Thế nào là người làm báo có văn hóa?

 không có  o  c ngh  nghi p thì nh ng s n ph m không b o  m tính chính xác, 
trung th c và t  ó s  gây tác  ng vô cùng nghiêm tr ng cho xã h i. 
 o  c nhà báo là v n  n i b t và có ý ngh a  c bi t quan tr ng trong ho t  ng báo chí. 
Nh ng qu c gia nh ư Th y in, Pháp, M , Th y S , Nh t B n... ã i u trong vi c xây d ng 
nh ng quy ưc  o  c cho ho t  ng báo chí  n ưc mình. R i cao h ơn n a là nh ngt  ch c 
qu c t  v  báo chí ã bàn lu n và ư a ra nh ng quy ưc v   o  c báo chí có ý ngh a cho nhi u 
dân t c. V n ki n “Nh ng nguyên t c qu c t  v   o  c và ngh  nghi p các nhà báo” ưc các 
t ch c Liên oàn qu c t  các nhà báo, Liên oàn các nhà báo ASEAN, Liên oàn các nhà báo  
Rp thông qua n m 1978. 
  n ưc ta, bên c nh h  th ng v n b n mang tính pháp quy v  báo chí (Lu t Báo chí), ngay 
t n m 1998, H i nhà báo Vi t Nam ã  ra Quy ưc tiêu chu n  o  c ngh  nghi p c a báo 
chí Vi t Nam g m 10 iu. ây có th  coi là nh ng tiêu chí c ơ b n  ánh giá ph m ch t c a 
ng ưi làm báo Vi t Nam. Nhà báo ngoài gi i nghi p v  thì iu quan tr ng h ơn n a là ph i có 
bn l nh, có s  nh y c m v  chính tr , có k  lu t, có  o  c ngh  nghi p và trách nhi m xã h i 
trong thông tin. 
 Báo chí Vi t Nam t  khi ra  i cho  n nay ã góp ph n to l n trong công cu c  u tranh 
ch ng gi c ngo i xâm, c ng nh ư ch ng tiêu c c góp ph n xây d ng  t n ưc tròng th i k  m i. 
Trong h ơn 80 n m hình thành và phát tri n, n n báo chí Vi t Nam ã có không ít nh ng nhà báo 
gi i, có tài có tâm, x  thân vì t n ưc, coi tr ng  o  c ngh  nghi p, nh ư t m g ươ ng nhà báo 
ln c a dân t c – ch  t ch H  Chí Minh, nhà báo Tr ưng Chinh, nhà báo H u Th , nhà báo Phan 
Quang v.v. 
 Bên c nh nh ng thành t u áng ghi nh n ó, hi n tr ng suy gi m v   o  c c ng ang di n 
ra và có nguy c ơ ngày càng nghiêm tr ng. iu này th  hi n  ch  x y ra hàng lo t nh ng v  vi 
ph m trên báo chí trong th i gian qua. Theo th ng kê trong Báo cáo tình hình công tác qu n lý 
nhà n ưc v  báo chí tháng 6 n m 2007, “ch  tính riêng n m 2006, thanh tra B  ã x  ph t vi 
ph m hành chính i v i 74 l t c ơ quan báo chí v i t ng s ti n ph t là 657.300.000 ng. Sáu 
tháng u n m 2007, thanh tra B  ã x  ph t hành chính i v i 12 c ơ quan báo chí v i t ng s  
ti n là 72.000.000”. Có r t nhi u nguyên nhân d n  n các sai ph m này, xong m t trong nh ng 
nguyên nhân không th  không nh c n là v n   o  c ngh  báo. 
 Ch c h n nh ng ng ưi c m bút ai c ng nghe ho c bi t th  nào là “o  c ngh  báo” 
nh ưng t i sao nh ng hi n t ưng vi ph m  o  c báo chí v n di n ra? Truy tìm ngu n g c c a 
vn  này là m t vi c làm không h  ơn gi n. 
 Không th  ph  nh n nh ng gì n n kinh t  th  tr ưng ã mang l i cho  t n ưc ta. ó là s  
thay da i th t t ng ngày. Nh ưng kéo theo s  phát tri n là không ít nh ng m t trái c a nó ang 
nh h ưng  n m i m t, m i v n  c a xã h i. Báo chí không n m ngoài s  nh h ưng ó, kinh 
t th  tr ưng ã tác ng t i báo chí theo 2 h ưng: tích c c và tiêu c c. 
 Mt tích c c là s  phát tri n v ưt b c v  s  l ưng c ng nh ư ch t l ưng báo chí, trình  
nng l c c ng nh ư s  l ưng ng ưi c m bút ngày càng t ng. Th c hi n t t ch c n ng thông tin hai 
chi u, là c ơ quan ngôn lu n c a  ng, nhà n ưc và là di n àn c a nhân dân. 
 Mt tiêu c c có bi u hi n h t s c tinh vi, c n nhìn th t “k ” m i th y. Trong th i gian qua, 
mt b  ph n nhà báo “lòng không trong, bút không s c” ã quên m t trách nhi m c a mình. H  
da vào m t trái c a kinh t  th  tr ưng  làm vi c sai trái, không tôn tr ng s  th t khách quan, t  
cho phép mình u n cong ngòi bút, tr  thành ng ưi vi t thi u nhân cách, làm hoang mang d ư 
lu n. 
 c bi t nguy hi m là nh ng tác  ng tiêu c c t  m t trái c a xu h ưng “ th ơ ng m i hoá 
báo chí ”. 
 Mt trái c a xu h ưng th ươ ng m i hoá báo chí, th  hi n  khuynh h ưng h  th p vai trò, 
ch c n ng c a báo chí cách m ng, bi n nó t  ch  là công c  chính tr , v n hoá c a  ng, c a Nhà 
nưc, t  ch là khuôn m t tinh th n c a xã h i tr  thành m t th  hàng hoá t m th ưng. 
 Cn ph i phân bi t s  khác nhau gi a m t trái c a th ươ ng m i hoá báo chí v i xã h i hoá 
báo chí. B i xã h i hóa báo chí th c ch t là m t quá trình nâng cao ch t l ưng n i dung, hình th c 
ca t  báo, làm t t nhi m v  chính tr , tho  mãn ngày càng cao nhu c u thông tin, v n hoá, gi i 
trí lành m nh c a xã h i. 
 Nu  l i t t c  cho n n kinh t  th  tr ưng là không công b ng, b i bên c nh nguyên nhân 
khách quan còn có nguyên nhân ch  quan ngay trong b n thân m i ng ưi c m bút. ó là s  dao 
ng tr ưc quy n l c và ng ti n, s  không v ng vàng v  l p tr ưng chính tr , d n  n s  suy 
i v   o  c, bán r  l ươ ng tâm cho nh ng th  l c này. 
 Mt vài ng ưi c m bút ã b  cong ngòi bút  nói sai, vi t sai th m chí tham gia vào vi c 
cnh tranh không lành m nh c a các ơn v  kinh t . Nhi u ng ưi s  d ng cái mác “ nhà báo ”  
e d a, t ng ti n các doanh nghi p, gây áp l c cho c ơ s . M t vài bài vi t ã tung ho  mù vào 
cu c s ng, làm cho ng ưi  c d l m l n úng sai, gây hoang mang, lo s . Bi n c ơ quan báo chí 
thành t  ch c kinh doanh ơn thu n, h  coi báo chí là s n ph m  kinh doanh thu n túy. M c 
ích t i cao c a h  là “bán ch y s n ph m”. Chính vì v y h  sáng t o nh ng bài vi t có n i dung 
th p kém, nh ng chuy n gi t gân, nh ng hình nh thi u th m m , thi u lành m nh nh m câu 
khách, kích thích trí tò mò c a công chúng có th  hi u t m th ưng. ó chính là nh ng bi u hi n 
ca vi c vi ph m  o  c ngh  báo nghiêm tr ng. 
 Vn  c ơm áo g o ti n c ng v i l p tr ưng chính tr  y u kém chính là c ơ h i cho nh ng tác 
ng x u bên ngoài có c ơ h i thâm nh p vào m t b  ph n nh ng ng ưi c m bút. T  ây  t ra 
yêu c u b c thi t ph i nâng cao  o  c c a ng ưi làm báo. 
2.2. Bi ện pháp nâng cao đạo đứ c cho ng ười làm báo 
 Tr ưc tình hình ó, ngày 11/10/2006, B  Chính tr  ã có Thông báo k t lu n s  41-TB/TW 
v m t s  bi n pháp t ng c ưng lãnh o và qu n lý báo chí. Ngày 29/11/2006, Th  t ưng Chính 
ph  ã có Ch  th  s  37/2006/CT-TTg v  vi c th c hi n k t lu n c a B  Chính tr  v  m t s  bi n 
pháp t ng c ưng lãnh o và qu n lý báo chí g m 6 m c. Trong ó, m c 5 ( Xem xét, x  lý úng 
pháp lu t sai ph m c a các c ơ quan báo chí ) có n i dung c  th  nh ư sau: 
 a) C n c  các quy  nh c a pháp lu t và các ch  tr ươ ng, quy nh c a  ng v  lãnh o, 
qu n lý báo chí, B  V n hóa - Thông tin ch  trì, ph i h p v i Ban T ư t ưng - V n hóa Trung 
ươ ng, c ơ quan ch  qu n báo chí và các c ơ quan liên quan ki m tra, rà soát các c ơ quan báo chí có 
sai ph m, xác  nh rõ n i dung, tính ch t, m c  sai ph m, t  ó có hình th c x  lý thích h p, 
úng pháp lu t  i v i t p th  và cá nhân liên quan. 
 b) Vi c xem xét, x  lý sai ph m c a các c ơ quan báo chí ph i ưc th c hi n  ng b  gi a 
x lý k  lu t v  chính quy n i ôi v i x  lý k  lu t v  ng, x  lý ng ưi tr c ti p có sai ph m 
gn v i x  lý trách nhi m c a ng ưi  ng  u và ng ưi có liên quan. 
 c) C ơ quan ch  qu n c a các c ơ quan báo chí có trách nhi m ph i h p ch t ch  v i B  V n 
hoá - Thông tin, Ban T ư t ưng - V n hóa Trung ươ ng trong vi c x  lý các sai ph m  i v i c ơ 
quan báo chí thu c quy n theo úng các quy  nh c a  ng và pháp lu t c a Nhà n ưc. 
 Báo chí n ưc ta hi n ang trong quá trình g p rút i tìm nh ng c ơ h i  c i ti n,  i m i 
ni dung c ng nh ư hình th c th  hi n, nh m không ngng nâng cao ch t l ưng tin, bài  ph c v  
ông o công chúng yêu báo chí. Báo chí ph i bám sát th c ti n, bám sát vào các nhi m v  tr ng 
tâm, báo chí ph i  u tranh v i các hi n t ưng tiêu c c trong xã h i  th  hi n vai trò qu n lý, 
giám sát xã h i c a báo chí. Mu n v y vi c nâng cao  o  c ngh  nghi p c a nhà báo trong quá 
trình tác nghi p là y u t  h t s c c n thi t và c p bách. Nh t là trong b i c nh n n báo chí c a 
chúng ang ch u s  tác  ng sâu s c c a m t trái c ơ ch  th  tr ưng. 
 Mt trong nh ng gi i pháp mang tính tiên phong trong vi c nâng cao  o  c c a ng ưi vi t 
báo là nâng cao vi c h c t p lý lu n. Ch  khi ng ưi c m bút n m v ng n n t ng lý lu n, gi  v ng 
bn l nh chính tr , lúc y h  m i tránh ưc nh ng tác  ng x u t  khách quan ưa t i, gi  v ng 
lp tr ưng,  o  c tr ưc m i cám d  c a m t trái c ơ ch  th  tr ưng. 
 Kp th i khuy n khích, khen th ưng nh ng cá nhân, t  ch c có  o  c ngh  nghi p t t, 
ng th i nghiêm kh c x  ph t nh ng t  ch c, cá nhân có bi u hi n suy  i v   o  c c ng là 
nh ng bi n pháp quan tr ng góp ph n nâng cao  o  c ngh  nghi p c a ng ưi làm báo. 
3. Ng ười làm báo có v ăn hóa là ng ười làm báo đặt công chúng lên hàng đầu khi vi ết bài 
Tầm quan tr ọng c ủa vi ệc coi tr ọng công chúng trong làm báo 
 Trong s ơ  chu trình truy n thông  i chúng, công chúng ( hay g i là ng ưi nh n) ch  là 
óng vai trò là m t m t xích c a chu trình, m c dù m t xích này có ý ngh a quan trong trong vi c 
ánh giá hi u qu  c a quá trình truy n thông. 
 Theo cu n sách Báo Phát thanh do Nxb V n hoá – Thông tin, Hà N i xu t b n n m 2002, 
trang s  95 có vi t “ Công chúng nói chung có th  c hi u là nh ng ng i ti p nh n và c 
các s n ph m báo chí tác  ng ho c h ng vào  tác  ng ”. Công chúng báo chí không ai khác 
là nh ng ng ưi  c, ng ưi nghe, ng ưi xem các s n ph m c a báo in, phát thanh, truy n hình và 
internet. ây có th  là toàn th  xã h i hay m t nhóm  i t ưng và c ng có th  là m t ng ưi nh t 
nh trong m t th i im nào ó khi h  ti p nh n thông tin t  các lo i hình báo chí. 
 H có vai trò quan tr ng trong vi c ánh giá hi u qu  c a truy n thông. Thông tin báo chí 
khi ch ưa ưc công chúng ti p nh n m i ch  là thông tin kh  n ng; khi ó, thành qu  lao  ng báo 
chí c a toàn th  c ơ quan báo chí nói chung và t ng phóng viên, nhà báo nói riêng ch ưa ưc ón 
nh n và th ưng th c. Nh ư th , báo chí m i th c hi n ưc m t n a ch c n ng c a mình. 
 Th ưc o k t qu  c a báo chí không ph i  s  l ưng tin, bài  ng trên báo; s  l ưng phát 
hành báo chí mà c t y u  ch  b n  c, b n xem, b n nghe ti p nh n và làm theo nh ư th  nào. 
Bn thân công chúng là ng ưi hi u rõ h ơn ai h t n i dung mà báo chí ã áp ng  y  hay ch ưa 
y  , k p th i hay ch ưa k p th i, nh ng yêu c u thi t th c c a mình; ng th i m i kh ng  nh 
ưc nh ng v n  báo chí nêu ra có phù h p v i chân lý hay không, chính h  m i ánh giá ưc 
cách di n  t c a báo chí có sát v i trình  c a công chúng hay không. Báo chí ch  th c s  h u 
ích khi v a là công c  tr c ti p c a m t c ơ quan, t  ch c nào ó, ng th i tr  thành công c  c a 
i chúng . “ báo chí là công c  tuyên truy n c a  ng và nhà n c,  ng th i là di n àn c a 
nhân dân ” 
Gi ải pháp nh ằm nâng cao nh ận th ức v ề công chúng trong làm báo 
 Nên th ng xuyên quan tâm ti n hành nghiên c u nhu c u, th  hi u và tìm hi u iu ki n 
ti p nhn c a công chúng ,  tìm ra ph ươ ng h ưng ti p c n t t nh t và sáng t o s n ph m báo chí 
th c s  phù h p, b  ích cho h . Các c ơ quan báo chí ph i luôn “làm m i” các s n ph m c a mình 
bng cách th ưng xuyên nâng cao ch t l ưng thông tin, tránh tình tr ng thông tin “quá ngu i”, 
phi n di n, thi u tính  nh h ưng,... Th u hi u, tôn tr ng và áp ng nhu c u chính áng c a công 
chúng nh m cung c p cho h  nh ng tinh tuý c a món n tinh th n phong phú, a d ng, chính là 
mc ích mà m i ng ưi làm báo c n h ưng t i  t ng c ưng s  h p d n và hi u qu  ti p nh n 
ca công chúng. Nh ng ng ưi làm báo ph i không ng ng trau d i tri th c, v n s ng và tr i 
nghi m th c t  nh m t o ra các tác ph m báo chí h p d n công chúng. 
 Trên c ơ s  iu ki n th c t  v   c im n p s ng, sinh ho t c a dân c ư, c tr ưng v n hoá, 
iu ki n lao  ng s n xu t,... c a t ng  a bàn c  th  mà t  ch c sinh ho t có l ng ghép các n i 
dung, t o iu ki n cho công chúng trao  i v  các v n  , s  ki n, các g ươ ng ng ưi t t, vi c 
tt,... g n g i v i h  do báo chí nêu. 
 Ci ti n n i dung và hình th c các s n ph m báo chí. Báo chí ph i phát tri n v  s  l ưng, 
th ưng xuyên i m i, c i ti n v  ch t l ưng, áp ng nhu c u ngày càng cao c a công chúng. 
Công chúng không ưa nh ng thông tin trùng l p, sáo r ng, theo l i mòn, không g n v i th c t . 
Do ó,  thu hút ưc công chúng, báo chí ph i t   i m i cách th c sáng t o sao cho h p d n, 
linh ho t. Tuy nhiên, n i dung và hình th c bao gi  c ng ph i có s  t ươ ng ng, có chung ti ng 
nói, tránh phô tr ươ ng hình th c, g t gi a câu ch   che l p i n i dung thông tin t  nh t... 
 Ho t  ng báo chí ph i  t ưc m c ích là trang b  cho công chúng v  nh n th c hi u bi t, 
hình thành và c ng c  th  gi i quan úng  n v  cách m ng, ch   , l i ích c a  t n ưc trong 
quan h  qu c t , giúp công chúng an tâm v  t ư t ưng, s ng có ích. ây là m t công vi c khó kh n 
vì nó r t d  tr  nên khô c ng, ơn iu, òi h i ph ươ ng pháp giáo d c ph i th ưng xuyên i m i, 
linh ho t, sinh  ng, n i dung giáo d c ph i phong phú, không áp  t, t o iu ki n cho công 
chúng t  t o ra hình th c giáo d c phù h p v i  c im c a mình. Báo chí ph i là ng ưi d n 
ưng cho công chúng tr ưc th c t  ph c t p, tr ưc các v n  chính tr  - xã h i n y sinh. Bên 
cnh vi c thông tin, báo chí c n ph i phân tích nh ng quan im sai trái, ph n  ng c a các th  
lc thù ch, nh ng sai l m, khuy t im. Ph i gi i áp k p th i nh ng v ưng m c v  t ư t ưng 
ca công chúng nh m t o ra môi tr ưng giáo d c chính tr - t ư t ưng lành m nh, trang b  cho h  
vn ki n th c hi u bi t v  m i m t. C n th ưng xuyên m  các di n àn, các cu c to  àm, trao 
i ý ki n,...  hi u thêm v  công chúng nh m áp ng nhu c u thi t y u và chính áng c a h .