Ủy ban nhân dân thành phố Thủ Đức và những yêu cầu đối với cơ quan hành chính nhà nước trong chính quyền thành phố thuộc thành phố

ùng lắp đồng thời hạn chế 
mô hình truyền thống cả về tổ chức và hoạt những khoảng trống có thể phát sinh từ sự 
động. Đành rằng chính quyền địa phương ở giao thoa giữa một số ngành, lĩnh vực. 
thành phố Thủ Đức được xác lập trên lãnh Hiện nay, việc tổ chức các cơ quan 
thổ tự nhiên cần có cấp chính quyền đầy đủ, chuyên môn thuộc UBND cấp huyện được 
còn chính quyền địa phương ở quận dựa trên thực hiện theo Nghị định số 37/2014/NĐ-CP 
“lãnh thổ nhân tạo”, không nhất thiết phải ngày 05/5/2014 (đã được sửa đổi, bổ sung một 
thành lập thiết chế đại diện mà chỉ cần “mũi số điều bởi Nghị định số 108/2020/NĐ-CP 
nhọn chủ lực” là UBND tập trung điều hành, ngày 14/9/2020). Điều này cũng đồng nghĩa 
quản lý, chủ động giải quyết vô số các vấn đề với việc Chính phủ không có quy định đặc 
đặt ra hằng ngày, hàng giờ trong đời sống đô thù nào dành cho các cơ quan chuyên môn 
thị, dưới sự giám sát của Hội đồng nhân dân thuộc UBND thành phố thuộc thành phố. Cho 
thành phố trực thuộc trung ương. Song nếu nên, nếu không có gì thay đổi, ra mắt cùng 
chỉ tạo ra “thành phố thuộc thành phố” tương với UBND thành phố Thủ Đức sẽ là 10 cơ 
đương một đơn vị hành chính cấp huyện thì quan chuyên môn được tổ chức gồm: Phòng 
e rằng Đề án thành lập thành phố Thủ Đức Nội vụ; Phòng Tư pháp; Phòng Tài chính - 
đã hướng tới mục tiêu khá khiêm tốn, không Kế hoạch; Phòng Tài nguyên và Môi trường; 
tương xứng với định hướng về việc phát triển Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội; 
một “vùng lõi của vùng kinh tế trọng điểm”, Phòng Văn hóa và Thông tin; Phòng Giáo dục 
“khu đô thị sáng tạo, tương tác cao” và Đào tạo; Phòng Y tế; Thanh tra Thành phố; 
2. Những yêu cầu đặt ra đối với cơ quan Văn phòng UBND. Ngoài ra, sẽ có hai cơ 
hành chính nhà nước trong chính quyền quan chuyên môn được tổ chức phù hợp với 
thành phố Thủ Đức tính chất của chính quyền đô thị, đó là Phòng 
 Trước hết, UBND thành phố Thủ Đức Kinh tế (nhằm tham mưu, giúp UBND thành 
cần phải được tổ chức phù hợp với điều kiện phố thực hiện chức năng quản lý nhà nước về 
đặc thù của chính quyền thành phố thuộc tiểu thủ công nghiệp; khoa học và công nghệ; 
thành phố. công nghiệp; thương mại; phòng, chống thiên 
 Thành phố Thủ Đức sẽ được hình thành tai) và Phòng Quản lý đô thị (nhằm tham mưu, 
trên cơ sở sáp nhập ba quận ở phía Đông giúp UBND thành phố thực hiện chức năng 
Thành phố Hồ Chí Minh. Nhưng sự ra đời quản lý nhà nước về: Quy hoạch xây dựng, 
của UBND thành phố Thủ Đức không nên kiến trúc; hoạt động đầu tư xây dựng; phát 
là sản phẩm của một “phép cộng” giản đơn triển đô thị; hạ tầng kỹ thuật đô thị, khu công 
giữa UBND quận 2, quận 9 và quận Thủ Đức. nghiệp, khu kinh tế, khu công nghệ cao; nhà 
Bởi chúng ta khó có thể mong đợi nhiều từ ở; công sở; vật liệu xây dựng; giao thông).
một công cuộc sáp nhập mang tính cơ học với Theo chúng tôi, cần phải nghiêm túc tính 
hệ quả tất yếu là một bộ máy nặng nề, đồ sộ. đến yếu tố khoa học, hợp lý trong cách thức 
Trong khi, quản lý nhà nước đối với đô thị tổ chức và vận hành của hệ thống các cơ quan 
6. Khoản 2 Điều 4 Nghị quyết của Quốc hội về chính quyền đô thị tại Thành phố Hồ Chí Minh. 
 Số 02(426) - T1/2021 61
CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG
chuyên môn thuộc UBND thành phố Thủ Đức, Theo quy định của pháp luật hiện hành, 
từ đó mới có thể thiết lập nên một UBND cũng giống như UBND huyện, thị xã, thành 
thành phố Thủ Đức đủ mạnh và hiệu quả. phố thuộc tỉnh khác, UBND thành phố Thủ 
Muốn vậy, không thể không hướng đến các cơ Đức hoạt động theo chế độ tập thể lãnh đạo 
quan chuyên môn đa ngành, đa lĩnh vực. Trước kết hợp với đề cao vai trò cá nhân người 
mắt, có thể sàng lọc, sắp xếp, sáp nhập một số đứng đầu. Chế độ hoạt động này không chỉ 
phòng phụ trách những ngành, lĩnh vực gần phát huy được trí tuệ tập thể của UBND - một 
gũi nhau, liên quan chặt chẽ với nhau, thường CQHCNN có thẩm quyền chung, quản lý 
xuyên tương tác và hỗ trợ nhau trong quá trình toàn diện mọi ngành, mọi lĩnh vực trên phạm 
tham mưu, giúp UBND thành phố Thủ Đức vi hành chính lãnh thổ mà còn giúp UBND 
thực hiện chức năng quản lý nhà nước đối với xem xét, giải quyết các vấn đề đặt ra một 
ngành, lĩnh vực. Từ sự sắp xếp, thu gọn đó, cách thận trọng, khách quan. Tuy nhiên, cơ 
hướng đến việc hình thành hai bộ phận cơ quan chế “thảo luận tập thể và biểu quyết theo đa 
chuyên môn: Một bộ phận thực thi pháp luật số” cũng chứa đựng nhiều bất cập, trong đó 
(trật tự giao thông, đô thị, xây dựng, quản lý không thể không kể đến hai hạn chế lớn nhất, 
quy hoạch) và cung ứng dịch vụ hành chính cơ bản nhất và khó khắc phục nhất: một là 
công theo thẩm quyền; các bộ phận khác hoặc sự thiếu nhanh chóng, kịp thời (do mất nhiều 
chuyển về các sở chuyên ngành thuộc UBND thời gian bàn bạc); hai là sự thiếu rõ ràng 
Thành phố Hồ Chí Minh hoặc tăng cường năng về chủ thể chịu trách nhiệm (do chồng chéo 
lực cho các phường trực thuộc7. Ngoài ra, cần về thẩm quyền và lẫn lộn về vai trò giữa tập 
tập trung đầu tư cho các cơ quan chuyên môn thể UBND và cá nhân người đứng đầu trong 
có vai trò, chức năng quan trọng, gắn liền với việc đưa ra các quyết sách quan trọng ở địa 
thế mạnh, tiềm năng và mục tiêu phát triển của phương)8. Theo chúng tôi, nếu áp dụng và duy 
thành phố Thủ Đức, cụ thể như Phòng Kinh trì chế độ hoạt động này cho UBND thành 
tế, Phòng Quản lý đô thị, Phòng Tài nguyên phố Thủ Đức, những mong đợi của chúng ta 
và Môi trường. Tuy nhiên, đây đều là những về sự phát triển mang tính đột phá mà chính 
cơ quan chuyên môn phụ trách đa ngành, đa quyền thành phố thuộc thành phố có thể tạo 
lĩnh vực nên cần phải ưu tiên chỉ tiêu biên chế ra sẽ khó lòng thành hiện thực. Bởi lẽ, dù có 
cho những vị trí việc làm có tính chuyên môn tăng cường thẩm quyền cho người đứng đầu, 
sâu của các ngành, lĩnh vực trọng yếu được UBND thành phố Thủ Đức vẫn là một thiết 
xác định là những “mũi nhọn” của thành phố. chế quản lý mang tính tập thể, quyết định các 
Chẳng hạn, Phòng Kinh tế thuộc UBND thành vấn đề thuộc chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn 
phố Thủ Đức phải tuyển dụng được những theo phương thức làm việc tập thể là chủ đạo. 
công chức am tường sâu sắc về khoa học và Trong khi đó, quản lý nhà nước ở thành phố 
công nghệ, công nghiệp, thương mại; Phòng Thủ Đức cần phải thích ứng kịp thời với tốc 
Quản lý đô thị cần phải chiêu mộ được những độ phát triển nhanh chóng, mạnh mẽ của một 
chuyên viên giỏi trong lĩnh vực giao thông, xây địa phương vốn được định hướng để trở thành 
dựng, hạ tầng đô thị một “khu đô thị sáng tạo, tương tác cao”, 
 Hai là, UBND thành phố Thủ Đức cần “khu kinh tế động lực mới của thành phố Hồ 
phải được đổi mới về chế độ hoạt động. Chí Minh trong tương lai”, “cực tăng trưởng 
7. Lê Thiên Hương (2011), Mô hình tổ chức chính quyền đô thị khi không tổ chức Hội đồng nhân dân, trong 
cuốn “Hiến pháp Việt Nam: Những vấn đề lý luận và thực tiễn”, Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội, Nxb. 
Đại học Quốc gia Hà Nội, tr.879.
8. Phạm Hồng Thái (2005), Xu hướng dịch chuyển quyền lực trong bộ máy hành chính và vấn đề dân chủ, Tạp 
chí Nhà nước và Pháp luật, số 6, tr. 5.
62 Số 02(426) - T1/2021
 CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG
mạnh mẽ nhất, lớn nhất của thành phố và khu đồng thời là thành viên UBND đều do Chủ 
vực”9...; cần phải có đủ sự chủ động và sự độc tịch UBND bổ nhiệm, điều động, luân chuyển, 
lập cần thiết trong việc đề ra các quyết sách cách chức, kỷ luật nên thật không dễ dàng để lá 
táo bạo, mới mẻ; cần có những chỉ đạo, điều phiếu của họ hoàn toàn độc lập với lá phiếu của 
hành quyết đoán, dứt khoát, mau lẹ... Nghĩa Chủ tịch UBND. Vậy thì tại sao không chuyển 
là, cần đến một chế độ hoạt động mà ở đó đòi đổi chế độ hoạt động của UBND sang chế độ 
hỏi dấu ấn cá nhân mạnh mẽ của người “đứng thủ trưởng? Trong khi điều này có ý nghĩa vô 
mũi chịu sào”, đảm bảo sự minh bạch, rạch cùng quan trọng đối với việc chính danh hóa 
ròi trong việc quy kết trách nhiệm và luôn xác vị thế, vai trò, ảnh hưởng của người đứng 
định được địa chỉ chịu trách nhiệm cuối cùng. đầu trong CQHCNN ở địa phương, đồng thời 
Đó chính là chế độ thủ trưởng. xác định chủ thể chịu trách nhiệm về toàn bộ 
 Theo chúng tôi, đối với UBND thành phố hoạt động của UBND trước Nhân dân, trước 
thuộc thành phố, việc chuyển từ chế độ tập thể HĐND cùng cấp và trước pháp luật. Với chế 
lãnh đạo kết hợp với đề cao vai trò của người độ thủ trưởng, tình trạng chồng chéo về thẩm 
đứng đầu sang chế độ thủ trưởng là điều hoàn quyền giữa tập thể UBND và người đứng đầu 
toàn có thể. Vì hiện nay, UBND làm việc theo UBND sẽ được khắc phục. UBND là một khối 
chế độ tập thể lãnh đạo, thảo luận tập thể và thống nhất dưới sự điều hành thông suốt của 
biểu quyết theo đa số các vấn đề thuộc nhiệm Chủ tịch UBND. Và Chủ tịch UBND rõ ràng 
vụ, quyền hạn của UBND. Tuy nhiên, UBND phải phát huy tối đa tinh thần trách nhiệm của 
chỉ họp định kỳ mỗi tháng một lần, các phiên người đứng đầu (hiểu theo nghĩa tích cực) và 
họp bất thường chỉ được triệu tập trong những sẵn sàng chịu trách nhiệm (hiểu theo nghĩa tiêu 
trường hợp nhất định theo quyết định của Chủ cực), bao gồm cả trách nhiệm chính trị, trách 
tịch UBND, theo yêu cầu của Chủ tịch UBND nhiệm pháp lý và trách nhiệm đạo đức về việc 
 11
cấp trên trực tiếp hoặc theo yêu cầu của ít nhất thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của UBND . 
một phần ba tổng số thành viên UBND10. Vì Sự đùn đẩy trách nhiệm sẽ không có cơ hội 
vậy, vai trò của Chủ tịch UBND gắn liền với để tiếp tục, vì vỏ bọc an toàn mang tên “trách 
 nhiệm tập thể” sẽ biến mất, thay vào đó là sự 
sự điều hành thường xuyên, trực tiếp các hoạt 12
động của UBND. Càng điều hành thường minh bạch của trách nhiệm cá nhân . 
xuyên, trực tiếp, mức độ “phủ sóng” và tầm Ba là, cần phải mở rộng thẩm quyền cho 
ảnh hưởng của Chủ tịch UBND ở địa phương Chủ tịch UBND thành phố thuộc thành phố. 
càng lớn. Ngoài ra, Chủ tịch UBND còn giữ Cùng với việc chuyển đổi chế độ hoạt 
tiếng nói chi phối, quyết định trong Thường động của UBND sang chế độ thủ trưởng, 
trực UBND, trong tập thể UBND, thậm chí cần phải điều chỉnh thẩm quyền của Chủ 
là “linh hồn” của UBND. Bởi lẽ, về lý thuyết, tịch UBND thành phố Thủ Đức để đảm bảo 
tại phiên họp của UBND, với phương thức sự tương xứng. Hiện nay, như đã đề cập ở 
“thảo luận tập thể và biểu quyết theo đa số”, trên, Chủ tịch UBND thành phố Thủ Đức 
các thành viên của UBND và Chủ tịch UBND có thẩm quyền bổ nhiệm, miễn nhiệm, điều 
bình đẳng với nhau về lá phiếu nhưng trên thực động, luân chuyển, biệt phái, khen thưởng, kỷ 
tế người đứng đầu các cơ quan chuyên môn luật, đình chỉ công tác Chủ tịch, Phó Chủ tịch 
9. Theo Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh, Đề án thành lập thành phố Thủ Đức, tháng 8 năm 2020.
10. Khoản 2 Điều 113 Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2019)
11. Bùi Thị Ngọc Mai (2016), Trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước, Nxb. Chính trị 
Quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr. 51 - tr. 62.
12. Nguyễn Hữu Đổng (2015), Vấn đề “nguyên tắc tập trung dân chủ” trong tổ chức, hoạt động của Đảng và 
Nhà nước, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, số 10 (290), tr. 10.
 Số 02(426) - T1/2021 63
CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG
UBND các phường trực thuộc, người đứng những kỳ vọng xa xôi. Vì vậy, UBND và Chủ 
đầu và cấp phó của người đứng đầu các cơ tịch UBND thành phố Thủ Đức cần phải được 
quan chuyên môn thuộc UBND thành phố trao thêm quyền hạn trong lĩnh vực tài chính 
thuộc thành phố. Tuy nhiên, thẩm quyền này ngân sách, lĩnh vực đầu tư công, quyền chủ 
chỉ được thực hiện sau khi HĐND cùng cấp động quyết định các vấn đề về hạ tầng kỹ thuật, 
tiến hành bầu, bãi nhiệm các ủy viên UBND. giao thông đô thị, thu hút đầu tư, phòng, chống 
Nói cách khác, tuy là người ra quyết định kẹt xe, ngập nước... để họ có đủ công cụ pháp 
bổ nhiệm đối với các Trưởng phòng nhưng lý thực thi chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của 
thực ra, Chủ tịch UBND thành phố thuộc mình, đáp ứng yêu cầu ngày càng phức tạp của 
thành phố không có thẩm quyền lựa chọn các quản lý nhà nước đối với đô thị hiện đại.
thành viên UBND như lựa chọn một “ê kíp” Bốn là, cần tăng cường mối quan hệ giữa 
ăn ý cho mình trong quá trình thực hiện chức UBND thành phố thuộc thành phố với UBND 
năng, nhiệm vụ. Điều này sẽ không phù hợp các phường trực thuộc.
với mô hình UBND hoạt động theo chế độ Đây là mối quan hệ giữa CQHCNN 
thủ trưởng. Do vậy, theo chúng tôi, cần tăng cấp trên trực tiếp với CQHCNN cấp dưới. 
cường thẩm quyền cho Chủ tịch UBND thành Và theo nguyên tắc tập trung dân chủ - một 
phố thuộc thành phố về tổ chức bộ máy và trong những nguyên tắc cơ bản chi phối tổ 
nhân sự. Trước mắt, nếu chúng ta lựa chọn chức và hoạt động của bộ máy nhà nước ta, 
những bước đi thận trọng, chắc chắn thì có cơ quan cấp dưới phải phục tùng cơ quan 
thể điều chỉnh theo hướng: Cho phép Chủ tịch cấp trên nhằm đảm bảo thẩm cấp hành chính, 
UBND thành phố thuộc thành phố đề nghị đảm bảo trật tự kỷ cương trong hệ thống hành 
nhân sự để HĐND phê chuẩn các chức danh chính nhà nước. Điều này càng cần được nhấn 
Phó Chủ tịch và các Ủy viên UBND, sau đó mạnh trong chính quyền thành phố Thủ Đức, 
Chủ tịch UBND thành phố thuộc thành phố ra nơi không tổ chức HĐND phường, UBND 
quyết định bổ nhiệm các thành viên này vào phường hoạt động theo chế độ thủ trưởng và 
vị trí thủ trưởng các cơ quan chuyên môn cấp Chủ tịch UBND phường do Chủ tịch UBND 
huyện. Trường hợp lựa chọn hướng đi mạnh thành phố thuộc thành phố bổ nhiệm, miễn 
mẽ hơn, theo chúng tôi, cần chuyển giao thẩm nhiệm, điều động, luân chuyển, tạm đình chỉ 
quyền quyết định nhân sự (như là một phần công tác, khen thưởng, kỷ luật... Tuy nhiên, 
của chức năng quyết định những vấn đề quan trong mối quan hệ này, cần chú ý hai khuynh 
trọng của địa phương) từ HĐND sang Chủ hướng: thứ nhất, UBND thành phố thuộc 
tịch UBND thành phố thuộc thành phố, tức là thành phố buông lỏng quản lý để mặc UBND 
chỉ quy định HĐND cùng cấp bầu ra Chủ tịch các phường tùy tiện thực thi quyền lực nhà 
UBND thành phố thuộc thành phố, còn nhân nước; thứ hai, UBND thành phố thuộc thành 
sự UBND do Chủ tịch toàn quyền quyết định. phố can thiệp thái quá, buộc UBND phường 
 Bên cạnh đó, việc tăng cường thẩm quyền hoàn toàn phụ thuộc vào CQHCNN cấp trên 
cho UBND và Chủ tịch UBND thành phố trong quá trình điều hành, quản lý, giải quyết 
thuộc thành phố cần gắn liền với xu hướng đẩy các vấn đề ở địa phương. Vì vậy, UBND thành 
mạnh phân cấp quản lý13. Nếu UBND và Chủ phố Thủ Đức cần phải chú trọng yếu tố hài 
tịch UBND thành phố Thủ Đức chỉ nhận được hòa trong mối quan hệ với chính quyền các 
sự phân cấp quản lý từ chính quyền Thành phố phường trực thuộc. Có như vậy, chính quyền 
Hồ Chí Minh thì e rằng, những mục tiêu mà đô thị ở thành phố Thủ Đức mới có thể hoạt 
thành phố trong thành phố hướng đến sẽ chỉ là động thống nhất, đồng bộ và hiệu quả. 
13. Vũ Thư (2014), Phân cấp quản lý giữa các cấp chính quyền và những vấn đề đặt ra, Tạp chí Quản lý nhà 
nước, số 222, tr.12.
64 Số 02(426) - T1/2021