Phòng ngừa phạm nhân vi phạm pháp luật, nội quy trại giam góp phần đảm bảo công tác giáo dục, cải tạo phạm nhân

m thần hoặc rối loạn hành vi chiếm 0,48%5.
Cùng với đó đặc điểm tâm lý, tư tưởng 
chung của phạm nhân là luôn mặc cảm, tự ti 
nhưng pha lẫn sự ngông cuồng, thái độ bất 
hợp tác. Đặc biệt, một bộ phận không nhỏ có 
ý thức trông chờ vào sự can thiệp từ bên ngoài 
hoặc không chịu tiếp thu sự giáo dục, quản lý, 
cố ý vi phạm nội quy, quy chế của cơ sở giam 
giữ và luôn chú ý tìm sở hở, thiếu sót trong 
quản lý của cán bộ, chiến sĩ Cảnh sát THAHS 
& HTTP nhằm lợi dụng đưa vật cấm vào trại 
giam cất giấu để lựa chọn thời cơ sử dụng, trốn 
khỏi nơi giam giữ. Việc vi phạm nội quy, quy 
chế nơi giam giữ, vi phạm pháp luật, thậm chí 
phạm tội mới trong quá trình chấp hành án 
phạt tù của phạm nhân rất đa dạng về hành vi, 
tính chất, mức độ, trong đó phổ biến với một 
số loại vi phạm sau:
Phổ biến nhất là nhóm hành vi gây rối trật 
tự công cộng, đánh nhau. Qua thống kê số liệu 
hằng năm cũng cho thấy nhóm hành vi này 
thường chiếm hơn 50% số vụ, lượt phạm nhân 
vi phạm nội quy nơi giam giữ bị xử lý nhưng 
phần lớn là các vụ ít nguy hiểm. Tuy nhiên, 
một số ít vụ tính chất phức tạp, đủ yếu tố cấu 
thành tội phạm nên trại giam đã khởi tố vụ án 
hình sự, chuyển cơ quan cảnh sát điều tra để 
điều tra về hành vi phạm tội cố ý gây thương 
tích trong quá trình chấp hành án của phạm 
nhân. Ví dụ: Năm 2020, khởi tố 02 vụ, 02 phạm 
nhân về tội cố ý gây thương tích tại Trại giam 
Thủ Đức và Trại giam Xuân Nguyên6.
5  Báo cáo Tổng kết công tác trại giam, cơ sở giáo dục bắt 
buộc, trường giáo dưỡng năm 2020, Cục Cảnh sát Quản 
lý trại giam, cơ sở giáo dục, trường giáo dưỡng.
6  Báo cáo Tổng kết công tác trại giam, cơ sở giáo dục bắt 
buộc, trường giáo dưỡng năm 2018 và năm 2020, Cục 
Cảnh sát Quản lý trại giam, cơ sở giáo dục, trường 
giáo dưỡng.
PHÒNG NGỪA PHẠM NHÂN VI PHẠM PHÁP LUẬT,...
60 Khoa học Kiểm sát Số Chuyên đề 01 - 2021
Tiếp theo là nhóm hành vi của số phạm 
nhân chấp hành án về các tội xâm phạm an 
ninh quốc gia và phạm nhân là người có quốc 
tịch nước ngoài, như: Hành vi “tuyệt thực” 
bằng cách không nhận khẩu phần ăn hoặc 
nhận nhưng không ăn; có lời nói, hành vi 
thiếu tôn trọng, xúc phạm cán bộ; thông tin 
không đúng sự thật về công tác giam giữ, việc 
thực hiện chế độ, chính sách đối với phạm 
nhân cho thân nhân với mục tiêu để phát 
tán lên mạng xã hội, gửi cho các cơ quan đại 
diện ngoại giao, tổ chức quốc tế, tổ chức xã 
hội dân sự; yêu cầu gặp Đại sứ quán, Tổng 
lãnh sự quán với niềm tin nhận được sự can 
thiệp7. Những hành vi vi phạm này tuy mức 
độ vi phạm nhẹ nhưng ảnh hưởng nhiều đến 
danh dự, uy tín của cơ sở giam giữ, thậm chí 
cả ngành Công an và Nhà nước.
Ít phổ biến hơn là nhóm hành vi vi phạm về 
việc sử dụng điện thoại di động, sử dụng rượu 
bia, đánh bạc, mang vật cấm vào nơi giam. 
Cụ thể: Năm 2018, nhóm các hành vi trên chỉ 
chiếm 15,09% tổng số lượt phạm nhân vi phạm 
nội quy bị xử lý; năm 2019 chiếm 27,60% và 
năm 2020 chiếm 26,13%8.
2. Công tác quản lý, đấu tranh ngăn chặn 
hành vi vi phạm nội quy, vi phạm pháp luật, 
phạm tội do phạm nhân thực hiện
Trước yêu cầu của công tác quản lý nói 
chung, tình hình phạm tội, vi phạm pháp luật, 
nội quy nơi giam của phạm nhân nói riêng, tập 
thể lãnh đạo trại giam, quản giáo, cán bộ, chiến 
sĩ lực lượng Cảnh sát THAHS & HTTP luôn 
có ý thức trách nhiệm trong thực hiện nhiệm 
vụ được giao, tăng cường công tác tuần tra, 
canh gác để kịp thời phát hiện, ngăn chặn các 
hành vi vi phạm. Đặc biệt, trong những năm 
7  Năm 2020, có 09 phạm nhân với 12 lượt không nhận 
khẩu phần ăn do trại giam cấp theo quy định, đã xử 
lý kỷ luật 09 lượt phạm nhân về hành vi xúc phạm, 
không chấp hành mệnh lệnh của cán bộ - Báo cáo Tổng 
kết công tác trại giam, cơ sở giáo dục bắt buộc, trường giáo 
dưỡng năm 2020, Cục Cảnh sát Quản lý trại giam, cơ 
sở giáo dục, trường giáo dưỡng.
8  Báo cáo Tổng kết công tác trại giam, cơ sở giáo dục bắt 
buộc, trường giáo dưỡng năm 2018, năm 2019 và năm 
2020, Cục Cảnh sát Quản lý trại giam, cơ sở giáo dục, 
trường giáo dưỡng.
gần đây, thực hiện chỉ đạo của lãnh đạo Bộ, 
các trại giam đã đẩy mạnh công tác nghiệp vụ 
cơ bản để nắm tình hình, phân hóa đối tượng, 
chủ động đấu tranh phòng, chống các vụ trốn 
trại, phạm tội mới, vi phạm nội quy của phạm 
nhân và phục vụ công tác đấu tranh mở rộng 
án, phòng, chống tội phạm bên ngoài xã hội. 
Chỉ tính giai đoạn từ năm 2018 – 2020, trung 
bình hằng năm lực lượng Cảnh sát THAHS & 
HTTP quản lý, sử dụng 12.948 cộng tác viên 
bí mật; qua đó đã thu nhận hàng ngàn thông 
tin có giá trị, trực tiếp giúp phát hiện và ngăn 
chặn kịp thời 1.941 vụ, 2.733 lượt phạm nhân 
vi phạm nội quy, phạm tội9. Điển hình như 
năm 2020, qua nguồn tin thu được từ cộng tác 
viên bí mật đã giúp Trại giam Thủ Đức kịp 
thời ngăn chặn âm mưu trốn trại của phạm 
nhân Chen Zhi H, quốc tịch Trung Quốc. 
Bên cạnh đó, trong thời đại 4.0 hiện nay, 
các trại giam cũng chú trọng việc nghiên 
cứu, ứng dụng khoa học kỹ thuật để nâng 
cao hiệu quả công tác quản lý, giám sát 
phạm nhân, bảo vệ trại giam. Từ các nguồn 
kinh phí khác nhau, các trại giam đã chú 
trọng đầu tư, lắp đặt hệ thống camera giám 
sát công khai, thiết bị dò tìm kim loại cầm 
tay, thiết bị kiểm tra quà thăm nuôi. Đây là 
những thiết bị hỗ trợ, phục vụ trực tiếp và 
thường xuyên cho công tác quản lý, giám sát 
phạm nhân để hạn chế tối đa tình trạng các 
đối tượng lợi dụng vi phạm. 
Tuy nhiên, thực tiễn tình hình cũng cho 
thấy công tác quản lý, phòng, chống tội phạm 
vi phạm pháp luật, nội quy trại giam của phạm 
nhân đang chấp hành án vẫn còn những tồn 
tại, hạn chế nhất định dẫn tới các đối tượng 
lợi dụng vi phạm, như: Công tác canh gác, 
dẫn giải phạm nhân đi khám, điều trị tại cơ 
sở y tế, bệnh viện ngoài trại giam, đi lao động 
vẫn còn thiếu chặt chẽ, không đủ điều kiện 
giám sát, bao quát hết mọi hành động của 
phạm nhân; công tác tuần tra, giám sát, vũ 
trang bảo vệ trại giam trong một số thời điểm, 
nhất là những đêm trời mưa, rét được thực 
9  Báo cáo Tổng kết công tác trại giam, cơ sở giáo dục bắt 
buộc, trường giáo dưỡng năm 2018, năm 2019 và năm 
2020, Cục Cảnh sát Quản lý trại giam, cơ sở giáo dục, 
trường giáo dưỡng.
NGUYỄN MẬU HIẾU
61Số Chuyên đề 01 - 2021 Khoa học Kiểm sát
hiện chưa nghiêm túc Những tồn tại, hạn 
chế này xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác 
nhau, cơ bản là: 
- Tình hình tội phạm, tệ nạn diễn biến ngày 
càng phức tạp, đối tượng phạm tội, người sử 
dụng ma túy ngày càng trẻ hóa, manh động 
nên nguồn “cung” cho các trại giam cũng đa 
dạng, mang tính chất nguy hiểm; 
- Đặc điểm các trại giam phần lớn đóng ở 
vùng rừng núi, hoang vắng, điều kiện khí hậu 
khắc nghiệt nên ảnh hưởng đến công tác quản 
lý, tuần tra canh giác, giám sát của lực lượng 
Cảnh sát THAHS & HTTP; 
- Cơ sở vật chất, trang thiết bị phương tiện 
nghiệp vụ phục vụ công tác quản lý, giám sát, 
giam giữ phạm nhân đã được cải thiện nhiều 
nhưng vẫn chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn10; 
- Một số đơn vị, lãnh đạo, chỉ huy chưa sâu 
sát, gương mẫu, thiếu kiểm tra, đôn đốc; một 
số cán bộ, chiến sĩ có biểu hiện làm việc cầm 
chừng, trách nhiệm chưa cao, có biểu hiện và 
hành vi suy thoái đạo đức dẫn đến tình trạng 
sơ hở, thiếu sót trong thực hiện nhiệm vụ, vi 
phạm kỷ luật, thậm chí buông lỏng để phạm 
nhân vi phạm nội quy của trại giam như sử 
dụng rượu bia, ma túy, điện thoại di động
3. Một số giải pháp phòng ngừa phạm 
nhân vi phạm nội quy, vi phạm pháp luật, 
phạm tội trong trại giam
Thời gian tới, dự báo tình hình tội phạm sẽ 
tiếp tục có những diễn biến phức tạp, phương 
thức, thủ đoạn tinh vi hơn, tăng cường sử 
dụng công nghệ cao để phạm tội và che giấu 
tội phạm. Tội phạm có xu hướng hoạt động 
theo tổ chức, hoạt động liên tỉnh, xuyên quốc 
gia, có sự cấu kết chặt chẽ giữa đối tượng trong 
và ngoài nước, gia tăng người nước ngoài 
phạm tội ở Việt Nam, cùng với sự hoạt 
động của các tổ chức xã hội dân sự, hội, đoàn 
theo các cam kết trong các Hiệp định thương 
mại thế hệ mới. Những yếu tố này sẽ gây áp 
10  Diện tích sàn nằm đủ điều kiện giam giữ trung 
bình đạt 1,76m2/phạm nhân; mới có 54 trại giam 
được trang bị camera giám sát tại 126 phân trại - Báo 
cáo Tổng kết công tác trại giam, cơ sở giáo dục bắt buộc, 
trường giáo dưỡng năm 2020, Cục Cảnh sát Quản lý 
trại giam, cơ sở giáo dục, trường giáo dưỡng.
lực trực tiếp và ảnh hưởng đến hiệu quả công 
tác quản lý, giáo dục và cải tạo phạm nhân, 
nhất là tình trạng phạm nhân trông chờ, cố ý 
vi phạm nội quy, vi phạm pháp luật, phạm 
tội mới trong trại giam sẽ có những diễn biến 
mới. Để chủ động phòng, chống tội phạm vi 
phạm pháp luật, nội quy trong công tác quản 
lý phạm nhân thời gian tới, lực lượng Cảnh 
sát THAHS & HTTP cần thực hiện đồng bộ 
các giải pháp sau:
Thứ nhất, các cấp lãnh đạo cần chú trọng, 
thực hiện tốt công tác giáo dục chính trị, đạo 
đức, giáo dục nghiệp vụ cho cán bộ, chiến sĩ. 
Các cấp lãnh đạo trại giam cần nhận thức rõ vị 
trí, vai trò của công tác quản lý, giáo dục, cải tạo 
phạm nhân trong việc đảm bảo tính nghiêm 
minh của pháp luật và tính nhân đạo, tôn trọng 
quyền con người của Đảng, Nhà nước ta. Mặt 
khác, thực tiễn cũng đã cho thấy nhiều vụ vi 
phạm nội quy, vi phạm pháp luật, phạm tội 
của phạm nhân xuất phát từ việc thiếu ý thức 
trách nhiệm, xuống cấp đạo đức của cán bộ, 
chiến sĩ Cảnh sát THAHS & HTTP. Do đó, yêu 
cầu công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo 
đức cho cán bộ, chiến sĩ là cấp thiết. Trên cơ 
sở chương trình công tác hằng năm, sinh hoạt 
định kỳ, lãnh đạo các trại giam cần chủ động 
xây dựng, ban hành kế hoạch giáo dục chính 
trị, đạo đức để nâng cao bản lĩnh chính trị, tinh 
thần trách nhiệm cho cán bộ, chiến sĩ nhằm 
vượt khó, nâng cao hiệu quả công tác quản lý, 
giáo dục phạm nhân. 
Bên cạnh đó, việc thực hiện các kế hoạch 
giáo dục chính trị, đạo đức, lãnh đạo, chỉ huy 
các trại giam phải kịp thời, nghiêm túc làm rõ 
trách nhiệm của cán bộ, chiến sĩ, lãnh đạo trực 
tiếp trong việc để xảy ra các vi phạm nội quy, 
vi phạm pháp luật, phạm tội mới của phạm 
nhân trong quá trình chấp hành án. Từ đó, có 
biện pháp khắc phục cũng như có hình thức xử 
lý kỷ luật phù hợp, đảm bảo tính nghiêm minh 
của pháp luật và chấn chỉnh, giáo dục cán bộ, 
chiến sĩ phải ý thức, trách nhiệm hơn khi thực 
hiện nhiệm vụ được phân công nhằm đảm bảo 
an toàn trại giam.
Đặc biệt, với đặc thù cán bộ, chiến sĩ của 
các trại giam có tuổi đời trẻ, trình độ chuyên 
môn nghiệp vụ còn hạn chế nên lãnh đạo, chỉ 
huy cần tạo điều kiện cho cán bộ, chiến sĩ tham 
PHÒNG NGỪA PHẠM NHÂN VI PHẠM PHÁP LUẬT,...
62 Khoa học Kiểm sát Số Chuyên đề 01 - 2021
gia các lớp tập huấn, bồi dưỡng, đào tạo ở các 
trường CAND để nâng cao trình độ nghiệp vụ, 
kỹ năng nghề nghiệp.
Thứ hai, các trại giam cần chú trọng và 
thường xuyên đổi mới nội dung, phương pháp 
giáo dục pháp luật, đạo đức công dân và đào 
tạo nghề cho phạm nhân. Những nội dung giáo 
dục cho phạm nhân phải hết sức ngắn gọn và 
phù hợp với đặc điểm của phạm nhân, trong 
đó ưu tiên giáo dục, đào tạo nghề và các hoạt 
động văn hóa, văn nghệ, đạo đức để phạm 
nhân cảm nhận được giá trị của việc làm, cuộc 
sống. Để công tác giáo dục có hiệu quả, cán bộ, 
chiến sĩ lực lượng Cảnh sát THAHS & HTTP 
phải thực sự là tấm gương để trao niềm tin cho 
phạm nhân, giúp họ giảm bớt sự tự ti, mặc cảm 
và từng bước thay đổi về nhận thức, có ý thức 
và hành vi chuẩn mực trong chấp hành các 
quy định của trại giam. 
Thứ ba, các trại giam phải thực hiện nghiêm 
các quy định của pháp luật, quy trình công 
tác về chế độ quản lý, giám sát đối với phạm 
nhân. Trước khi tiếp nhận, cho phạm nhân vào 
nơi giam, nhận đồ tiếp tế từ gia đình phải tiến 
hành kiểm tra kỹ hồ sơ, thân thể, đồ vật mang 
theo để kịp thời phát hiện các đối tượng cố ý 
đưa vật cấm vào khu vực giam. Thường xuyên 
kiểm tra, giám sát, lục soát khu vực, buồng 
giam và nơi lao động để phát hiện các vật cấm 
mà phạm nhân cất giấu. Các trại giam phải 
thực hiện nghiêm túc chế độ tuần tra, canh 
gác, bảo vệ, nhất là trong các trường hợp đưa 
phạm nhân đi khám, chữa bệnh ở các cơ sở y tế 
ngoài trại, đưa phạm nhân đi lao động để hạn 
chế đối tượng lợi dụng trốn hoặc liên kết với 
đối tượng ở ngoài xã hội để trốn. Đặc biệt, cần 
tiếp tục đẩy mạnh công tác nghiệp vụ cơ bản 
để nắm tình hình, thu thập các thông tin, tài 
liệu về tư tưởng, âm mưu của các phạm nhân 
nhằm phân hóa trong quản lý, áp dụng các 
biện pháp nghiệp vụ, chủ động phòng ngừa, 
ngăn chặn các vụ vi phạm nội quy, vi phạm 
pháp luật, phạm tội trong trại giam.
Thứ tư, đẩy mạnh việc đầu tư, xây dựng 
trại giam và mua sắm, trang bị các phương tiện 
kỹ thuật, vũ khí, công cụ hỗ trợ cần thiết phục 
vụ công tác quản lý, giám sát phạm nhân. Các 
đơn vị chức năng của Cục Cảnh sát Quản lý 
trại giam, cơ sở giáo dục, trường giáo dưỡng 
cần phối hợp chặt chẽ với các Cục có liên quan 
để hoàn thiện các thủ tục cần thiết, thường 
xuyên trao đổi với các bộ, ngành có liên quan 
nhằm tham mưu Thủ tướng Chính phủ sớm 
phê duyệt, đưa vào thực hiện Dự án tổng thể 
xây dựng các trại giam, trường giáo dưỡng, 
nhà tạm giữ giai đoạn 2021 – 2025 và Dự án 
trang bị phương tiện, kỹ thuật nghiệp vụ, công 
cụ hỗ trợ cho các trại giam, trường giáo dưỡng, 
nhà tạm giữ giai đoạn 2021 – 2025. Đây là các 
dự án đầu tư lâu dài nhằm đảm bảo quy định 
của pháp luật về công tác thi hành án phạt tù.
Các trại giam cần tham mưu lãnh đạo 
Bộ trong phê duyệt, trang bị công cụ hỗ trợ, 
phương tiện kỹ thuật theo kế hoạch thường 
xuyên để đảm bảo cán bộ, chiến sĩ có đầy đủ 
vũ khí, công cụ hỗ trợ phục vụ công tác tuần 
tra, canh gác, bảo vệ. Về lâu dài, khi các dự 
án được phê duyệt thực hiện cũng như từ các 
nguồn kinh phí khác, cần ưu tiên đầu tư các loại 
phương tiện kỹ thuật hiện đại như: Hệ thống 
camera giám sát toàn bộ khu vực nơi giam, hệ 
thống báo động các hành vi đục, phá buồng 
giam, thiết bị soi chiếu hàng hóa, đồ tiếp tế 
để kịp thời phát hiện âm mưu, các hành vi cố 
ý vi phạm nội quy, vi phạm pháp luật, phạm 
tội của phạm nhân, cũng như phục vụ các hoạt 
động tố tụng hình sự theo quy định của Bộ luật 
tố tụng hình sự năm 2015./.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Thông tư số 58/2011/TT-BCA ngày 
9/8/2011 của Bộ trưởng Bộ Công an quy định về 
đồ vật cấm đưa vào trại giam và việc thu giữ, xử 
lý đồ vật cấm;
2. Chỉ thị số 17/CT-BCA-C81 ngày 26/12/2014 
của Bộ trưởng Bộ Công an về tăng cường công tác 
quản lý giam, giữ người bị tạm giữ, tạm giam và 
phạm nhân trong tình hình mới;
3. Thông tư số 07/2018/TT-BCA ngày 
12/02/2018 của Bộ trưởng Bộ Công an Quy định 
việc phạm nhân gặp thân nhân; nhận, gửi thư; 
nhận tiền, đồ vật và liên lạc điện thoại với thân 
nhân;
4. Báo cáo Tổng kết công tác trại giam, cơ sở 
giáo dục bắt buộc, trường giáo dưỡng hàng năm từ 
năm 2016 đến năm 2020, Cục Cảnh sát Quản lý trại 
giam, cơ sở giáo dục, trường giáo dưỡng;
5. Luật Thi hành án hình sự năm 2019.