Sản xuất cây công nghiệp ở tỉnh Hà Nam từ năm 1890 đến năm 1918
Năm 1890, Toàn quyền Đông Dương kí sắc lệnh thành lập tỉnh Hà Nam. Thực
dân Pháp sớm nhận ra vị trí chiến lược của địa bàn này. Chính quyền thực dân nhanh
chóng đưa ra các biện pháp để khai thác các nguồn lợi tại đây. Chủ trương, chính sách
trọng điểm của thực dân Pháp đối với nông nghiệp là vơ vét lúa gạo để xuất khẩu, cướp
đoạt ruộng đất để lập đồn điền. Cây công nghiệp được trồng nhiều trong các đồn điền,
điển hình là cây cà phê. Duy trì và phát triển qua nhiều thập niên, cây cà phê đã chứng tỏ
sự hiệu quả của nó ở địa bàn Hà Nam.
Trang 1
Trang 2
Trang 3
Trang 4
Trang 5
Trang 6
Trang 7
Trang 8
8 trang
1620
Bạn đang xem tài liệu "Sản xuất cây công nghiệp ở tỉnh Hà Nam từ năm 1890 đến năm 1918", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên
Tóm tắt nội dung tài liệu: Sản xuất cây công nghiệp ở tỉnh Hà Nam từ năm 1890 đến năm 1918
h quy n quan tâm, ñ u tư s n xu t là cây công nghi p, ñi n hình là cà phê. Nghiên c u tình hình s n xu t cây công nghi p Hà Nam t khi thành l p t nh ñ n năm 1918 ñ ch rõ nh ng thành qu và y u kém trong quá trình s n xu t, ñúc k t kinh nghi m, nh m phát tri n ngành nông nghi p trong t nh hi n nay. 2. N I DUNG 2.1. Chính sách khai thác nông nghi p c a th c dân Pháp Ch trương, chính sách tr ng ñi m c a th c dân Pháp ñ i v i nông nghi p là vơ vét lúa g o ñ xu t kh u, cư p ño t ru ng ñ t ñ l p ñ n ñi n. Đ th c hi n hi u qu công 1 Nh n bài ngày13.6.2017; g i ph n bi n, ch nh s a và duy t ñăng ngày 25.7.2017 Liên h tác gi : Dương Văn Khoa; Email: duongvankhoagdct@gmail.com 110 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ H NỘI cu c khai thác thu c ñ a Đông Dương, năm 1875, th c dân Pháp ñã thành l p ngân hàng Đông Dương. Trong ñ t khai thác thu c ñ a l n th nh t Vi t Nam, nông nghi p cũng ñư c các nhà tư b n chú ý t i, ñ c bi t là ñ n ñi n. Chi n tranh ñã làm cho nông dân b ru ng ñ ng phiêu b t kh p nơi. Th c dân Pháp ñã l i d ng nh ng nguyên t c thu khóa c a nhà Nguy n như: Tư ñi n s b sung công n u ch ñ t b hoang và không ñóng thu , ñ t ch thu các kho n ñ t b hoang này và phân chia chúng thành nh ng lô ñ t trung bình t 1500 ha và phát không cho tư nhân (ch y u là ki u dân Pháp). Chính quy n th c dân ban hành các văn b n ñ h p pháp hoá cho s cư p ño t như: ñi u 13 c a Hi p ư c Pa tơ n t; Ngh ñ nh c a Toàn quy n Đông Dương (1888)... Các cơ quan chuyên môn, cơ quan nghiên c u khoa h c nông nghi p cũng ñư c chính quy n thu c ñ a thành l p. Năm 1894, Phòng Canh nông B c kỳ ñư c thành l p theo ngh ñ nh Toàn quy n Đông Dương. Ti n thân c a phòng là H i ñ ng t i cao canh nông B c Kỳ (ra ñ i năm 1892). Phòng Canh nông có nhi m v nghiên c u các v n ñ có liên quan ñ n nông nghi p và chăn nuôi ñ giúp chính quy n l p quy ch cho các ngành ñó. T i năm 1898, S Canh nông c 3 kỳ (B c, Trung, Nam) ñư c thành l p v i nhi m v ph bi n k thu t nông nghi p, l a ch n gi ng, l p tr i thí nghi m. Cũng năm này, Ban ch ñ o canh nông và thương m i Đông Dương ra ñ i, cho xu t b n “ T p san kinh t Đông Dương ”; cơ quan nghiên c u ñ a ch t Đông Dương (1898); S Thú y và chăn nuôi Đông Dương (1901), S Túc m Đông Dương, Vi n Pasteur Nha Trang – nghiên c u thú y (1895); B nh vi n Thú y Hà N i (1897)... Hà Nam là m t trong nh ng ñ a bàn b ñánh chi m ñ u tiên khi th c dân Pháp t n công ra B c Kỳ. Pháp coi Hà Nam là vùng ñ t có v trí chi n lư c phía Nam Hà N i. M t viên quan Pháp nh n xét “ V trí c a Ph Lý, nơi h p lưu sông Đáy v i kênh Ph Lý trên ñư ng t Nam Đ nh lên Hà N i cách nhau 50 km, ñương nhiên ph i xem trung tâm b n ñ a này như m t ñi m chi n lư c quan tr ng ” [7, tr.307]. Theo sau ñ i quân vi n chinh là các nhà tư b n Pháp. Chúng nhanh chóng chi m ño t ñ t ñai nh ng nơi ñã bình ñ nh xong v m t quân s . Theo nhà nghiên c u T Th Thúy, năm 1887 là m c th i gian m ñ u c a vi c chi m ñ t B c Kỳ ñ l p ñ n ñi n. Trong năm này, anh em Guillaume và Louis Borel mua m t mi ng ñ t 25 ha Hà Nam ñ tr ng th cà phê và nuôi dê [8, tr.91]. Như v y, cũng gi ng như các t nh khác B c Kỳ, th c dân Pháp t ng bư c cư p ño t ru ng ñ t Hà Nam sau nh ng ñ t t n công và bình ñ nh v m t quân s . Sau ñó, nhanh chóng ñ t b máy th ng tr lên toàn b ñ a bàn t nh và ráo ri t khai thác, vơ vét, bóc l t nhân dân. Các nhà tư b n Pháp b t ñ u có ch trương tr ng cây cà phê Hà Nam. TẠP CHÍ KHOA HỌC −−− SỐ 17/2017 111 2.2. Tình hình s n xu t cây công nghi p t nh Hà Nam dư i tác ñ ng c a chính sách khai thác nông nghi p c a th c dân Pháp Trư c khi th c dân Pháp ñ t ách th ng tr và khai thác thu c ñ a Hà Nam, m t s cây công nghi p ñã ñư c nhân dân tr ng r i rác các ñ a phương trong toàn t nh như: Cây dâu, mía, tre... Ngh tr ng dâu nuôi t m ñã cung c p nguyên li u cho làng ngh d t l a truy n th ng n i ti ng lâu ñ i Hà Nam là làng Nha Xá (thu c huy n Duy Tiên). Lúc y, trong làng Nha Xá có kho ng 50 ñ n 60 khung d t “ L a Nha xá, cá sông L nh ” [9, tr.64]. Đ a phương tr ng dâu nuôi t m n i ti ng nh t th i ñó là làng Dư ng Mông (Duy Tiên), cách Nha Xá 15 km. Làng ngh Dư ng Mông có l ch s lâu ñ i (t th k I). Hi n nay, xã Tiên Phong (Dư ng Mông thu c Tiên Phong) còn ngôi ñình ñá 5 gian th bà T ngh . T t c nh ng hi n v t còn ñư c lưu gi t i ñình như: S c phong, câu ñ i, th n ph có n i dung ñ u phù h p v i truy n thuy t trong dân gian [7, tr.291]. Ngh d t phát tri n kéo theo ngh tr ng dâu nuôi t m phát tri n. M t h c gi ngư i Pháp ñã ghi nh n v s phát tri n c a các ngh này Vi t Nam: “ M t n a s áo trong nhà cũng b ng tơ; màn trư ng treo trong nhà cũng b ng tơ; ch dùng ñ khâu vá hàng ngày cũng b ng tơ; h còn xu t sang c Qu ng Châu; Vân Nam và Tân Gia Ba n a ” [6, tr.178]. Khi th c dân Pháp khai thác kinh t Hà Nam, tình hình s n xu t cây công nghi p có s thay ñ i. M t s cây truy n th ng (cây dâu, mía) có l i cho các nhà tư b n Pháp ñã ñư c khuy n khích m r ng quy mô s n xu t (cây tr ng này tr c ti p ho c gián ti p góp ph n cung c p nguyên li u cho ngành công nghi p tơ, d t, mía ñư ng c a tư b n Pháp Vi t Nam, ñi n hình là ngành tơ, d t Nam Đ nh. Bên c nh ñó, m t s cây tr ng m i ñư c du nh p như: cà phê, thu c lá, bông, tr u... Anh em nhà Ghiôm (Guillaume) và Bôren (Borel) là nh ng ch ñ n ñi n ngư i Pháp kh i xư ng vi c tr ng cây cà phê B c Kỳ trên ñ t Hà Nam. Năm 1887, h mua 3000 cây cà phê gi ng Arabica c a m t bác sĩ thú y tên là Voanhiê Hà N i ñem v tr ng ñ n ñi n K S . Nh ng năm sau, h t ươm và nhân gi ng r i tr ng ñ i trà. 5 năm sau (1891) h ñã có 40.000 cây cà phê và 15 năm sau (1903), h ñã có 323.000 cây. Gi ng cây thu c ñ a này ñã làm giàu cho các anh em nhà Ghiôm và Bôren, ñưa h vào danh sách nh ng ñi n ch giàu có nh t x B c Kỳ và n i ti ng trong gi i th c dân thu c ñ a c a nư c Pháp [7, tr.479]. Tính t i năm 1900, di n tích (DT) tr ng cà phê Hà Nam ñã tăng t 750 ha (1890) lên 1805 ha (trong ñó có m t ph n di n tích L c Th y, thu c ñ n ñi n c a Guillaume và Borel). 112 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ H NỘI BBB ngB ng 1. Di n tích cây cà phê c a các ch ñ n ñi n Hà Nam trư c năm 1900 Năm Tên ch ñ n ñi n DT (ha) Đ a ñi m 1887 Guillaume; Borel 25 Hà Nam 1890 1891 Guillaume; Borel 30 Hà Nam 1893 Guillaume; Borel 1.200 L c Th y và Ph Lý 1896 Guillaume; Borel 300 Hà Nam 1896 Rour và Sohaller 250 Hà Nam T ng 1805 Ngu n: AFC, N o152 Etat statistiques des concessions agricoles des provinces du Tonkin du 1er et 2 er semester 1902, TTLT I, Hà N i. Đ n năm 1902, di n tích cà phê ti p t c ñư c m r ng (2.150 ha), chi m di n tích l n v n là ñ n c a Guillaume và Louis Borel. BBB ngB ng 2. Đ n ñi n tr ng cà phê Hà Nam năm 1902 TT Năm thành l p Tên ñi n ch DT (ha) Đ a ñi m 1 1887 Guillaume;Louis Borel 25 Vũ Xá (Hà Nam) 2 1891 Guillaume;Louis Borel 30 Vũ Xá, Lang Lương (Hà Nam) 3 1893 Guillaume; Louis Borel 80 Rư c, Vũ Xá (Hà Nam) 4 1896 Guillaume; Louis Borel 300 L c Th y, Ph Lý 5 1896 Roux và Schaller 250 C c Thôn (Hà Nam) 6 1897 Roux và Schaller 240 Bông Bông (Hà Nam) 7 1901 Laurentie 25 Thôn C c, Th y Lôi (Hà Nam) Guillaume và Louis L c Th y, Ph Lý 8 1893 1.200 Borel T ng 2.150 ha Ngu n: AFC, N o152 Etat statistiques des concessions agricoles des provinces du Tonkin du 1er et 2 er semester 1902, TTLT I, Hà N i. Như v y, t i Hà Nam, cà phê là m t trong nh ng lo i cây công nghi p ñư c nhi u ch ñ n ñi n ngư i Pháp quan tâm ñ n t s m, nh t là ñ n ñi n c a Guillaume và Borel. Ban ñ u ch có 300 g c tr ng th nghi m m t s di n tích nh t ñ nh t i K S , sau ñó Guillaume và Borel và m r ng di n tích lên ñ n 1530 ha vào năm 1896 (trong vòng 9 năm). DT này ñư c duy trì n ñ nh cho t i nh ng năm 1915 1918 (tính riêng DT cà phê Hà Nam trong nh ng năm này ñ t trung bình trên 1474 ha [2, tr.6]). TẠP CHÍ KHOA HỌC −−− SỐ 17/2017 113 S n lư ng (SL) cà phê c a B c Kỳ nói chung, Hà Nam nói riêng có tăng qua m t s năm, ñ c bi t trong năm 1905, 1906, 1907 (s li u th ng kê t nh Ninh Bình, Thái Nguyên, Phú Th , Hà Nam, Ki n An, Tuyên Quang năm 1904 1908). BBB ngB ng 3. S n lư ng cà phê c a các t nh B c Kỳ (1902 – 1908) TT Năm SL (t n) Ghi chú 1 1904 145 2 1905 178 3 1906 187 4 1907 170 5 1908 146 Nh ng năm ti p theo, SL cà phê c a Hà Nam ti p t c tăng lên. Năm 1915, SL cà phê toàn t nh ñ t 2.436 t (243,6 t n). SL l n nh t thu c v ñ n ñi n c a E.Borel. BBB ngB ng 4. S n lư ng cà phê t i các ñ n ñi n Hà Nam năm 1915 Tên ñi n ch SL (t ) GT ($) E. Borel 1.200 Sehaller 600 Mariue Borel 50 Guyet 290 Guillaume et Borel 170 E.Leconte 126 T ng 2436 800.000 Ngu n: RST, N o72588 6 Rapports économiques de Hanam 1913 1916, TTLT I, Hà N i. Chúng ta th y, giá tr (GT) c a cà phê g p nhi u l n so v i t ng GT c a m t s cây công nghi p khác ñư c tr ng Hà Nam cùng th i như: Mía, tr u, dâu, cau thu c lá, bông (năm 1915, t ng giá tr c a các lo i cây này ñ t: 24.346 ñ ng; năm 1916: 261.355 ñ ng) [2]. S m r ng và duy trì DT tr ng cà phê c a các ch ñ n ñi n ngư i Pháp Hà Nam trong m t th i gian khá dài, cùng v i s tăng lên v SL và GT ñ t ñư c so v i các lo i cây công nghi p khác, ch ng t hi u qu c a lo i cây công nghi p này khi tr ng Hà Nam. Không ch có cà phê, các cây công nghi p khác như mía, tr u, dâu, cau, thu c lá, bông cũng có s thay ñ i nh t ñ nh v DT, SL và GT. 114 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ H NỘI 1915 1916 1917 1918 Cây tr ng DT SL DT GT ($) DT GT ($) DT GT ($) SL (t ) SL (t ) SL (t ) GT ($) (ha) (t ) (ha) (ha) (ha) Mía 245 3000 15.190 23.500 70.500 470 23.500 70.500 470 23.500 70.500 470 Tr u 87 40 43 8.600 45 50 4.210 45 50 4.210 Dâu 343 409 9.091 240 28.800 240 620 12.800 240 620 12.800 Cau 100 250.000 150.000 100 250.000 115.000 100 250.000 115.000 Thu c 13 52 3.380 190 520 15.600 190 520 15.600 lá Bông 5 25 25 5 32 75 5 32 30 5 32 30 S li u trên cho th y, DT c a cây mía và thu c lá tăng lên ñáng k . Tuy nhiên, DT cây tr u, dâu, bông, cau b s t gi m ho c không tăng. Tuy DT gi m, nhưng SL l i tăng lên m t s cây tr ng như: bông, dâu, tr u. Đi u ñó ch ng t năng su t (NS) năm sau cao hơn năm trư c. Nguyên nhân có th , m t ph n nh vào s c i ti n kĩ thu t tr ng tr t, m t ph n nh vào s thu n l i hơn c a th i ti t. Khác v i Hà Nam, Nam Đ nh là t nh có ngành công nghi p s i, d t phát tri n, nhu c u v nguyên li u s n xu t cao, cho nên cây bông và dâu ñư c tr ng v i quy mô l n và ngày càng ñư c m r ng. BBB ngB ng 6. Tình hình tr ng bông, dâu Nam Đ nh năm 1916, 1918 Năm 1916 Năm 1918 Cây tr ng DT (ha) SL GT ($) DT (ha) SL GT ($) Bông 83 750 t 10.950 240 20.200 t 6.500 279.262 301.853 Dâu 317 32.586 1.152 31.088 gánh gánh Ngu n: Residence de Nam Dinh, N o003415, Statistiques de cultures de la province de Nam Dinh, 1919, TTLT I, Hà N i. Như v y, ngay trong năm 1916, DT tr ng bông và dâu Nam Đ nh ñã cao hơn ñáng k so v i Hà Nam. Hơn n a, t c ñ m r ng quy mô, tăng DT tr ng tr t khác bi t rõ r t so v i Hà Nam. T năm 1916 ñ n 1918, DT bông Nam Đ nh tăng g n 3 l n, dâu tăng g n 4 l n. Trong khi ñó, DT tr ng dâu và bông Hà Nam không tăng. Tuy nhiên, giá tr c a 2 lo i cây tr ng này l i gi m xu ng. Đi u ñó cho th y, khi m r ng DT m t cách quá nhanh, TẠP CHÍ KHOA HỌC −−− SỐ 17/2017 115 ít nhi u s nh hư ng t i ch t lư ng c a s n ph m; ñ ng th i, giá c s gi m do ngu n cung ng d i dào hơn. Cũng có th nhu c u khách quan c a th trư ng v các s n ph m này không cao (GT c a bông, dâu Hà Nam t năm 1916 – 1918 cũng gi m khá sâu, m c dù DT, SL tăng lên ho c gi nguyên – xem thêm b ng 5). 3. K T LU N Hà Nam là m t t nh có l ch s phát tri n lâu ñ i. Đ t ñai chia thành 2 vùng rõ r t: Trung du, mi n núi và ñ ng b ng; h th ng sông ngòi dày ñ c. Đ ng b ng trũng sâu, cùng v i nhi u sông ngòi, nên nơi ñây thư ng xuyên x y ra úng l t. Nông nghi p ch y u s n xu t ñư c m t v (v Chiêm). Bên c nh ñó, s ña d ng v th như ng ñã t o ñi u ki n thu n l i cho vi c phát tri n ña d ng cây tr ng, v t nuôi và hình thành m t s vùng chuyên canh cây nghi p. Sau s c l nh thành l p t nh Hà Nam c a Toàn quy n Đông Dương, th c dân Pháp nhanh chóng áp ñ t b máy cai tr lên vùng ñ t này. Ch trương, chính sách tr ng ñi m c a th c dân Pháp ñ i v i nông nghi p là vơ vét lúa g o ñ xu t kh u, cư p ño t ru ng ñ t ñ l p ñ n ñi n. Dư i tác ñ ng c a chính sách khai thác nông nghi p, kinh t nông nghi p Hà Nam nói chung, s n xu t cây công nghi p nói riêng có s bi n chuy n. Cây tr ng Hà Nam r t ña d ng. Ngoài lúa, ngô, các lo i rau màu, cây ăn qu ...cây công nghi p b t ñ u ñư c chính quy n th c dân và các nhà tư b n Pháp chú ý phát tri n, nh t là cây cà phê (xu t hi n trong th i kỳ Pháp thu c). H u như ñ n ñi n nào cũng tr ng cà phê và di n tích không ng ng ñư c m r ng, NS, SL không ng ng tăng lên trong m t th i gian dài. Đi u này ch ng t s hi u qu c a cây cà phê khi tr ng ñ a bàn t nh Hà Nam. TÀI LI U THAM KH O 1. AFC, N o152 Etat statistiques des concessions agricoles des provinces du Tonkin du 1er et 2 er semester 1902, TTLT I, Hà N i. 2. DAT, N o50 Statistique des cultures de Hanam du Service local de l’ Agriculture du Tonkin de 1915 à 1918, TTLT I, Hà N i. 3. Dauphinot G, Le Tonkin en 1909 , Imprierie D’extreme orient, Lưu tr t i Thư vi n Qu c gia. 4. RST, No72588 6 Rapports économiques de Hanam 1913 1916, TTLT I, Hà N i. 5. Residence de Nam Dinh, N 0 003415, Statistiques de cultures de la province de Nam Dinh, 1919, TTLT I, Hà N i. 6. Vi n S h c (1990), Nông dân và nông thôn Vi t Nam th i c n ñ i , t p I, Nxb Khoa h c Xã h i, Hà N i. 116 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ H NỘI 7. T nh y, HĐND, UBND t nh Hà Nam (2005), Đ a chí Hà Nam , Nxb KHXH, Hà N i. 8. T Th Thuý (1996), Đ n ñi n ngư i Pháp B c Kỳ (1884 1918) , Nxb Th gi i, Hà N i. 9. Vũ Trung (2/2010), “Ngh và xu hư ng phát tri n văn hóa làng ngh Hà Nam”, T p chí nghiên c u Đông Nam Á . THE INDUSTRIAL CROPS PLANTATION IN HA NAM PROVINCE FROM 1890 TO 1918 AbstractAbstract: In 1890, the Governor General of Indochina signed the decree on establishing Ha Nam province. French colonists soon recognized the strategic location of this area. The colonial government quickly adopted measures to exploit its resources. The key policy of the French colonialists was the plunder of rice for export and of land for plantation. Industrial trees were mostly grown in plantations, typically coffee trees. Maintained and developed for decades, coffee trees proved its effectiveness in Ha Nam. KeywordsKeywords: Production, industrial crops, Ha Nam province
File đính kèm:
- san_xuat_cay_cong_nghiep_o_tinh_ha_nam_tu_nam_1890_den_nam_1.pdf
