Vận dụng đánh giá quá trình trong dạy học môn Toán Lớp 10 Trung học Phổ thông nhằm phát huy tính tích cực học tập cho học sinh

 tin 
 + Nội dung và phương pháp thực hiện: về bài tập về nhà thì có thể sử dụng đầu giờ.
GV xây dựng và lựa chọn công cụ đánh giá KT 3: Kỹ thuật sử dụng bảng đặc điểm, 
phù hợp với mục tiêu của nội dung bài học là cấu tạo
GV đã đề ra được các kỹ thuật cụ thể, công * Mục đích: Kỹ thuật này được sử dụng 
cụ hữu hiệu để sử dụng trong quá trình đánh nhằm đánh giá khả năng tái hiện, nắm vững 
giá ứng với mỗi mục tiêu bài dạy. khái niệm của HS hoặc đánh giá khả năng 
 KT 1: Kỹ thuật đánh giá kiến thức đã có phân tích kiến thức quan trọng trong bài học. 
(kiến thức nền) * Công cụ: Bảng đặc điểm, sơ đồ cấu tạo 
 * Mục đích: Kỹ thuật này GV sử dụng để khuyết.
tìm hiểu kiến thức cũ của HS đã được học, đã * Mô tả kỹ thuật: GV xây dựng bảng đặc 
được tìm hiểu, được chuẩn bị từ trước làm cơ điểm với hàng và cột được định danh, phân loại 
sở cho việc tiếp thu kiến thức mới. khái niệm, nội dung quan trọng, điền vào bảng. 
 * Công cụ: GV sử dụng các câu hỏi trực Sau khi xây dựng xong, GV xây dựng bảng 
tiếp, bảng hỏi ngắn kiểm tra kiến thức nền. mới tương ứng nhưng để trống các thuộc tính, 
 * Mô tả kỹ thuật: GV chuẩn bị hệ thống đặc điểm để HS điền. Hoặc có thể sử dụng sơ 
câu hỏi về các khái niệm, vấn đề liên quan đồ cấu tạo khuyết để HS điền nội dung.
đến nội dung sẽ học để yêu cầu HS trả lời * Thời điểm sử dụng: Kỹ thuật này thường 
 * Thời điểm sử dụng: Trước khi bắt đầu được sử dụng sau một bài giảng, một nhiệm 
bài mới, nội dung mới. vụ tự học, thảo luận.
64
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Tập 23, Số 2 (2021): 61-68
 Bảng 1. Bảng đặc điểm các dạng phương trình đường thẳng
 Dạng Yếu tố cần tìm Công thức
Phương trình tổng quát  Mxy000(; ) 
 d :  d:( ax−+ x00 ) by ( −= y ) 0
 VTPT:(;) n a b
Phương trình tham số  Mxy000(; ) x= x01 + tu
 d :  d : 
 = +
 VTCP: u (u12 ;u ) y y02 tu
 −−
Phương trình chính tắc  Mxy000(; ) xx00 yy
 d : +=0
  uu
 VTCP: u (u12 ;u ) 12
 xy
Phương trình đoạn chắn +=0
 ab
 KT 4: Kỹ thuật sử dụng bản đồ tư duy * Công cụ: Phiếu học tập, câu hỏi tình 
 * Mục đích: Kỹ thuật này nhằm đánh giá khả huống, bài tập tính toán, thiết kế.
năng sắp xếp, kết nối các nội dung kiến thức * Mô tả kỹ thuật: GV yêu cầu HS vận 
 * Công cụ: Sơ đồ, bản đồ tư duy. dụng kiến thức đã học, đã tìm hiểu để giải 
 quyết vấn đề thực tiễn. 
 * Mô tả kỹ thuật: Kỹ thuật này yêu cầu * Thời điểm sử dụng: Kỹ thuật này thường 
HS vẽ ra một sơ đồ chỉ ra mối liên kết giữa được sử dụng sau khi kết thúc một nội dung.
các nội dung kiến thức đã được học, được 
 KT 6: Kỹ thuật đánh giá làm việc nhóm
thảo luận, tự tìm hiểu. 
 * Mục đích: Kỹ thuật này nhằm đánh giá 
 * Thời điểm sử dụng: Kỹ thuật này có thể kỹ năng phối hợp, làm việc theo nhóm của HS.
được sử dụng sau một bài giảng, một nội dung tự 
 * Công cụ: Phiếu đánh giá thảo luận nhóm.
học hoặc kết hợp trong trình bày thảo luận nhóm.
 * Mô tả kỹ thuật: Kỹ thuật được xây dựng 
 KT 5: Kỹ thuật phát hiện và giải quyết vấn đề dưới dạng bảng hỏi để thu thập thông tin 
 * Mục đích: Kỹ thuật này đánh giá kỹ năng phản hồi về quá trình học tập, hợp tác giữa 
phân tích, phát hiện vấn đề, mức độ hiểu các các thành viên của nhóm.
nguyên tắc và xây dựng các giải pháp để giải * Thời điểm sử dụng: Có thực hiện trong 
quyết vấn đề. quá trình thảo luận hoặc sau khi thảo luận.
 Bảng 2. Phiếu đánh giá làm việc nhóm
 Nhóm:........................... Nội dung thảo luận:.....................
 M1. Tích cực; M2. Hơi tích cực; M3. Bình thường; M4. Không tích cực
 Mức độ
 TT Nội dung
 M1 M2 M3 M4
 1 Xây dựng mục tiêu, nhiệm vụ
 2 Lập kế hoạch
 3 Tổ chức nhóm
 4 Sự giúp đỡ lẫn nhau trong nhóm làm
 5 Kỹ năng lắng nghe lẫn nhau
 6 Sự tham gia của các thành viên trong nhóm
 7 Khả năng tranh biện và thuyết phục
 8 Kỹ năng đặt câu hỏi, phát hiện và nêu vấn đề
 9 Sự chia sẻ trong nhóm
Ý kiến đánh giá của GV:
 65
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Hà Thị Lê Na và Nguyễn Thị Thanh Tuyên
 KT 7: Kỹ thuật tự đánh giá làm việc nhóm bài học, dựa vào đó mà GV có cơ sở đánh giá 
 * Mục đích: Kỹ thuật này nhằm đánh giá kiến thức nền của HS.
kỹ năng tự đánh giá của HS trong quá trình Sự khác biệt giữa hai loại hình ĐGQT và 
tham gia làm việc nhóm. Từ việc tự đánh giá đánh giá tổng kết nên việc phối hợp hai loại 
này HS rèn luyện được kỹ năng đánh giá và hình đánh giá cũng là hết sức cần thiết để tạo 
tự đánh giá. ra một đánh giá mang tính toàn diện, nhằm 
 * Công cụ: Phiếu tự đánh giá làm việc nhóm. hoàn thiện quá trình dạy học, đánh giá tổng 
 * Mô tả kỹ thuật: Kỹ thuật được xây dựng kết là cho điểm và đánh giá quá trình là việc 
dưới dạng bảng hỏi để thu thập thông tin nhận xét về kết quả bài làm của HS. Việc 
phản hồi về quá trình tham gia thảo luận của lồng ghép đánh giá quá trình và đánh giá 
cá nhân trong nhóm. tổng kết giúp cho đánh giá thực hiện đầy đủ 
 * Thời điểm sử dụng: Có thực hiện trong chức năng nhận định thực trạng và tạo động 
quá trình thảo luận hoặc sau khi thảo luận. lực điều chỉnh
 KT 8: Kỹ thuật quan sát + Nội dung, phương pháp thực hiện: GV 
 * Mục đích: Kỹ thuật nhằm đánh giá mức tiến hành đánh giá bằng cách sử dụng các 
độ nhận thức, biểu hiện về thái độ học tập bộ câu hỏi, bài tập, phiếu bài tập, phiếu giao 
của HS. việc, phiếu nhận xét, thẻ áp dụng, phiếu trắc 
 * Công cụ: Các tiêu chí quan sát, câu hỏi nghiệm nhanh,... sử dụng trong đánh giá quá 
đàm thoại. trình và đồng thời đưa ra kỹ thuật đánh giá, 
 * Mô tả kỹ thuật: GV thực hiện việc quan nêu thời điểm đánh giá, từng thời điểm sử 
sát các hoạt động học tập của HS hoặc trao dụng công cụ nào, kỹ thuật nào, phối hợp 
đổi, phỏng vấn trực tiếp/gián tiếp với HS. giữa đánh giá quá trình với đánh giá tổng kết.
Các biểu hiện, hành động của HS được GV - Biện pháp 4. Thiết kế hồ sơ đánh giá
quan sát và tập hợp làm cơ sở để đưa ra nhận 
 + Mục đích, ý nghĩa của biện pháp: Hồ sơ 
định về mức độ kiến thức, thái độ, động cơ 
học tập. đánh giá là tập hợp các loại công việc, sản 
 phẩm, điểm số trong quá trình học tập của 
 * Thời điểm sử dụng: Kỹ thuật này có thể 
 HS được GV sắp xếp theo trình tự có mục 
được sử dụng ở mọi thời điểm dạy học
 đích và có tổ chức. Hồ sơ đánh giá của GV 
 GV nên phối hợp các kỹ thuật đặt câu hỏi 
 giúp GV hiểu HS và điều chỉnh hoạt động 
và quan sát để quá trình đánh giá được chính 
 giảng dạy. Đồng thời hồ sơ đánh giá của GV 
xác và có nhiều thông tin phản hồi giúp cho 
 cũng giúp cho HS nhìn nhận lại nhận thức 
việc GV và HS điều chỉnh hiệu quả hoạt 
động dạy và học. của bản thân và chủ động hơn, tích cực hơn 
 trong học tập. GV thiết kế hồ sơ đánh giá 
 - Biện pháp 3. Tiến hành đánh giá quá 
 một cách khoa học sẽ giúp cho GV dễ dàng, 
trình trong dạy học môn Toán lớp 10 
 thuận tiện cho GV thực hiện đánh giá và đưa 
 + Mục đích, ý nghĩa của biện pháp: GV 
 ra nhận xét, điều chỉnh kịp thời. 
tiến hành đánh giá quá trình bằng cách sử 
dụng các công cụ triển khai các kế hoạch bài + Nội dung, phương pháp thực hiện: 
dạy cụ thể. Việc kiểm tra kiến thức cũ không Trong hồ sơ ĐGQT chú trọng vào thiết kế hồ 
chỉ tiến hành như truyền thống ở đầu tiết học sơ gồm bảng kiểm quan sát, phiếu đánh giá, 
mà được lồng ghép vào quá trình nghiên cứu phiếu tự đánh giá, phiếu phản hồi nhanh...
66
 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Tập 23, Số 2 (2021): 61-68
3.7. Minh họa xây dựng và lựa chọn công cụ, kỹ thuật ĐGQT trong kế hoạch bài dạy 
phương trình đường thẳng - Hình học lớp 10.
 Bảng 3. Xây dựng và lựa chọn công cụ, kỹ thuật ĐGQT trong kế hoạch bài dạy 
 phương trình đường thẳng - Hình học lớp 10
 Nội dung Mục tiêu Kỹ thuật và công cụ ĐGQT Thời điểm 
 HS xác định được mục - KT4: Bản đồ tư duy Thực hiện cuối bài, 
 tiêu bài học - Công cụ: Sơ đồ tư duy về các dạng của phương trình đường cuối chương.
 §1. thẳng 
 Phương - Mục đích của kỹ thuật: GV kết hợp phiếu 
 trình Kỹ thuật này giúp cho HS xác định rõ nội dung kiến thức cần đạt đánh giá hoạt động 
 đường sau khi học về phương trình đường thẳng. HS có thể hệ thống lại của HS (Bảng 2)
 thẳng toàn bộ các dạng của phương trình đường thẳng, hình thành thái 
 độ chủ động tích cực xây dựng kế hoạch học tập cho bản thân và 
 tự đánh giá được mức độ đạt được của bản thân HS
 - Hiểu vectơ pháp tuyến, - KT2: Phản hồi nhanh Thực hiện ngay sau 
 vectơ chỉ phương của - Công cụ: Bảng hỏi ngắn kiểm tra kiến thức nền khi học xong về vectơ 
 đường thẳng. - Mục đích của kỹ thuật: Thông qua câu trả lời của HS từ đó GV chỉ phương và vectơ 
 đánh giá được mức độ ghi nhớ nội dung kiến thức của HS về pháp tuyến của đường 
 vectơ chỉ phương và pháp tuyến của đường thẳng thẳng
 - Hiểu cách viết phương - KT 1: Đánh giá kiến thức nền Thực hiện ngay trong 
 trình tổng quát, phương - Công cụ: Bảng hỏi ngắn khi học xong về 
 trình tham số của đường - Mục đích của kỹ thuật: GV đặt câu hỏi nhằm đánh giá mức độ phương trình đường 
 thẳng. hiểu biết của HS về các dạng của phương trình đường thẳng, hỗ thẳng
 trợ HS những nội dung HS còn chưa hiểu rõ.
 - Hiểu được điều kiện - KT3: Bảng đặc điểm, cấu tạo Thực hiện ngay trong 
 hai đường thẳng cắt - Công cụ: Ma trận trí nhớ khi học xong về vị trí 
 nhau, song song, trùng * Mục đích thực hiện kỹ thuật: Nhằm giúp GV đánh giá mức độ tương đối của đường 
 nhau, vuông góc với nắm bắt kiến thức của HS về vị trí tương đối của hai đường thẳng. thẳng
 nhau . Thông qua câu trả lời và nhận xét của GV, giúp HS hiểu được các 
 điều kiện để hai đường thẳng cắt nhau, song song, trùng nhau, 
 vuông góc với nhau và từ đó biểu diễn trên hệ trục tọa độ.
 - Biết công thức tính - KT 3: Bảng đặc điểm, cấu tạo Thực hiện ngay trong 
 khoảng cách từ một - Công cụ: Ma trận trí nhớ khi học xong về các 
 điểm đến một đường * Mục đích thực hiện kỹ thuật: Nhằm giúp GV đánh giá mức độ công thức tính góc và 
 thẳng; góc giữa hai nắm bắt kiến thức của HS về công thức tính khoảng cách từ một khoảng cách
 đường thẳng. điểm đến một đường thẳng và góc giữa hai đường thẳng. 
 - Viết được phương trình -KT3: Bảng đặc điểm, cấu tạo Thực hiện ngay trong 
 tổng quát, phương trình - Công cụ: Bảng đặc điểm, cấu tạo (Bảng 1) các hoạt động luyện 
 tham số của đường thẳng * Mục đích thực hiện kỹ thuật: Nhằm giúp GV đánh giá mức độ tập GV kết hợp phiếu 
 d đi qua điểm M(x0;y0) nắm bắt kiến thức của HS về vị trí tương đối của hai đường thẳng. đánh giá hoạt động 
 và có phương cho trước - KT5: Kỹ thuật phát hiện, giải quyết vấn đề. của HS
 hoặc đi qua hai điểm cho - Công cụ: Bài tập, phiếu bài tập (Bảng 2)
 trước. * Mục đích thực hiện kỹ thuật: Các bài tập nhằm đánh giá mức độ 
 hiểu và vận dụng kiến thức về cách lập phương trình đường thẳng.
 - Tính được tọa độ của KT 2: Kỹ thuật phản hồi nhanh Thực hiện ngay trong 
 véc tơ pháp tuyến nếu Công cụ: phiếu trả lời trắc nghiệm nhanh các hoạt động 
 biết tọa độ của véc tơ chỉ * Mục đích thực hiện kỹ thuật: Thông qua tổng hợp phiếu trả lời GV kết hợp phiếu 
 phương của một đường nhanh, GV xác định sai lầm trong nhận thức của HS về vectơ chỉ đánh giá hoạt động 
 thẳng và ngược lại. phương và pháp tuyến của đường thẳng để củng cố trong tiết sau. của HS
 - Biết chuyển đổi giữa KT 2:Kỹ thuật phản hồi nhanh Thực hiện ngay trong 
 phương trình tổng quát Công cụ: phiếu trả lời trắc nghiệm các hoạt động
 và phương trình tham số * Mục đích thực hiện kỹ thuật: Thông qua tổng hợp phiếu trả lời GV kết hợp phiếu 
 của đường thẳng nhanh, GV xác định sai lầm trong nhận thức của HS phương trình đánh giá hoạt động 
 tổng quát và phương trình tham số, để củng cố trong tiết sau. của HS (Bảng 2)
 67
 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Hà Thị Lê Na và Nguyễn Thị Thanh Tuyên
 Nội dung Mục tiêu Kỹ thuật và công cụ ĐGQT Thời điểm 
 - Sử dụng được công - KT5: Kỹ thuật phát hiện, giải quyết vấn đề, quan sát GV kết hợp phiếu 
 thức tính khoảng cách - Công cụ: Bài tập, phiếu học tập, phiếu quan sát làm việc nhóm đánh giá hoạt động 
 từ một điểm đến một * Mục đích thực hiện kỹ thuật: Các bài tập nhằm đánh giá mức độ của HS
 đường thẳng. hiểu và vận dụng kiến thức về cách lập phương trình đường thẳng. (Bảng 3)
 - Tính được số đo của góc 
 giữa hai đường thẳng.
 4. Kết luận Tài liệu tham khảo
 Đổi mới giáo dục đào tạo là yêu cầu khách [1] Bộ Giáo dục và Đào tạo (2015). Dự thảo Chương 
 quan nhằm đáp ứng xu thế phát triển của xã hội. trình giáo dục phổ thông tổng thể (trong chương 
 Ngoài các yếu tố cần đổi mới như nội dung, trình giáo dục phổ thông mới).
 chương trình đào tạo, hình thức tổ chức dạy [2] Bộ Giáo dục và Đào tạo (2009). Hướng dẫn thực 
 học,... thì đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá hiện chuẩn kiến thức, kỹ năng môn Toán lớp 10. 
 là một yêu cầu mang tính then chốt trong công Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, Hà Nội.
 cuộc đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào 
 tạo. ĐGQT là một xu hướng đánh giá mới cần [3] Bộ Giáo dục và Đào tạo (2019). Hình học 10. 
 được đưa vào tích hợp trong công tác giảng dạy Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, Hà Nội.
 để nâng cao chất lượng dạy học. Để ĐGQT có [4] Crooks T. (1988). The impact of classroom 
 hiệu quả trong dạy học môn Toán lớp 10 THPT, evaluation on students. Review of Educational 
 các GV cần phải nắm vững các đặc điểm, Research, 58(4), 438-481.
 nguyên tắc và quy trình thực hiện ĐGQT. Đồng [5] Boston C. (2002). Assessment and Evaluation. 
 thời, GV cần đầu tư nhiều thời gian, tâm huyết Maryland University, College Par.
 vào quá trình dạy học như: điều chỉnh phương [6] Lê Thị Tuyết Trinh (2017). Rèn luyện cho sinh 
 pháp, lựa chọn các kỹ thuật, xây dựng biện pháp viên kỹ năng đánh giá quá trình trong dạy học 
 đánh giá,... Tuy vậy nhưng ĐGQT cũng không môn Toán ở Tiểu học. Luận án Tiến sỹ Khoa học 
 thể thay thế được hoàn toàn đánh giá tổng kết Giáo dục. Đại học Sư phạm Hà Nội. 
 mà hai hình thức này phải luôn phải thực hiện 
 cùng nhau, bổ sung, hỗ trợ cho nhau nhằm đạt 
 được hiệu quả cao nhất trong dạy và học.
 IMPLEMENTATION OF FORMATIVE ASSESSMENT STRATEGIES TO APPLY IN 
 TEACHING OF GRADE 10 MATHEMATICS TO ADVANCE STUDENT PROACTIVITY
 Ha Thi Le Na1, Nguyen Thi Thanh Tuyen2
 1
 K4A Master’s student in Theory and Teaching Methods of Math, Hung Vuong University, Phu Tho 
 2Faculty of Natural Sciences, Hung Vuong University, Phu Tho
 Abstract
 n the modernization of teaching methods, assessment strategies have paid attention to evaluating 
Ilearners’proficiency. However, there is a lack of objectivity and accuracy in assessment practices, as they 
 still involve rote memorization and fail to effectively promote student proactivity. With an intention of casting 
 light on the implementtation of formative assessment in Mathematics education that aims to encourage 
 proactive learning, this article will suggest several formative assessment strategies to apply in teaching of 
 grade 10 Mathematics to advance student proactivity, including: (i) Setting goals; (ii) Developing and selecting 
 assessment tools; (iii) Assessing students and (iv) Designing assessment files.
 Keywords: Implementation, formative assessment, proactivity, students.
 68