Xu hướng phát triển của báo chí hiện đại và những vấn đề đặt ra đối với đào tạo báo chí tại trường Đại học Hhoa học – Đại học Thái Nguyên

ience and technology, the change in the information 
 reception of the public, press - the modern media is entering a period of transition to move 
 continuously with new trends such as: E-magazine; super press works; press on mobile; social 
 press... playing an important role in the process of conveying information to the public. Modern 
 journalists must always change and renew themselves to be able to meet the needs of the public 
 and not be left behind the technology communication, which is changing every hour day by day. 
 Training a generation of journalists being good at logical thinking, technology and approaching the 
 trend is an issue posed to educational institutions in journalism training. 
 Keywords: Press trends; journalism training; modern journalists; mobile journalism; super 
 press works. 
 Received: 02/6/2019; Revised: 28/6/2019; Approved: 28/6/2019 
Email: haild3012@gmail.com 
 Email: jst@tnu.edu.vn 231 
 Lê Đình Hải Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 201(08): 231 - 235 
1. Điều kiện tác động hình thành xu hướng 2. Một số xu hướng báo chí hiện đại nổi bật 
báo chí hiện đại tại Việt Nam 
Thứ nhất, với sự phát triển vũ bão của khoa 2.1. E-magazine 
học và công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông Các bài báo điện tử được thiết kế theo phong 
tin và các hệ thống thông minh đã đưa loài cách tạp chí (E-magazine) trở nên phổ biến 
người tiến tới một cuộc cách mạng mới - cách 
 trong những năm gần đây như một xu thế. Đó 
mạng khoa học và công nghệ 4.0. Nó đã tác 
 là các bài báo đa phương tiện được thiết kế 
động mạnh mẽ vào tất cả các yếu tố căn bản 
 theo phong cách tạp chí, có sự kết hợp của 
của hoạt động báo chí, gồm: nhà sản xuất, sản 
 kiểu chữ, hình ảnh, video, thông tin đồ họa 
phẩm báo chí, dịch vụ và sự biến đổi của các 
 và trình bày theo một bố cục khá phá cách, 
nhóm công chúng. 
 độc đáo và mới mẻ. 
Điều quan trọng là nó đã làm xuất hiện các 
dòng sản phẩm mới với nhiều sự thay đổi tiêu Một ưu điểm khác của dạng bài này là khiến 
chí trong sáng tạo nội dung. Những bài bình thời gian độc giả lưu lại trên trang (time on 
luận nghiêm túc nhưng dài dòng ngày càng site) dài hơn. Theo khảo sát của Vietnam Plus 
thiếu sức hút công chúng, thay vào đó là thì thời gian trung bình mà độc giả dành để 
thông tin đồ họa và các loại hình sản phẩm đọc một tin báo điện tử thường là 5-10 giây 
báo chí đa phương tiện [1]. và 15-20 giây với những tin dài hơn nhưng 
Thứ hai, những lý tưởng mà báo chí truyền thời lượng xem mỗi bài E-magazine trên báo 
thống theo đuổi như độ nhanh nhạy, mức độ này là 5 - 6 phút, thậm chí có những bài lên 
theo kịp tin tức đã trở nên lỗi thời trong thời tới 10-15 phút [4]. 
kỳ internet và mạng xã hội phát triển như vũ Bên cạnh đó, quảng cáo không còn là yếu tố 
bão. Khái niệm thời gian thực (real time) và gây phiền nhiễu đến độc giả khi đọc dạng bài 
trực tiếp (live) đã không còn là một cuộc đua này. Đó đều là những yếu tố mà độc giả mong 
khốc liệt giữa các trang báo như trước nữa. muốn báo điện tử cải thiện hiện nay. 
Báo chí truyền thống không thể cạnh tranh 2.2. Báo chí xã hội 
được đối với đội ngũ “nhà báo công dân” của 
 Truyền thông xã hội đã đặt tính chất “ngay 
các trang mạng xã hội (MXH) và dần đánh 
 lập tức” cho thông tin. Cư dân mạng đã không 
mất “ngôi chủ” về đưa tin [2]. 
 chỉ trở thành nguồn tin mà còn là người 
Thứ ba, khi chức năng tin tức không phải là truyền tải và sản xuất thông tin. Theo nghĩa 
chức năng số một của báo chí nữa, nghĩa là này họ đang đảm nhận một phần công việc 
nhà báo không coi việc đưa tin là nhiệm vụ 
 vốn trước đây dành riêng cho các nhà báo. 
chính yếu nữa thì họ sẽ phải làm gì? 
 "Facebook với hơn 1,5 tỉ người dùng chẳng 
Giáo sư Mitchell Stephens cho rằng: “Hầu cần phải tải thêm ứng dụng mới đã cho mọi 
hết tin tức giờ đây đều tràn ngập khắp nơi người xem được đủ loại nội dung và có thể 
ngay sau khi một sự việc vừa xảy ra. Do đó, làm một nhà báo nếu họ muốn" - Mark 
ngành kinh doanh báo chí phải trở thành một 
 Zuckerberg [5]. 
ngành kinh doanh ý tưởng (idea business)” 
[3, tr.288]. Nghĩa là, thay vì cố gắng chạy Mạng xã hội xuất hiện đã có những ảnh 
theo thật nhanh để phản ánh một cách chân hưởng to lớn đối với hoạt động báo chí: 
thực và khách quan nhất những sự kiện đang Nhiều nhà báo chuyên nghiệp đã tìm được 
diễn ra như các trang báo vẫn làm hàng thế kỷ nguồn thông tin từ mạng xã hội. Bên cạnh đó, 
nay thì nhiệm vụ của báo chí bây giờ là phải rất nhiều tờ báo đã coi MXH là một kênh 
tạo ra được các “tin tức ấn tượng” – nghĩa là quan trọng để tăng lượng truy cập và thu hút 
sau khi tiếp nhận thông tin, công chúng phải quảng cáo. Độc giả cũng vậy, họ không cần 
có được một ấn tượng đặc biệt nào đó. đến những đường dây nóng hay hộp thư bạn 
232  Email: jst@tnu.edu.vn 
 Lê Đình Hải Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 201(08): 231 - 235 
đọc thuở nào, điều gì cần nói thì họ tự đưa lên câu chuyện trở nên cá nhân hơn nhiều đối với 
internet và "cùng làm báo" với phóng viên người đọc. Độc giả có thể tiếp cận theo cách 
chuyên nghiệp riêng của họ và cho phép người đọc có thể có 
2.3. Báo chí trên di động những suy nghĩ riêng thể hiện rõ chính kiến 
 của mình hơn về chủ đề. 
Hình ảnh những người trẻ tuổi cắm cúi bên 
smartphone không còn xa lạ. Rất nhiều trong Điều quan trọng nhất của Mega Story là nó 
số đó cập nhật Facebook, theo dõi tin tức... khiến thời gian người dùng lưu lại trên trang 
hoàn toàn trên điện thoại và chỉ sử dụng máy kéo dài đáng kể. Theo thống kê của 
tính khi cần làm việc [6]. VietnamPlus thì: với tin tức thông thường, 
Sự phát triển của công nghệ mang đến sân người dùng chỉ đọc thoáng qua trong vòng 
chơi công bằng cho tất cả. Các phương tiện di 10-20 giây là có thể thoát ra, thì với các bài 
động - mobile, nhất là smartphone đã trở Mega Story trên báo này, thời gian trung bình 
thành công cụ đọc tin phổ biến của mọi lưu lại là 5- 6 phút, có những bài thậm chí đạt 
người, nhất là giới trẻ. Nếu người làm báo tới hơn 10 phút [7]. 
không chú trọng đổi mới phương thức và nội 3. Vấn đề đặt ra đối với đào tạo báo chí 
dung cung cấp cho di động, báo chí sẽ khó có trong giai đoạn hiện nay 
thể tiếp cận với đối tượng độc giả hiện nay, Trước những biến đổi không ngừng của đời 
nhất là độc giả trẻ. sống báo chí, các cơ sở đào tạo báo chí cần có 
Báo chí di động hiện đại không đơn giản chỉ những nhận thức cụ thể về những thách thức 
là xây dựng giao diện tuỳ biến cho thiết bị di đặt ra và giải pháp cho sự thay đổi sao cho 
động như những năm trước đây. Nhiều toà phù hợp với xu thế phát triển hiện nay. 
soạn bắt đầu có xu hướng viết nội dung ngắn Một trong những thách thức hiện nay trong 
gọn để xuất bản trên phiên bản mobile, hoàn làm báo hiện đại là nhà báo chưa làm chủ 
toàn độc lập với bản điện tử và báo giấy. Đã được công nghệ, trong khi thành quả nghiên 
và đang có 2 phương án giải pháp nội dung cứu KH - CN thì thay đổi, tiến bộ từng ngày. 
cho báo chí trên di động: Một là, tạo ra một Cho đến nay, vẫn còn ít hoạt động đào tạo 
bộ phận trong tòa soạn chỉ chuyên thực hiện ứng dụng công nghệ mới cho đội ngũ nhà 
nội dung cho di động. Hai là, tạo ra song song báo, phóng viên, ví dụ như: sử dụng máy tính 
hai thông điệp cùng một nội dung để sử dụng bảng, điện thoại thông minh vào hoạt động 
cho internet và mobile. tác nghiệp của mình [8]. 
2.4. Siêu tác phẩm báo chí Bên cạnh đó, hệ thống lý luận báo chí vẫn 
Trong môi trường hội tụ truyền thông, nhu chưa theo kịp với xu hướng phát triển của đời 
cầu hưởng thụ tin tức của độc giả cũng thay sống báo chí hiện đại. Các vấn đề lý luận về 
đổi lên một cấp độ mới, đó là yếu tố để những hệ thống khái niệm, đặc điểm, bản chất công 
“siêu tác phẩm báo chí” (Mega Story) ra đời chúng của các xu hướng báo chí – truyền 
nhằm thu hút và giữ chân độc giả. thông vẫn còn khá xa lạ, mới mẻ với sinh viên 
Các “Mega Story” kỹ thuật số hiện nay được và những người làm báo bởi có quá ít tài liệu 
trình bày có thể bao gồm âm thanh, video, để làm cơ sở tham khảo. 
hình ảnh, dữ liệu và nhiều phương tiện truyền Ngoài ra, chương trình đào tạo tại các trường 
thông có liên quan khác để nhấn mạnh chủ đề vẫn chưa có sự cập nhật một cách nhanh 
trong câu chuyện được đề cập. Một đặc điểm chóng các xu hướng phát triển của báo chí. 
riêng biệt nữa thường thấy ở “Mega Story” là Điểm cơ bản, mấu chốt nhất trong việc đào 
nó mang cốt truyện phi tuyến tính và điều này tạo báo chí hiện nay là phải "cho ra lò" những 
đã ảnh hưởng rất lớn đến việc có thể làm cho người "thạo việc", có kỹ năng tốt, phù hợp 
 Email: jst@tnu.edu.vn 233 
 Lê Đình Hải Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 201(08): 231 - 235 
với xu hướng phát triển của báo chí hiện đại. cập nhật cả về số lượng và chất lượng. Từ đó, 
Theo kết quả điều tra của Trung tâm Bồi nâng cao chất lượng hoạt động của thư viện, 
dưỡng Nghiệp vụ Báo chí, Hội Nhà báo Việt thu hút sinh viên báo chí đến đọc và nghiên 
Nam về nhu cầu đào tạo của các nhà báo cứu kiến thức chuyên ngành. 
trong giai đoạn 2013-2018, có tới 52% những Thứ hai, cần có chiến lược để nâng cao hiệu 
người được hỏi cho rằng kỹ năng làm báo đa quả hoạt động giảng dạy. Trước xu thế phát 
phương tiện - multimedia là kỹ năng quan triển báo chí hiện đại, nhà báo cần có sự tinh 
trọng nhất, rất cần thiết được bồi dưỡng [9]. nhuệ để xử lý thông tin cho các kênh truyền 
4. Một số kiến nghị, đề xuất đối với hoạt thông. Việc đào tạo báo chí cần gắn với công 
động đào tạo báo chí tại Trường Đại học việc ở trong các tòa soạn hiện nay. Cụ thể: 
Khoa học - Thành lập Hội đồng khoa học chuyên môn 
Quan điểm đào tạo báo chí tại Trường Đại gồm có các chuyên gia đầu ngành, các nhà 
học Khoa học – Đại học Thái Nguyên trong báo có nhiều năm kinh nghiệm để đánh giá, 
những năm qua đã có những thay đổi đáng xây dựng chương trình đào tạo một cách khoa 
kể. Đó là việc chú trọng đến thực học gắn hợp, sát với thực tiễn. 
liền với thực hành. Nhà trường đã có những - Nhà trường cần có sự hợp tác một cách cụ 
quan tâm nhất định đối với hoạt động giảng thể, hiệu quả với các cơ quan báo chí. Tận 
dạy báo chí như đầu tư trang thiết bị cho dụng lợi thế về nghiên cứu lý luận, cơ sở vật 
phòng nghiệp vụ; bổ sung tài liệu, giáo trình chất, kỹ năng của nhau để phục vụ cho đào 
tại thư viện; tăng cường các hoạt động ngoại tạo sinh viên báo chí. 
khóa, thực tế cho sinh viên Tuy nhiên, - Bên cạnh đó cần cập nhật chương trình giảng 
nhìn từ thực tiễn, tác giả kiến nghị một số dạy thường xuyên để đáp ứng với thực tế phát 
những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng triển. Ví dụ như hiện nay, xu thế hiện nay là 
đào tạo báo chí của nhà trường trước những làm báo trên di động, tạo các E-magazine hay 
tác động mạnh mẽ của các xu hướng báo chí sản xuất các tác phẩm Mega Story... 
hiện đại, cụ thể: - Nghiên cứu cơ chế phù hợp để thu hút được 
Thứ nhất, tập trung đầu tư cho hoạt động các nhà báo có kinh nghiệm tham gia giảng dạy. 
nghiên cứu lý luận. Đối với nhà báo tương - Tạo điều kiện để giảng viên báo chí nâng cao 
lai, điều quan trọng hơn cả là kiến thức nền trình độ bằng việc tham gia các khóa đào tạo 
rộng để làm báo, để từ đó biết xác định chủ đề chuyên môn của các tổ chức nghiên cứu báo 
(vấn đề gì quan trọng, cần đưa hoặc không chí, Trung tâm nghiệp vụ của Hội nhà báo. 
đưa), biết tìm đúng người, đúng trọng tâm 
 Thứ ba, đẩy mạnh đào tạo kỹ năng nghề cho 
vấn đề, đặt ra đúng câu hỏi. Chính vì vậy cần: 
 sinh viên. Rèn luyện kỹ năng làm nghề luôn 
- Tăng cường những môn có tính chất lý luận cơ là ưu tiên số một trong hoạt động đào tạo báo 
bản bổ sung những quan điểm tri thức, những chí. Để đẩy mạnh được hoạt động này, cần: 
nghiên cứu về báo chí và tác động của báo chí 
 - Có giải pháp gia nhập Hội nhà báo, tiến tới 
liên quan đến xã hội, văn hóa và con người. thành lập Chi hội nhà báo tại trường để có thể 
- Đầu tư cho những nghiên cứu báo chí – tiếp cận các dự án đào tạo của Hội. 
truyền thông của các giảng viên chuyên môn - Tiếp tục đầu tư, hoàn thiện trang thiết bị 
trong trường; từ đó xây dựng hệ thống giáo nhằm tạo ra môi trường "tòa soạn thu nhỏ", 
trình, tài liệu tham khảo phục vụ cho công tác "đài PT - TH thu nhỏ" để sinh viên có nhiều 
giảng dạy. điều kiện được học tập, tác nghiệp, rèn nghề. 
- Bổ sung danh mục tài liệu tham khảo, giáo Qua đó, rút ngắn khoảng cách giữa đào tạo với 
trình mới thường xuyên hằng năm theo hướng thực tiễn sôi động của đời sống báo chí. 
234  Email: jst@tnu.edu.vn 
 Lê Đình Hải Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 201(08): 231 - 235 
- Xây dựng các khóa học ngoại khóa theo các [3]. Mitchell Stephens, Hơn cả tin tức – Tương lai 
chuyên đề kỹ năng dành riêng cho sinh viên của báo chí, Nxb Trẻ, TP. Hồ Chí Minh, 2015. 
 [4]. Nguyễn Thị Quỳnh Nga, “E-magazine - Xu 
báo chí. Ví dụ: Sử dụng công nghệ hiện đại 
 hướng phát triển của báo điện tử Việt Nam”, 
trong khai thác, tìm kiếm thông tin; Cách xử Tạp chí Người làm báo, 10/7/2017, 
lý tích hợp multimedia trên báo điện tử; Thiết 
kế thông tin đồ họa phat-trien-cua-bao-dien-tu-viet-nam-n6161 
 .html, truy cập ngày 2/5/2019. 
5. Kết luận [5]. Đ.Ngọc, “Báo chí xã hội và xu hướng cá nhân 
Không thể phủ nhận những thay đổi từng hóa”, 21/6/2016, 
 vnreview/ /view_content/content/1864024 
ngày của đời sống báo chí hiện đại sôi động /bao-chi-xa-hoi-va-xu-huong-ca-nhan-hoa, 
và đang có những tác động mạnh mẽ đối với truy cập ngày 2/5/2019. 
hoạt động đào tạo báo chí. Trong điều kiện [6]. Châu An, “Xu hướng báo chí mobile trong kỷ 
tuyển sinh đại học đang gặp nhiều khó khăn nguyên di động”, 15/5/2014, https://sohoa. 
 vnexpress.net/tin-tuc/doi-song-so/xu-huong-
như hiện nay thì không còn cách nào khác bao-chi-mobile-trong-ky-nguyen-di-dong-
buộc các cơ sở giáo dục muốn tồn tại buộc 2990858.html, truy cập ngày 10/5/2019. 
phải chứng minh với xã hội chất lượng đào [7]. Ngô Khiêm, “VietnamPlus đang đi đúng 
tạo của mình. Do đó, thay đổi cách thức và hướng với Mega Story”, 15/8/2017, 
chương trình đào tạo để thích ứng với xu thế dang-di-dung-huong-voi-Mega-Story_n22647 
phát triển của báo chí là điều cần thiết và việc .html, truy cập ngày 2/5/2019. 
thay đổi này phải toàn diện cả từ nhận thức [8]. PGS.TS. Đặng Thị Thu Hương, “Đào tạo báo 
đến hành động. chí truyền thông tại Việt Nam: Những vấn đề 
 đặt ra trong bối cảnh truyền thông mới”, 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 20/10/2015, ã-
 hội/đào-tạo-báo-chí-truyền-thông-tại-việt-
[1]. Tập thể tác giả: Phan Văn Kiền, Phan Quốc nam-những-vấn-đề-đặt-ra-trong-bối-cảnh-
 Hải, Phạm Chiến Thắng, Nguyễn Đình Hậu, truyền-thông-mới.html, truy cập ngày 2/5/2019. 
 Một số xu hướng mới của báo chí truyền [9]. Minh Đức, “Đào tạo báo chí ở trường đại học 
 thông hiện đại, Nxb Thông tin và Truyền trong xu thế báo chí hiện đại”, 13/2/2017, 
 thông, Hà Nội, 2016. 
[2]. Đỗ Đình Tấn, Báo chí và mạng xã hội, Nxb dai-hoc-trong-xu-the-bao-chi-hien-dai/, truy 
 Trẻ, TP. Hồ Chí Minh, 2017. cập ngày 2/5/2019. 
 Email: jst@tnu.edu.vn 235 
236  Email: jst@tnu.edu.vn