Phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên trường Đại học Cần Thơ

ng giải quyết vấn đề giữa các năm học là như nhau.
 * Hiệu quả của việc giải quyết vấn đề của sinh viên
 Kiểm định (ANOVA) cho thấy, với mức ý nghĩa (sig. = 0,001), có thể khẳng định có sự khác
biệt có ý nghĩa về điểm số trung bình giữa 4 năm học. Bảng thống kê mô tả cho thấy điểm số trung
bình tăng dần khi năm học tăng. Kết quả kiểm định t từng cặp giữa 4 năm học cho thấy chỉ có sự
khác biệt có ý nghĩa giữa điểm số trung bình năm thứ 1 và năm thứ 4, giữa điểm số trung bình năm
thứ 2 và năm thứ 4.
 Bảng 7. Hiệu quả của việc giải quyết vấn đề của sinh viên
 Năm 1 Năm 2 Năm 3 Năm 4 Tổng
 Hiệu quả của việc giải quyết vấn đề
 N 4 2 3 2 11
 1 = Hiệu quả kém
 % 1 0,6 1,2 1,5 1
 N 52 52 31 13 148
 2 = Hiệu quả yếu
 % 13 16 12,6 9,6 13,3
 N 231 147 121 56 555
 3 = Hiệu quả trung bình
 % 57,8 45,1 49 41,2 50
 N 110 122 89 55 376
 4 = Hiệu quả khá
 % 27,5 37,4 36 40,4 33,9
 N 3 3 3 10 19
 5 = Hiệu quả xuất sắc
 % 0,8 0,9 1,2 7,4 1,7
 N 400 326 247 136 1109
 Tổng
 % 100 100 100 100 100
 Điểm trung bình 3,14 3,22 3,23 3,42 3,25
 Mức ý nghĩa (sig.) (ANOVA) 0,001
 Mức ý nghĩa (sig.) (Gamma) 0,000
 Kiểm định Gamma cho thấy với mức ý nghĩa (sig. = 0,0), có thể kết luận năm học có liên
quan đến điểm số trung bình hiệu quả của việc giải quyết vấn đề của sinh viên. Năm học càng tăng
thì điểm số trung bình càng cao.
 * Nguyên nhân làm cho kĩ năng giải quyết vấn đề của sinh viên chưa cao
 Kết quả khảo sat thực trạng cho thấy, có 81,7% sinh viên cho rằng kĩ năng giải quyết vấn
đề chưa cao là do Chưa có biện pháp phát triển kĩ năng này phù hợp.
 Qua kết quả khảo sát thực trạng, chúng tôi có một số nhận xét chung:
 Phần lớn sinh viên hiều đúng khái niệm kĩ năng giải quyết vấn đề, xem kĩ năng giải quyết
vấn đề và việc rèn luyện kĩ năng giải quyết vấn đề là rất cần thiết, quan tâm đến kĩ năng giải quyết
vấn đề và việc rèn luyện kĩ năng giải quyết vấn đề. Có 51,7% sinh viên chưa thường xuyên thực
hiện theo đúng quy trình giải quyết vấn đề. Hiệu quả của việc giải quyết vấn đề của sinh viên chỉ ở
mức trung bình. Nguyên nhân làm cho kĩ năng giải quyết vấn đề của sinh viên chưa cao là do chưa
có biện pháp phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên một cách phù hợp.
48
 Phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên Trường Đại học Cần Thơ
 Từ thực trạng nguyên nhân của thực trạng trên cho thấy, việc đề ra biện pháp phát triển kĩ
năng giải quyết vấn đề cho sinh viên là điều cần thiết để nâng cao KN này cho họ.
2.2.4. Phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên thông qua việc dạy học chuyên đề
 “Kĩ năng giải quyết vấn đề”
 * Thiết kế chuyên đề “KĨ NĂNG GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ”
 I. Mục tiêu
 - Kiến thức: Sinh viên nhận ra được các vấn đề của bản thân và biết cách giải quyết vấn đề.
 - Thái độ: Sinh viên chủ động đối mặt với những vấn đề xảy ra với mình và đưa ra quyết
định để giải quyết vấn đề một cách tích cực.
 - Kĩ năng sống: Sinh viên có kĩ năng giải quyết vấn đề một cách có hiệu quả và phù hợp.
 II. Thông điệp
 Trong cuộc sống ai có những vấn đề đòi hỏi phải đưa ra những quyết định và giải quyết nó.
Nếu chúng ta ra quyết định và giải quyết vấn đề đúng đắn, phù hợp sẽ mang lại sự thành công và
hạnh phúc cho chúng ta và cho người khác. Ngược lại nếu chúng ta ra quyết định và giải quyết vấn
đề không phù hợp sẽ mang lại cho chúng ta sự thất bại (hành vi sai trái, hành vi phạm pháp,...) và
có thể gây nên những phiền muộn cho những người xung quanh.
 III. Tài liệu và phương tiện thực hiện
 Giấy A4, bút dạ, bút viết, băng dính, kéo, hộp đựng phiếu, ghế ngồi cá nhân: 9 chiếc để tổ
chức chơi “ Cờ ca rô người”, máy vi tính, projector,...
 IV. Tổ chức hoạt động
 * Hoạt động 1: Tổ chức trò chơi “cờ ca rô người” [1].
 - Bước 1: Xếp 9 chiếc ghế thành 3 hàng và quay về cùng một hướng.
 - Bước 2: Chọn hai nhóm, mỗi nhóm 5 người.
 - Bước 3: Đặt tên cho hai nhóm. Chẳng hạn, nhóm T và nhóm Q.
 - Bước 4: Giáo viên phổ biến luật chơi. Mỗi cá nhân trong nhóm sẽ chọn chỗ ngồi cho
 mình, nhóm nào chọn chỗ ngồi thành một hàng ngang (ba chỗ ngồi), một hàng dọc,
 một hàng chéo trước sẽ là nhóm thắng cuộc, Trước khi chơi, các nhóm có 5 phút để
 hội ý; trong quá trình chơi các thành viên khác không được gợi ý. Hai nhóm tiến hành
 chơi “cờ ca rô người” (Lưu ý: Người hướng dẫn ra hiệu lệnh để khống chế thời gian
 chọn chỗ ngồi của người chơi).
 - Bước 5: Yêu cầu sinh viên thảo luận chung các câu hỏi sau:
 1. Để dành được thắng lợi trong trò chơi vừa rồi, mỗi người và toàn đội cần phải làm
 gì?
 2. Trò chơi cần đến kĩ năng gì?
 - Bước 6. Kết luận
 Để dành được thắng lợi, mỗi đội phải bàn bạc tìm ra nước cờ tối ưu để đảm bảo chiến
 thắng cho đội mình, rồi đưa ra quyết định và phân công từng thành viên thực hiện nước
 49
 Trần Lương
 cờ của đội mình.
 Khi vào cuộc chơi, tình huống thay đổi nên từng người chơi lại phải suy nghĩ, lựa chọn
 và sáng tạo ra những quyết định khác phù hợp.
 * Hoạt động 2: Xác định vấn đề mình đang gặp phải
 - Bước 1: Mời 1 người làm thư kí
 - Bước 2: Giáo viên đặt câu hỏi: Trong cuộc sống các anh (chị) đang gặp vấn đề gì?
 - Bước 3: Giáo viên phát cho mỗi người 1/2 tờ giấy A4 và yêu cầu họ ghi lại những vấn
 đề bản thân gặp phải và bỏ vào thùng phiếu.
 - Bước 4: Giáo viên trộn đều các phiếu và đề nghị 1 bạn nhặt ra từng phiếu và đọc to
 thông tin trong phiếu cho cả lớp nghe.
 - Bước 5: Đề nghị thư kí ghi lại thông tin (không ghi trùng lặp).
 - Bước 6: Giáo viên phân loại các vấn đề và chốt lại.
 Trong cuộc sống, chúng ta gặp nhiều vấn đề cần phải giả quyết sao cho có hiệu quả
 và phù hợp nhất. Những vấn đề đó là: Học tập, tài chính, tình cảm/ quan hệ giao tiếp,
 quan hệ thầy trò, mâu thuẫn trong tình bạn,...
 * Hoạt động 3: Rèn luyện kĩ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề
 Giaos viên hướng dẫn sinh viên giải quyết các vấn đề đã được xác định ở hoạt động 2 theo
 quy trình sau:
 - Bước 1. Nhận thức (nhận diện) vấn đề
 Ở bước này đòi hỏi chủ thể phải nhận ra được vấn đề, xác định chủ vấn đề, hiểu vấn đề
 và xác định được mục tiêu giải quyết vấn đề.
 + Nhận ra vấn đề: Nhận ra vấn đề giúp chủ thể biết được vấn đề mình gặp phải là gì
 để giải quyết vấn đề đó. Để nhận ra vấn đề đòi hỏi chủ thể cần có nhiều kinh nghiệm,
 trí thức và kĩ năng. Những câu hỏi sau đây sẽ giúp chủ thể xác định được vấn đề như:
 “Chuyện gì sẽ xảy ra nếu...”, “Giả sử việc này không được thực hiện ...”. Những câu
 hỏi này rất cần thiết để tránh trường hợp tưởng tượng quá xa hiện thực và làm cho
 những chuyện đơn giản bị lầm tưởng là vấn đề, hay thấy vấn đề tồn tại ở mọi nơi. Có
 những vấn đề không cần phải giải quyết thì chúng cũng “qua đi”. Ngược lại, những
 vấn đề nếu chủ thể không giải quyết thì nó sẽ không bao giờ mất đi, thậm chí những
 vấn đề đó càng trở nên trầm trọng hơn trước đó.
 + Xác định chủ vấn đề: Chủ thể phải nhận biết được vấn đề nào ảnh hưởng đến chủ thể
 và vấn đề nào không phải quan tâm. Nếu chủ thể không có quyền hạn, nghĩa vụ hay
 khả năng giải quyết nó thì tốt nhất nên chuyển cho người có quyền hạn, nghĩa vụ hay
 khả năng giải quyết. Còn ngượi lại, thì chủ thể phải nhận thức rõ vấn đề và giải quyết
 nó. Nói cách khác, nhận là chủ sở hữu của vấn đề là khi chủ thể nhận thấy có một vấn
 đề đang tồn tại cần và đáng giải quyết. Sau đó, chủ thế có nghĩa vụ, trách nhiệm giải
 quyết nó và phải huy động mọi nguồn lực vào giải quyết vấn đề này
 + Hiểu vấn đề: Khi chủ thể có một vấn đề, chủ thể phải nhận là người giải quyết nó.
 Điều này có nghĩa là chủ thể phải định nghĩa (chỉ ra, mô tả,...) rõ ràng, tìm hiểu càng
50
 Phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên Trường Đại học Cần Thơ
 nhiều thông tin càng tốt để giúp chủ thể hiểu vấn đề và tìm ra được cách giải quyết vấn
 đề. Hay nói cách khác, hiểu vấn đề sẽ giúp chủ thể xác định được nguyên nhân của
 vấn đề.
 + Xác định mục tiêu giải quyết vấn đề: Trước khi giải quyết vấn đề, chủ thể phải trả lời
 câu hỏi: Giải quyết vấn đề này để làm gì? Hay kết quả mong muốn của việc giải quyết
 vấn đề này là gì? Trả lời các câu hỏi trên chính là xác định mục tiêu giải quyết vấn đề.
 Việc xác định đúng đắn mục tiêu giải quyết đề sẽ định hướng cho qúa trình giải quyết
 vấn đề. Nếu không thì toàn bộ quá trình giải quyết vấn đề sẽ bị chìm trong đám mây
 mù, như một câu ngạn ngữ nói: Nếu bạn không biết mình đang cho thuyền đến bến nào
 thì bất kì ngọn gió nào cũng dẫn lối cho thuyền của bạn.
 - Bước 2. Đưa ra những phương án giải quyết
 Dựa trên những phân tích ở bước 1, chủ thể đưa ra tất cả các những phương án có thể.
 Việc đưa ra nhiều phương án là cơ sở để lựa phương án tốt nhất. Vì vậy, trong giai
 đoạn này, càng nhiều phương án được đưa ra, thì cơ hội lựa chọn được phương án tối
 ưu càng cao.
 - Bước 3. Phân tích các phương án đã được đưa ra
 Chủ thể phải tiến hành phân tích những ưu điểm và nhược điểm; cơ hội và hiểm nguy;
 cái lợi và cái hại; giá trị và yếu tố cảm xúc đối với từng phương án.
 - Bước 4. Quyết định lựa chọn phương án giải quyết tốt nhất (tối ưu).
 Trên cơ sở phân tích các phương án, quyết định chọn phương án tối ưu. Phương án tôi
 ưu là phương án có nhiều ưu điểm nhất, có lợi nhất, có giá trị nhất, phù hợp nhất, thích
 nhất; phương án đó phải có hiệu quả và có tính khả thi
 - Bước 5. Thực hiện quyết định (thực thi giải pháp)
 Thực thi giải pháp là việc lên kế hoạch và thực hiện kế hoạch bằng những hành động
 cụ thể để thực thi giải pháp tối ưu đã lựa chọn.
 - Bước 6. Kiểm tra, đánh giá việc ra quyết định và thực hiện quyết định.
 Sau khi thực thi giải pháp, cần kiểm tra, đánh giá cách giải quyết vấn đề đó có thành
 công như mong đợi hay không (có đạt mục tiêu đã đề ra hay không). Từ đó rút ra
 những kinh nghiêm cho việc giải quyết các vấn đề lần sau. Trong trường hợp vấn đề
 chưa được giải quyết hoặc kết quả giải quyết không đạt được như mong đợi thì cần
 phải thực hiện lại quy trình giải quyết vấn đề.
 V. Tổng kết
 1. Người học trả lời câu hỏi:
 Anh (chị) rút ra đươc bài học gì sau khi học chuyên đề này?
 2. Giáo viên chốt lại.
 Những điều cần ghi nhớ trong chủ đề này
 Trong cuộc sống có rất nhiều vấn đề cần giải quyết. Có nhiều cách giải quyết vấn đề, quan
trọng là chúng ta phải biết cân nhắc nhằm đưa ra những quyết định đúng, giải quyết vấn đề một
cách tối ưu để có thể đạt được những mong muốn/ mục tiêu và nâng cao chất lượng cuộc sống.
 51
 Trần Lương
 Kết quả thực nghiệm chuyên đề “Kĩ năng giải quyết vấn đề”
 Bảng 8. Kĩ năng giải quyết vấn đề trước và sau thực nghiệm ở sinh viên nhóm thực nghiệm
 ĐTB Chênh T-Test Khác
 Nội dung N Trước Sau lệch (sig.) biệt có
 TN TN ĐTB ý nghĩa
 Hiểu khái niệm kĩ năng giải quyết vấn đề 161 3,76 4,56 0,80 0,00 +
 Sự cần thiết của kĩ năng giải quyết vấn
 161 2,51 2,90 0,39 0,00 +
 đề
 Biết về các bước giải quyết vấn đề 161 3,11 4,23 1,12 0,00 +
 Quan tâm đến kĩ năng giải quyết vấn đề 161 2,47 2,80 0,33 0,00 +
 Thực hiện theo đúng quy trình giải quyết
 161 3,12 4,32 1,21 0,00 +
 vấn đề
 Hiệu quả của việc giải quyết vấn đề 161 3,15 3,79 0,64 0,00 +
 Điểm trung bình chung 161 3,02 3,76 0,74 0,004 +
 ĐTB - Điểm trung bình; TN - Thực nghiệm
 Kết quả so sánh về kĩ năng giải quyết vấn đề trước và sau thực nghiệm ở sinh viên nhóm
thực nghiệm
 Kết quả cho thấy sig. trong kiểm định t = 0, 004 < 0, 05 có thể kết luận rằng có sự chênh
lệch có ý nghĩa thống kê về điểm số trung bình giữa trước và sau thực nghiệm. Chênh lệch trung
bình là 0,74. Sau khi thực nghiệm, kĩ năng giải quyết vấn đề ở sinh viên tăng lên một cách đáng kể.
 Biểu đồ 1. Điểm trung bình về kĩ năng giải quyết vấn
 đề trước và sau thực nghiệm ở sinh viên nhóm thực nghiệm
 Vậy, việc thiết kế và tổ chức dạy học chuyên đề “Kĩ năng giải quyết vấn đề” là biện pháp
phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên có tính khả thi và đạt hiệu quả.
3. Kết luận
 Kết quả khảo sát thực trạng cho thấy phần lớn sinh viên hiều đúng khái niệm kĩ năng giải
quyết vấn đề, xem kĩ năng giải quyết vấn đề và việc rèn luyện kĩ năng giải quyết vấn đề là rất cần
thiết, quan tâm đến kĩ năng giải quyết vấn đề và việc rèn luyện kĩ năng giải quyết vấn đề. Tuy
nhiên có tới 52% số sinh viên chưa biết được quy trình giải quyết vấn đề và có 51,7% sinh viên
52
 Phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên Trường Đại học Cần Thơ
chưa thường xuyên thực hiện theo đúng quy trình giải quyết vấn đề. Hiệu quả của việc giải quyết
vấn đề của sinh viên chỉ ở mức trung bình. Nguyên nhân làm cho kĩ năng giải quyết vấn đề của
sinh viên chưa cao là do chưa có biện pháp phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh viên một
cách phù hợp. Chúng tôi đã thiết kế và thực nghiệm chuyên đề “Kĩ năng gải quyết vấn đề” cho
sinh viên Trường Đại học Cần Thơ nhằm nâng cao kĩ năng này họ. Kết quả thực nghiệm cho thấy,
sau khi thực nghiệm, kĩ năng giải quyết vấn đề của sinh viên tăng lên một cách đáng kể. Vì vậy
có thể khẳng định đây là một trong những biện pháp phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề cho sinh
viên Trường Đại học Cần Thơ khả thi và có hiệu quả.
 TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Nguyễn Thanh Bình, 2010. Giáo trình chuyên đề giáo dục kĩ năng sống. Nxb Đại học
 Sư phạm, Hà Nội.
[2] Nguyễn Thanh Bình, 2007. Giáo trình giáo dục kĩ năng sống. Giáo trình cao đẳng sư phạm,
 Nxb Đại học Sư phạm, Hà Nội.
[3] Nguyễn Công Khanh, 2012. Phương pháp giáo dục giá trị sống, kĩ năng sống. Nxb Đại học
 Sư phạm, Hà Nội.
[4] Huỳnh Văn Sơn, 2009. Nhập môn kĩ năng sống. Nxb Giáo dục, Hà Nội.
[5] Huỳnh Văn Sơn, Phát triển kĩ năng mềm cho sinh viên các trường đại học sư phạm, Đề tài
 khoa học và công nghệ cấp Bộ, B2012.19.05,Trường ĐHSP TP. Hồ Chí Minh
[6] John Adair, 2008. Kĩ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề. Nxb Tổng hợp Tp. Hồ Chí Minh.
[7] Robert Heller, 2007. Kĩ năng ra quyết định. Nxb Tổng hợp Tp. Hồ Chí Minh.
 ABSTRACT
 Developing problem solving skill for students in Can Tho university
 The article mentions the concept of the problem solving skill, the developing problem
solving skill for students, the real status of problem solving skill of students in Can Tho University
and the causes of the real status. There are 81% students understand the concept of problem solving
skill, 92% students say that the problem solving skill and training the problem solving skill are
necessary for them, 98.6% students are interested in problem solving skill and training the problem
solving skill, 48% students know the problem solving process, 48.3% students frequent obey the
problem solving process when they solve problems. The problem solving skill of students is at
average effect (X¯ = 3.25). The cause of this is that there are not yet the suitable developing
problem solving skill measure for students. Therefore, we designed and conducted experiment on
the developing problem solving skill measure for students in Can Tho University by teaching and
learning the topic “problem solving skill”. The result of this experiment showed that there was a
dramatic increase in problem solving skill of students in Can Tho University after the experiment.
 53