Việc thi hành án dân sự điển hình

 hành những việc THADS điển VNĐ/264.707 tỷ VNĐ (chiếm tỷ lệ rất cao,
hình; hồ sơ việc THADS điển hình còn là gần 30%)12. Đáng chú ý, riêng trong năm
nguồn tư liệu phục vụ công tác đào tạo, bồi 2020, chỉ tính riêng đối với án tham nhũng,
dưỡng các chức danh THADS; v.v.. kinh tế thì số tiền thi hành xong là 15.417 tỷ
9 Trung tâm Thống kê, Quản lý dữ liệu và Ứng dụng công nghệ thông tin, Tổng cục THADS (2020), Báo cáo
 số 234/BC-TKDLCN ngày 12/10/2020 về kết quả THADS 12 tháng năm 2020, tr. 3 và tr. 2 (chú thích số 4).
10 Trung tâm Thống kê, Quản lý dữ liệu và Ứng dụng công nghệ thông tin, Tổng cục THADS (2020), tlđd,
 tr. 2 (chú thích số 7) và tr. 3 (chú thích số 5). 
11 Trung tâm Thống kê, Quản lý dữ liệu và Ứng dụng công nghệ thông tin, Tổng cục THADS (2020), tlđd,
 tr. 2-3.
12 Trung tâm Thống kê, Quản lý dữ liệu và Ứng dụng công nghệ thông tin, Tổng cục THADS (2020), tlđd,
 tr. 3-4.
22 NGHIÊN CỨU
 LẬP PHÁP Số 22 (422) - T11/2020
 NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
VNĐ/40.119 tỷ VNĐ (đạt tỷ lệ 38,43% trên Tiêu chí 4: Khi tổ chức cưỡng chế có sự
tổng số có điều kiện thi hành); số tiền chống đối quyết liệt của đương sự, người có
chuyển kỳ sau là 63.669 tỷ VNĐ/210.956 tỷ quyền lợi, nghĩa vụ liên quan, ảnh hưởng
VNĐ tổng số tiền chuyển kỳ sau (chiếm tỷ đến tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn
lệ 30%)13. xã hội tại địa phương và việc cưỡng chế đã
 Giữa việc THADS điển hình với việc được tạm dừng;
THADS thông thường có những điểm khác Tiêu chí 5: Có vi phạm các quy định của
biệt cơ bản sau đây: pháp luật trong quá trình tổ chức thi hành án,
 Một là, căn cứ phân loại việc THADS: đã phát sinh hoặc có thể phát sinh hậu quả
Việc THADS chủ động và việc THADS theo phức tạp, khó khắc phục;
yêu cầu được phân loại dựa vào mục đích Tiêu chí 6: Cần giải quyết các quyền lợi
của việc thi hành án, chủ thể yêu cầu thi của tập thể người lao động trong trường hợp
hành án và tính chủ động hoặc phụ thuộc khi tổ chức cưỡng chế đối với người phải thi
ra quyết định thi hành án của Thủ trưởng cơ hành án là các doanh nghiệp, có ảnh hưởng
quan THADS (Điều 36 Luật THADS và đến quyền và lợi ích hợp pháp của người lao
Thông tư số 06/2019/TT-BTP). Đối với việc động;
THADS trọng điểm thì căn cứ để thống kê Tiêu chí 7: Bản án, quyết định của TA
việc THADS là dựa vào 01 trong 09 nhóm hoặc Trọng tài thương mại, Hội đồng xử lý
tiêu chí quy định tại Điều 3 Quyết định số vụ việc cạnh tranh tuyên không rõ, khó thi
907/QĐ-THADS ngày 29/8/2016 của Tổng hành, cơ quan THADS hoặc đương sự đã có
cục THADS quy định về tiêu chí xác định yêu cầu giải thích nhưng cơ quan có thẩm
việc THADS trọng điểm, đó là: quyền chậm trả lời theo quy định tại khoản
 Tiêu chí 1: Khi tổ chức thi hành án phát 2 Điều 179 Luật THADS hoặc đã có văn bản
sinh vấn đề phức tạp liên quan đến chính trả lời nhưng chưa rõ;
sách dân tộc, tôn giáo của Đảng và Nhà Tiêu chí 8: Việc thi hành các bản án liên
nước; quan đến tội phạm về tham nhũng thuộc diện
 Tiêu chí 2: Các vụ việc THADS mà án trọng điểm mà Ban Chỉ đạo Trung ương
Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Lãnh đạo Bộ Tư về phòng, chống tham nhũng hoặc Thành ủy,
pháp, Lãnh đạo địa phương đã có văn bản Tỉnh ủy theo dõi, chỉ đạo;
chỉ đạo giải quyết; Tiêu chí 9: Các việc THADS khác mà
 Tiêu chí 3: Việc THADS có quan điểm Thủ trưởng cơ quan THADS xét thấy cần
khác nhau giữa các cơ quan nhà nước có đưa vào danh sách việc THADS trọng điểm.
thẩm quyền, có tình huống pháp lý mà pháp Hiện nay,pháp luật chưa quy định cụ
luật chưa quy định, quy định chưa cụ thể thể về tiêu chí xếp loại việc THADS tham
hoặc pháp luật có mâu thuẫn, xung đột, đã nhũng, kinh tế, nhưng có thể hiểu, đó là việc
tổ chức họp liên ngành nhưng chưa thống THADS tổ chức thi hành các bản án về tham
nhất được quan điểm giải quyết; việc nhũng, kinh tế. Thông thường, đây là những
THADS chưa nhận được sự đồng thuận của vụ việc có giá trị lớn, tính chất phức tạp, kéo
cấp ủy, chính quyền địa phương về việc xét dài, khó thi hành, người phải thi hành án
xử, thi hành án; thường là những chủ thể đặc biệt. Khác với
13 Trung tâm Thống kê, Quản lý dữ liệu và Ứng dụng công nghệ thông tin, Tổng cục THADS (2020), tlđd,
 tr. 4.
 NGHIÊN CỨU 23
 Số 22 (422) - T11/2020 LẬP PHÁP
NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
căn cứ phân loại của việc THADS chủ động, rà soát, cập nhật và báo cáo Tổng Cục trưởng
việc THADS theo yêu cầu, việc THADS Tổng cục THADS kết quả giải quyết các
trọng điểm, việc THADS tham nhũng, kinh việc THADS trọng điểm đã được phê duyệt;
tế, việc THADS điển hình dựa vào tính chất đề xuất đưa ra khỏi danh sách các việc đã
tiêu biểu, đặc điểm đặc trưng của việc được giải quyết xong hoặc không còn phù
THADS. Việc THADS điển hình có thể dựa hợp với tiêu chí đã được xác định; để xuất
vào 03 nhóm tiêu chí: Thứ nhất, căn cứ vào bổ sung vào danh sách những việc mới phát
thực trạng quy định của pháp luật (những sinh. Thời hạn thực hiện việc báo cáo, thống
việc thuộc tiêu chí thứ 3 và tiêu chí thứ 7 kê việc THADS trọng điểm thực hiện theo
việc THADS trọng điểm); Thứ hai, căn cứ quy định tại Thông tư số 08/2015/TT-BTP
vào thực trạng tổ chức thi hành án (những ngày 26/6/2015 (được sửa đổi, bổ sung bởi
việc thuộc tiêu chí thứ 4, tiêu chí thứ 5, tiêu Thông tư số 06/2019/TT-BTP).
chí thứ 6 việc THADS trọng điểm); Thứ ba, Xét về số lượng, số việc THADS thông
căn cứ vào đặc điểm, tính chất của đương sự, thường được thụ lý hàng năm được thống kê
bản án, quyết định (những việc thuộc các theo Thông tư số 06/2019/TT-BTP đang tiến
tiêu chí 1, 2, 8 và tiêu chí thứ 9 của việc tới con số gần 1.000.000 việc; việc THADS
THADS trọng điểm); Thứ tư, đặc điểm, tính trọng điểm, trong những năm gần đây, dao
chất tiêu biểu của việc THADS tham nhũng, động khoản từ 1.000 đến 3.000 việc; tỷ lệ
kinh tế. giữa tổng số việc THADS trọng điểm/tổng
 Hai là, loại việc THADS theo mỗi cách số việc THADS của cả nước trong năm 2018
phân loại: Việc thi hành án chủ động và việc là khoảng 0,1% (1.300/927.000); năm 2017
thi hành án theo yêu cầu được thống kê theo là khoảng 0,2% (2.000/882.000); năm 2016
13 nhóm việc THADS, đó là: dân sự; kinh là khoảng 0,3% (2.600/836.000)15. Do đó,
doanh, thương mại; tín dụng; dân sự trong hàng năm, số lượng việc THADS điển hình
hình sự (tội phạm chức vụ, các tội xâm phạm có thể chỉ dừng lại con số 1% trên tổng số
trật tự quản lý kinh tế và các loại tội phạm việc THADS trọng điểm (tức là khoảng từ
khác); dân sự trong hành chính; hôn nhân và 10 đến 30 việc), tương đương với 0,1%-
gia đình; lao động; phá sản; trọng tài thương 0,3% tổng số việc THADS thông thường.
mại; vụ việc cạnh tranh và loại khác14. Như vậy, số lượng việc THADS điển hình
 Đối với việc THADS trọng điểm, hiện chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ, rất ít so với số việc
có 09 loại nhóm việc THADS trọng điểm THADS thông thường cũng như so với số
tương ứng với 09 tiêu chí được nêu ở trên. việc THADS trọng điểm nhưng có giá trị đặc
Hàng năm, Cục trưởng các cơ quan THADS biệt lớn về kinh tế, có giá trị phổ biến và tính
chỉ đạo rà soát, lập danh sách việc THADS kế thừa, giáo dục cao.
trọng điểm trên địa bàn trình Tổng Cục Ba là, mục đích của từng cách phân loại
trưởng Tổng cục THADS để xem xét, ra việc THADS: Phân loại việc THADS chủ
quyết định phê duyệt. Đồng thời, Cục trưởng động và việc THADS theo yêu cầu là cách
14 Biểu số 01/KT-THA ban hành kèm theo Thông tư số 06/2019/TT-BTP ngày 21/11/2019.
15 Thanh Hà, Phê duyệt danh sách việc thi hành án dân sự trọng điểm năm 201,
 https://thads.moj.gov.vn/noidung/tintuc/Lists/ThiHanhAnDanSuTrongDiem/View_Detail.aspx?ItemID=35
 18, truy cập ngày 03/11/2020 và các Báo cáo của Chính phủ về công tác thi hành án các năm 2016, 2017,
 2018, 2019, 2020 và Báo cáo số 234/BC-TKDLCN ngày 12/10/2020 của Trung tâm Thống kê, Quản lý
 dữ liệu và Ứng dụng công nghệ thông tin, Tổng cục THADS (kết quả sử dụng trong bài viết được lấy với
 số gần đúng).
24 NGHIÊN CỨU
 LẬP PHÁP Số 22 (422) - T11/2020
 NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
thống kê việc THADS truyền thống, đã được này trong tương lai. Về lâu dài, sẽ xây dựng
áp dụng từ khá lâu trong công tác quản lý quy trình lựa chọn, công bố và áp dụng hồ
nhà nước về THADS. Đây là cách thống kê sơ việc THADS điển hình trong toàn bộ
số liệu đặc trưng, toàn diện, đầy đủ và quan ngành THADS trên phạm vi cả nước. 
trọng nhất về tất cả các loại việc phát sinh 4. Ý nghĩa của việc xác định “Việc thi
trong hoạt động THADS, nó chứa đựng đầy hành án dân sự điển hình” 
đủ mục đích, ý nghĩa của toàn bộ hoạt động Một là, thực tế đã có nhiều việc THADS
THADS. Đây là cơ sở để đánh giá kết quả được xem là điển hình đã được thi hành
thi hành án, tình hình tổ chức, hoạt động của thành công16 nhưng cho đến nay chưa có tài
các cơ quan THADS, Chấp hành viên và các liệu nào tổng kết, đúc rút kinh nghiệm cho
công chức khác trong các kỳ báo cáo, năm việc thi hành các việc THADS điển hình về
báo cáo; là căn cứ để lập kế hoạch thi hành sau. Việc tập hợp, nghiên cứu các việc
án và giao chỉ tiêu, nhiệm vụ thi hành án THADS điển hình sẽ giúp phát hiện ra
hàng năm cho các cơ quan THADS và Chấp những sai sót, những “khoảng trống pháp lý”
hành viên; là cơ sở để phân bổ biên chế; cần phải bổ sung, hoàn thiện trong quy trình
đánh giá, quy hoạch, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại thi hành án, tìm ra những “điểm nghẽn” dẫn
đối với công chức lãnh đạo, quản lý; đào tạo, đến quy trình thi hành án bị kéo dài, ảnh
bồi dưỡng, luân chuyển, điều động, miễn hưởng đến quyền cơ bản của con người và
nhiệm Chấp hành viên và công chức của cơ chính sách thu hút đầu tư nước ngoài vào
quan THADS; là căn cứ tính chỉ tiêu hoàn Việt Nam. 
thành nhiệm vụ và tổng hợp, bình xét thi Hai là, từ yêu cầu thực tiễn, để nâng cao
đua, khen thưởng đối với cơ quan THADS hiệu quả thi hành các việc THADS điển hình
và Chấp hành viên; v.v.. nói riêng cũng như nâng cao hiệu quả thi
 Mục đích của phân loại việc THADS hành án nói chung cần có sự đánh giá toàn
trọng điểm là nhằm giải quyết dứt điểm các diện, xuyên suốt toàn bộ các việc THADS
loại việc THADS này và đưa ra khỏi danh còn vướng mắc, tồn đọng, kéo dài, để cùng
sách các việc THADS trọng điểm đã được tư duy, nhận định những vấn đề còn tồn tại,
giải quyết xong hoặc không còn phù hợp với hạn chế trong hệ thống, từ tất cả các “mắt
tiêu chí được xác định; đề xuất bổ sung vào xích” trong hoạt động thi hành án, làm cơ sở
danh sách những việc THADS trọng điểm cho việc xây dựng Luật THADS toàn diện,
mới phát sinh. hiệu quả hơn nữa. Do đó, việc nghiên cứu đề
 Lựa chọn việc THADS điển hình nhằm xuất tiêu chí việc THADS điển hình, đồng
mục đích xây dựng một số hồ sơ mẫu về các thời xây dựng hồ sơ việc THADS điển hình
việc THADS điển hình; đề xuất hệ các giải sẽ mang lại ý nghĩa mang tính thực tiễn-lý
pháp và các bài học kinh nghiệm từ thực tiễn luận cao; đề xuất rút ngắn thời gian, đơn giản
thi hành việc THADS điển hình; đề xuất ban hóa trình tự, thủ tục thi hành án, đặc biệt là
hành quyết định của Tổng Cục trưởng Tổng việc THADS điển hình.
cục THADS về tiêu chí việc THADS điển Ba là, trong THADS có những vụ việc
hình để có biện pháp tập trung giải quyết và trọng điểm, phức tạp, kéo dài, có giá trị phải
nâng cao hiệu quả thi hành những loại việc thi hành lớn, đặc biệt lớn hoặc mặc dù giá trị
16 Ví dụ, vụ Epco - Minh Phụng phải thi hành trên 4000 tỷ đồng, vụ Tân Trường Sanh phải thi hành trên
 1000 tỷ đồng.
 NGHIÊN CỨU 25
 Số 22 (422) - T11/2020 LẬP PHÁP
NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT
không lớn nhưng quá trình tổ chức thi hành ngành TA là “Bản án, Quyết định” với đơn
rất khó khăn, phức tạp, tốn kém; việc thi vị thống kê của ngành THADS là “việc
hành những việc như vậy là chưa từng có THADS”. Sau một thời gian thực hiện Luật
tiền lệ; chưa có văn bản pháp luật quy định THADS đã phát sinh một số bất cập như Tòa
về trình tự, thủ tục thi hành bản án, quyết án không nắm được các bản án, quyết định
định, trong khi về mặt nguyên tắc thì mọi mà Tòa án đã tuyên có được chấp hành đầy
bản án, quyết định đã có hiệu lực đều phải đủ hay không. Pháp luật hiện hành quy định
được thi hành. Đứng trước thực tế khó khăn cơ quan THADS khi ra quyết định về thi
này đòi hỏi Chấp hành viên phải có những hành án phải “gửi cho Viện kiểm sát cùng
kỹ năng, biện pháp nghiệp vụ và áp dụng cấp” chứ không gửi cho Tòa án nhân dân.
sáng tạo pháp luật để tổ chức thi hành bản Một số bản án, quyết định của Tòa án tuyên
án, quyết định, bảo vệ quyền và lợi ích hợp không rõ ràng, không khả thi nên khó thi
pháp cho các bên đương sự. Vậy, trong hành; một số Tòa án vì một lý do nào đó nên
những trường hợp này với những việc như chậm trả lời hoặc không trả lời yêu cầu cơ
vậy được tổ chức thi hành có hiệu quả có thể quan THADS về giải thích bản án đã làm
trở thành những việc “thi hành án lệ“ không? cho việc thi hành án gặp không ít khó khăn.
Việc Chấp hành viên áp dụng sáng tạo, linh Ngược lại, cũng có quan điểm cho rằng, cần
hoạt các biện pháp kỹ năng, nghiệp vụ mà phải xác định cụ thể trách nhiệm của cơ quan
chưa được pháp luật quy định nhằm thi hành THADS trong những trường hợp bản án,
bản án, quyết định, bảo vệ hài hòa lợi ích của quyết định tuyên đã rõ ràng nhưng có yêu
các bên có được xem là đã áp dụng lẽ công cầu Tòa án giải thích, sửa chữa, bổ sung.
bằng không? Hay nói cách khác, Chấp hành Điều này cho thấy sự cần thiết phải làm rõ
viên có được áp dụng lẽ công bằng trong tổ tính hiệu quả trong công tác phối hợp liên
chức thi hành bản án, quyết định khi pháp ngành giữa cơ quan Tòa án và cơ quan
luật chưa quy định hoặc quy định còn mâu THADS. Thực tế có thể sẽ có việc THADS
thuẫn, chưa rõ ràng hay không? Chấp hành điển hình liên quan đến các khái niệm như
viên có được áp dụng các nguyên tắc cơ bản “bản án tuyên không rõ, án khó thi hành”.
trong tổ chức thi hành bản án, quyết định khi Vậy, lý do và giải pháp là gì, liệu có mối liên
việc áp dụng các nguyên tắc THADS không hệ nào giữa tính chất điển hình trong việc
có kết quả? Đây là những vấn đề lớn, mới và THADS với tính chất điển hình trong cùng
có tính học thuật cao, cần phải tiếp tục bản án, quyết định đã được tuyên trước đó?
nghiên cứu, áp dụng trong lĩnh vực THADS, Quy định của pháp luật về vấn đề này như
đặc biệt trình tự, thủ tục thi hành việc thế nào, trách nhiệm của mỗi cơ quan cũng
THADS điển hình. như cơ chế phối hợp giữa ngành Tòa án và
 Bốn là, làm rõ mối liên hệ giữa số lượng ngành THADS cũng cần phải tiếp tục nghiên
và tính chất của đơn vị được thống kê của cứu để tìm ra giải pháp cho vấn đề này n
17 Điều 45, Bộ luật Tố tụng dân sự 2015: “Lẽ công bằng được xác định trên cơ sở lẽ phải được mọi người
 trong xã hội thừa nhận, phù hợp với nguyên tắc nhân đạo, không thiên vị và sự bình đẳng về quyền và
 nghĩa vụ của các đương sự trong vụ việc dân sự đó”.
18 Điều 38 Luật THADS.
19 Hương Bằng, “Chật vật“ với các bản án tuyên không rõ”; https://baophapluat.vn/tu-phap/chat-vat-voi-cac-
 ban-an-tuyen-khong-ro-353683.html; ngày đăng 19/11/2017, truy cập ngày 01/11/2020.
20 ThS. Chu Thành Quang & Phùng Thị Hoàn, tlđd, tr. 134.
26 NGHIÊN CỨU
 LẬP PHÁP Số 22 (422) - T11/2020