Cơ sở khoa học về sản phẩm du lịch đặc thù ở Việt Nam

có 
khả năng phát triển các sản phẩm du lịch đặc thù. Ở mỗi địa phương có thể có nhiều dạng tài 
nguyên có khả năng phát triển thành các sản phẩm du lịch hấp dẫn, thu hút đông đảo khách du 
lịch, là các sản phẩm du lịch chính, có vai trò quan trọng trong phát triển du lịch địa phương. 
Bên cạnh đó, việc phát hiện ra các giá trị độc đáo mà chỉ có tại địa phương này cần được nghiên 
cứu đánh giá, so sánh với các địa phương khác trong cả nước. Việc nghiên cứu cũng cần chỉ ra 
các giá trị này có mức độ hấp dẫn hay không đối với du khách và khả năng khai thác. Việc hình 
thành ý tưởng phát triển sản phẩm du lịch đặc thù có vai trò quan trọng. Từ những kết quả 
nghiên cứu về tiềm năng, so với cạnh tranh và kiểm định với nhu cầu thị trường thì ý tưởng cần 
được tính toán kĩ lưỡng cho phù hợp với xu hướng thị trường và thể hiện rõ tính khác biệt, đặc 
thù của địa phương. 
2.1.5. Vai trò 
- Sản phẩm du lịch đặc thù có khả năng cá biệt hóa du lịch của điểm đến, của địa phương. 
- Sản phẩm du lịch đặc thù tạo ra tính hấp dẫn cao, thu hút thị trường khách đặc biệt hoặc 
đại trà. Tính hấp dẫn của một sản phẩm du lịch cùng loại có thể được xem xét từ nhiều góc độ. 
Tuy nhiên trong mọi trường hợp, tính khác biệt của sản phẩm là yếu tố có vai trò quan trọng 
hàng đầu đối với quyết định lựa chọn sản phẩm của khách du lịch cho dù giá sản phẩm có giá 
cao hơn. Tính khác biệt của sản phẩm du lịch có thể được tạo ra bởi sự khác biệt về chất lượng 
(đối với những sản phẩm du lịch cùng loại), song thường được thể hiện trong những sản phẩm 
du lịch đặc thù [1]. 
- Sản phẩm du lịch đặc thù là yếu tố chính trong việc xây dựng và hình thành thương hiệu 
của điểm đến, của địa phương. Trong trường hợp đồng bằng sông Cửu Long, “Du lịch sông 
nước” là đặc sản, là thương hiệu bởi nó bao gồm những giá trị tiêu biểu nhất của “Thế giới sông 
nước” mà không thể có được ở bất cứ vùng miền nào trong cả nước [11; 6-7]. 
- Sản phẩm du lịch đặc thù tạo ra và nâng cao năng lực cạnh tranh cho điểm đến, địa 
phương. Nó mặc dù không phải là yếu tố duy nhất quyết định năng lực cạnh tranh, hấp dẫn du 
lịch của điểm đến song có ý nghĩa quan trọng hàng đầu [1]. 
Cơ sở khoa học về sản phẩm du lịch đặc thù ở Việt Nam 
161 
- Sản phẩm du lịch đặc thù là tâm điểm cho việc thiết kế các sản phẩm du lịch tổng hợp 
khác, kết hợp với các sản phẩm quan trọng hoặc các sản phẩm bổ trợ khác nhằm đa dạng hoá 
sản phẩm du lịch phục vụ thị trường. 
- Sản phẩm du lịch đặc thù còn có khả năng tạo ra động lực cho các sản phẩm du lịch khác 
cùng phát triển. 
2.2. Vị trí và tương quan giữa sản phẩm du lịch đặc thù với các loại sản phẩm du 
lịch khác 
Về mức độ ưu tiên phát triển sản phẩm du lịch cho các địa phương thì có 3 nhóm sản phẩm 
du lịch: các sản phẩm du lịch đặc thù, sản phẩm du lịch chính và sản phẩm du lịch bổ trợ. Các 
sản phẩm du lịch đặc thù là những sản phẩm mang tính cá biệt của địa phương so với những nơi 
khác. Sản phẩm đặc thù nếu ở quy mô lớn hoặc có tầm quan trọng, có sức hấp dẫn thị trường thì 
có thể cũng chính là những sản phẩm du lịch đặc trưng cho địa phương, thậm chí là đặc trưng 
cho sản phẩm vùng, quốc gia. Ngược lại cũng có những sản phẩm du lịch đặc thù mà không đâu 
khác có nhưng lại không hấp dẫn hoặc ít có khả năng tổ chức, thì không có khả năng tạo nguồn 
thu lớn cho du lịch và không mang tính đặc trưng và đại diện cho địa phương. 
Các sản phẩm du lịch quan trọng là những sản phẩm mặc dù không có sự khác biệt so với 
nhiều nơi khác, không có tính đặc thù nhưng lại ở quy mô lớn, có khả năng khai thác phát 
triển mạnh mẽ, thu hút thị trường, tạo ra thu nhập quan trọng cho địa phương. Đây là hệ thống 
sản phẩm chính có thể thúc đẩy toàn bộ sự phát triển du lịch của địa phương. Có những 
trường hợp sản phẩm chính cũng chính là sản phẩm đặc thù. Sản phẩm du lịch quan trọng có 
thể là sản phẩm đặc trưng, đại diện cho địa phương bởi nó tạo ra quy mô, sức hút, hình ảnh 
cho du lịch địa phương. 
Các sản phẩm du lịch bổ trợ là các sản phẩm du lịch có khả năng bổ sung cho các sản phẩm 
du lịch đặc thù và sản phẩm du lịch chính nhằm đa dạng hóa sản phẩm du lịch của địa phương, 
tạo ra những sản phẩm du lịch tổng hợp, phong phú thu hút đông đảo thị trường. Các sản phẩm 
bổ trợ thường là những sản phẩm có quy mô nhỏ hơn và cũng là nhóm có thể thu hút, phục vụ 
các thị trường ngách, có sở thích đặc biệt [5]. 
2.3. Các bước xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù 
Xu hướng chung của các đề án xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù tại Việt Nam là xác định 
các yếu tố cung trước – cầu sau, tức là dựa vào sự sẵn có và thế mạnh về tài nguyên để xác định 
sản phẩm du lịch đặc thù, sau đó mới tính đến quá trình phát triển thị trường. Quy trình xây dựng 
này phổ thông và phù hợp với đặc thù định hướng tài nguyên của du lịch. Tài nguyên du lịch và 
chất lượng tài nguyên là yếu tố quyết định trong việc xây dựng và phát triển sản phẩm du lịch. 
1) Bước 1: Đánh giá thực trạng phát triển sản phẩm du lịch đặc thù 
Bước này phân tích hiện trạng phát triển du lịch nói chung và phát triển sản phẩm du lịch 
đặc thù nói riêng, các điều kiện phát triển sản phẩm du lịch đặc thù 
2) Bước 2: Xác định các giá trị tài nguyên đặc sắc 
Đánh giá các giá trị tài nguyên mang tính quốc gia – vùng theo nhóm tài nguyên tự nhiên 
và nhân văn. Từng giá trị tài nguyện được đánh giá theo nội dung: 
(1) Các giá trị độc đáo/điển hình có thể khai thác phát triển sản phẩm du lịch đặc thù là gì?; 
(2) Nhu cầu của du khách là gì? Các hoạt động chính của du khách là gì?; 
(3) Không gian tập trung các giá trị tài nguyên đặc sắc. 
3) Bước 3: Xây dựng hệ thống sản phẩm du lịch đặc thù 
Các sản phẩm du lịch đặc thù được thiết lập thành hai cấp quốc gia và vùng (hoặc địa 
phương). 
Cao Hoàng Hà 
162 
4) Bước 4: Xác định tuyến, điểm du lịch đặc thù 
Thiết kế và xác lập các điểm, tuyến du lịch (cấp quốc gia và cấp vùng (hoặc địa phương)) 
gắn với các sản phẩm du lịch đặc thù ở bước số 3. 
5) Bước 5: Phát triển thị trường 
Cần xác định rằng sản phẩm du lịch đặc thù cấp quốc gia là các sản phẩm có sự khác biệt, 
sức hấp dẫn cao, có khả năng thu hút nhiều loại thị trường khách. Trong khi đó, các sản phẩm 
du lịch đặc thù vùng (địa phương) lại thu hút thị trường khách trong vùng. Các sản phẩm có tính 
đặc thù cấp quốc gia rất hấp dẫn với các thị trường quốc tế hoặc từ xa nhưng có thể không hấp 
dẫn cao với thị trường khách địa phương. 
2.4. Vấn đề xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù ở Việt Nam 
1) Giá trị tài nguyên độc đáo, khác biệt, nổi trội, hấp dẫn, nguyên bản, là cơ sở hàng đầu để 
xây dựng và phát triển sản phẩm du lịch đặc thù ở Việt Nam. Sản phẩm du lịch đặc thù ở Việt 
Nam về cơ bản được nghiên cứu, xây dựng và phát triển xét theo yếu tố địa phương và cấp vùng, 
vì giá trị tài nguyên du lịch có sự khác biệt, độc đáo và nổi trội hiện nay là dựa trên so sánh tương 
quan giữa các tỉnh, địa phương. Một số địa phương đã xây dựng được thương hiệu về sản phẩm du 
lịch đặc thù như nghỉ dưỡng núi, chinh phục các đỉnh núi cao và trải nghiệm văn hóa dân tộc thiểu 
số ở Lào Cai; thưởng ngoạn phong cảnh địa hình các – xtơ (karst) vịnh Hạ Long ở Quảng Ninh; 
tham quan – tìm hiểu di sản ở Thừa – Thiên – Huế, Quảng Nam; nghỉ dưỡng biển ở Đà Nẵng, 
Khánh Hòa, Bình Thuận, Kiên Giang; du lịch đô thị trong không gian phố cổ ở Hà Nội [12], 
Tuy nhiên, việc xác lập cho sản phẩm du lịch đặc thù tạo thương hiệu cho quốc gia còn khá mờ 
nhạt. Không thể khẳng định sản phẩm “trải nghiệm văn hóa phố cổ Hà Nội bằng xích lô” hay sản 
phẩm “trải nghiệm không gian văn hóa cung đình Huế bằng xích lô” là thương hiệu quốc gia bởi 
các hoạt động trong chương trình đều tương đối trùng lặp nhau: dạo phố, mua sắm, thưởng thức 
đặc sản, tham quan. 
2) Lồng ghép thêm yếu tố sáng tạo (dịch vụ, văn hóa, chuyên nghiệp, mới lạ) để hình thành 
sản phẩm với hàm lượng sáng tạo cao là yếu tố quyết định sự tồn tại và phát triển của sản phẩm 
du lịch đặc thù. Tính đặc thù dựa vào cơ sở tài nguyên du lịch là có hạn, bởi xét theo quy luật 
vòng đời điểm du lịch, từ giai đoạn tham gia đến giai đoạn bão hòa sẽ rất nhanh nếu không có 
kích thích sáng tạo từ các yếu tố hấp dẫn của điểm du lịch. Theo Richard Butler [13; 51], vòng 
đời điểm du lịch là chu trình phát triển gồm 6 giai đoạn của điểm du lịch là thăm dò (số lượng 
khách ít, cơ sở hạ tầng và dịch vụ hạn chế, cư dân địa phương tò mò và thân thiện), tham gia 
(lượng khách tằng lên, quan hệ chủ - khách vẫn thân thiện nhưng có dấu hiệu không hài lòng 
nhau) , phát triển (lượng khách tối đa, đầu tư du lịch ồ ạt, dịch vụ bắt đầu suy giảm, thương mại 
hóa, dân cư và du khách xuất hiện nhiều mâu thuẫn và xung đột), hoàn chỉnh (lượng khách có 
thể lớn hơn dân cư địa phương nhưng tốc độ tăng suy giảm), trì trệ (lượng khách vượt khả năng 
chịu tải của điểm du lịch, lộn xộn, xuống cấp, ít khách mới, nhiều xung đột và các vấn đề về 
môi trường, xã hội và kinh tế) và giai đoạn suy tàn (du khách quen chuyển đến điểm du lịch 
mới, chuyển nhượng bất động sản và dịch vụ xảy ra). 
Trình độ và quan điểm khai thác, tác động của tự nhiên, sự cạnh tranh của các điểm đến 
khác cũng ảnh hưởng đến tính đặc thù hiện có. Không thể khẳng định, “du lịch sông nước” sẽ 
mãi là sản phẩm du lịch đặc thù của vùng đồng bằng sông Cửu Long bởi dòng chảy (cơ sở quan 
trọng của văn hóa sông nước) trong tương lai có thể bị thay đổi bởi xâm nhập mặn, thiếu nước 
do ngăn nước đầu nguồn và biến đổi khí hậu. 
Văn hóa và sáng tạo sản phẩm du lịch đặc thù là hai yếu tố luôn đồng hành và quan hệ mật 
thiết với nhau, cùng hình thành nên sản phẩm du lịch đặc thù, hấp dẫn du khách, phù hợp xu thế 
thời đại. Mặc dù vậy, để có thể xây dựng được sản phẩm du lịch đặc thù phù hợp với thị hiếu 
của du khách, rất cần quán triệt nhận thức chung về đổi mới phát triển sản phẩm du lịch đặc thù 
Cơ sở khoa học về sản phẩm du lịch đặc thù ở Việt Nam 
163 
trong toàn hệ thống các bên liên quan, nghiên cứu áp dụng công nghệ hiện đại, đi đôi với khai 
thác ứng dụng kinh nghiệm và kiến thức truyền thống, đưa các ý tưởng sáng tạo vào quá trình 
phát triển sản phẩm du lịch đặc thù; đồng thời, cần có hoạch định chiến lược, quy hoạch phát 
triển sản phẩm du lịch đặc thù. Nhà nước cần ưu tiên đầu tư thích đáng vào các dự án trọng 
điểm có tiềm năng thu hút du khách và xã hội hóa nguồn lực, nhất là kinh phí cho xây dựng, 
quảng bá, tiêu thụ và quản lí sản phẩm du lịch đặc thù. 
Có ba cách chủ yếu trong phát triển sản phẩm du lịch đặc thù, mang lại hiệu ứng quảng bá 
cao, cho du khách nhiều ấn tượng và cảm nhận sâu sắc đối với loại hình sản phẩm du lịch đặc thù: 
(1) Sáng tạo; (2) mô phỏng và (3) thuyết minh sản phẩm du lịch đặc thù. Ba cách này đều có 
chung bản chất là cùng hướng tới mục tiêu nhằm tạo ra nhiều điểm nhấn về sản phẩm du lịch đặc 
thù, thông qua các hình tượng, mô hình, câu chuyện, truyền thuyết lịch sử có thực hoặc hư cấu 
một cách hợp lí gắn với bản thân sản phẩm du lịch đặc thù được tạo ra. Theo đó, những giá trị đích 
thực của sản phẩm du lịch đặc thù được hình thành, mô phỏng hoặc “tường thuật” sẽ được nhân 
lên gấp bội, kích thích sự hứng khởi của du khách, khiến họ thích thú và say mê hơn khi tham gia 
trực tiếp vào quá trình trải nghiệm và sáng tạo sản phẩm du lịch đặc thù. Đây là những công cụ 
hữu ích trong quảng bá sức hấp dẫn của sản phẩm du lịch đặc thù; quản lí sản phẩm du lịch đặc 
thù; quản lí quá trình phát triển sản phẩm du lịch đặc thù được nhiều điểm đến du lịch áp dụng. 
3. Kết luận 
Qua nghiên cứu, chúng tôi xác định: 
1. Các giá trị đặc thù của tài nguyên du lịch là cơ sở quyết định cho việc hình thành và phát 
triển sản phẩm du lịch đặc thù. 
2. Trong thời đại công nghệ 4.0 và xu hướng cạnh trạnh, việc đưa các yếu tố sáng tạo về 
dịch vụ và con người nhằm làm mới sản phẩm du lịch, phát triển sản phẩm du lịch đặc thù đóng 
vài trò quan trọng. Số lượng tài nguyên du lịch có sự ổn định tương đối, việc làm mới sản phẩm 
du lịch còn có thể tăng độ hấp dẫn và kéo dài vòng đời của điểm du lịch. 
3. Sản phẩm du lịch đặc thù có tương quan mật thiết với các loại sản phẩm du lịch khác, 
vừa là động lực vừa là cơ sở để kết hợp khái thác sản phẩm quan trọng và sản phẩm bổ trợ. Tuy 
nhiên, việc xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù cần đảm bảo đúng quy trình riêng và có sự liêt 
kết đồng bộ trong khai thác. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1] Phạm Trung Lương, 2015. “Xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù, nâng cao tính cạnh tranh 
của du lịch Ninh Thuận trong xu thế hội nhập”. Báo Điện tử Ninh Thuận - 
 (Truy cập: 13/06/2020). 
[2] Nguyễn Văn Lưu, 2019. “Tăng cường phát triển sản phẩm du lịch đặc thù để du lịch sớm 
trở thành ngành kinh tế mũi nhọn”. Mục Nghiên cứu – Trao đổi, Bản điện tử Tổng cục Du 
lịch Việt Nam - https://vietnamtourism.gov.vn/. (Truy cập: 15/06/2020). 
[3] Đỗ Cẩm Thơ, 2017. “Phát triển sản phẩm du lịch đặc thù vùng miền núi phía Bắc. Tạp chí 
Điện tử du lịch VTR -  (Truy cập: 15/06/2020). 
[4] Đỗ Cẩm Thơ, 2019. Định hướng phát triển sản phẩm du lịch đặc thù và xây dựng thương 
hiệu cho du lịch Hà Giang. Viện nghiên cứu phát triển du lịch ITDR. 
[5] Lê Văn Minh, 2018. “Đồng bằng sông Hồng phát triển sản phẩm du lịch đặc thù”. Tạp chí 
Điện tử du lịch VTR -  (Truy cập: 13/06/2020). 
Cao Hoàng Hà 
164 
[6] Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, 2018. Luật du lịch Việt Nam. Nxb 
Lao động. 
[7] Trần Thị Mai, 2009. Giáo trình Tổng quan du lịch. Nxb Lao động. 
[8] Phạm Trung Lương, 2015. “Xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù, đẩy mạnh phát triển du 
lịch quận Cẩm Lệ”. Tạp chí Kinh tế Xã hội Đà Nẵng, số 67/2015. 
[9] Hoàng Phê, 2015. Từ điển tiếng Việt. Nxb Đà Nẵng. 
[10] Phạm Thị Hương Giang, 2019. “Đôi điều về sản phẩm du lịch đặc thù của Phú Thọ”. Tạp 
chí Điện tử Thế giới di sản -  (Truy cập: 13/06/2020). 
[11] Tổng cục du lịch Việt Nam, 2015. Đề án phát triển sản phẩm du lịch đặc thù vùng đồng 
bằng sông Cửu Long. Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch, Hà Nội. 
[12] Hoàng Mai, 2019. Giải pháp phát triển sản phẩm du lịch nhằm tăng sức hấp dẫn và sức 
cạnh tranh cho du lịch Hà Nội. Viện nghiên cứu phát triển du lịch ITDR. 
[13] Đặng Thị Phương Anh – Bùi Thị Thu Vân, 2018. Phát triển du lịch bền vững. Nxb Đại học 
Quốc gia Hà Nội. 
ABSTRACT 
Scientific basis of specific tourist products in Vietnam 
Cao Hoang Ha 
The Faculty of Vietnamese studies, Hanoi National University of Education 
This research aims to identify the theoretical and practical basis of specific tourism 
products in Vietnam. The task is to identify the common conception of specific tourism, roles, 
criteria, principles, requirements on the construction of specific tourism products, and the 
correlation between specific tourism products and other products. Through the theoretical 
system, this research also summarizes and systematizes processes and steps of the construction 
of specific tourism products. 
Keywords: specific tourism, specific tourism products, construction of specific tourism 
products.