Dạy kĩ năng văn hoá Pháp trong giảng dạy thực hành tiếng cho người học

 người là khả năng áp 
dụng hiệu quả các hiểu biết của bản thân về hệ 
thống chuẩn mực, giá trị văn hoá của cộng đồng 
mà anh ta là một thành viên vào hoạt động ứng 
xử trong các giao tiếp xã hội với những người 
xung quanh. Theo Puren (2014), trong xu hướng 
phát triển xã hội đa ngôn ngữ và đa văn hoá hiện 
nay, kỹ năng văn hoá được hình thành từ một số 
thành tố cơ bản như hiểu biết tri thức chung của 
nhân loại, kiến thức về một nền văn hoá cụ thể, 
năng lực liên văn hoá, năng lực chung sống hài 
hoà và hành động hiệu quả trong các giao tiếp 
xã hội với những người xung quanh có văn hoá 
khác biệt.
31KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 2 - 7/2016
PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY v
Không có một người học nào khi tiếp xúc với 
một ngoại ngữ mà lại chưa được trang bị một 
chút kiến thức văn hóa nào. Trong quá trình 
sinh sống, học tập, mỗi người được tiếp nhận 
các kiến thức văn hóa của cộng đồng đó thông 
qua việc quan sát, hoạt động hàng ngày hay học 
tập. Tất cả những tri thức đó tạo cho mỗi thành 
viên trong cộng đồng nắm bắt và chia sẻ hệ 
thống các chuẩn mực, giá trị của cộng đồng đó 
như một chuẩn quy chiếu, không tranh cãi; họ 
sẽ nhìn nhận, đánh giá thế giới khách quan và 
các thực tế gặp phải thông qua lăng kính của 
hệ thống các giá trị, chuẩn mực quy chiếu của 
cộng đồng mà họ là một thành viên; ứng xử với 
những người xung quanh dưới sự chỉ dẫn, quy 
định của các chuẩn mực văn hoá đó. Như vậy, 
kỹ năng văn hóa trong văn hóa gốc luôn thường 
trực, tham gia và chỉ đạo mọi hoạt động của mỗi 
thành viên thuộc cộng đồng.
Khi một người bắt đầu học tiếng Pháp, họ đang 
tiếp xúc với một nền văn hóa mới, với những hiện 
thực, hệ thống các giá trị, chuẩn mực và hệ quy 
chiếu mới; và họ nhận ra những nét tương đồng 
và khác biệt giữa nền văn hóa mẹ đẻ và văn hóa 
Pháp. Và trong quá trình tiếp xúc đó, người học 
thường phải đối mặt với các cú sốc văn hóa (choc 
culturel) do sự khác biệt trong tư duy, cách sống, 
cách nhìn nhận thế giới khách quan và về chính 
bản thân trong vũ trụ. Như một phản xạ tự nhiên, 
người học có xu hướng sử dụng lăng kính văn hóa 
mẹ đẻ để xem xét, đánh giá các hiện thực của văn 
hóa nước ngoài trong quá trình học tiếng Pháp, 
đặc biệt là đối với các khác biệt. Hơn thế, sự xem 
xét, đánh giá một hiện thực nước ngoài thường 
thông qua các biểu mẫu, công thức sẵn có của văn 
hóa mẹ đẻ, dù cho các biểu mẫu, công thức đó 
phản ánh không hoàn toàn chính xác thực tế, mà 
chỉ phản ánh hiện thực một cách khái quát hóa 
và sơ lược (Zarate, 1986). Sẽ là ảo tưởng nếu đặt 
ra mục tiêu trong giảng dạy tiếng Pháp là hình 
thành ở người học Việt Nam một kỹ năng văn hóa 
Pháp giống như ở một người Pháp. Thật vậy, mục 
tiêu của quá trình giảng dạy tiếng Pháp là cung 
cấp cho người học hệ thống các giá trị, chuẩn 
mực và các quy chiếu dựa trên các hiện thực xã 
hội Pháp; giúp người học tránh cái nhìn nhận, 
đánh giá chủ quan, áp đặt trước các hiện thực của 
xã hội Pháp theo các chuẩn mực, quy chiếu của 
văn hóa Việt Nam; loại bỏ thái độ kỳ thị với người 
khác mình và có cái nhìn khách quan hơn với 
chính hệ thống văn hóa gốc của bản thân; ứng 
xử phù hợp về văn hoá trong các giao tiếp bằng 
tiếng Pháp. Đó cũng chính là kỹ năng liên văn hóa 
cần phát triển ở người học ngoại ngữ. 
2.3. Dạy kĩ năng văn hóa trong giảng dạy 
ngoại ngữ
Nhìn nhận từ góc độ dạy và học một ngoại ngữ, 
việc học một ngôn ngữ mới không chỉ gói gọn 
trong việc học các kiến thức ngôn ngữ mà còn 
phải tiếp thu các kiến thức văn hóa của dân tộc, 
cộng đồng sử dụng ngôn ngữ đó.
Nếu việc học tiếng Pháp diễn ra ngay tại nước 
Pháp, người học được sống trong môi trường 
văn hóa bản địa, tiếp xúc và đối diện với những 
thực tế lạ lẫm nên để có thể giao tiếp được trong 
cộng đồng xa lạ đó, người học phải luôn tự xoay 
sở để tránh các cú sốc văn hóa và thích nghi với 
nền văn hóa nước ngoài thông qua việc tiếp xúc 
hàng ngày, quan sát và điều chỉnh dần hành vi 
của mình.
Nhưng nếu quá trình học này diễn ra ngoài môi 
trường sử dụng thường nhật tiếng Pháp như ở 
Việt Nam, người học sẽ có mức độ tiếp xúc, tiếp 
thu và thích ứng văn hóa Pháp thấp hơn. Các 
thành tố văn hóa Pháp sẽ trở nên nặng nề, khó 
tiếp nhận hơn vì thiếu môi trường thực tế để đối 
chiếu, soi rọi và điều chỉnh cho phù hợp với các 
chuẩn mực của nền văn hóa Pháp khi sử dụng 
ngôn ngữ đó. Do đó, giảng viên thường tập trung 
vào giảng dạy tiếng và chỉ giới thiệu sơ lược cho 
người học các khái niệm văn hóa Pháp, chưa 
đúng theo đường hướng liên văn hóa cần phải 
thực hiện.
Từ thực tế đó, xin nêu ra một số nội dung cần 
quan tâm để nâng cao hiệu quả dạy kĩ năng văn 
hóa trong các giờ thực hành tiếng Pháp.
32 KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 2 - 7/2016
v PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY
Tài liệu giảng dạy
Giáo trình sử dụng cho việc giảng dạy tiếng Pháp 
dùng ở giai đoạn đầu trong các trường đại học 
ngoại ngữ hay trong các trường không chuyên 
ngữ ở Việt Nam thường do người bản ngữ biên 
soạn và bao giờ cũng chứa đựng nhiều thành tố 
văn hóa của nền văn hóa Pháp. Tuy nhiên, các giáo 
trình này thường thiếu các kiến thức văn hóa đặc 
thù của đất nước người học hoặc quá nhấn mạnh 
đến các yếu tố văn hóa nước ngoài. Vì vậy, trong 
quá trình giảng dạy ngoại ngữ, người dạy cần lựa 
chọn, bổ sung các tài liệu đích thực lấy từ nhiều 
nguồn của cuộc sống hàng ngày, đề cập đến các 
thành tố văn hóa của cả nền văn hóa đích và văn 
hóa tiếng mẹ đẻ của người học để có thể so sánh, 
đối chiếu và làm rõ, bổ sung các nội dung văn hóa 
đề cập đến trong giáo trình giảng dạy tiếng Pháp. 
Giảng viên
Vai trò của người giảng viên là rất quan trọng đối 
với việc truyền tải các kiến thức văn hóa trong 
việc học tiếng Pháp. Tuy nhiên, nhiều giảng viên 
dạy thực hành tiếng còn quá chú trọng vào việc 
dạy các kiến thức ngôn ngữ (từ vựng, ngữ pháp, 
ngữ âm, khả năng diễn đạt ...) mà không dành một 
vị trí thỏa đáng cho việc truyền tải các kiến thức 
và phát triển kỹ năng văn hóa Pháp. Vì vậy, giảng 
viên cần nhận thức được tầm quan trọng của kỹ 
năng này, thực hiện quá trình giảng dạy ngôn ngữ 
kết hợp phát triển kỹ năng văn hóa ở người học 
theo đường hướng giao thoa văn hóa. Giảng viên 
không ngừng nâng cao trình độ, phương pháp 
về phân tích, đối chiếu và so sánh văn hóa, tránh 
việc liệt kê đơn thuần các hiện tượng văn hóa ở 
hai nền văn hóa. Bên cạnh đó, giảng viên trau dồi 
thường xuyên các kiến thức văn hóa Pháp để có 
thể cung cấp chính xác, đầy đủ và cập nhật nhất 
cho người học. Cần phải nói thêm, văn hóa không 
phải là cái gì bất biến, nó thay đổi với thời gian, 
với từng nhóm hay cộng đồng người khác nhau. 
Giảng viên phải cập nhật, bổ sung và hoàn thiện 
kĩ năng văn hóa Pháp của bản thân thông qua 
việc học tập, theo dõi các phương tiện thông tin 
đại chúng, sách báo, tạp chí. Sẽ là lý tưởng khi 
giảng viên được đi thăm quan, học tập thực tế 
ở Pháp để được trải nghiệm «ăn, ở, sống và tắm» 
trong nền văn hóa Pháp mà họ đang giảng dạy.
Người học
Người học cần nhận thức được tầm quan trọng 
của các kiến thức và kỹ năng văn hóa đối với việc 
học tiếng Pháp nói chung, giao tiếp tiếng Pháp 
nói riêng. Trong quá trình học các kỹ năng giao 
tiếp tiếng Pháp, cần chú trọng đến tính phù hợp 
của các hoạt động giao tiếp ngôn ngữ với các 
chuẩn mực văn hóa đích. Phải chú ý học cả cách 
tư duy ngôn ngữ, cách nói của người bản ngữ 
chứ không chỉ là việc đơn thuần sử dụng ngoại 
ngữ để diễn đạt tư duy theo văn hóa mẹ đẻ. Tích 
cực tìm tòi, nghiên cứu các phong tục, tập quán, 
thói quen, tín ngưỡng của người bản ngữ trong 
quá trình học thực hành tiếng trên lớp với sự 
trợ giúp của giảng viên, qua phim, ảnh, tạp chí, 
mạng internet và qua quan sát thực tế giao tiếp 
với người Pháp nếu có điều kiện.
Đề xuất một số phương pháp dạy kĩ năng văn 
hóa Pháp
Trong các giờ học, khuyến khích người học nhìn 
nhận, đánh giá các hiện thực văn hóa-xã hội Pháp 
được đề cập đến trong sự đối chiếu, so sánh với 
văn hóa mẹ đẻ. Cần chú trọng giới thiệu các yếu 
tố văn hóa Pháp vì người học không có điều kiện 
tiếp xúc, khám phá, trải nghiệm trực tiếp các hiện 
thực đó; nhưng vẫn khuyến khích họ giữ gìn sắc 
văn hóa mẹ đẻ  ; giúp họ có thể thích ứng theo 
hoàn cảnh giao tiếp cụ thể gặp phải. Ví dụ, người 
học phải biết không nên đặt các câu hỏi về đời tư 
của một người Pháp (tuổi tác, tình trạng hôn nhân, 
con cái, thu nhập ...) vì người Pháp cho như vậy 
là tò mò, dò xét trong khi đối với một người Việt 
Nam thì những câu hỏi đó lại thể hiện sự quan 
tâm, tình cảm gần gũi.
Luôn kết hợp rèn luyện các kĩ năng giao tiếp với 
việc cung cấp các kiến thức và rèn luyện kỹ năng 
văn hóa Pháp phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp, 
tránh việc sử dụng ngoại ngữ đang học để thực 
33KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 2 - 7/2016
PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY v
hiện các giao tiếp nội văn hóa vì giữa người dạy 
và người học đều có cùng một văn hóa gốc là văn 
hóa Việt Nam.
Thường xuyên tổ chức các buổi thảo luận xung 
quanh các chủ đề văn hóa Pháp được đề cập đến 
trong thực hành giao tiếp tiếng Pháp để giúp 
người học nắm bắt các khác biệt giữa hai nền văn 
hóa, và xa hơn, giúp họ tránh được các cú sốc văn 
hóa trong quá trình tiếp xúc với nền văn hóa đích 
này. Ví dụ như sau khi học xong một bài liên quan 
đến hôn nhân của người Pháp (quan niệm, vai trò 
của hôn nhân đối với gia đình, các xu hướng mới 
của thanh niên Pháp ...), giảng viên có thể đưa ra 
các yêu cầu đối với người học như: «Bạn suy nghĩ 
như thế nào về hôn nhân trong xã hội Việt Nam?».
Khi dạy thực hành giao tiếp tiếng Pháp, cần nhấn 
mạnh vào mục đích và ngữ cảnh giao tiếp thay 
vì chỉ chú trọng vào dạy các cấu trúc ngôn ngữ 
cứng nhắc, liệt kê từ vựng tách rời khỏi hoàn cảnh 
giao tiếp. Một phát ngôn bất kì chỉ cho một cách 
hiểu chính xác nhất khi nằm trong ngữ cảnh rõ 
ràng, được quy định bởi các quy chiếu văn hóa 
của cộng đồng ngôn ngữ đó. Ví dụ như khi một 
người Anh nói “Cảm ơn” khi một ai đó mời anh ta 
có nghĩa là anh ta đồng ý, còn với một người Pháp 
thì lại có nghĩa là sự từ chối. Vì vậy, trong giờ học 
nên thường xuyên cho người học tham gia thực 
hành các bài hội thoại, đóng kịch để tái hiện các 
thực tế giao tiếp ngôn ngữ ở nước bản ngữ.
Sử dụng các phương tiện nghe nhìn trong các 
giờ học để mang đến cho người học hình ảnh 
và ngôn ngữ sống động, gần gũi với thực tế văn 
hóa-xã hội Pháp: phim, ảnh, băng video, tư liệu 
về phong cảnh, cách ăn mặc, sinh hoạt, làm việc...
Tổ chức cho người học thực hành đóng vai (jeu de 
rôle) trong các tình huống giao tiếp đa dạng. Ví dụ: 
ngay từ bài học chào hỏi đầu tiên, có thể giới thiệu 
và yêu cầu người học đóng vai để sử dụng một số 
ngôn ngữ cử chỉ, những điều “cấm kỵ” trong văn 
hóa chào hỏi của người Pháp; thực hành đóng 
vai khách hàng đến dùng bữa tại một nhà hàng 
để Pháp biết văn hóa tiền “pourboire” ở Pháp...
Khuyến khích người học tự tìm hiểu nền văn 
hóa đích thông qua báo chí, các phương tiện 
thông tin đại chúng khác hay Internet, nhất là khi 
người học đã đạt trình độ ngôn ngữ nhất định. 
Để khuyến khích việc tự tìm tòi này, giảng viên 
có thể giao nhiệm vụ cho người học làm việc 
theo nhóm để tạo ra các “Hồ sơ văn hóa” (dossier 
culturel), tức là thực hiện một nghiên cứu tương 
đối đầy đủ về một chủ điểm văn hóa nào đó (các 
hình tượng biểu trưng cho nước Pháp và Việt Nam, 
các công trình kiến trúc ở Pa-ri, các lễ hội ở Pháp và 
ở Việt Nam ...), sau đó yêu cầu người học giới thiệu 
trước lớp dưới hình thức một bài thuyết trình hay 
một phóng sự. Hình thức này kích thích sự hứng 
thú, độc lập và sáng tạo của người học trong tìm 
tòi nghiên cứu vì có rất nhiều sự lựa chọn khác 
nhau trong lĩnh vực văn hóa tùy theo sở thích của 
người học.
3. KẾT LUẬN 
Để có thể giao tiếp thành công một ngoại ngữ 
nói chung, tiếng Pháp nói riêng đòi hỏi người 
học nhất thiết phải được trang bị kĩ năng văn 
hóa nước ngoài đó. Vì vậy, giảng dạy tiếng Pháp 
không thể tách rời khỏi việc giảng dạy kĩ năng 
văn hóa Pháp cho người học. Mỗi hoạt động giao 
tiếp ngôn ngữ đều phải chú ý đến tính phù hợp 
và được đánh giá bằng các chuẩn mực văn hóa 
của cộng đồng ngôn ngữ đó. Người dạy cần chú 
trọng đến việc truyền tải các kiến thức văn hóa 
đích cho người học, giúp họ làm quen, hiểu được 
và thích ứng dần với các thực tế văn hóa nước 
ngoài, xa hơn là hành động và ứng xử hiệu quả, 
thành công trong cộng đồng sử dụng ngôn ngữ 
đó. Ngoài ra, cần khuyến khích người học luôn 
tìm tòi và tiếp cận nền văn hóa nước ngoài theo 
đường hướng liên văn hóa, tức trong sự so sánh, 
đối chiếu với nền văn hóa tiếng mẹ đẻ để có một 
thái độ khách quan khi xem xét, đánh giá các hiện 
thực văn hóa-xã hội Pháp gặp phải. Để đạt được 
mục tiêu đó, đòi hỏi người dạy trong quá trình 
giảng dạy ngoại ngữ cần vận dụng nhiều phương 
pháp khác nhau, phát huy tính chủ động, tích cực 
nghiên cứu của cả người dạy và người học cũng 
như sự trợ giúp của công nghệ thông tin để đạt 
34 KHOA HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰSố 2 - 7/2016
v PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY
hiệu quả cao nhất trong lĩnh hội kĩ năng văn hóa, 
yếu tố vô cùng quan trọng cho sự thành công của 
việc học tập ngoại ngữ./.
Tài liệu tham khảo:
1. BESSE H., «  Eduquer la perception 
interculturelle », Le FDLM, No 188.
2. CORTTENET-HAGE M., « Enseigner la culture », 
Le FDLM, No 250. 
3. BERTOLETTI MC., « Nous vous ils ...stéréotypes 
identitaires et compétence interculturelle  », Le 
FDLM, No 291. 
4. DEBYSER F. (1982), «  Pédagogies venues 
d’ailleurs-transferts de didactique et culture », Le 
FDLM, No 170.
5. HOÀNG Văn Tiến, (2007), Giảng dạy kiến thức 
văn hoá cho sinh viên năm thứ nhất và năm thứ hai 
học tiếng Pháp tại Học viện Khoa học Quân sự, Luận 
văn thạc sĩ, Đại học Ngoại ngữ- Đại học Quốc gia 
Hà Nội.
6. NGUYỄN Phi Nga (2007), Giảng dạy các kiến 
thức văn minh-văn hóa, đề tài NCKH, Hà Nội. 
7. PORCHER L. (1987), Manières de classe, Didier, 
Paris.
8. PUREN C. (2014), «  La compétence culturelle 
et ses différentes composantes dans la mise en 
œuvre de la perspective actionnelle, une nouvelle 
approche didactique », Intercâmbio, 2e série, Vol.7, 
tr.21-38.
9. SAPIR E. (1967), Anthropologie. Tome 1 : Culture 
et personnalité, Edition de Minuit, Paris.
10. ZARATE G. (1986), Enseigner une culture 
étrangère, Hachette, collection F., Paris.
TEACHING FRENCH CULTURE IN A LANGUAGE 
CLASS FOR THE LEARNERS OF FRENCH
Abstract: Culture is an inseparable element 
in studying language. A person can only learn 
French to communicate successfully with good 
knowledge of French culture. So in teaching 
French in general and communication skills in 
particular, teaching cultural knowledge and skills 
must be emphasized and conducted concurrently 
with development of the communication skills.
Keywords: communication skills, French culture 
skills, language pratice teaching, culture 
Ngày nhận: 20/6/2016
Ngày phản biện: 18/7/2016
Ngày duyệt đăng: 27/7/2016