Blended Learning trong giảng dạy ngoại ngữ và ứng dụng trong xây dựng hệ cơ sở dữ liệu phục vụ dạy và học văn hóa Pháp cho sinh viên chuyên tiếng Pháp

yêu cầu mới về nội dung và chương trình đào tạo ở các bậc học trong hệ thống giáo dục
quốc dân.
152
Blended learning trong giảng dạy ngoại ngữ và ứng dụng trong xây dựng hệ cơ sở dữ liệu...
Mô hình blended learning cho phép tích hợp những tài liệu in và tài liệu số, cung cấp cho
người học một nguồn học liệu dồi dào, đa dạng về hình thức, thể loại và có tính thực tế. Với sự
phát triển của Internet, những dữ liệu này có thể dễ dàng tiếp cận, chia sẻ, lưu trữ và cập nhật.
Điều này có ý nghĩa đặc biệt trong dạy và học ngoại ngữ bởi người học, thông qua hệ thống CNTT,
được tiếp xúc trực tiếp, thường xuyên hơn với cộng đồng mà ngôn ngữ đó được sử dụng. Blended
learning còn cho phép tạo ra một môi trường học tập và thực hành ngôn ngữ bên ngoài lớp học,
một cách hiệu quả, có tính thực tế cao và ít áp lực hơn.
Tuy nhiên, với sự bùng nổ của các nguồn thông tin như hiện nay, việc lựa chọn và định
hướng lựa chọn nguồn tư liệu học tập là yếu tố then chốt quyết định chất lượng giảng dạy và học
tập. Giáo viên có vai trò quan trọng trong việc đánh giá, lựa chọn và gợi ý những nguồn tư liệu
phù hợp về nội dung, trình độ và đặc điểm của từng người học. Trong giảng dạy ngoại ngữ, giáo
viên cần lựa chọn nguồn tư liệu đa dạng, có tính tương tác, đa kênh (văn bản, âm thanh, hình ảnh,
video. . . ) để đáp ứng yêu cầu phát triển những năng lực cụ thể của người học (nghe, nói, đọc, viết,
tìm hiểu về văn hóa, văn minh. . . ).
Phương tiện kĩ thuật sử dụng
Nếu như trong mô hình dạy học truyền thống, các phương tiện kĩ thuật và CNTT được sử
dụng trong dạy học rất hạn chế, thường chỉ tập trung vào một số trang thiết bị thí nghiệm, mô
phỏng, máy tính và máy chiếu thì mô hình blended learning tạo cơ hội cho người dạy và người học
sử dụng nhiều phương tiện kĩ thuật không chỉ dành cho lĩnh vực giáo dục. Trong lĩnh vực giảng
dạy ngoại ngữ, các công cụ đó có thể là điện thoại thông minh, máy tính bảng, máy ảnh, máy ghi
âm, các phần mềmmáy tính và các ứng dụng web (wiki, forum, quiz, database, videoconferencing,
audio recorder). Các công cụ này được kết nối, tích hợp trong một hệ thống (hệ thống CNTT hỗ
trợ dạy và học) nhằm tạo ra một môi trường học tập thống nhất, đồng bộ cho phép giao tiếp, cộng
tác, cá nhân hóa, số hóa quá trình học tập.
Việc ứng dụng rộng rãi các phương tiện kĩ thuật mà đặc biệt là các công cụ CNTT sẽ cho
phép người học phát triển các kĩ năng để có thể trở thành một công dân có khả năng sống và làm
việc một cách hiệu quả và có văn hóa với các công cụ CNTT.
Học tập mọi lúc, mọi nơi và học tập suốt đời
Đại hội toàn quốc lần thứ XI của Đảng đã xác định: “Đẩy mạnh xây dựng xã hội học tập,
tạo cơ hội và điều kiện cho mọi công dân được học tập suốt đời”. Ở thời đại ngày nay, quá trình
học tập và rèn luyện phải vượt ra khuôn khổ của bốn bức tường lớp học và các chương trình đào
tạo chính quy, tập trung. Để đáp ứng các yêu cầu của nghề nghiệp và thích ứng với những thay đổi
nhanh chóng về mặt kinh tế xã hội, người học cần phải được trang bị những kĩ năng, hình thành
thói quen học tập mọi lúc, mọi nơi và học tập suốt đời.
Mô hình Blended learning tạo ra môi trường, cung cấp công cụ và cách thức để người học
có thể tự học, cùng học, học có hướng dẫn và định hướng của giáo viên.
2.2.3. Giới thiệu về mô hình hệ CSDL đã xây dựng theo đường hướng tích hợp: Hệ thống
blended learning tích hợp nội dung môn văn hóa-văn minh Pháp [9]
Những ưu điểm nổi bật của Blended learning cho thấy đây là một mô hình dạy/học vượt
trội, có thể áp dụng cho nhiều môn học, và ở nhiều cấp học. Sau đây, chúng tôi giới thiệu mô hình
blended learning được tích hợp một cơ sở dữ liệu (CSDL) phục vụ cho việc dạy và học bộ môn
văn hóa-văn minh Pháp.
Hệ CSDL được xây dựng trên nguyên tắc đáp ứng đầy đủ các đặc trưng của Blended
learning, cho phép kết hợp nhiều tham số: hình thức học tập, phương thức đào tạo, phương pháp
sư phạm, phương tiện kĩ thuật sử dụng và có tính đến đặc điểm cá nhân người học.
153
Nguyễn Văn Toàn, Nguyễn Thị Anh Đào
2.3. Về nội dung
Hệ CSDL bộ môn văn hóa-văn minh Pháp bao gồm 4 chủ điểm lớn: đời sống văn hóa, đời
sống xã hội, đời sống chính trị và đời sống kinh tế. Mỗi chủ điểm này lại bao gồm 5 chủ đề, và
trong mỗi chủ đề có từ 5 đến 10 tài liệu khác nhau đã được chọn lọc đảm bảo tính đại diện, khái
quát, chuẩn xác, đa dạng và phong phú về loại hình (bài báo, bài đọc, bài hát, tài liệu nghe, video,
phim, tranh ảnh. . . ). Đây là một hệ CSDL mở, có thể được cập nhật thường xuyên nên số lượng
các tài liệu có thể được bổ sung không ngừng tạo ra một nguồn dữ liệu phong phú.
Hình 3 : Ảnh chụp màn hình các mô-đun môn Văn hóa-văn minh Pháp
Mỗi chủ đề bao gồm:
- 1 bài học chính khóa: là bài học chính trong giáo trình, được biên soạn với các bước theo
một tiến trình bài giảng nhất quán gồm 4 bước: Découvrir (khám phá), Approfondir (Tìm hiểu
sâu), Comparer (So sánh đối chiếu) và Mettre en pratique (Thực hành).
- Các tài liệu bổ sung liên quan đến chủ đề (với nhiều loại hình đa dạng: hình ảnh, văn bản,
bài hát, tài liệu nghe, phim. . . ) được thiết kế đa dạng dưới dạng thức hoạt động khác nhau: lesson
(bài học), quiz (trắc nghiệm), database (cơ sở dữ liệu), v.v
- Các nguồn dữ liệu khác để tham khảo thêm, gồm: book, file, folder, IMS content package,
label, page, URL
2.3.1. Về cách thức sử dụng
CSDL xây dựng theo đường hướng blended learning có thể được sử dụng linh động, đa
dạng và hiệu quả. Người dạy và người học có thể lựa chọn, quyết định và sử dụng sao cho phù hợp
với từng trường hợp cụ thể.
- Kết hợp hình thức: đào tạo chính quy và không chính quy:
Với đào tạo chính quy: giảng viên và sinh viên các khoa ngoại ngữ có bộ môn bắt buộc là
môn văn hóa văn minh sẽ buộc phải sử dụng bài học chính (được đặt trong giáo trình và trên web),
các tài liệu khác là tùy chọn.
Với đào tạo không chính quy: những người học ngoại ngữ mong muốn mở rộng hiểu biết về
văn hóa Pháp cũng có thể sử dụng bất kì dự liệu học tập nào theo sở thích và mong muốn.
- Kết hợp các phương thức đào tạo: dạy học giáp mặt (trên lớp), dạy học từ xa, dạy học trực
tuyến.
Với dạy học giáp mặt, giáo viên có thể triển khai hoạt động trên lớp, lựa chọn một tài liệu
nào đó trong chủ đề làm tài liệu dạy-học và triển khai trên lớp, cho học sinh đọc, trả lời câu hỏi và
thảo luận.
Với dạy học từ xa, giáo viên có thể ra một bài tập, yêu cầu người học chủ động về mặt thời
gian, không gian để truy nhập vào hệ dữ liệu nghiên cứu một tài liệu nào đó, tìm hiểu và hoàn
thành bài tập theo thời hạn được quy định, rồi gửi lại cho giáo viên thông qua hệ thống quản lí bài
tập (Assignment).
154
Blended learning trong giảng dạy ngoại ngữ và ứng dụng trong xây dựng hệ cơ sở dữ liệu...
Với dạy học trực tuyến, việc dạy-học có thể thực hiện ngay trong khuôn khổ không gian lớp
học, trong giờ học chính khóa. Khi đó, yêu cầu phải học trong phòng máy hoặc khi người học được
trang bị máy tính và có kết nối mạng Internet đầy đủ. Trong giờ học trên lớp, khi gặp một vấn đề
nào đó cần tìm hiểu sâu, giáo viên có thể yêu cầu người học truy nhập hệ CSDL, vào tìm hiểu một
tài liệu nào đó, hướng dẫn cần làm gì, giao nhiệm vụ và sau một khoảng thời gian, khi người học
hoàn thành nhiệm vụ đó, cả lớp sẽ quay lại trao đổi, thảo luận thống nhất và tiếp tục bài học.
- Kết hợp các công cụ kĩ thuật đa dạng (Tools) gồm: assignment (quản trị bài tập người
học), chat (trao đổi trực tuyến), forum (diễn đàn), Glossary (xây dựng hệ thống thuật ngữ), choice
(biểu quyết một vấn đề), database (cho phép người học và người dạy cùng xây dựng dữ liệu về
một chủ đề nào đó), external tool (cho phép người học tương tác với dữ liệu và hoạt động có trên
một trang web khác), survey (cho phép người dạy nắm bắt phản hồi từ người học), wiki (soạn thảo
chung một tài liệu), workshop (người học/người dạy đưa ra một vấn đề và người khác xem, bình
luận, cho ý kiến chỉnh sửa).
- Kết hợp các phương pháp học tập: có thể sử dụng kết hợp hiệu quả các phương pháp sư
phạm truyền thụ, phương pháp sư phạm kiến tạo và phương pháp sư phạm tích cực. Có những tài
liệu dùng cho bài giảng chính thức và giáo viên dùng trên lớp để truyền thụ kiến thức căn bản cho
sinh viên. Bên cạnh đó, giáo viên có thể yêu cầu ra bài tập và người học dựa vào sự hỗ trợ của hệ
CSDL tiến hành tự nghiên cứu, tìm hiểu, từ đó tự đúc rút ra kết luận. Thông qua quá trình hoàn
thành bài tập được giao với sự hỗ trợ của các công cụ đa dạng, người học đã thực hiện phương
pháp kiến tạo một cách hiệu quả. Ngoài ra, có những chủ đề và dự án mà giáo viên đưa ra đề người
học tự chủ động nghiên cứu, tìm hiểu, tổng hợp và trình bày sản phẩm. Như vậy, người học trở nên
tích cực và tự chủ hơn trong việc lĩnh hội tri thức và kĩ năng.
Một điểm đặc biệt trong hệ thống này là có thiết kế các công cụ cho phép học tập có sự
hướng dẫn của giáo viên và học tập tự chủ hoàn toàn của sinh viên. Trong hệ CSDL đã được thiết
kế và tích hợp các công cụ giúp người dạy có thể tương tác trực tiếp với người học (chat, forum),
hướng dẫn học tập (hoạt động như assignment, glossary, wiki...
Hệ thống cũng được thiết kế trong phần parameter dành cho người dạy một công cụ cho
phép theo dõi mức độ chuyên cần của người học khi truy nhập và sử dụng hệ CSDL, công cụ để
kiểm tra đánh giá hiệu quả (thông qua công cụ Quiz và Assignment). Với quiz, người học làm bài
trực tuyến và sẽ được đánh giá ngay lập tức. Với assignment, người học nộp bài cho giáo viên và
được chấm điểm đánh giá bởi giáo viên sau đó.
- Học tập mọi lúc mọi nơi: Mỗi người học có phương pháp và cách thức học tập khác nhau,
có sở thích, nhu cầu và quỹ thời gian khác nhau, tốc độ tiếp thu cũng khác nhau. Với hệ CSDL
này, người học có sự chủ động trong việc truy cập để sử dụng, lựa chọn hình thức học tập và tài
liệu mà mình thích, triển khai hoạt động học tập của bản thân một cách phù hợp và hiệu quả nhất
ở mọi lúc, mọi nơi.
2.4. Kết quả nghiên cứu và những triển vọng
Sau quá trình dài nghiên cứu, chúng tôi đã xây dựng được một hệ thống các cơ sở dữ liệu
nhằm phục vụ việc giảng dạy và tự học cho sinh viên. Có thể nói, đây là một công cụ dạy và học
tích hợp được xây dựng trên cơ sở đường hướng dạy học tích hợp Blended learning, cho thấy nhiều
ưu việt sau đây:
- Hệ cơ sở dữ liệu có tính tích hợp và khả năng ứng dụng đa dạng: đây là công cụ vừa dùng
để học chính khóa, vừa dùng để giúp sinh viên tự học thêm các nội dung khác bổ trợ và đào sâu
kiến thức chính khóa; vừa dùng để học tập cá nhân vừa mang tính tương tác đa chiều giữa người
học-người học, giữa giảng viên- người học;
155
Nguyễn Văn Toàn, Nguyễn Thị Anh Đào
- Hệ cơ sở dữ liệu có khả năng áp dụng rộng rãi và có ích với nhiều đối tượng: không chỉ
nhằm phục vụ việc dạy/học văn hóa Pháp cho sinh viên trường ĐHSP Hà Nội, công cụ này còn
đáp ứng nhu cầu học tập của SV các trường Đại học có đào tạo tiếng Pháp và những người học
tiếng Pháp nói chung có mong muốn tìm hiểu về văn hóa, con người và nước Pháp.
- Hệ cơ sở dữ liệu xây dựng được có cấu trúc sắp xếp rõ ràng, khoa học theo từng chủ điểm,
với các loại hình tài liệu đa dạng, được lựa chọn, kiểm định về nội dung và có kèm các loại hoạt
động học tập cũng như đáp án gợi ý, giúp người học có thể tự học một cách hiệu quả và dễ dàng.
Tuy nhiên, để hệ thống hoạt động hiệu quả, cần lưu ý:
- Về mặt kĩ thuật: phải đảm bảo tính tương tác cho hệ thống.
- Về mặt sư phạm: từng tài liệu phải có kèm hướng dẫn tự học.
- Về mặt duy trì học và tự học: giảng viên cần dành thời gian nhất định để theo dõi thường
xuyên các hoạt động của người học và động viên nhắc nhở kịp thời, từ đó hình thành nên thói quen
và khả năng tự học độc lập cho sinh viên.
Kết quả nghiên cứu của chúng tôi đồng thời cũng mở ra những triển vọng trong việc xây
dựng các mô hình dạy/học theo hướng tích hợp, phù hợp với đào tạo theo học chế tín chỉ đang áp
dụng rộng rãi hiện nay trong các trường Đại học. Mô hình dạy/học này là một gợi ý và hoàn toàn
có thể áp dụng cho nhiều môn học, trong nhiều lĩnh vực, chuyên ngành.
3. Kết luận
Việc đổi mới phương pháp giảng dạy ở bậc đại học là điều cấp thiết hiện nay, nhằm thực
hiện được một trong những mục tiêu của đào tạo ở bậc Đại học, đó là: phát triển khả năng tự học tự
nghiên cứu cho sinh viên. Mô hình dạy/học xây dựng trên cơ sở dạy/học tích hợp Blended learning
cho thấy đây là một trong những phương pháp hiệu quả đáp ứng được yêu cầu của đào tạo theo tín
chỉ, cho thấy tính tương tác cao và phát huy tối đa vai trò của tự học. Trong tương lai, mô hình này
cần được nhân rộng và sử dụng rộng rãi trong giảng dạy các bộ môn khác nhau tại các khoa trong
nhà trường.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Khung chương trình đào tạo cử nhân sư phạm Tiếng Pháp 2014. Trường Đại học Sư phạm
Hà Nội.
[2] Garrison, D, Vaughan, N, 2008. Blended learning in higher education: Framework,
principles, and guidelines. San Francisco, CA: John Wiley & Sons.
[3] Oliver, M. et Trigwell, K., 2005. Can “Blended Learning” be redeemed ?. E-learning, Vol.
2, No.1, pp. 17-26.
[4] McShane, K., 2005. Issues in blended teaching and learning [online]. University of
Edinburgh.
[5] Nguyễn Văn Toàn, 2015. Développer une autonomisation guidée de l’apprenant en franc¸ais
sur objectifs spécifiques. Vers un apprentissage sur le web. Thèse de doctorat. Université
Bordeaux Montaigne.
[6] Kerres, M., 2000. Computerunterstu¨tztes Lernen als Element hybrider Lernarrangements.
In: Kammerl, R. (Ed.): Computerunterstu¨tztes Lernen. Munich, pp. 23-39.
156
Blended learning trong giảng dạy ngoại ngữ và ứng dụng trong xây dựng hệ cơ sở dữ liệu...
[7] Houssaye, J. (dir.), 1993. La Pédagogie : une encyclopédie pour aujourd’hui. Paris : ESF.
[8] David Russell Schilling, 2013. Knowledge Doubling Every 12 Months, Soon to be Every 12
Hours.
/3950
[9] Hệ thống E-learning hỗ trợ dạy và học khoa Tiếng Pháp 2015. Trường Đại học Sư phạm Hà
Nội.
ABSTRACT
Blended learning in foreign language teaching Course Design and Implementation
In the first part of this paper, the authors revise the meaning of ‘blended learning’ which has
constantly changed over time. Actually, current comprehensions of blended learning are relevant
and pertinent but they are not up to date due to changes in both technological and pedagogical
fields. For this reason, a working definition is needed that can be applied when designing
curriculum and a technopedagogical system to support autonomy in language learning. It is the
main purpose of this article to put forward our definition of blended learning and a framework
of parameters for designing a blended language learning environment. These parameters evolved
from our experience when designing our e-learning system. In the second part, the authors present
their blended language platform, Moodle, which has fully integrated learning content. This work
is done in concordance with parameters defined that support flexible and autonomous learning.
Keywords: Blended learning, ict in language teaching, autonomous learner, Moodle
platform, French civilization course.
157