Khu ủy Trị - Thiên - Huế lãnh đạo cuộc tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1968 ở Huế

ộ 
Chính trị quyết định thực hiện Tổng công kích - tổng khởi nghĩa để giành thắng lợi 
quyết định cho cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Đây là quyết tâm đúng đắn, táo 
bạo, mạnh dạn và sáng tạo của Đảng. Hội nghị chỉ rõ: Cuộc kháng chiến của quân dân 
Việt Nam “đang đứng trước triển vọng và thời cơ chiến lược lớn” [5, tr.47], “cho phép 
ta chuyển cuộc chiến tranh cách mạng của nhân dân ta ở miền Nam sang một thời kỳ 
mới, thời kỳ tiến công và nổi dậy giành thắng lợi quyết định” [5, tr.50]. 
KHU UỶ TRỊ - THIÊN - HUÊ LÃNH ĐẠO CUỘC TỔNG TIẾN CÔNG XUÂN 1968 63 
Khu ủy đã quán triệt, cụ thể hóa chủ trương tổng công kích, tổng khởi nghĩa của Trung 
ương Đảng, Quân ủy Trung ương chủ động, linh hoạt, sáng tạo vào tình hình thực tế ở 
chiến trường Trị - Thiên - Huế, giành thắng lợi lớn. 
2.2. Quá trình thực hiện Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1968 ở Huế 
Trong lúc quân dân Trị - Thiên - Huế khẩn trương chuẩn bị triển khai tấn công, Mỹ 
cũng tích cực chuẩn bị đối phó. Đến ngày 15-1-1968, Mỹ tăng viện ra Trị - Thiên - Huế 
12 tiểu đoàn quân chiến đấu, nâng tổng số quân Mỹ từ 15 lên 25 tiểu đoàn, quân đội 
Việt Nam Cộng hòa từ 16 lên 18 tiểu đoàn với quân số chiến đấu là 77.000 tên (có 
49.000 lính Mỹ); có 12 tiểu đoàn pháo, 12 tiểu đoàn xe tăng thiết giáp, 7 tiểu đoàn công 
binh, 140 máy bay các loại, chủ yếu là máy bay lên thẳng [4, tr.143]. Ngoài ra, tướng 
Westmoreland còn điều một bộ phận lớn Sư đoàn không kị 101 đến Phú Bài và cử 
tướng Abram - Phó Tư lệnh quân đội viễn chinh Mỹ ở miền Nam ra chỉ huy toàn bộ 
quân Mỹ ở Trị - Thiên - Huế. 
Trên toàn miền Nam, Mỹ và Chính quyền Việt Nam Cộng hòa bố trí ở Trị - Thiên – 
Huế hơn 1/3 lực lượng cơ động, tập trung chủ yếu ở Mặt trận Đường 9. Mặt trận này trở 
thành nơi thu hút một bộ phận quan trọng sinh lực địch, vào thời điểm cao của năm 
1968, “thu hút đến 40% lực lượng chiến đấu cơ động của quân Mỹ trên toàn bộ chiến 
trường miền Nam” [8, tr.170]. Mặc dù luôn tập trung một lực lượng quân lớn như vậy, 
nhưng địa hình Mặt trận Đường 9 chủ yếu là đồi núi đã làm cho sức chiến đấu, khả năng 
cơ động của quân Mỹ bị hạn chế. Theo tướng Bruce Palmer (nguyên Quyền Tham mưu 
trưởng Lục quân Hoa Kỳ), “ngay từ đầu khi quân Mỹ đến Việt Nam, những cơ sở hậu 
cần của Mỹ chủ yếu được tập trung ở những khu vực xa phía Bắc Việt Nam Cộng hòa” 
[7, tr.182]. Nhận thấy khó khăn này, Westmoreland tìm cách khắc phục bằng việc xây 
dựng các cơ sở phục vụ hậu cần ngay tại chiến tuyến phía Bắc (sân bay Ái Tử và các 
bến cảng dọc sông Cửa Việt). Như vậy, hướng Huế và Phú Lộc tuy Mỹ có chú trọng 
nhưng vẫn là nơi sơ hở nhất, kế hoạch của ta được giữ bí mật. 
Về ta, ngoài lực lượng tại chiến trường, Bộ Quốc phòng điều động lực lượng lớn ở Mặt 
trận Đường 9 vào tăng cường cho Quân khu Trị - Thiên - Huế. Thắng lợi ở Mặt trận 
Đường 9 và Quân khu trong năm 1967, cùng với kết quả của công tác chuẩn bị tạo điều 
kiện thuận lợi cho cuộc Tổng tiến công, tổng công kích. Theo đúng kế hoạch đã định, 
cuộc Tổng tiến công, tổng khởi nghĩa ở mặt trận Huế và các mặt trận trên toàn bộ chiến 
trường Trị - Thiên - Huế nổ ra lúc 2 giờ 33 phút ngày 31-1-1968 bảo đảm đúng thời 
gian hiệp đồng với các chiến trường khác trong toàn miền Nam. 
Bộ đội ta vừa đánh địch phản kích nhỏ, vừa phát động quần chúng nổi dậy. Phối hợp 
với lực lượng vũ trang, an ninh, các tầng lớp nhân dân từ lao động, tiểu thương, học 
sinh, sinh viên đến các nhân sĩ, trí thức, đồng bào các tôn giáo đã nổi dậy diệt ác, trừ 
gian, truy đuổi địch, chỉ đường cho bộ đội bắt ác ôn, chiếm lĩnh các công sở, tham gia 
tự vệ, nô nức tòng quân, tiếp tế nuôi quân, tải thương, lập bệnh xá cứu chữa thương 
binh, vận động binh lính Sài Gòn ra hàng, đào giao thông hào, lập chướng ngại vật bảo 
vệ thành phố, đập tan chính quyền Việt Nam Cộng hòa. Sáng 31-1-1968, lực lượng cách 
64 TRẦN VĂN LỰC 
mạng đánh chiếm hầu hết các mục tiêu chủ yếu bên trong và vòng ngoài thành phố, làm 
chủ phần lớn thành phố. 
Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1968 giành thắng lợi, Liên minh các lực lượng dân tộc, 
dân chủ và hòa bình thành phố Huế được thành lập - Liên minh cấp tỉnh, thành ra đời 
đầu tiên gồm những nhân sĩ, sinh viên, chức sắc tôn giáo yêu nước nhằm tập hợp rộng 
rãi quần chúng hình thành một mặt trận yêu nước, yêu hòa bình, chống Mỹ và tay sai. 
Vào 8 giờ ngày 31-1-1968, lá cờ của Liên minh tung bay trên đỉnh Cột Cờ trước mặt 
Ngọ Môn. Dưới sự lãnh đạo của Khu ủy, Thành ủy Huế, Mặt trận dân tộc giải phóng 
Thành phố Huế đã cùng Liên minh thành lập chính quyền cách mạng và đoàn thể cách 
mạng các cấp. Ủy ban nhân dân cách mạng Thừa Thiên Huế được thành lập - chính 
quyền cách mạng cấp tỉnh, thành đầu tiên ở miền Nam trong kháng chiến chống Mỹ, 
cứu nước, đã cổ vũ nhân dân toàn tỉnh, toàn Khu Trị - Thiên - Huế, toàn miền Nam 
chiến đấu và chiến thắng. 
Cuộc tấn công bất ngờ và quyết liệt của ta ở Huế làm cho quân Mỹ và quân đội Việt 
Nam Cộng hòa rối loạn, tan rã, “các cơ quan quân sự đều bị cô lập không thể tiếp cứu 
lẫn nhau” [9, tr.327]. Hãng AP (ngày 2-2-1968) của Mỹ đưa tin: “Thành phố hoàn toàn 
rối ren. Việt cộng kiểm soát hầu hết thành phố. Hình như cần phải có nhiều quân tiếp 
viện cho Huế. Máy bay lên thẳng và máy bay chiến đấu bay nhằng nhịt trên trời” [9, 
tr.327]. Từ ngày chiều 01-2-1968, Mỹ và Việt Nam Cộng hòa huy động lực lượng tổng 
dự bị từ Sài Gòn ra cùng với việc rút một số quân ở thị xã Quảng Trị, ở Mặt trận Đường 
9 về để phản kích, giải vây cho Huế, nâng tổng số quân tại mặt trận Huế lên 23 tiểu 
đoàn quân Mỹ và quân đội Việt Nam Cộng hòa (15 tiểu đoàn quân Mỹ). Trận chiến diễn 
ra quyết liệt, ta và địch giành giật nhau từng góc nhà, từng điểm tựa, từng góc phố. Do 
so sánh lực lượng, sự phối hợp các chiến trường của ta chưa làm thay đổi cục diện chiến 
trường trên toàn miền Nam; trong lúc bộ máy, lực lượng, phương tiện chiến tranh của 
địch còn lớn nên bộ đội ta chiến đấu dài ngày ở thành phố gặp nhiều khó khăn, tổn thất. 
Ngày 24-2-1968, thực hiện mệnh lệnh của cấp trên, quân ta rút khỏi thành phố Huế sau 
25 ngày đêm tiến công và nổi dậy làm chủ thành phố. 
Ở ba huyện ngoại thành (Hương Trà, Hương Thuỷ, Phú Vang) và các hướng khác, quân 
dân ta cũng đã phối hợp có hiệu quả với mặt trận Huế. Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy 
oanh liệt ở thành phố Huế và các huyện Phong Điền, Quảng Điền, Phú Lộc là thắng lợi 
lớn cả về quân sự và chính trị, có ý nghĩa chiến lược. Đảng bộ và quân dân Thừa Thiên 
Huế hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của Trung ương và Khu ủy giao, góp phần làm thất 
bại chiến lược “Chiến tranh cục bộ” của Mỹ, làm lung lay ý chí xâm lược của chúng. 
Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy ở Huế: tiêu diệt một bộ phận quan trọng trong sinh lực 
địch và phá hủy nhiều phương tiện chiến tranh (tổng số địch bị diệt, bắt sống và ra hàng 
là 23.703 tên, trong đó có 7.812 lính Mỹ và hàng trăm sĩ quan các loại; bắn rơi và phá 
hủy 255 máy bay, bắn cháy và phá hủy, hỏng 553 xe cơ giới, 56 khẩu pháo); tiêu diệt và 
làm tan rã phần lớn bộ máy chính quyền của Việt Nam Cộng hòa và lực lượng kìm kẹp 
từ tỉnh đến quận, xã, thôn của địch; vùng giải phóng nông thôn mở rộng thêm 254 thôn 
với 211.023 dân. Cộng với số thôn giải phóng trước là 754 thôn, đưa vùng giải phóng 
KHU UỶ TRỊ - THIÊN - HUÊ LÃNH ĐẠO CUỘC TỔNG TIẾN CÔNG XUÂN 1968 65 
toàn khu lên 4/5 số thôn và 2/3 số dân [2, tr.3-4]; lực lượng cách mạng phát triển nhanh, 
hàng ngàn thanh niên tòng quân, đi thanh niên xung phong, vào du kích tự vệ, bộ đội 
địa phương huyện và du kích tăng lên nhanh chóng; các đoàn thế quần chúng cách 
mạng phát triển rộng khắp, chính quyền cách mạng được thành lập ở các thôn, xã giải 
phóng... 
Thắng lợi của Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968 ở Huế có ý nghĩa chiến 
lược của quân và dân Trị - Thiên - Huế dưới sự lãnh đạo của Khu ủy; đánh dấu bước 
phát triển quan trọng đối với phong trào cách mạng ở địa phương, góp phần cùng toàn 
miền Nam đánh thắng chiến lược “Chiến tranh cục bộ”, buộc Mỹ phải xuống thang 
chiến tranh, Tổng thống Johnson công khai tuyên bố vào đêm 31-3-1968 ba điểm: Đơn 
phương ngừng đánh phá miền Bắc từ vĩ tuyến 20 trở ra; nhận đàm phán với Việt Nam 
Dân chủ Cộng hòa tại Paris; không ra tranh cử Tổng thống Mỹ nhiệm kỳ hai, tạo nên 
bước ngoặt lịch sử của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. 
3. KẾT LUẬN 
Trong lãnh đạo Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968 ở Huế, vai trò của Khu 
ủy thể hiện: Nắm chắc tình hình thực tiễn chiến trường; chủ động đề ra kế hoạch đánh 
vào thành phố Huế sớm và kịp thời điều chỉnh, bổ sung kế hoạch theo mệnh lệnh của 
Trung ương; khắc phục mọi khó khăn về thời gian, về lực lượng, về công tác chuẩn bị, 
kiên quyết chấp hành mệnh lệnh đúng thời gian, đúng mục tiêu; lực lượng cách mạng 
phát triển nhanh, phát huy được vai trò nổi dậy của quần chúng kết hợp với tổng tiến 
công đạt hiệu quả cao nhất trên toàn miền Nam, phối hợp đấu tranh có hiệu quả với bộ 
đội chủ lực của Trung ương; kiên quyết bám trụ, chiếm giữ Huế 25 ngày đêm; chủ động 
rút lui khỏi Huế đúng thời điểm, bảo toàn lực lượng; giành thắng lợi to lớn, hoàn thành 
xuất sắc nhiệm vụ, đưa Thừa Thiên Huế trở thành một trong ba lá cờ đầu về phong trào 
đấu tranh du kích trên toàn miền Nam, đưa chiến trường Trị - Thiên - Huế “từ một chiến 
trường phát triển chậm nhất, đã phát triển nhanh chóng và tiến kịp với các chiến trường 
khác” [4, tr.160]. 
Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968 trên toàn miền Nam nói chung và 
ở Trị - Thiên - Huế nói riêng, Quân Giải phóng đã giành được thắng lợi lớn, mà lớn nhất 
là đánh bại được ý chí xâm lược của đế quốc Mỹ, tạo nên bước ngoặt quyết định của 
chiến tranh, nhưng sau đó chuyển chậm, chủ trương tiếp tục các đợt tiến công vào đô thị 
khi không còn điều kiện là sai lầm về chỉ đạo chiến lược, để quân Mỹ và Việt Nam 
Cộng hòa gây cho ta nhiều khó khăn, tổn thất. Ở chiến trường Trị - Thiên - Huế bộc lộ 
khuyết điểm: Một số cán bộ chưa nhận thức rõ tiến công và nổi dậy là một giai đoạn 
chiến lược, không chiếm giữ những mục tiêu chính (Quảng Trị) hoặc cho chiếm giữ 
thành phố là dứt điểm luôn (Huế) nên không khẩn trương trong việc trừng trị phản 
động, chuyển chiến lợi phẩm ra ngoài; đánh giá tình hình về cơ bản là đúng nhưng từng 
lúc từng nơi chưa rõ ràng, chưa thấy hết chỗ yếu, chỗ rệu rã của đối phương, bỏ lỡ thời 
cơ, có nơi chưa thấy rõ sự ngoan cố, dã man của quân Mỹ và Việt Nam Cộng hòa nên 
chưa bảo vệ tốt tính mạng, tài sản của nhân dân, của bộ đội; đánh giá quá cao yếu tố 
chính trị, tinh thần, chưa đánh giá đúng vai trò quyết định trong chiến tranh là tiêu diệt 
66 TRẦN VĂN LỰC 
quân đội chủ lực; một số cán bộ, đảng viên bộc lộ tư tưởng hữu khuynh, mệt mỏi, thiếu 
kiên quyết, thiếu chủ động; tổ chức chỉ đạo, chỉ huy còn nhiều hạn chế trong việc 
thông tin liên lạc, nắm tình hình chiến trường, vận dụng chiến thuật, cách đánh; chỉ có 
một phương án giành toàn thắng mà không tính đến các khả năng, tình huống khác 
Đặc biệt là sau một tuần lễ chiến đấu trong thành phố, khi thấy không thể giành toàn 
thắng đã không kịp thời lãnh đạo thay đổi hướng và phương châm tiến công. Về vấn đề 
này, tháng 3-1986, Thượng tướng Trần Văn Quang, nguyên Bí thư Khu ủy, Tư lệnh 
Quân khu Trị - Thiên - Huế đã phát biểu: “Chúng tôi đã không sáng suốt, không kịp 
thời đề ra nhiệm vụ, phương châm, biện pháp phù hợp với tình hình, không có can đảm 
để phản ánh mà lại chấp hành mệnh lệnh một cách thụ động, làm cho tình hình càng khó 
khăn thêm” [10, tr.48]. Đầu tháng 3-1968, Hội nghị Khu ủy bất thường nghiêm túc đánh 
giá kết quả tiến công nổi dậy đợt 1, trong đó khẳng định: “Trong quá trình thực hiện tiến 
công nổi dậy ở Trị - Thiên - Huế có nơi tiêu hao tiêu diệt địch chưa nhiều, chưa gọn, có 
nơi lực lượng vũ trang chiếm giữ ở địa bàn xung yếu, trong hậu cứ địch không lâu, có 
nơi quần chúng nổi dậy chậm” [2, tr.4-5], nhưng nhìn chung toàn cục thì cuộc Tổng tiến 
công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968 vẫn giữ một vị trí to lớn trong kháng chiến chống 
Mỹ. 
Thắng lợi Xuân 1968 ở Huế làm “rung chuyển Lầu Năm Góc”, kẻ thù kinh hoàng, các 
nước trên thế giới ngưỡng mộ, quân dân Trị - Thiên - Huế xứng đáng vinh dự đón nhận 
tám chữ vàng của Trung ương Cục miền Nam và Mặt trận Dân tộc giải phóng miền 
Nam trao tặng: “Tấn công, nổi dậy, anh dũng, kiên cường”, ghi thêm thành tích vào 
truyền thống vẻ vang của quân dân Trị - Thiên - Huế trong sự nghiệp kháng chiến 
chống Mỹ, cứu nước. Mặc dù đã hơn 60 năm trôi qua nhưng tinh thần Xuân 1968 vẫn 
sống mãi, luôn là niềm tự hào, nguồn cổ vũ, động viên cho Đảng bộ và nhân dân Thừa 
Thiên Huế quyết tâm, hăng hái hơn nữa trong quá trình tiến hành sự nghiệp công nghiệp 
hóa, hiện đại hóa tỉnh nhà, sớm đưa Thừa Thiên Huế trở thành thành phố trực thuộc 
Trung ương theo hướng “di sản, văn hóa, sinh thái, cảnh quan, thân thiện với môi 
trường”. 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 
 [1] Ban Chấp hành Đảng bộ Khu Trị - Thiên - Huế (1967). Nghị quyết Hội nghị Khu ủy 
 Trị - Thiên - Huế lần thứ tư (từ ngày 23-10 đến 7-11-1967), Tài liệu Lưu trữ tại Cục 
 lưu trữ Trung ương Đảng. 
 [2] Ban Chấp hành Đảng bộ Khu Trị - Thiên - Huế (1968). Nghị quyết Hội nghị Khu ủy 
 bất thường từ 1 đến 4 tháng 3-1968, Tài liệu lưu trữ tại Viện Lịch sử Đảng. 
 [3] Ban Chấp hành Đảng bộ Thừa Thiên - Huế (1995). Lịch sử Đảng bộ Thừa Thiên - Huế 
 (1945-1975), tập 2, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
 [4] Ban Tổng kết chiến tranh Chiến trường Trị - Thiên - Huế (1985). Chiến trường Trị - 
 Thiên - Huế trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước toàn thắng (Dự thảo) - Lưu 
 hành nội bộ, NXB Thuận Hóa, Huế. 
 [5] Đảng Cộng sản Việt Nam (2004). Văn kiện Đảng Toàn tập, tập 29 (1968), NXB Chính 
 trị quốc gia, Hà Nội. 
KHU UỶ TRỊ - THIÊN - HUÊ LÃNH ĐẠO CUỘC TỔNG TIẾN CÔNG XUÂN 1968 67 
 [6] Đảng ủy, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Thừa Thiên - Huế (1999). Thừa Thiên - Huế kháng 
 chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975), NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội. 
 [7] General Bruce Palmer, Jr. (1984). The 25-year war, The University Press of Kentucky. 
 [8] John Prados (1995). The hidden history of the Vietnam war, Chicago. 
 [9] Thành ủy Huế (2002). Huế Xuân 68, NXB Thuận Hóa, Huế. 
 [10] Tỉnh ủy Thừa Thiên Huế (2008). Thừa Thiên Huế tấn công, nổi dậy, anh dũng, kiên 
 cường, NXB Thuận Hóa, Huế. 
Title: TRI - THIEN - HUE REGIONAL COMMUNIST PARTY LEADERSHIP OF THE 
GENERAL OFFENSIVE AND UPRISING OF SPRING 1968 IN HUE 
Abstract: During in the general offensive and uprising of Spring 1968, Tri - Thien - Hue 
Regional Communist Party led the army and people of Thua Thien Hue to achieve great results, 
controlling the city of Hue for 25 days - the longest of all the capitals town in the South. That 
victory was the result of the creative application of the guidelines of the Politburo and the 
Central Military Commission into the local practice of the Tri - Thien - Hue Regional 
Communist Party. 
Keywords: Tri - Thien - Hue Regional Communist Party, General offensive and uprising, 
Spring 1968, Hue.