ta cần phải xin bỏ cái chế độ nặng nề bó buộc hiện thời, không hợp với 
trình độ tri thức của dân ta nữa”. 
 Quyền tự do lập hội là quyền cơ bản của con người trong một xã hội văn minh. Đối 
với dân chúng khi theo các nghề nghiệp khác nhau, việc có sự tự do lập đoàn hội theo nghề 
nghiệp rất có lợi ích trong cuộc đấu tranh cho quyền lợi của họ. Sự có mặt của ông 
JustinGodart ở Đông Dương với nhiệm vụ điều tra, khảo sát tình hình lao động ở Đông 
Dương đã được báo giới gọi ông cái tên là “Lao công đại sứ”. Trong không khí đón rước 
ông Justin Godart nhằm chuyển đến ông các bản thỉnh cầu của người dân lao động, Hoàng 
Đạo đã viết bài “Tự do nghiệp đoàn và việc ông Justin Godart đến Đông Dương” đăng trên 
72 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI 
Ngày Nay số 42 (ngày 17/01/1937). Nội dung của bài báo khẳng định Chính phủ thuộc địa 
cần thiết phải ra đạo luật về tự do nghiệp đoàn ở Đông Dương dựa trên quan điểm cấp tiến 
của ông Justin Godart. Hoàng Đạo nêu rõ: “Lý do của tự do nghiệp đoàn là một sự cần 
thiếp vì thợ thuyền có nghiệp đoàn sẽ có cơ quan bảo trợ, bênh vực và ngược lại, các chủ 
lao động cũng có nơi để tiện việc điều đình với người lao động. Trong đời sống xã hội, 
muốn giải quyết các vấn đề xã hội, sự tự do ấy không thể không có”. 
 Trong phong trào đòi tự do nghiệp đoàn cho người lao động, đã xuất hiện một phong 
trào đặc biệt, có tiếng vang mạnh mẽ trong phong trào vận động dân chủ ở Việt Nam nói 
chung và địa hạt báo chí công khai nói riêng đó là phong trào Đại hội báo giới. Mục tiêu 
chính của phong trào là quy tụ đội ngũ báo giới đấu tranh chống lại chế độ kiểm soát, kiểm 
duyệt, đàn áp báo chí, báo giới của chính quyền thực dân Pháp. Tư tưởng này đã được 
đăng thành lời kêu gọi Gửi toàn thể báo giới Trung Kỳ trên báo Nhành lúa ngày 15/1/1937. 
Ngày 23/3/1937, Đại hội báo giới Trung Kỳ đã được tổ chức tại Huế và đưa ra chủ trương 
đoàn kết đấu tranh cho quyền tự do lập nghiệp đoàn báo giới và đòi tự do báo chí. Tại Đại 
hội, Hải Triều đã khẳng định quan điểm “Tự do báo chí là tuyệt đối cần thiết, không chỉ 
đối với báo giới nói riêng mà còn đối với độc giả nữa” [5; tr.180]. 
 Tiếng vang của Đại hội báo giới Trung Kỳ dội ra Bắc Kỳ và được các nhà báo Bắc Kỳ 
hưởng ứng mạnh mẽ. Nổi bật trong các tờ báo cấp tiến đấu tranh tích cực cho tự do nghiệp 
đoàn, Ngày Nay đã chung tay đóng góp và đăng tải những sự kiện nổi bật vềphong trào đại 
hội Báo giới ở Bắc Kỳ. Trong số 55 ngày 18/4/1937 của báo Ngày Nay, tại mục sự kiện 
Từng tuần lễ một đã đăng tải thông tin “Để đi tới một Hội nghị các nhà báo và các nhà văn 
Đông Dương - một cuộc hội họp báo giới Bắc Kỳ” nêu rõ việc. Báo Ngày Nay cùng với 17 
tờ báo khác như báo Tương Lai, Trung Bắc Tân văn, Tinh Hoa, Cậu Ấm, Bắc Hà, Le 
Travail, Rassemblement ký một văn bản trực tiếp ước định tiến tới hội nghị báo chí giới 
Bắc Kỳ để hưởng ứng công việc của anh em làm báo Trung Kỳ và đi tới cuộc hội nghị toàn 
thể báo giới và văn giới Đông Dương với mục đích yêu cầu được tự do lập nghiệp đoàn 
báo chí và tự do ngôn luận với ngày họp trù bị là 24/4/1937 và chính thức vào 9/6/1937. 
 Đại hội trù bị của Báo giới Bắc Kỳ được họp đúng kế hoạch tại Hà Nội với sự tham 
gia của khoảng 200 đại biểu đại diện cho không chỉ báo giới người Việt mà cả báo giới 
người Pháp (trong đó có cả báo giới thân chính quyền thực dân). Mặc dù ngay tại Đại hội 
trù bị đã biểu hiện ra những mâu thuẫn sâu sắc của các nhóm báo chí (cộng sản, cấp tiến, 
thân Pháp...), nhưng đa số các đại biểu đã ủng hộ mục tiêu là đấu tranh đòi tự do lập 
nghiệp đoàn báo giới và quyền tự do báo chí. Kết quả của đại hội trù bị khiến cho chính 
quyền thuộc địa không hài lòng và đã ra lệnh cấm phong trào Đại hội Báo giới và bắt giữ 2 
nhà báo cộng sản hoạt động công khai là Đoàn Phú Tứ và Nguyễn Văn Tiến. Tuy nhiên, 
 TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 22/2018 73 
 hành động của chính quyền thuộc địa đã bị dư luận xã hội phản đối mạnh mẽ nên chính 
 quyền phải hủy lệnh cấm và Đại hội chính thức của báo giới Bắc Kỳ vẫn được tổ chức. 
 Tại số 64, ngày 20/6/1937, báo Ngày Nay đã tường thuật lại một số nội dung của Hội 
 nghị chính thức của Báo giới Bắc Kỳ ngày 9/6/1937. Tại đại hội này, 3 nhà báo Nguyễn 
 Đức Kính, Trương Tửu, Trần Huy Liệu đã thay mặt ủy ban nêu các công việc đã làm và 
 trình bày Chương trình hành động để đi tới Đại hội báo giới toàn quốc và để đạt được mục 
 đích là lập nghiệp đoàn báo giới và đòi tự do ngôn luận. Nhà báo Trần Huy Liệu đã phê 
 phán những ý định chia rẽ đảng phái để ngăn cản việc làm của hội nghị và hô hào các nhà 
 báo nên bỏ chính kiến riêng đồng tâm hiệp lực để đạt mục đích lập nghiệp đoàn báo giới và 
 tự do báo chí. Cuộc đấu tranh giữa các nhóm báo chí trong đó nổi lên là nhóm báo chí cộng 
 sản và thân thực dân đã diễn ra quyết liệt; kết quả là nhóm báo chí cộng sản và cấp tiến đã 
 chiếm đa số, nhóm thân thực dân đã tách khỏi phong trào. Cuối cùng, mục đích lập một 
 mặt trận báo giới thống nhất đã không thực hiện được và cũng không đi đến mục tiêu thành 
 lập một mặt trận báo giới của 3 kỳ. 
 Phong trào Đại hội báo giới, tuy mới thành công ở các mức độ khác nhau tại cả ba 
 miền, trong đó ở Bắc Kỳ có dấu ấn của báo Ngày Nay, nhưng đã góp phần không nhỏ vào 
 sự phát triển mạnh mẽ của văn đàn báo chí và cả phong trào vận động dân chủ 1936 -1939 
 ở Việt Nam 
 3. KẾT LUẬN 
 Có thể khẳng định rằng, những năm 1936-1939, Ngày Nay đã xông xáo trong lĩnh vực 
 tuyên truyền trên mặt trận báo chí công khai. Với tiếng nói canh tân. cấp tiến, Ngày Nay đã 
 đề cập đến nhiều vấn đề thời sự - xã hội được dư luận quan tâm như tự do báo chí, tự do 
 ngôn luận, tự do nghiệp đoàn... Với việc tích cực tham gia đấu tranh vì tự do báo chí, tự do 
 ngôn luận, ủng hộ ý tưởng thành lập Hiệp hội báo giới thống nhất tại Bắc Kỳ và tiến tới 
 toàn Đông Dương những năm 30 của thế kỉ trước, Ngày Nay để lại một dấu ấn rõ nét trong 
 lịch sử phát triển của báo chí Việt Nam. 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Nguyễn Việt Chước (1974), Lược sử báo chí Việt Nam, Nam Sơn, Sài Gòn. 
2. Đỗ Quang Hưng (2000), Lịch sử báo chí Việt Nam 1865 - 1945, - Nxb Chính trị Quốc gia, 
 Hà Nội. 
3. Đỗ Quang Hưng (Chủ biên) (2013), Tính hiện đại và sự chuyển biến của văn hóa Việt Nam 
 thời cận đại, - Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 
 74 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI 
4. Phạm Thế Ngũ (2000), Tự lực Văn đoàn trong tiến trình văn học dân tộc, - Nxb Văn hóa 
 Thông tin, Hà Nội. 
5. Nguyễn Thành (1984) Báo chí cách mạng Việt Nam (1925-1945) Nxb Khoa học Xã hội, 
 Hà Nội. 
6. Huỳnh Văn Tòng (2000), Báo chí Việt Nam từ khởi thủy đến 1945, - Nxb TP. Hồ Chí Minh. 
7. Báo Ngày Nay từ số 16 (ngày 12/7/1936) đến số 120 (ngày 24/7/1938). 
 FREEDOM OF THE PRESS AND THE MOVEMENT OF PRESS 
 CONFERENCE REFLECTED IN THE NEWSPAPER “NGAY NAY” 
 (1935 - 1940) 
 Abstract: “Ngay Nay” (Today) is the newspaper following the thought of the newspaper 
 “Phong Hoa” (1932 -1936) supporting the bourgeois democracy and Western culture. 
 Since the middle of the year 1936, “Ngay Nay” titled with two words “Tieu Thuyet” 
 (Novel) and “Trong tim” (the heart) considered the two main content. “Trong tim” 
 discussed news and social isues of Vietnam (1936 -1939) on some featured contents: 
 freedom of the press, freedom of professional unions, movement of press conferece. 
 “Ngay Nay” is the radical newspaper contributed actively in the movement of the 
 struggle for democratic freedom in Vietnam (1936-1939) 
 Keywords: Freedom of the press, freedom of professional unions, press conference.