Hoạt động thương mại của người Nhật ở Đông Dương từ cuối thế kỷ XIX đến năm 1945

ng Yokohama đã mở chi nhánh tại Sài Gòn
 công nghiệp (17 triệu yên), tàu thuyền (16 triệu yên), vào tháng 4 năm 1920. Để đảm bảo cho các hoạt động
 giao thông đường bộ (8 triệu yên), khai khoáng (6 trong chi nhánh được thuận lợi, vào tháng 7 và tháng
 triệu yên), thuỷ hải sản (1 triệu yên), vận tải đường 12 hàng năm, Ngân hàng Yokohama đều cử nhân viên
 đến chi nhánh Sài Gòn làm việc và những người này
 biển (1 triệu yên), các ngành khác (5 triệu yên). Tỷ lệ
 thường nắm giữ chức vụ thư ký và quản lý. Từ năm
 vốn đầu tư của Nhật Bản phân theo lĩnh vực được thể
 1927 đến 1930 Ngân hàng Yokohama đã cử 125 nhân
 hiện theo Hình 1.
 viên đến Sài Gòn làm việc trong đó có 38 thư ký và 87
 Với những thuận lợi có được từ Hiệp ước Tokyo ngày
 quản lý [ 17, tr. 109]. Bên cạnh ngân hàng của người
 6/5/51941 giữa Pháp và Nhật quy định về các quyền Nhật, các ngân hàng của Trung Quốc cũng lập các chi
 lợi của các công ty Nhật Bản tại Đông Dương, số nhánh của mình ở Sài Gòn như Ngân hàng Hoa Nam
 lượng các công ty tăng lên nhanh chóng đặc biệt là có trụ sở chính đóng tại Đài Loan. Vào năm 1929 do
 ở Sài Gòn Chợ Lớn, Hà Nội, Hải Phòng (Bảng 4). Vào ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới nên
 năm 1943, riêng ở Nam Kỳ, trung tâm kinh tế quan các ngân hàng này đều bị đóng cửa do bị thua lỗ.
 trọng nhất của Đông Dương, có 106 công ty Nhật Bản
 hoạt động trong đó có 88 công ty chuyên về xuất nhập Đánh giá về hoạt động thương mại của công
 khẩu hàng hoá, 9 công ty chuyên về sản xuất công ty Nhật Bản tại Đông Dương
 nghiệp, 9 công ty chuyên về vận tải đường biển và 1 Hoạt động của các công ty Nhật Bản ở Đông Dương
 công ty chuyên về vận tải đường bộ [ 15, tr.71]. có những đặc điểm nổi bật như sau:
 923
Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Xã hội và Nhân văn, 5(1):919-927
 Hình 1: Sơ đồ đầu tư của công ty Nhật tại Đông Dương vào cuối năm 1944 [ 14, tr.117]
 Bảng 4: Các công ty thương mại Nhật Bản ở Đông Dương vào đầu những năm 1940 [ 16, tr. 118 - 119]
 Loại hàng hoá Hà Nội Sài Gòn Chợ lớn Hải Phòng
 Dệt, sản xuất tơ sợi, may Dainan Koshi, Kikuchi Dainan Koshi, Yuasa Shinomura Yoko, Tajima
 mặc, kim chỉ, đồ da Shikko, Tajima Yoko, Koshi, Yagi Koshi, Han- Yoko, Dainan Koshi,
 Shinomura Yoko, hatsu Koshi, Okasaki Kikuchi Shikko,
 Shoten
 Máy móc, dụng cụ gia đình, Dainan Koshi, Fuue Yoko, Mitsui Bussan, Dainan Daiwa Shokai, Kikuchi
 đồ điện gia dụng, hoá chất, Kikuchi Shikko,Saito Koshi, Morise Shokai, Shikko, Fuue Yoko, Saito
 sơn sống, phân bón, khai Urushi Ten, Shinomura Okamoto Yoko, Tajima Ureshi Ten, Yamada Karo,
 khoáng Yoko, Yamada Karo, Yoko, Yasuda Yoko, Shinomura Yoko
 Daiwa Shokai Miyazaki Shoten
 Giấy, bút Dainan Koshi, Soibudo
 Koshi
 Thựchẩm p Dainan Koshi, Kikuchi Dainan Koshi, Morise Kikuchi Shikko, Shino-
 Shikko, Shinomura Yoko, Shokai, mura Yoko, Yasuda Yoko,
 Yasuda Yoko Kontai Koshi, Nomura Dainan Koshi
 Shokusan Boeki Kabushiki
 Kaisha
 Dược phẩm Dainan Koshi
 Xe đạp, các phụ tùng tự Morise Shokai,
 động Dainan Koshi,
 Yuasa Koshi
 Tạp phẩm Dainan Koshi, Fuue Yoko, Mitsui Bussan, Dainan Yasuda Yoko, Yamada
 Kikuchi Shikko, Shino- Koshi, Saito Shoten, Karo, Kikuchi Shikko,
 mura Yoko, Yamada Karo, Morise Shokai, Shioda Shinomura Yoko, Daiwa
 Daiwa Shokai, Yasuda Shokai Shokai
 Yoko
 924
Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Xã hội và Nhân văn, 5(1):919-927
 Thứ nhất, ngay từ khi đặt chân đến Đông Dương, các động thương mại. Chính phủ Nhật đã chỉ định cho
 công ty Nhật Bản luôn phải đối mặt với những khó các công ty như Mitsui, Dainan, Murakami, Namba,
 khăn từ chính sách độc quyền về nội thương lẫn ngoại Akatsuya, Mitsubishi thu mua và nắm giữ toàn bộ gạo,
 thương của Pháp và sự cạnh tranh gay gắt của người bắp, ngũ cốc của Đông Dương và chuyển trực tiếp
 Hoa. Bên cạnh đó, khác với các nước như Đông Ấn cho các tàu hải quân Nhật đang tham gia chiến tranh.
 Hà Lan, Malaya thuộc Anh, các công ty Nhật Bản tại Bên cạnh đó, các công ty Nhật tại Đông Dương còn bị
 Đông Dương không nhận được sự hỗ trợ tích cực từ chính phủ sử dụng như công cụ để quản lý hoạt động
 chính phủ Nhật Bản do quan hệ Nhật Bản - Pháp nội thương và ngoại thương của Đông Dương. Ví dụ
 không tốt như quan hệ Nhật Bản - Hà Lan hay Nhật như ở khu vực Nam Kỳ của Đông Dương, công ty
 Bản - Anh. Mãi cho đến những năm 1940 chính phủ Daido Boeki được chỉ định quản lý và phân phối toàn
 Nhật Bản mới hỗ trợ cho sự tiến xuất của các công ty bộ các sản phẩm tơ sợi nhập khẩu tại Đông Dương.
 tại Đông Dương thông qua viện trợ cho sự hoạt động Mỗi nhà nhập khẩu phải khai rõ số lượng tơ sợi nhập
 của ”10 công ty Nam Tiến” chuyên về nhập khẩu hay khẩu cho công ty Daido Boeki và công ty này được độc
 còn có tên gọi khác là “Tổ hợp các công ty nhập khẩu quyền về tiêu thụ. Danh sách các cơ sở bán lẻ tơ sợi
 tại Đông Dương” [ 4, tr. 83] do chính chính phủ Nhật được công ty Daido boeki phân phối tại Đông Dương
 Bản tuyển chọn. đều phải được chính phủ Nhật Bản xét và phê duyệt
 Thứ hai, dưới áp lực từ chính quyền Pháp ởĐông [ 11, tr.149].
 Dương cũng như sự cạnh tranh gay gắt của các thương
 nhân người Hoa, các công ty Nhật Bản tại Đông KẾT LUẬN
 Dương sử dụng rất nhiều cách thức kinh doanh khôn Từ cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, cùng với sự phát
 khéo như dùng hàng hóa nhập từ Nhật đổi lấy hàng triển của mối quan hệ thương mại giữa Nhật Bản và
 hóa nội địa của người sản xuất hoặc người thu mua các nước Đông Nam Á, các thương nhân và công ty
 rồi mang bán lại với giá cao, sử dụng những nguyên Nhật Bản cũng đã tiến vào khu vực Đông Dương.
 liệu nhập khẩu từ Nhật để chế biến sản phẩm ngay tại Trong giai đoạn trước những năm 1930, hoạt động
 Đông Dương, tiến công thương mại vào vùng nông thương mại của người Nhật ở Đông Dương không
 thôn của các địa phương với việc thiết lập mạng lưới phát triển mạnh mẽ như ở các nước Đông Nam
 các đại lý, cửa hàng đại diện của người Nhật để thay Á khác như Đông Ấn Hà Lan, Malaya thuộc Anh,
 thế cho mạng lưới phân phối của người Pháp và Hoa. Philippines do những rào cản trong chính sách kinh
 Thứ ba, khi Chiến tranh Thế giới Thứ 2 bùng nổ vớisự tế khắt khe của thực dân Pháp cũng như sự cạnh tranh
 tham gia của Nhật Bản, các nước như Anh, Hà Lan, của các thương nhân Hoa kiều và phương Tây. Hoạt
 Mĩ đã thực hiện chính sách cấm vận đối với Nhật Bản động thương mại của các thương nhân và công ty
 mà đặc biệt là cấm xuất khẩu các mặt hành quan trọng Nhật Bản tại Đông Dương từ giữa những năm 1930 đã
 như thiếc, cao su, sắt thép cho Nhật. Đông Dương có sự phát triển cả về lượng lẫn về chất so với giai đoạn
 trở thành nơi duy nhất có thể cung cấp những mặt trước đó. Tuy sự gia tăng không ngừng về số lượng
 hàng mà Nhật Bản đang cần. Do đó, trong giai đoạn và hoạt động của các thương nhân và doanh nghiệp
 1941 - 1945, các công ty xuất nhập khẩu của Nhật có Nhật Bản đã góp phần thúc đẩy sự phát triển của
 sự phát triển mạnh mẽ hơn giai đoạn trước đó. Bên nền kinh tế Đông Dương cũng như quan hệ thương
 cạnh đó, nhiều công ty của Nhật còn tìm cách tấn công mại giữa Nhật Bản và Đông Dương nhưng thực tế chỉ
 vào các ngành sản xuất công nghiệp, thủ công nghiệp, mang đến lợi ích cho chính Nhật Bản chứ không phải
 xây dựng, những lĩnh vực vốn thuộc về độc quyền của cho người dân bản xứ. Sự hiện diện của các thương
 người Pháp và người bản xứ. Đến năm 1944 các công nhân và công ty Nhật ở Đông Nam Á vẫn tiếp tục tồn
 ty lớn của Nhật đã kiểm soát hầu như toàn bộ các nhà tại khi cuộc Chiến tranh Thế giới thứ hai diễn ra và
 máy xay gạo, nhà máy nấu đường, xưởng sản xuất mỹ chỉ thực sự biến mất sau khi Nhật Bản bị bại trận.
 nghệ, cơ sở sản xuất gỗ, nhà máy chế biến hải sản, cơ Tuy nhiên, sau khi Chiến tranh Thế giới thứ hai kết
 sở khai thác lâm sản... ở Đông Dương. Với những thúc, Nhật Bản đã phục hồi một cách nhanh chóng và
 thành công đó, giới doanh nghiệp Nhật đã thâu tóm một lần nữa các thương nhân và công ty Nhật lại tiến
 hầu như toàn bộ nền nội thương lẫn ngoại thương của vào các nước Đông Dương. Do đó có thể nói những
 Đông Dương [ 18, tr. 122] bước ”Nam tiến” về mặt thương mại của người Nhật
 Thứ tư, trong những năm 1941 - 1945, hoạt động ở Đông Dương trong giai đoạn trước Chiến tranh
 của các công ty Nhật Bản tại Đông Dương bị chính Thế giới thứ hai đã cung cấp những tiền đề hết sức
 phủ quân phiệt và quân đội lợi dụng để phục vụ cho quan trọng cho việc thực hiện chính sách ”ngoại giao
 chiến tranh. Các công ty được xem là bàn đạp để kinh tế” cũng như hoạt động của các thương nhân và
 tấn công vào Đông Dương thông qua đầu tư và hoạt doanh nghiệp Nhật tại Đông Dương trong giai đoạn
 925
Tạp chí Phát triển Khoa học và Công nghệ – Khoa học Xã hội và Nhân văn, 5(1):919-927
 sau Chiến tranh Thế giới thứ hai và cả trong giai đoạn second world war. Waseda University Institute of Asia Pacific
 hiện nay. Studies. 2017;p. 209 –222.
 6. Kiichi Y. Tổng quan về Nam Dương. Tokyo: Heibonsha. 1934;.
 7. Isao T. Nguồn gốc và chiến lược của các công ty Nhật Bản ở
 LỜI CẢM ƠN Đông Nam Á trong giai đoạn trước chiến tranh thế giới thứ 2.
 Nghiên cứu được tài trợ bởi Đại học Quốc gia Thành Tokyo: Dobunkan. 2017;.
 8. Yuyama E. Japanese merchants’ activities in French Indochina
 phố Hồ Chí Minh (ĐHQG - HCM) trong khuôn khổ - A Study of the lacquer trade. Vietnam - Indochina - Japan re-
 đề tài mã số C2019-18b-08. lations during the second world war. Waseda University Insti-
 tute of Asia Pacific Studies. 2017;p. 197–208.
 TUYÊN BỐ XUNG ĐỘT LỢI ÍCH 9. Tomokazu O. Cư dân ở các phố phường Hà Nội thời kỳ thuộc
 địa - tầng lớp tiểu thương trong những năm 1930. Tạp chí
 Bản thảo này không có xung đột lợi ích. Nghiên cứu Châu Á. 2015;(05):87–114.
 10. Fusaji T. Công ty Dainan và phong trào dân tộc của Việt
 TUYÊN BỐ ĐÓNG GÓP CỦA TÁC GIẢ Nam thời chiến: sự ra đời của công ty chủ nghĩa châu Á
 tại Đông Dương. Tạp chí nghiên cứu văn hoá Đông Dương.
 - Sưu tầm, khai thác những tư liệu mới về tiến trình 2017;(19):357–398.
 tiếp cận, triển khai và phát triển các hoạt động thương 11. Quang NP. Tương quan kinh tế Pháp - Nhật tại Nam Kỳ 1940 -
 1945. Sự hiện diện của người Nhật ở miền Nam Việt Nam trong
 mại của người Nhật ở khu vực Đông Dương giai đoạn giai đoạn lịch sử 1940 - 1945. ĐHQG TP.HCM.1998;p. 125–157.
 từ cuối thế kỷ XIX đến năm 1945. Các tư liệu được 12. Kyoichi T. Nhật Bản và phong trào giành độc lập của Việt Nam
 khai thác và sử dụng được viết bằng các ngôn ngữ như trong thời kỳ Chiến tranh Thế giới thứ 2. Kỷ yếu Viện Nghiên
 cứu Quốc Phòng. 2000;3:67–88.
 tiếng Việt, tiếng Anh, tiếng Nhật và đều là những tư 13. Cục điều tra kinh tế Đông Á - Đường sắt Nam Mãn Châu. Người
 liệu đáng tin cậy. Hoa ở Đông Dương. 1939;.
 14. Yukichika T. Kế hoạch thực dân hoá của Nhật Bản đối với Đông
 - Góp phần làm sáng tỏ một thời kỳ quan trọng trong Dương và thực trạng của nó. Tạp chí nghiên cứu Đông Nam Á
 lịch sử quan hệ kinh tế thương mại giữa Nhật Bản và - Lịch sử và Văn hoá. 1980;(9):103 –133.
 Đông Dương (từ cuối thế kỷ XIX đến 1945), một thời 15. Nghiêm ĐH. Biến động xã hội ở Nam Kỳ dưới tác động của
 người Nhật 1940 - 1945. Sự hiện diện của người Nhật ở miền
 kỳ mà chưa được nghiên cứu và đề cập nhiều trong Nam Việt Nam trong giai đoạn lịch sử 1940 - 1945. ĐHQG
 giới học thuật ở Nhật Bản và Đông Nam Á. TP.HCM. 1998;p. 45–88.
 16. Hiệp hội thương mại Nhật Bản. Đông Dương thuộc Pháp và
 TÀI LIỆU THAM KHẢO tình hình thương mại. Tokyo: Hiệp hội thương mại Nhật Bản.
 1941;.
 1. Shinya S. Sự cọ sát về kinh tế của Đông Nam Á thời chiến.
 17. Eiko Y. Hoạt động của các công ty Nhật Bản ở Indochina - Khảo
 Tokyo: Dobunkan. 1990;.
 sát từ việc cử nhân viên đến Indochina của công ty Mitsui và
 2. Cục thống kê Nhật Bản. Thống kê trường kỳ Nhật Bản. Tokyo:
 Mitsubishi từ năm những1920 đến đầu những năm 1940. Tạp
 Cục thống kê Nhật Bản. 1988;.
 chí nghiên cứu kinh tế học Đại học Hokaido. 2013;62(3):107
 3. Hiệp hội Nam Dương. Bảng biểu thống kê mậu dịch Nam
 –121.
 Dương. Tokyo: Hyoron. 1943;.
 18. Ngọc TTB. Sự hiện diện của người Nhật ở Nam Kỳ- Tác động
 4. Yasuyuki H. Khối thịnh vượng chung Nam Phương.Tokyo:
 về mặt kinh tế (1940 - 1945). Sự hiện diện của người Nhật ở
 Taga. 1995;.
 miền Nam Việt Nam trong giai đoạn lịch sử 1940 - 1945. ĐHQG
 5. Dung NM. Japanese in Tokin during the first half of twenti-
 TP.HCM. 1998;p. 90 –125.
 eth century. Vietnam - Indochina - Japan relations during the
 926
Science & Technology Development Journal – Social Sciences & Humanities, 5(1):919-927
 Open Access Full Text Article Research Article
Japanese commercial activities in French Indochina from the late
19thcentury to 1945
Huynh Phuong Anh*
 ABSTRACT
 From the late 19th century to the early 20th century, Japan promoted trade and investment in
 Southeast Asia, including French Indochina. As a subregion with an abundance of natural resources
 Use your smartphone to scan this and potential consumption market, Indochina became an attractive destination for Japanese mer-
 QR code and download this article chants and companies. The Japanese merchants moved into French Indochina from the end of
 the 19th century and the early 20th century together with the great surge of Japanese immigration
 to Southeast Asian countries since the end of the Meiji period. In the first phase, the number of
 Japanese merchants in Indochina was relatively small and mainly engaged in importing and ex-
 porting activities or grocery trading. In addition to merchants, Japanese economic zaibatsu and
 companies started to open representative offices or branches in Indochina such as Mitsui Bussan,
 Mitsubishi, Menka which focused on purchasing rice and coal. However, from the early 20th cen-
 tury to the late 1930s, commercial activities of Japanese merchants and companies in Indochina
 were restricted due to various reasons. From the late 1930s to the 1940s, along with Japanese com-
 mercial policy towards Southeast Asia, especially the entry of Japanese military into Indochina, the
 Japanese merchants and companies expanded their commercial activities in this region, through
 which the great impacts were put upon foreign trade activities in Indochina as well as the commer-
 cial relationship between Japan and Indochina.
 Key words: Japan, French Indochina, Japan - Indochina, Commercial activity
 University of Social Sciences &
 Humanities, VNU-HCM
 Correspondence
 Huynh Phuong Anh, University of Social
 Sciences & Humanities, VNU-HCM
 Email: phuonganhjps@hcmussh.edu.vn
 History
 • Received: 03/06/2020 
 • Accepted: 12/3/2021 
 • Published: 31/3/2021
 DOI : 10.32508/stdjssh.v5i1.646 
 Copyright
 © VNU-HCM Press. This is an open-
 access article distributed under the
 terms of the Creative Commons
 Attribution 4.0 International license.
 Cite this article: Anh H P. Japanese commercial activities in French Indochina from the late 
 19thcentury to 1945 . Sci. Tech. Dev. J. - Soc. Sci. Hum.; 5(1):919-927.
 927