Tạo chế phẩm lân sinh học từ các chủng nấm mốc phân lập từ đất rừng ngập mặn và thử nghiệm trên cây chá (Escoecaria agallocha)

TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, Trường Đại học Khoa học – ĐH Huế Tập 7, Số 1 (2017) 
 TẠO CHẾ PHẨM LÂN SINH HỌC TỪ CÁC CHỦNG NẤM MỐC PHÂN LẬP 
 TỪ ĐẤT RỪNG NGẬP MẶN VÀ THỬ NGHIỆM TRÊN CÂY CHÁ 
 (ESCOECARIA AGALLOCHA) 
 Hoàng Dƣơng Thu Hƣơng*, Phạm Thị Ngọc Lan 
 Khoa Sinh học, Trường Đại học Khoa học – Đại học Huế 
 *Email:thuhuongcnk32@gmail.com 
 TÓM TẮT 
 Hai chủng nấm mốc (Aspergillus oryzae M33 và A. japonicus M72) có khả năng hòa tan 
 phosphate vô cơ mạnh được sử dụng để tạo chế phẩm lân sinh học trên 5 nguồn cơ chất 
 riêng lẻ và 4 nguồn cơ chất phối trộn. Nguồn cám gạo và 2 công thức phối trộn: cám gạo – 
 lõi ngô và cám gạo – bã mía là thích hợp cho sự tồn tại của nấm mốc hòa tan phosphate vô 
 cơ trong chế phẩm. Sau thời gian bảo quản 60 ngày, số lượng nấm mốc đạt 2,21 – 2,67 x 
 109 CFU/g chế phẩm. Hai chủng nấm mốc đã được lây nhiễm vào bầu đất trồng cây chá và 
 một số đặc tính của cây đã thay đổi một cách đáng kể. Chiều cao cây tăng 197,53% - 
 213,20%, số lá cây tăng 160,56% – 202,16%, trọng lượng tươi tăng 52,35% - 67,06% và 
 trọng lượng khô tăng 66,67% – 114,81% trong các thí nghiệm đối với các chủng 
 Aspergillus oryzae M33 và A. japonicus M72 sau 3 tháng thử nghiệm. 
 Từ khóa: Cây ngập mặn, Hòa tan phosphate, Nấm mốc. 
 1. MỞ ĐẦU 
 Rừng ngập mặn là hệ sinh thái quan trọng có năng suất sinh học cao ở vùng cửa sông 
ven biển nhiệt đới, có giá trị và ý nghĩa to lớn về đa dạng sinh học và có vai trò rất quan trọng 
đối với tự nhiên cũng như con người. Tuy nhiên, rừng ngập mặn ở nước ta đang đứng trước 
nguy cơ bị khai thác và tàn phá nghiêm trọng, diện tích ngày càng thu hẹp và gây ra các hậu quả 
nặng nề. Vì vậy, việc bảo vệ và phát triển bền vững rừng ngập mặn ở tỉnh Thừa Thiên Huế nói 
riêng và cả nước nói chung là vấn đề cấp thiết và có ý nghĩa lớn về môi trường đối với vùng 
đầm phá ven biển. 
 Một trong những biện pháp để bảo tồn góp phần tạo cân bằng sinh thái đó là tách được 
các chủng vi sinh vật có hiệu lực hòa tan phosphate mạnh để tạo thành chế phẩm lân sinh học và 
đưa trở lại môi trường đất, góp phần nâng cao năng suất và chất lượng cây trồng mà không gây 
hại đến sức khỏe của con người, động vật, thực vật và không ảnh hưởng xấu đến môi trường 
sinh thái [1,3]. Trong khuôn khổ bài báo này chỉ đề cập đến nhóm nấm mốc hòa tan phosphate 
vô cơ trong đất rừng ngập mặn với mục đích tạo chế phẩm lân sinh học để làm cơ sở cho các 
 111 
Tạo chế phẩm lân sinh học từ các chủng nấm mốc phân lập từ đất rừng ngập mặn  
nghiên cứu ứng dụng nhằm cải thiện hiệu quả công tác ươm trồng phục hồi và phát triển hệ sinh 
thái rừng ngập mặn. 
 2. VẬT LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP 
2.1. Vật liệu nghiên cứu 
 - Hai chủng nấm mốc Aspergillus oryzae M33 và Aspergillus japonicus M72 có khả 
năng hòa tan phosphate vô cơ mạnh được phân lập từ đất rừng ngập mặn ở Thừa Thiên Huế. 
Chủng giống đang được lưu giữ tại bộ môn Công nghệ Sinh học, Khoa Sinh học, Trường Đại 
học Khoa học – Đại học Huế. 
 - Cây chá (Escoecaria agallocha) được trồng trong các bầu đất tại vườn ươm Khoa 
Sinh học, Trường Đại học Khoa học Huế. 
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu 
 - Phương pháp nhân giống và bảo quản giống nấm mốc: sử dụng môi trường Czapek 
nhưng thay nguồn K2HPO4 bằng nguồn Ca3(PO4)2 để nhân giống và giữ giống [2]. 
 - Thử nghiệm tạo chế phẩm lân sinh học với nguồn cơ chất riêng lẻ: bằng phương pháp 
nuôi cấy trong môi trường Czapek dịch thể ở các điều kiện tối ưu. Trộn dịch nuôi cấy chứa sinh 
khối nấm mốc với các nguồn cơ chất là cám gạo, vỏ lạc, bã mía, lõi ngô, trấu theo tỷ lệ 8 ml 
dịch nuôi cấy (tương ứng mật độ tế bào 5 x 107 CFU/ml) : 10 g cơ chất. Tiến hành bảo quản ở 
nhiệt độ phòng thí nghiệm. 
 - Thử nghiệm tạo chế phẩm lân sinh học với nguồn cơ chất phối trộn: nuôi cấy nấm mốc 
trong môi trường cám gạo phối trộn với các nguồn carbon khác như vỏ lạc, lõi ngô, bã mía, trấu 
(tỷ lệ 1: 1). Bố trí thí nghiệm tương tự như với nguồn cơ chất riêng lẻ. 
 - Xác định thời gian bảo quản: Tạo chế phẩm lân sinh học trên môi trường cơ chất thích 
hợp, sau đó tiến hành xác định sự thay đổi số lượng tế nấm mốc sau khoảng thời gian bảo quản 
15, 30, 45, 60 ngày bằng phương pháp phân lập và đếm số lượng tế khuẩn lạc trên môi trường 
thạch đĩa. 
 - Thăm dò ảnh hưởng của nấm mốc hòa tan phosphate vô cơ đến một số chỉ tiêu sinh lý 
của cây chá: thí nghiệm được tiến hành tại vườn ươm trường Đại học Khoa học. Cây chá được 
trồng trong các bầu đất, kích thước 10 x 20 cm, đục các lỗ nhỏ xung quanh để thoát nước. Cây 
chá thí nghiệm đạt 30 ngày tuổi và lượng nấm mốc được bón là 50 ml dịch nuôi cấy/bầu đất. 
Đồng thời với các công thức thí nghiệm có bón sinh khối nấm mốc, công thức không bón sinh 
khối nấm mốc cũng thiết lập để làm đối chứng, các công thức thí nghiệm được bố trí sát nhau 
theo hàng ngang, mỗi công thức có 20 cây. Sau 3 tháng bón sinh khối nấm mốc, tiến hành đánh 
giá ảnh hưởng của sinh khối nấm mốc qua một số chỉ tiêu sinh trưởng của cây chá. 
 112 
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, Trường Đại học Khoa học – ĐH Huế Tập 7, Số 1 (2017) 
 - Chiều cao cây (cm) được xác định bằng phương pháp đo từ gốc đến ngọn, số lá/cây 
được xác định bằng phương pháp đếm, xác định sinh khối tươi, khô (g) của cây bằng phương 
pháp cân. 
2.3. Xử lý số liệu 
 Số liệu được xử lý bằng phần mềm Excel 2010 và phân tích ANOVA (Duncan’s test 
p<0,05) bằng chương trình SPSS 16.0. 
 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 
3.1. Tạo chế phẩm lân sinh học với nguồn cơ chất riêng lẻ 
 Qua kết quả thu được chúng tôi nhận thấy, nguồn cơ chất cám gạo cho hiệu quả tốt nhất 
đối với cả 2 chủng nấm mốc, chủng A. oryzae M33 có số lượng đạt 5,75 x 109 CFU/g mẫu, 
chủng A. japonicus M72 đạt 6,35 x 109 CFU/g mẫu. Sở dĩ nguồn cám gạo thích hợp cho tạo bào 
tử vì trong cám gạo có nhiều chất dinh dưỡng, đặc biệt là vitamin nhóm B cần thiết cho sinh 
trưởng phát triển của vi sinh vật. 
 Bảng 1. Số lượng nấm mốc A. oryzae M33 và A. japonicus M72 trong chế phẩm 
 với nguồn cơ chất riêng lẻ 
 Chủng nấm mốc Nguồn cơ chất Số lượng (x109 CFU/g mẫu) 
 Cám gạo 5,75a 
 Bã mía 3,88c 
 A. oryzae M33 
 Lõi ngô 4,70b 
 Vỏ lạc 2,85e 
 Cám gạo 6,35a 
 Bã mía 4,40b 
 A. japonicus M72 
 Lõi ngô 3,32c 
 Vỏ lạc 1,58d 
 Ghi chú: Các chữ cái khác nhau trên cùng một cột chỉ sự sai khác trung bình mẫu có ý nghĩa thống kê 
 với p < 0,05 (Duncan’s test) 
 Trong môi trường lõi ngô, chủng A. oryzae M33 tạo bào tử tương đối mạnh (4,70 x 109 
CFU/g mẫu) nhưng thấp hơn cám gạo, tiếp đến là bã mía (3,88 x 109 CFU/g mẫu ) và thấp nhất 
là vỏ lạc (2,85 x 109 CFU/g mẫu). 
 Còn đối với chủng A. japonicus M72, tạo bào tử mạnh nhất trong môi trường cám gạo, 
tiếp đến là bã mía (4,40 x 109 CFU/g mẫu), lõi ngô (3,32 x 109 CFU/g mẫu) và thấp nhất là vỏ 
lạc (1,58 x 109 CFU/g mẫu). 
3.2. Tạo chế phẩm lân sinh học với nguồn cơ chất phối trộn 
 Qua kết quả chúng tôi nhận thấy, cả hai chủng nấm mốc đều tạo bào tử tốt trên môi 
trường có nguồn cơ chất phối trộn. Trong đó, chủng A. oryzae M33 tạo bào tử tốt nhất khi nuôi 
cấy trên môi trường cám gạo: lõi ngô (5,25 x 109 CFU/g mẫu), tiếp đến là cám gạo: vỏ lạc (4,55 
 113 
Tạo chế phẩm lân sinh học từ các chủng nấm mốc phân lập từ đất rừng ngập mặn  
x 109 CFU/g mẫu), cám gạo: bã mía (4,22 x 109 CFU/g mẫu) và thấp nhất trong môi trường cám 
gạo: trấu (1,33 x 109 CFU/g mẫu). Chủng A. japonicus M72 nguồn phối trộn thích hợp nhất là 
cám gạo: bã mía (4,73 x 109 CFU/g mẫu), tiếp đến là cám gạo: lõi ngô (4,13 x 109 CFU/g mẫu), 
cám gạo: vỏ lạc (2,68 x 109 CFU/g mẫu) và thấp nhất là trong môi trường cám gạo: trấu (2,13 x 
109 CFU/g mẫu). 
 Bảng 2. Số lượng nấm mốc A. oryzae M33 và A. japonicus M72 trong chế phẩm 
 với nguồn cơ chất phối trộn 
 Chủng nấm mốc Nguồn cơ chất phối trộn Số lượng (x109 CFU/g mẫu) 
 Cám gạo : bã mía 4,22c 
 Cám gạo : lõi ngô 5,25a 
 A. oryzae M33 
 Cám gạo : trấu 1,33d 
 Cám gạo : vỏ lạc 4,55b 
 Cám gạo : bã mía 4,73a 
 Cám gạo : lõi ngô 4,13b 
 A. japonicus M72 
 Cám gạo : trấu 2,13d 
 Cám gạo : vỏ lạc 2,68c 
 Ghi chú: Các chữ cái khác nhau trên cùng một cột chỉ sự sai khác trung bình mẫu có ý nghĩa thống kê 
 với p < 0,05 (Duncan’s test) 
 Như vậy, trên môi trường rắn, đặc biệt là đối với các nguồn phế phẩm như cám gạo, 
vỏ lạc, lõi ngô, bã mía, thì khuẩn ty phát triển mạnh trên bề mặt và cả bề sâu của môi trường. 
Khi phối trộn các nguồn cơ chất thì nấm mốc sinh trưởng phát triển và tạo bào tử tốt hơn khi 
nuôi cấy riêng lẻ. 
3.3. Xác định thời gian bảo quản 
 Bảng 3. Số lượng nấm mốc A. oryzae M33 và A. japonicus M72 trong chế phẩm 
 sau thời gian bảo quản 
 Số lượng (x109 CFU/g chế phẩm) 
 Chế phẩm 
 15 ngày 30 ngày 45 ngày 60 ngày 
 A. oryzae M33 5,12a 4,38b 3,63c 2,21d 
 A. japonicus M72 5,75a 4,83b 4,10c 2,67d 
 Ghi chú: Các chữ cái khác nhau trên cùng một cột chỉ sự sai khác trung bình mẫu có ý nghĩa thống kê 
 với p < 0,05 (Duncan’s test) 
 Như vậy, số lượng nấm mốc hòa tan phosphate trong chế phẩm giảm dần theo thời gian 
bảo quản, sau 60 ngày số lượng giảm mạnh chỉ còn 2,21 x 109 - 2,67 x 109 CFU/g chế phẩm 
(vẫn đảm bảo TCVN - 2004 đối với phân bón vi sinh vật hòa tan phosphate trên nền chất mang 
không thanh trùng). Tuy vậy, để phát huy tốt hiệu quả của các chủng nấm mốc khi sinh trưởng 
và phát triển trong đất, nên sử dụng chế phẩm này trước thời gian bảo quản 60 ngày, vì sau thời 
gian này sức sống của nấm mốc trong chế phẩm đã giảm mạnh. 
 114 
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, Trường Đại học Khoa học – ĐH Huế Tập 7, Số 1 (2017) 
3.3. Ảnh hƣởng của nấm mốc hòa tan phosphate đến một số chỉ tiêu sinh lý của cây chá 
 Bảng 4. Ảnh hưởng của sinh khối nấm mốc đến chiều cao và số lá của cây chá 
 Chiều cao cây (cm) Số lá/cây 
 Công thức TN Trước thí Sau thí Độ tăng Trước thí Sau thí Độ tăng 
 nghiệm nghiệm (%) nghiệm nghiệm (%) 
 a b a b 
 A. oryzae M335 c5v 6,47 19,25 297,53 4,26 11,10 260,56 
 A. japonicus M72 6,44a 20,17a 313,20 4,17a 12,60a 302,16 
 ĐC 6,55a 12,02b 183,51 4,30a 8,10c 188,37 
 Ghi chú: Các chữ cái khác nhau trên cùng một cột chỉ sự sai khác trung bình mẫu có ý nghĩa thống kê 
 với p < 0,05 (Duncan’s test) 
 Bảng 5. Ảnh hưởng của nấm mốc hòa tan phosphate đến khả năng tích lũy sinh khối của cây chá 
 (sau 3 tháng bón sinh khối nấm mốc) 
 Sinh khối (g) 
 Công thức TN 
 Sinh khối tươi % so ĐC Sinh khối khô % so ĐC 
 A. oryzae M33 2,59a 152,35 0,45ab 166,67 
 A. japonicus M72 2,84a 167,06 0,58a 214,81 
 ĐC 1,70b 100,00 0,27b 100,00 
 Ghi chú: Các chữ cái khác nhau trên cùng một cột chỉ sự sai khác trung bình mẫu có ý nghĩa thống kê 
 với p < 0,05 (Duncan’s test) 
 Qua kết quả thí nghiệm cho thấy, xử lý cây chá bằng sinh khối nấm mốc hòa tan 
phosphate có ảnh hưởng khá rõ đến sinh trưởng phát triển của cây. Với 2 công thức thí nghiệm, 
chiều cao cây, số lá cũng như sinh khối tươi và khô của cây đều tăng so với cây đối chứng. 
Nguyên nhân của sự tăng chiều cao cây và số lá ở các công thức thí nghiệm có thể là do khi bón 
sinh khối nấm mốc vào đất, hoạt động trao đổi chất của chúng sẽ tiết ra các acid hữu cơ và 
H2CO3 hòa tan muối phosphate khó tan thành dạng dễ tan giúp cho cây hấp thụ dễ dàng hơn là 
cơ sở để cây tăng trưởng. Đồng thời sự hấp thu P còn hỗ trợ cho cây hấp thu và chuyển hóa đạm 
tốt hơn, là tác nhân ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của cây [4]. 
 Đối với chủng A. oryzae M33, chiều cao trung bình của cây ở công thức thí nghiệm sau 
3 tháng tăng 197,53%, số lá tăng 160,56%. Còn đối với chỉ tiêu sinh khối tươi tăng 52,35% và 
sinh khối khô tăng 66,67% so với cây đối chứng. 
 Đối với chủng A. japonicus M72, chiều cao trung bình của cây ở công thức thí nghiệm 
sau 3 tháng tăng 213,20%, số lá tăng 202,16%. Còn đối với chỉ tiêu sinh khối tươi tăng 67,06% 
và sinh khối khô tăng 114,81% so với cây đối chứng. 
 Nhìn chung xét về các chỉ tiêu chiều cao, số lá và khả năng tích lũy nước và chất khô 
của cây thì chủng A. japonicus M72 phát huy hiệu quả tốt hơn chủng A. oryzae M33. 
 115 
Tạo chế phẩm lân sinh học từ các chủng nấm mốc phân lập từ đất rừng ngập mặn  
 Hình 1. Cây chá trước khi bón sinh khối nấm mốc 
 Hình 2. Cây chá sau 3 tháng bón sinh khối nấm mốc 
 4. KẾT LUẬN 
 - Nguồn cám gạo và 2 công thức phối trộn: cám gạo – lõi ngô và cám gạo – bã mía 
thích hợp cho sự tồn tại của nấm mốc hòa tan phosphate vô cơ trong chế phẩm. Sau thời gian 
bảo quản 60 ngày, số lượng tế bào đạt 2,21 x 109 – 2,67 x 109 CFU/g chế phẩm, đảm bảo 
TCVN-2004 về phân lân sinh học trên nền chất mang không thanh trùng. 
 - Lây nhiễm sinh khối 2 chủng A. oryzae M33 và A. japonicus M72 vào đất trồng cây 
chá sau 3 tháng: Chiều cao cây tăng 197,53% - 213,20%, số lá cây tăng 160,56% – 202,16%, 
trong khi đó công thức đối chứng chỉ tăng 83,51% về chiều cao và 88,37% về số lá; sinh khối 
tươi tăng 52,35% - 67,06%; sinh khối khô tăng 66,67% – 114,81% so với cây đối chứng. 
 116 
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, Trường Đại học Khoa học – ĐH Huế Tập 7, Số 1 (2017) 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1]. K. K. Kapoor (1996). “Phosphate mobilization through soil microorganisms”. Plant Microbe 
 Interaction in Sustainable Agriculture, CCSHAU, Hisar and MMB, New Delhi, pp. 46-61. 
[2]. Nguyễn Lân Dũng, Nguyễn Đình Quyến, Phạm Văn Ty (1997), Vi sinh vật học, NXB Giáo dục, Hà 
 Nội. 
[3]. S. Gaind and A. C. Gaur (1991). “Thermotolerant phosphate solubilizing microorganisms and after 
 interaction with mung bean”. Plant and Soil, Vol. 133, 1, pp. 141-149. 
[4]. Vũ Văn Vụ, Vũ Thanh Tâm, Hoàng Minh Tấn (1999), Sinh lí học thực vật, NXB Giáo dục, Hà Nội. 
 PRODUCING BIO-PRODUCT OF PHOSPHATE SOLUBILIZING FUNGI AND TEST 
 ON THE MANGROVE PLANTS (ESCOECARIA AGALLOCHA) 
 Hoang Duong Thu Huong*, Pham Thi Ngoc Lan 
 Department of Biology, Hue University College of Sciences 
 *Email:thuhuongcnk32@gmail.com 
 ABSTRACT 
 From two fungi strains (Aspergillus oryzae M33 and A. japonicus M72) with high 
 phosphate solubilizing activity, we made bio-products in five separately substances and 
 four mixed substances. Rice bran, mixtures of rice bran - cob and rice bran - bagasse are 
 suitable for the maintenace of phosphate solubilizing fungi in the bio-products. After 60 
 days of preserving, the quantity of phosphate solubilizing microorganisms is 2,21 × 109 – 
 2,67 × 109 CFU/g sample. Two fungi strains were inoculated in the mangrove plants 
 cultivar potting and some characteristics of the mangrove plants have been changed 
 considerably. After 3 months of testing, the height of the mangrove plants increased by 
 197.53% - 213.20%, number of leaves increased by 160.56% – 202.16%, fresh and dry 
 weight increased by 52.35% - 67.06% and 6667% – 11481% respectively in the 
 experiments with the inoculation of the strain Aspergillus oryzae M33 and A. japonicus 
 M72. 
 Keywords: Fungi, Mangrove plants, Phosphate solubilizing. 
 117