Xây dựng quốc hội điện tử - Kinh nghiệm ở một số nước và gợi mở cho Việt Nam

 31% Quốc hội giao công chuẩn mực của các dự thảo và sự hỗ trợ về
việc này cho vụ phụ trách truyền thông, báo ngôn ngữ pháp lý để từ đó gửi đến các đại
chí hoặc quan hệ công chúng làm đầu mối biểu Quốc hội, đề xuất trình ra Quốc hội
chung; 17% giao cho đơn vị công nghệ xem xét, thảo luận25. 
thông tin vừa phụ trách nội dung vừa phụ 3. Xây dựng và vận hành Quốc hội 
trách về công nghệ thông tin;chỉ có 11% các điện tử 
nghị viện còn lại giao nhiệm vụ này cho các Xây dựng và vận hành Quốc hội điện tử
vụ, đơn vị khác23. là mong muốn của hầu hết Quốc hội các
 Về việc tương tác với công chúng, Quốc nước trên thế giới. Tuy nhiên, kết quả xây
hội các nước sử dụng nhiều công cụ khác dựng Quốc hội điện tử ở một số nước không
nhau, phổ biến nhất là qua mạng xã hội. Ưu đạt được kết quả mong muốn, thậm chí còn
thế của mạng xã hội là vừa có thể cung cấp lúng túng trong việc xác định các định
thông tin một cách nhanh chóng cho người hướng và cách làm. Thực tế cho thấy, việc
dân, lại vừa nhận được những tương tác của xây dựng Quốc hội thường gặp phải những
người dân. Hơn nữa, đây là công cụ ít tốn khó khăn và thách thức nhất định như đòi
kém, dựa trên những nền tảng mạng xã hội hỏi phải có nguồn lực to lớn; phải có đội ngũ
đã có. Chính vì vậy, báo cáo năm 2018 của chuyên gia có trình độ cao để triển khai và
IPU cho thấy, có trên 70% Quốc hội đã sử vận hành các dự án công nghệ thông tin một
dụng các nền tảng mạng xã hội để tương tác cách phù hợp; phải bồi dưỡng, đào tạo các
với công chúng24. đại biểu Quốc hội trong việc sử dụng các
 Việc sử dụng mạng xã hội để tương tác ứng dụng Quốc hội điện tử; phải khắc phục
21. IPU, UN, Guidelines for Parliamentaries Websites, Geneva (bản đầu tiên 2000, bản cập nhật 2009).
22. IPU, UN, World E-Parliament Reports 2018, Geneva, 2018, p. 24. 
23. Tlđd trên, tr.23. 
24. Tlđd trên, tr.25. 
25. Davide Barillari, Discovering eDemocracy and an in-depth Preview of Online Electronic, London, 2014.
50 NGHIÊN CỨU
 LẬP PHÁP Số 22 (422) - T11/2020
 KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
khoảng cách giữa các nhóm quần chúng Mặc dù chiến lược xây dựng Quốc hội
khác nhau về việc tiếp cận công nghệ thông điện tử có ý nghĩa quan trọng, nhưng số
tin (khoảng cách số)26. Để vượt qua những lượng các quốc gia ban hành các chiến lược
thách thức, khó khăn này, kinh nghiệm của chỉ chiếm khoảng 1/3 tổng số các Quốc hội
Quốc hội các nước thường tập trung vào các được khảo sát vào năm 201828. Thực tế cho
định hướng cơ bản sau đây: thấy, những nước có Chiến lược xây dựng
 3.1. Xây dựng các chiến lược về Quốc Quốc hội điện tử được xây dựng bài bản và
hội điện tử được cập nhật thường xuyên thì kết quả của
 Việc xây dựng chiến lược phát triển việc xây dựng Quốc hội điện tử luôn đạt
Quốc hội điện tử có ý nghĩa rất quan trọng, được nhiều kết quả khả quan. Chẳng hạn
có ảnh hưởng to lớn đến mức độ thành công như ở Australia, trong giai đoạn 2013 đến
của các chương trình Quốc hội điện tử ở các 2018, Quốc hội nước này đã ban hành Chiến
nước, thể hiện ở những nội dung cơ bản như lược công nghệ thông tin (ICT Strategic
sau: Plan) bao gồm 4 nội dung chính là: (1) hỗ
 - Chiến lược phát triển Quốc hội điện tử trợ đại biểu Quốc hội hoạt động hiệu quả
sẽ tạo ra nhận thức chung, tầm nhìn chung hơn thông qua ứng dụng công nghệ thông
của cả Quốc hội và các phương pháp để đạt tin; (2) hỗ trợ các hoạt động của Quốc hội,
được mục tiêu đó. Một bản kế hoạch mang các ủy ban của Quốc hội; (3) giúp người dân
tính chiến lược là phương tiện để xác định tham gia vào các hoạt động của Quốc hội dễ
các mục tiêu chung cho tất cả các bên tham dàng hơn; (4) phối hợp với các nhà cung cấp
gia vào việc xây dựng Quốc hội điện tử. dịch vụ29. Sau khi đạt được những thành tựu
 - Việc xây dựng Chiến lược phát triển nhất định, vào năm 2018, Chiến lược xây
Quốc hội điện tử sẽ giúp cho việc phân bổ dựng Quốc hội điện tử ở Australia được cập
nguồn lực hiệu quả trong quá trình thực hiện nhật, trở thành Chiến lược nghị viện số 2019
với các thứ tự ưu tiên được xác định rõ ràng. - 2022 (Australian Parliament Digital
 - Chiến lược phát triển Quốc hội điện tử Strategy). Điểm mới nổi bật của Chiến lược
cũng giúp thiết lập quy trình tổ chức rõ ràng này là bổ sung các công nghệ số vào việc
hơn, nhất là trong việc quản lý và giám sát phát triển Quốc hội điện tử với các chủ đề
tiến trình thực hiện bao gồm cả những quy nổi bật là: (1) quản trị thông tin như một loại
trình đánh giá kết quả của dự án, tiến độ xây tài sản chiến lược; (2) phổ biến và công bố
dựng, điều chỉnh các cách thức xây dựng các nội dung số sáng tạo; (3) làm việc mọi
phù hợp để bảo đảm đạt được các mục tiêu lúc, mọi nơi, mọi cách; (4) hình thành cách
của chiến lược27. làm việc cùng nhau30. 
26. Xem thêm: Ahmed Kakshak, A Background on E-Parliament Services And Concepts: Citizens Awareness
 And Participation,  
27. Tham khảo thêm Tlđd trên. 
28. Gherardo Casini, Realising The Digital Parliament, Geneva, 2017.
29. Parliament of Australia, ICT Strategic Plan 2013 – 2018,  
30. Parliament of Australia, Australian Parliament Digital Strategy 2019 - 2022, 
 NGHIÊN CỨU 51
 Số 22 (422) - T11/2020 LẬP PHÁP
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
 3.2. Nguồn nhân lực xây dựng và vận giỏi, Ban Thư ký Quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ đã
hành Quốc hội điện tử thực hiện chính sách thu hút đặc biệt. Theo
 Để xây dựng và vận hành Quốc hội điện đó, những người này sẽ được tuyển dụng
tử, Quốc hội các nước có thể lựa chọn sử theo chế độ hợp đồng có thời hạn nhưng
dụng nguồn nhân lực bên trong hoặc bên được hưởng lương ở mức gấp 4 lần so với
ngoài Quốc hội. Tuy nhiên, các báo cáo thu nhập bình quân của các chuyên viên
thống kê cho thấy, đa số các Quốc hội đều trong biên chế nhà nước33. 
lựa chọn phương án sử dụng kết hợp giữa Bên cạnh đó, công nghệ thông tin là một
nguồn nhân lực bên trong và bên ngoài31. dạng công nghệ mới, đòi hỏi những đối
Những nước sử dụng đồng thời các chuyên tượng sử dụng phải trải qua những khóa đào
gia công nghệ thông tin bên trong và bên tạo thì mới có thể sử dụng một cách thành
ngoài thường có có sự phân công tương đối thạo. Việc đào tạo sử dụng công nghệ thông
rõ ràng các công việc mà hai bên thực hiện. tin thường là một công việc khó khăn do đòi
Chẳng hạn, khảo sát ở các Quốc hội cho hỏi phải thay đổi những thói quen làm việc
thấy, các chuyên gia công nghệ thông tin bên hàng ngày. Trên thực tế, đã có nhiều dự án
trong Quốc hội thường thực hiện những công nghệ thông tin thất bại do không nhận
công việc như quản trị trang thông tin điện được sự tin tưởng và hưởng ứng của những
tử, hỗ trợ người dùng, quản trị mạng, quản người trực tiếp sử dụng. Trong môi trường
trị an ninh thông tin trong khi đó, những của Quốc hội, việc đào tạo sử dụng công
công việc thường phải thuê các chuyên gia nghệ thông tin còn gặp nhiều khó khăn hơn
bên ngoài là lập trình, phát triển phần mềm, do các đại biểu Quốc hội thường là những
lập trình hệ thống, đào tạo32. người bận rộn. Hơn nữa, thông thường, các
 Tuy nhiên, một số nước có những giải đại biểu Quốc hội là người lớn tuổi chiếm
pháp rất đặc thù để thu hút chuyên gia công một tỷ lệ khá lớn. Đây là những đối tượng
nghệ thông tin có trình độ cao làm việc cho tiếp cận với công nghệ mới khá khó khăn.
Quốc hội để phát triển các dự án Quốc hội Chính vì vậy, không thành thạo trong việc sử
điện tử. Chẳng hạn như ở Quốc hội Thổ Nhĩ dụng công nghệ thông tin được xem là một
Kỳ, Cục Tin học thuộc Ban Thư ký Quốc hội trong những khó khăn lớn đối với các nghị
có 109 cán bộ, công chức, người lao động là sĩ trong việc sử dụng các ứng dụng để tương
những người rất có năng lực. Phần lớn các tác với các cử tri34. Giải pháp mà Quốc hội
phần mềm được triển khai tại Quốc hội Thổ các nước thực hiện là đào tạo ngay từ đầu
Nhĩ Kỳ đều được Cục Tin học xây dựng và nhiệm kỳ đối với các đại biểu Quốc hội mới
phát triển, ngoại trừ một số phần mềm có được bầu và đào tạo liên tục trong suốt thời
bản quyền phải mua ngoài. Tuy nhiên, để giữ gian đại biểu tham gia Quốc hội. Bên cạnh
chân được những kỹ sư công nghệ thông tin đó, việc đào tạo cho đội ngũ giúp việc để
31. IPU, UN, World E-Parliament Report 2018, Geneva 2018, p.21
32. Tlđd trên, tr.142. 
33. Văn phòng Quốc hội, Báo cáo Kết quả nghiên cứu của Đoàn công tác của Văn phòng Quốc hội tại Ban
 Thư ký Quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ, tháng 10/2019.
34. IPU, UN, World E-Parliament Report 2016, Geneva 2016, p.82
52 NGHIÊN CỨU
 LẬP PHÁP Số 22 (422) - T11/2020
 KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
những người này chủ động trong việc hỗ trợ Ntoso về định dạng văn bản XML cho các
các đại biểu Quốc hội trong việc sử dụng các văn bản của nghị viện là kết quả của một dự
ứng dụng công nghệ thông tin cũng rất được án hợp tác nâng cao năng lực hệ thống thông
chú trọng35. tin ở châu Phi vào năm 200437. 
 3.3. Hợp tác quốc tế trong xây dựng Trong khuôn khổ hợp tác song phương,
Quốc hội điện tử những kinh nghiệm quý báu của Quốc hội đi
 Quá trình phát triển Quốc hội điện tử ở trước cũng rất có giá trị. Báo cáo của IPU
các nước cho thấy, những kiến thức, kinh vào năm 2018 cho thấy, rất nhiều nghị viện
nghiệm và sự hỗ trợ quốc tế cũng có một vai sẵn sàng chia sẻ những kiến thức, nguồn lực
trò quan trọng trong việc thúc đẩy việc xây mà mình có để hỗ trợ Quốc hội các nước
dựng và vận hành Quốc hội điện tử. khác trong việc phát triển Quốc hội điện tử.
 Lợi ích trước hết của việc hợp tác quốc Theo đó, có 49% Quốc hội được khảo sát đã
tế là những hợp tác trong khuôn khổ đa có những hình thức nhất định trong việc giúp
phương chia sẻ những kiến thức, kinh các nước khác phát triển Quốc hội điện tử38;
nghiệm trong việc phát triển Quốc hội điện một số Quốc hội xây dựng những chương
tử. Chẳng hạn, những báo cáo mang tính trình cụ thể để hỗ trợ các nước khác như
định kỳ của IPU và UN là nguồn thông tin chương trình Sáng kiến Hỗ trợ Quốc hội
rất quý giá để Quốc hội các nước có thể học điện tử (e-PAI – E-Parliament Assistance
tập, xây dựng chiến lược, lộ trình phát triển Initiative) của Quốc hội Hàn Quốc, chương
Quốc hội điện tử ở nước mình36. Việc tham trình này đã nhận được sự đón nhận của rất
gia các cuộc điều tra, đánh giá về thực trạng nhiều Quốc hội các nước39.
xây dựng Quốc hội điện tử theo định kỳ của 4. Một số kiến nghị
IPU và UN cũng là những dịp rất đáng quý Trên cơ sở tham khảo kinh nghiệm xây
để bản thân mỗi Quốc hội có thể tự đánh giá dựng và vận hành Quốc hội điện tử của các
về những điểm mạnh, điểm yếu trong việc nước, có thể rút ra một số kiến nghị đối với
xây dựng Quốc hội của mình, từ đó có việc xây dựng, phát triển Quốc hội điện tử ở
những điều chỉnh phù hợp. Những hợp tác Việt Nam như sau:
quốc tế đa phương trong việc phát triển Thứ nhất, Quốc hội cần có những chính
Quốc hội điện tử cũng là khuôn khổ để hình sách để phát triển tổng thể công nghệ thông
thành nên những tiêu chuẩn kỹ thuật dùng tin của đất nước, trong đó có những giải
chung, phục vụ cho việc thực hiện các chức pháp nhằm xóa bỏ khoảng cách số giữa các
năng, nhiệm vụ của Quốc hội. Chẳng hạn, nhóm công chúng. Đây là điều kiện quan
như đã đề cập ở trên, tiêu chuẩn Akoma trọng để vừa nâng cao năng lực công nghệ
35. Tlđd trên, tr.81 
36. Báo cáo Quốc hội điện tử toàn cầu, xuất bản định kỳ 2 năm một lần. 
37. The International Conference Parliaments’ Information Management in Africa: Challenges and
 Opportunities of ICTs to Strengthen Democracy and Parliamentary Governance (11 February 2005).
 Parliaments’ Information Management in Africa - The Nairobi declaration of 11th February 2005. United
 Nations.
38. IPU, UN, World E-Parliament Report 2018, Geneva 2018, p.69.
39. Park Kye Dong, Promoting E-Democracy in the Global Era, IPU, Geneva, 4/2009. 
 NGHIÊN CỨU 53
 Số 22 (422) - T11/2020 LẬP PHÁP
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
thông tin của đất nước, từ đó là điểm tựa để cấp những sản phẩm công nghệ thông tin
phát triển có hiệu quả các chương trình xây ứng dụng vào hoạt động của Quốc hội. Bên
dựng và vận hành Quốc hội điện tử. Kinh cạnh đó, cũng cần có các chính sách để thu
nghiệm ở Nghị viện của rất nhiều nước cho hút nguồn nhân lực công nghệ thông tin có
thấy, việc xây dựng các hệ thống liên thông chất lượng cao làm việc cho Quốc hội. Kinh
giữa Quốc hội, Chính phủ, các cơ quan, tổ nghiệm của Quốc hội nhiều nước đã cho
chức khác đã giúp đẩy nhanh việc tiến hành thấy, có những nội dung công việc trong việc
các công việc của Quốc hội. vận hành hệ thống Quốc hội điện tử phải
 Thứ hai, việc xây dựng Quốc hội điện tử được vận hành bởi đội ngũ chuyên gia công
cần được tiến hành trên cơ sở một Chiến nghệ thông tin bên trong của Quốc hội, đặc
lược được nghiên cứu, phát triển một cách biệt trong đó là việc bảo đảm an toàn, an
kỹ lưỡng, chi tiết để trước hết tạo nên một ninh thông tin cho các hệ thống công nghệ
nhận thức chung cho các nhà lãnh đạo, các thông tin của Quốc hội. 
đại biểu Quốc hội, chuyên viên giúp việc và Thứ năm, cần dành nguồn lực tài chính
những người dân trong việc xây dựng Quốc thích đáng cho việc phát triển Quốc hội điện
hội điện tử. Bên cạnh đó, việc xây dựng tử. Kinh nghiệm ở nhiều nước cho thấy, việc
chiến lược phát triển Quốc hội điện tử còn thiếu nguồn lực tài chính là một trong những
là yếu tố bảo đảm tránh đầu tư dàn trải, thiếu thách thức lớn nhất trong quá trình phát triển
sự kết nối, đồng bộ trong việc phát triển Quốc hội điện tử. Tuy nhiên, việc đầu tư, xây
Quốc hội điện tử. dựng hạ tầng công nghệ thông tin, các cơ sở
 Thứ ba, cần có những chính sách cụ thể dữ liệu và ứng dụng trong Quốc hội điện tử
để phát triển các cơ sở dữ liệu phục vụ cho sẽ đưa lại rất nhiều lợi ích cả về mặt vật chất
hoạt động của Quốc hội, trong đó có những như đẩy nhanh tiến độ thực hiện công việc,
dữ liệu được tạo ra trong quá trình hoạt động giảm chi phí giấy tờ; và cả về những giá trị
của Quốc hội và những cơ sở dữ liệu phục vô hình như nâng cao tính dân chủ, mở rộng
vụ cho việc ra quyết định của Quốc hội. Việc công khai, minh bạch trong hoạt động của
tạo ra các cơ sở dữ liệu này cần được thực Quốc hội, khuyến khích người dân tham gia
hiện trên cơ sở có sự tham gia của rất nhiều vào các hoạt động của Quốc hội. 
chủ thể có liên quan khác nhau, trong đó, xác Thứ sáu, tăng cường tham gia các
định trách nhiệm cụ thể trong việc chia sẻ, khuôn khổ hợp tác quốc tế để tiếp cận
cập nhật dữ liệu. Đây có thể nói là cơ sở những kiến thức, kinh nghiệm của Quốc hội
quan trọng nhất để phát triển Quốc hội điện các nước trong việc xây dựng và vận hành
tử một cách bền vững, là cơ sở để từng bước Quốc hội điện tử. Trong đó, trước mắt cần
ứng dụng những công nghệ số hiện đại phục tham gia các chương trình nghiên cứu, điều
vụ cho hoạt động của Quốc hội. tra định kỳ của IPU và UN để qua đó xác
 Thứ tư, để xây dựng và vận hành Quốc định rõ những điểm mạnh, điểm yếu trong
hội điện tử hiệu quả, cần có chính sách việc xây dựng Quốc hội điện tử của Quốc
khuyến khích sự tham gia của các công ty hội Việt Nam để từ đó có những điều chỉnh
công nghệ thông tin tham gia chia sẻ, cung phù hợp n
54 NGHIÊN CỨU
 LẬP PHÁP Số 22 (422) - T11/2020