Phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đối với giới trẻ

n Tobacco nhất” cho những người bỏ thuốc hoặc chết vì
(BAT), Philip Morris International (PMI), bệnh liên quan đến thuốc lá3. 
Imperial, Japan Tobacco International (JTI). Năm 2014, báo cáo của Tổng hội Y khoa
 Tại Việt Nam, đến khoảng năm 2015, Hoa kỳ (Surgeon General Report) đã nhấn
các sản phẩm thuốc lá mới cũng bắt đầu du mạnh chiến lược marketing của ngành công
nhập qua đường xách tay từ nước ngoài nghiệp thuốc lá tới giới trẻ và cách mà ngành
mang về hoặc được nhập lậu nhưng cũng công nghiệp này duy trì các sản phẩm thuốc
1 Kennedy RD, et al. Global approaches to regulating electronic cigarettes. Tob Control 2017; 26:440–445.
2 Bialous SA, Glantz SA Heated tobacco products: another tobacco industry global strategy to slow progress
 in tobacco control Tobacco Control 2018;27:s111-s117.
3 Campaign for Tobacco Free Kids. “Still Seeking Replacements: How Big Tobacco Targets Kids Today”.
 Available at: https://www.tobaccofreekids.org/microsites/replacements/assets/2015_03_17_
 marketing_report.pdf.
 NGHIÊN CỨU 57
 Số 21 (421) - T11/2020 LẬP PHÁP
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
lá: “ nguyên nhân sâu xa của dịch bệnh ngừa bệnh dịch Hoa Kỳ (CDC) công bố vào
hút thuốc đã được thể hiện rõ: ngành công ngày 21/08/2020 cho thấy, việc sử dụng
nghiệp thuốc lá tích cực tiếp thị và quảng bá thuốc lá điện tử của thanh thiếu niên đã tăng
các sản phẩm gây chết người và gây nghiện, vọt từ 13.2% năm 2017 lên 32.7% năm
và không ngừng chiêu mộ thanh thiếu niên 2019. Một điều đáng báo động là gần một
và những người trẻ để trở thành người tiêu phần ba thanh niên sử dụng thuốc lá điện tử
dùng mới của các sản phẩm này”4. cho biết họ thường xuyên sử dụng (ít nhất 20
 Việc ra đời các sản phẩm thuốc lá thế hệ ngày mỗi tháng). Đây là dấu hiệu của việc
mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung bị nghiện nặng. Gần 11% học sinh trung học
nóng, được ngành công nghiệp thuốc lá sử dụng thuốc lá điện tử ít nhất 20 ngày một
quảng bá là một giải pháp thay thế cho người tháng, chỉ ít hơn 2% so với thuốc lá truyền
hút thuốc và không nhằm vào giới trẻ. Tuy thống6. Tại Canada, thuốc lá điện tử trước
nhiên, bằng chứng thực tế cho thấy, các sản đây đã bị cấm nhưng khi luật thay đổi cho
phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nhắm phép bán vào năm 2018, cho phép tiếp thị
đến một lượng lớn khách hàng mới (chưa hạn chế thì hậu quả là tỷ lệ hút tăng nhanh:
từng hút thuốc) bao gồm phụ nữ và trẻ em. trong 2 năm 2018 - 2019, việc sử dụng thuốc
Theo báo cáo của chính doanh nghiệp thuốc lá thế hệ mới trong thanh thiếu niên đã tăng
lá BAT (British American Tobacco), trong số gấp đôi. Các nước quy định quản lý thuốc lá
các đối tượng sử dụng thuốc lá điện tử, 58% điện tử, thuốc lá nung nóng như sản phẩm
là người hút mới (chưa hút thuốc lá truyền thuốc lá thông thường cho thấy tỷ lệ sử dụng
thống), 42% là người mua để hút thay thế gia tăng rất cao: Romania: 6,7% năm 2013
hoặc hút đồng thời với thuốc lá truyền thống; lên 8,2% năm 2017; Georgia: 5,7% năm
đối với thuốc lá nung nóng, tỷ lệ là 11% 2014 lên 13,2% năm 2017; Italy: 8,4% năm
người hút mới mua thuốc lá nung nóng5. 2014 lên 17,5% năm 2018 (GYTS, 2018)7.
 Kinh nghiệm ở một số quốc gia sau khi Năm 2018, Tổng hội Y khoa Hoa Kỳ đã
cho phép mua bán thuốc lá điện tử và thuốc đưa ra khuyến cáo về việc sử dụng thuốc lá
lá nung nóng cho thấy, tỷ lệ người sử dụng điện tử trong giới trẻ, nhấn mạnh “các giải
gia tăng nhanh, đặc biệt là ở thanh thiếu pháp tích cực để bảo vệ trẻ em khỏi những
niên. Ở Mỹ, theo kết quả của nghiên cứu sản phẩm cực kỳ nguy hiểm này mà có nguy
hành vi nguy cơ của giới trẻ mới nhất vào cơ phơi nhiễm cả một thế hệ thanh niên với
năm 2019 do Trung tâm kiểm soát và phòng nicotine”8.
4 Campaign for Tobacco Free Kids, “Tobacco Company Marketing to Kids.,” [Online]. Available:
 https://www.tobaccofreekids.org/assets/factsheets/0008.pdf.
5 STOP. “Addiction at any cost: Philip Morris International Uncovered”. Available at:
 https://exposetobacco.org/wp-content/uploads/STOP_Report_Addiction-At-Any-Cost.pdf.
6 U.S. Food and Drug, “FDA News Release (online). Trump Administration Combating Epidemic of Youth
 E-Cigarette Use with Plan to Clear Market of Unauthorized, Non-Tobacco-Flavored E-Cigarette Products,”
 [Online]. Available: https://bit.ly/2ZfOGo9
7 WHO. Global Youth Tobacco Survey (GYTS), 2017, 2018.
8 Campaign for Tobacco Free Kids, “Tobacco Company Marketing to Kids.,” [Online]. Available:
 https://www.tobaccofreekids.org/assets/factsheets/0008.pdf.
58 NGHIÊN CỨU
 LẬP PHÁP Số 21 (421) - T11/2020
 KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
3. Các chiêu thức quảng cáo, tiếp thị “Mình coi các quảng cáo các sản phẩm
thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng nhắm mới, các thứ về các loại hương vị thì mình
tới giới trẻ cũng thấy tò mò về mua, về dùng thử mình
 Các nhà sản xuất thuốc lá điện tử, thuốc lại thích sau đấy mình dùng nhiều hơn”
lá nung nóng đã sử dụng nhiều cách thức (Nam, 22 tuổi).
khác nhau để thu hút thanh thiếu niên sử “Vì nó có các vị khác nhau nên là nó có
dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng thể thoải mái lựa chọn và có những vị rất quen
thông qua hương vị hấp dẫn, thiết kế sản thuộc như cocacola, 7-up, trà sữa. Thứ hai
phẩm bắt mắt, thời trang, theo xu hướng là nó mang lại cho mình cảm giác kiểu cái hơi
công nghệ, quảng bá trên mạng xã hội của lúc tỏa khói ra thì rất là mát, thơm đó là
giới trẻ và giữ khách hàng bằng các sản những cái lý do mà em ấn tượng trong lúc em
phẩm có hàm lượng nicotine cao. mới biết đến” (Nam, 21 tuổi).
 - Hương vị hấp dẫn “Vị bánh trứng là một trong những loại
 Tính đến năm 2017, các nhà nghiên cứu bạn em giới thiệu cho em. Em tò mò tại sao
đã xác định được hơn 15.500 hương vị thuốc lại là bánh trứng thì đúng là nó có vị bánh
lá điện tử có sẵn trực tuyến. Một nghiên cứu trứng thật nó hút như kiểu mình đang ăn cái
về hương vị thuốc lá điện tử cho thấy, trong bánh trứng ấy vào. Cái thứ hai là chanh
số hơn 400 nhãn hiệu có sẵn trong năm 2014 tuyết, nó kiểu đúng thực sự là gọi một cốc
ở Mỹ, 84% cung cấp hương vị trái cây và chanh tuyết ra rồi từ ấy vì em hút xong ngày
80% cung cấp hương vị kẹo và món tráng đầu tiên cái lọ ấy là em bị đau họng luôn vì
miệng. Bên cạnh đó, hàng ngàn cửa hàng lạnh quá. Mặc dù là đun nóng nhưng trong
thuốc lá điện tử mở cửa cho phép người tiêu đấy lại có một lọ kích, nó hoàn toàn có thể
dùng được dùng thử và mua dung dịch thuốc làm cho lạnh hơn nữa được bằng việc là nó
lá điện tử, bao gồm cả sự kết hợp của các có một cái lọ kích lạnh, sau khi mua cái lọ
hương vị được lựa chọn bởi người dùng9. tinh dầu thường về chị đổ một cái lọ kích
 Ở Việt Nam, một khảo sát nhanh thanh lạnh vào thì cái tinh dầu của chị sẽ lạnh hơn”
thiếu niên sử dụng thuốc lá điện tử ở Hà Nội (Nam, 21 tuổi).
và Thành phố Hồ Chí Minh do tổ chức - Thiết kế sản phẩm ấn tượng để tạo
HealthBridge và Hội Y tế công công Việt trào lưu và phong cách hướng đến giới trẻ 
Nam thực hiện vào tháng 7/202010 cho thấy, Các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá
hương vị là một trong những yếu tố thúc đẩy nung nóng được chế tạo đa dạng từ màu sắc
thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá điện tử. đến hình dạng, thiết kế ấn tượng, kết hợp
Một số ý kiến được ghi nhận của thanh thiếu nhiều tính năng sử dụng tiện lợi để hấp dẫn
niên bao gồm: giới trẻ.
 “Có hai yếu tố (thúc đẩy sử dụng). Đầu Kết quả khảo sát nhanh ở Việt Nam cho
tiên là về mặt hương vị, nó có rất nhiều thấy10, các bạn trẻ bị hấp dẫn bởi thiết kế,
hương vị. Mình rất là thích....” (Nam, 21 trào lưu sử dụng và tính tiện dụng của các
tuổi). sản phẩm thuốc lá điện tử:
9 Campaign for Tobacco Free Kids, “Electronic Cigarettes and Youth,” [Online]. Available:
 https://www.tobaccofreekids.org/assets/factsheets/0382.pdf.
10 HealthBridge, Hội Y tế công cộng Việt Nam. Kết quả khảo sát định tính về sử dụng thuốc lá điện tử ở
 thanh thiếu niên tại Hà Nội, 07/2020.
 NGHIÊN CỨU 59
 Số 21 (421) - T11/2020 LẬP PHÁP
KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
 “Em thấy thứ nhất là nó tiện hơn thuốc thuốc lá đa quốc gia lớn như Philip Morris
lá. Thứ hai là em thấy nhiều kiểu dáng, mẫu International, British American Tobacco,
mã đẹp. Trông nó rất là kiểu ăn chơi” (Nữ, Japan Tobacco International và Imperial
21 tuổi). Brands11.
 “Theo em thấy thì biểu diễn trên Một nghiên cứu khác với nhãn hiệu
YouTube, nhìn rất là đẹp, rất là bắt mắt. Qua thuốc lá điện tử JUUL đã cho thấy, để ra mắt
những cái video đấy mình lại học, học các sản phẩm vào năm 2015, nhà sản xuất này
cái skill đấy. Mình làm theo, biểu diễn theo” đã chi hơn 1 triệu đô la để tiếp thị sản phẩm
(Nam, 21 tuổi). trên internet. Thương hiệu này đã trả tiền cho
 “Ấn tượng thì tất nhiên là chắc chắn là các chiến dịch trên Twitter, Instagram và
về mặt hình ảnh rồi. Tại vì mình nói cái thiết YouTube để quảng bá hình ảnh và quảng cáo
kế của họ, thiết kế của sản phẩm đó rất bắt do công ty tài trợ có liên quan đến JUUL với
mắt, nhiều khi mình cũng mua chỉ là để sưu sự mát mẻ, vui vẻ, thư giãn, tự do và hấp dẫn
tập các thứ thôi” (Nam, 22 tuổi). giới tính12.
 - Sử dụng mạng xã hội và tài trợ cho Ở Việt Nam, thuốc lá điện tử và thuốc lá
người nổi tiếng và có ảnh hưởng trên nung nóng đang được quảng cáo khá phổ
mạng xã hội biến trên mạng xã hội. Theo một báo cáo rà
 Các thương hiệu thuốc lá điện tử mới soát tin tức về thuốc lá và phòng chống tác
gần đây hầu như phụ thuộc rất nhiều vào hại thuốc lá trên các kênh truyền thông
phương tiện truyền thông mạng xã hội để internet tại Việt Nam (báo điện tử, trang
tiếp thị và quảng bá sản phẩm. thông tin điện tử, Blog, Diễn đàn (forum),
 Một cuộc điều tra kéo dài hai năm của mạng xã hội Facebook, Youtube) cho thấy:
Chiến dịch Vì trẻ em không thuốc lá trong vòng 3 tháng (07/2019-09/2019) có tới
(Campaign for Tobacco Free Kids) đã cho 61.760 tin, bài đăng liên quan đến thuốc lá
thấy, các công ty thuốc lá sử dụng mạng xã điện tử; trong đó 99% tin bài được đăng trên
hội để chạy các chiến dịch truyền thông và mạng xã hội Facebook; nội dung thông tin
quảng bá sản phẩm thông qua việc trả tiền chủ yếu là mua bán, quảng cáo, review kinh
cho những người có ảnh hưởng trên mạng xã nghiệm sử dụng13.
hội – những người nổi tiếng với lượng người - Tài trợ cho các lễ hội, sự kiện thể
theo dõi trực tuyến lớn – để đăng tải hình thao, âm nhạc
ảnh về sản phẩm thuốc lá và hành vi hút Vào năm 2013, nhãn hiệu thuốc lá điện
thuốc như một phần của chiến lược tiếp thị tử BlueCigs® đã tài trợ cho Lễ hội âm nhạc
được ghi nhận ở hơn 40 quốc gia. Cuộc điều Sasquatch ở Washington, nơi có phòng chờ
tra đã ghi lại hơn 100 chiến dịch truyền hơi nước với sự xuất hiện bất ngờ của các
thông trên mạng xã hội của các công ty nghệ sĩ hàng đầu, bố trí trạm sạc thiết bị
11 Campaign for Tobacco Free Kids, “New Investigation Exposes How Tobacco Companies Market Cigarettes
 on Social Media in the U.S. and Around the World,” [Online]. Available:
 https://www.tobaccofreekids.org/press-releases/2018_08_27_ftc.
12 Truth Initiative, “4 marketing tactics e-cigarette companies use to target youth,” [Online]. Available:
 https://truthinitiative.org/research-resources/tobacco-industry-marketing/4-marketing-tactics-e-cigarette-
 companies-use-target.
13 Fermion, “Báo cáo phân tích tổng hợp về phòng chống tác hại thuốc lá tại Việt Nam, giai đoạn 01/07/2019-
 30/09/2019”.
60 NGHIÊN CỨU
 LẬP PHÁP Số 21 (421) - T11/2020
 KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
thuốc lá điện tử, gian hàng ảnh truyền thông triệu người mỗi năm. Tuy nhiên, ngành công
tương tác mạng xã hội và các mẫu thuốc lá nghiệp thuốc lá tiếp tục chiến lược duy trì
điện tử blueCigs. Gần đây hơn, JUUL đã tài nhu cầu cho các sản phẩm của mình trên thị
trợ cho một chương trình âm nhạc đỉnh cao trường bằng cách ra đời các sản phẩm mới
tại Liên hoan phim Sundance 2018 ở Utah14. như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và
 Philip Morris International (PMI) và nhắm tới giới trẻ để tạo ra một thế hệ hút
British America Tobacco (BAT) đã tài trợ thuốc lá mới nhằm mục tiêu duy trì việc sử
cho các đội đua tham dự giải đua xe công dụng thuốc lá và gia tăng lợi nhuận.
thức 1 (F1) để quảng bá slogan của nhãn Các tập đoàn công nghiệp thuốc lá trên
hiệu với chiêu bài thúc đẩy các sáng kiến thế giới đã không ngừng đầu tư cho việc
mới không khói thuốc trên xe và trang phục nghiên cứu kỹ lưỡng, từ việc thiết kế sản
đội đua. Cụ thể, Philip Morris International phẩm hấp dẫn giới trẻ cho đến các chiến dịch
(PMI) tài trợ cho đội đua F1 của hãng Ferrari quảng cáo, tiếp thị tinh vi nhắm tới giới trẻ.
để quảng bá slogan “Mission Winnow”; và Tổ chức Y tế thế giới đã đưa ra khuyến
British America Tobacco (BAT) tài trợ đội cáo về việc bảo vệ giới trẻ khỏi ảnh hưởng
đua F1 của hãng McLaren để quảng bá “A của việc quảng cáo và sử dụng các sản phẩm
Better Tomorrow” cho thuốc lá điện tử và thuốc lá bao gồm thuốc lá điện tử, thuốc lá
thuốc lá nung nóng. Tại Việt Nam, hai thông nung nóng và kêu gọi các quốc gia cần có
điệp quảng cáo này cũng được gắn lên các hành động kịp thời để giúp thế hệ trẻ không
đội đua và xe đua và được quảng cáo trên bị lừa dối và lôi kéo bởi các chiến lược của
trang fanpageVietnam Grand Prix vào ngành công nghiệp thuốc lá, xây dựng một
2/2020 để chuẩn bị cho giải đua tại Việt thế hệ trẻ khỏe mạnh.
Nam15, 16. Trong những năm gần đây, các sản
 phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng
 Các cách thức khác
 cũng đã du nhập vào Việt Nam. Mặc dù tỷ
 Các phương pháp quảng cáo, tiếp thị
 lệ sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung
thuốc lá truyền thống cũng được áp dụng với nóng còn thấp nhưng đang có xu hướng gia
thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng bao gồm tăng sử dụng trong giới trẻ, cùng với sự gia
trưng bày điểm bán hấp dẫn, giảm giá sản tăng thông tin/phơi nhiễm với quảng cáo,
phẩm, quà tặng hấp dẫn, bán hàng trên các khuyến mại và bán các sản phẩm thuốc lá
nền tảng mua bán trực tuyến để tăng khả mới trên internet, đặc biệt là trên các mạng
năng tiếp cận và tiếp thị gián tiếp các sản xã hội phổ biến của giới trẻ. Chính vì vậy,
phẩm thuốc lá trong các tác phẩm điện ảnh, Bộ Y tế đang đề xuất Chính phủ không nên
chương trình truyền hình. cho phép thí điểm sản xuất, quảng cáo, phân
4. Kết luận và khuyến nghị phối các sản phẩm này và tăng cường các
 Sử dụng thuốc lá đã và đang là một giải pháp xử lý vi phạm quảng cáo, tiếp thị,
trong những mối đe dọa sức khỏe cộng đồng buôn bán trái phép các sản phẩm thuốc lá
lớn nhất trên thế giới. Nó giết chết hơn 8 mới hiện nay n
14 Truth Initiative, “4 marketing tactics e-cigarette companies use to target youth,” [Online]. Available:
 https://truthinitiative.org/research-resources/tobacco-industry-marketing/4-marketing-tactics-e-cigarette-
 companies-use-target.
15 “Vietnam Grand Prix,” [Fanpage]. Available: https://bit.ly/2YEomEX.
16 Ngày 16/10/2020, UBND Thành phố Hà Nội, Công ty TNHH Hiệp hội Thể thao xe động cơ và Công ty
 TNHH Việt Nam Grand Prix chính thức thông báo hủy chặng đua xe Công thức 1 tại Việt Nam năm
 2020 do dịch COVID-19 vẫn diễn biến phức tạp trên toàn thế giới.
 NGHIÊN CỨU 61
 Số 21 (421) - T11/2020 LẬP PHÁP