Giáo trình Kỹ năng giải quyết vấn đề

i học hay cơ hội trong những vấn đề. 
Đó gần như luôn luôn là một mặt tốt của một vấn đề. Có lẽ nó cảnh báo chúng 
ta đến một cách tuyệt vời để cải thiện công việc, kinh doanh. Hoặc dạy chúng ta 
cách sống của chúng ta có lẽ là không tệ như chúng ta nghĩ. Việc tìm kiếm này 
một phần tích cực hơn của vấn đề làm giảm tác động tình cảm tiêu cực của nó 
và thậm chí bạn có thể bắt đầu để xem tình hình như là một cơ hội tuyệt vời cho 
bạn. Khi bạn đang phải đối mặt với một vấn đề hãy tự hỏi: Làm thế nào tôi có 
thể có lợi từ vấn đề này? Điều tốt về việc này là gì?Tôi có thể học được gì từ 
điều này? Tôi có thể tìm thấy những gì cơ hội ẩn trong vấn đề này? 
13. Thực sự nói về những vấn đề và giao tiếp rõ ràng. 
Nhiều vấn đề phát sinh do một người nào đó hiểu sai những gì người khác nói. 
Một cách để đảm bảo rằng bạn và mọi người khác có giải thích cùng một ví dụ 
một dự án là phải có người nhắc lại quan điểm của họ về dự án và một phần của 
họ trong đó. Xem và xem trận đấu của họ của bạn. Nếu một cuộc xung đột phát 
sinh thì có lẽ bạn cần phải chỉ cần nói nó ra, giải tỏa cảm xúc và căng thẳng thay 
vì tất cả mọi người đóng gói nó lại. Sau đó các cuộc thảo luận có thể phát triển 
hơn. Và nó trở nên dễ dàng hơn để giao tiếp rõ ràng và đạt được một giải pháp 
tốt cho tất cả mọi người tham gia. 
14. Tạo ra ít vấn đề hơn. 
Rất nhiều vấn đề của chúng tôi được tạo ra bởi chính mình. Bạn sẽ tránh cho 
mình rất nhiều rắc rối bằng cách chủ động, suy nghĩ trước khi bạn nói chuyện 
và cố gắng để tránh việc tạo ra hoặc làm phức tạp vấn đề hơn mức cần thiết. Một 
cách để giảm vấn đề là làm theo như câu nói khôn ngoan của Dale Carnegie: 
"Không bao giờ phán xét, phàn nàn hay lên án". Nhiều vấn đề được xử lý bằng 
cách kết nối với các mối quan hệ với người khác như vậy là một cách tốt để tạo 
ra ít vấn đề hơn là và nó sẽ cải thiện kỹ năng xã hội của bạn. 
15. Sử dụng sức mạnh của ngôn từ, lời nói của bạn. 
 138 
 Kỹ năng Giải quyết Vấn đề 
Tâm trí của chúng ta đáp ứng nhiều hơn ta có thể nghĩ đến những gì từ được 
dùng để mô tả một cái gì đó. Một vấn đề là một từ mang năng lượng âm. Để làm 
cho nó dễ dàng hơn trong việc xử lý các vấn đề, hãy sử dụng các từ thách thức 
hay các từ tích cực để thay thế. Điều này nghe có vẻ chỉ như một lời khuyên vô 
ích. Nhưng, thực tế, lời nói có sức mạnh lớn hơn bạn tưởng. 
16. Giữ động lực cho bạn. 
Việc giải quyết vấn đề dễ gây nản lòng, đặc biệt là nếu bạn sợ thất bại khi giải 
pháp đầu tiên và thứ hai của bạn đến một công việc, hay một vấn đề không hiệu 
quả. Bạn có thể cảm thấy như muốn từ bỏ, dù bạn có thể cảm thấy như tất cả hy 
vọng đã biến mất. Hãy thử một vài trong số các kỹ thuật tạo động lực cho bản 
thân. Thay đổi trạng thái tinh thần của bạn đến một trạng thái tích cực hơn và có 
động lực hơn để có thể tạo ra sự khác biệt. Nó sẽ giữ cho bạn vững bước tiến 
lên. 
 (Lược dịch:  
 139 
 Kỹ năng Giải quyết Vấn đề 
 Tư Duy "Bên Ngoài Chiếc Hộp" Để Sáng Tạo & Giải 
 Quyết Vấn Đề 
Tư duy vượt giới hạn (thinking outside the box – hay còn được gọi theo cách 
khác là thinking out of the box, thinking outside the square ) là cách để nói về 
những tư duy, suy nghĩ khác bình thường, không theo các lối mòn và thể hiện 
theo hướng mới mẻ. 
Khái niệm xuất hiện khi những nhà quản lý thấy cách giải quyết vấn đề hay 
những ý tưởng thông thường không đáp ứng được yêu cầu. Tư duy này cũng 
xuất hiện trong những nhóm làm việc sau khi tổng hợp ý kiến của mọi thành 
viên mà vấn đề cũng chưa được giải quyết. 
Tư duy “bên trong chiếc hộp” 
Năm 1899, Charles H. Duell, trưởng Văn phòng cấp bằng sáng chế Hoa Kỳ từng 
nói: “Mọi thứ có thể phát minh được đã được phát minh hết rồi”. Rõ ràng khi 
nói câu này, tư duy của ông vẫn nằm trong giới hạn hiểu biết lúc đó. 
 140 
 Kỹ năng Giải quyết Vấn đề 
Những người có tư duy chỉ nằm trong “chiếc hộp” thường gặp phải khó khăn 
khi tìm kiếm những ý tưởng độc đáo và mới lạ. Hiếm khi họ đầu tư thời gian, 
công sức hoặc dám theo đuổi những ý tưởng không giống người khác. 
Theo đánh giá của những người làm quản lý lâu năm, tư duy bên trong “chiếc 
hộp” là vũ khí hữu hiệu để huỷ hoại những ý tưởng hay và sức sáng tạo. Trong 
đầu những người này thường có những tư tưởng “điều đó không thể thành sự 
thật”, “không thể làm được” hoặc “quá mạo hiểm để thực hiện”. 
Những người này cũng tin rằng mọi vấn đề chỉ có một giải pháp khắc phục. Vì 
vậy, tìm ra giải pháp thứ hai thật là lãng phí thời gian và công sức. Câu nói cửa 
miệng của họ là “Không có thời gian cho giải pháp khác”. 
Ngay cả những người vốn có khả năng sáng tạo nhưng sau một thời gian ngừng 
đào sâu và khai thác khả năng sáng tạo của mình cũng trở thành người có tư duy 
bên trong “chiếc hộp”. 
Bạn hãy thử nghiệm bài test của một công ty khi tuyển dụng nhân viên. 
01.Với tập hợp 12 điểm tròn và chỉ với 3 đường thằng nối nhau, bạn hãy tìm 
cách để 3 đường thẳng trên đi qua hết 12 chấm tròn. 
02. Với tập hợp 9 điểm tròn. Hãy cố gắng nối chúng lại với nhau bằng 4 đường 
thẳng liền nhau. 
 141 
 Kỹ năng Giải quyết Vấn đề 
Tư duy “bên ngoài chiếc hộp” 
Bạn đã thử bài test trên chưa? Rõ ràng với phần lớn mọi người, mặc nhiên họ sẽ 
dựng cho mình một chiếc hộp bao quanh những chấm tròn. Điều này tương tự 
bạn đã tự xây cho mình một giới hạn về tư duy. Nếu chỉ quanh quẩn với “cái 
hộp” đó, bạn sẽ không bao giờ tìm được câu trả lời. 
Và đây là đáp án 
 142 
 Kỹ năng Giải quyết Vấn đề 
Chắc bạn sẽ thấy ngạc nhiên. Như đã nói, chúng ta phải mạnh dạn vượt qua giới 
hạn của “chiếc hộp”. Bạn hãy coi đường thẳng đó không bị giới hạn, kéo dài 
mãi, khi kéo càng dài thì việc quét hết các chấm tròn càng rõ ràng. Đây là điều 
mà những nhà quản lý cần nhân viên của mình tư duy và bản thân các nhà quản 
lý cũng cần phát triển tư duy như vậy. Hãy nhớ, tư duy không có rào cản. 
Tư duy ngoài “chiếc hộp” cần những tố chất sau: 
 • Sẵn sàng đón nhận những nhiệm vụ mới hàng ngày 
 • Sẵn sàng làm những việc khác nhau và dám làm theo những cách chưa ai 
 làm 
 • Tập trung tìm hiểu những ý kiến mới và theo đuổi những ý kiến đó Tìm 
 ra những giá trị mới của vấn đề cũ mà chưa ai thấy 
 • Biết lắng nghe người khác 
 • Biết hỗ trợ và tôn trọng người khác khi họ đưa ra những ý kiến khác lạ, 
 thậm chí là “điên rồ” 
Những người có tư duy ngoài “chiếc hộp” thường là những người dám đón nhận 
cái mới, nhìn nhận công việc bằng những lăng kính mới, sẵn sàng bỏ thăm dò 
và tìm hiểu những điều mới mẻ đó. Họ tin rằng những ý tưởng mới dù có thể 
chưa thuyết phục được phần đông nhưng họ vẫn nuôi dưỡng và ủng hộ ý tưởng 
của mình. Họ nhận thấy rằng có được ý tưởng là điều tốt nhưng thực hiện ý 
tưởng còn quan trọng hơn nhiều. 
Tư duy bên ngoài “chiếc hộp” chưa bao giờ là việc đơn giản và không phải ai 
cũng có thể có được, có thể theo đuổi. Thành công chỉ đến với những người dám 
nghĩ và dám làm. 
Nhiều người trong chúng ta đã từng nghe nói đến Copernicus là người đưa ra 
học thuyết trái đất quay xung quanh mặt trời còn Gallileo dám mạnh dạn ủng hộ 
quan điểm này ngay cả khi chết với câu nói: “Dù sao thì trái đất vẫn quay”. Vào 
thời điểm đó, có thể ông là một trong những người, thậm chí là người duy nhất 
 143 
 Kỹ năng Giải quyết Vấn đề 
dám vượt rào cản của cả hệ thống tư duy thời bấy giờ khi tất cả đều thừa nhận 
mặt trời quay xung quanh trái đất. 
Nếu không có tư duy vượt giới hạn cả về không gian và thời gian, không dám 
theo đuổi ý tưởng của mình thì không biết đến bao giờ loài người mới thoát khỏi 
ảo tưởng trái đất là trung tâm của vũ trụ. 
Điều này có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với doanh nghiệp, trong một tổ chức 
và đối với những nhà quản lý, hoạch định chính sách. Ngoài việc phải nỗ lực tìm 
kiếm ý tưởng, họ phải biết tạo dựng một môi trường nuôi dưỡng ý tưởng, sẵn 
sàng chấp nhận mạo hiểm với ý tưởng. 
Việc tư duy theo lối mòn sẽ huỷ hoại thành công đã tạo dựng của bạn. Bạn cần 
phải biết thay đổi. Phải biết rằng không có gì là tốt nhất. Có thể điều gì đó với 
bạn lần này là tốt nhất nhưng lần sau sẽ tốt hơn. Và lần sau nữa, điều đó còn tốt 
hơn nữa. Người Mỹ có câu nói nổi tiếng: “Sống là để thay đổi”. 
Hẳn nhiều người trong chúng ta biết đến Michael Dell, người sáng lập đồng thời 
là Chủ tịch hội đồng quản trị Tập đoàn sản xuất máy tính nổi tiếng thế giới Dell. 
Dell Computer được thành lập với số vốn ban đầu chỉ 1.000 USD và một ý tưởng 
chưa từng có: bán các chương trình trực tiếp cho người tiêu dùng, bỏ qua khâu 
bán hàng trung gian, một điều mà không hãng máy tính nào lúc đó làm. 
 144 
 Kỹ năng Giải quyết Vấn đề 
Kết quả là từ người cung cấp máy tính, Công ty Dell chuyển sang sản xuất máy 
tính, chuyển sang tập đoàn Dell hùng mạnh với khoảng 41.800 chi nhánh khắp 
thế giới và là nhà cung cấp các dịch vụ và linh kiện máy tính đầu tiên cho các 
tập đoàn lớn nhất trên thế giới. 
Tư duy ngoài “chiếc hộp” là một khái niệm có ý nghĩa quan trọng, đặc biệt trong 
thế giới hiện tại luôn thay đổi và các ý tưởng đang ngày càng cạn kiệt hơn. Sẽ 
không quá khi nói rằng trên thế giới đang có cuộc chiến về ý tưởng. Có thể vào 
thời điểm đưa ra, một ý tưởng bị coi là điên rồ nhưng không chừng trong tương 
lai nó lại là cứu cánh cho cả tập đoàn hay cả cuộc đời một người. 
Và quan trọng nhất, bạn hãy biết trân trọng khả năng sáng tạo của mình. Đừng 
xây quanh mình “chiếc hộp” hạn chế tư duy. 
 ( Theo VietNamNetJobs) 
 145 
 Kỹ năng Giải quyết Vấn đề 
 5 Cách Để "Tư duy bên ngoài chiếc hộp" 
Trong nhiều trường hợp tôi muốn tìm ra những ý tưởng và phương pháp giải 
quyết vấn đề “bên ngoài chiếc hộp”. Nhưng cũng như rất nhiều người khác, tôi 
cảm thấy không dễ gì thoát khỏi lối mòn. Và chúng ta hầu như không thể tư duy 
đột phá và sáng tạo kiểu như CEO lừng danh Steve Jobs của hãng Apple đã tạo 
ra iPod, iPhone... 
Vì thế tôi đi tìm những cách thức giúp một người bình thường có thể “think out 
of box” dễ dàng hơn. Sau đây là 5 cách: 
1. Thay đổi ngành nghề 
Hãy gặp và hỏi thăm ý kiến, góc nhìn từ những người làm việc ở nhiều ngành 
nghề khác nhau, nghĩ theo cách của họ. Mỗi người mỗi ngành sẽ nhìn theo cách 
của họ, thế là bạn có những ý kiến “ngoài chiếc hộp nghề nghiệp” của bạn. Cùng 
một sản phẩm chẳng hạn, người hoạ sĩ sẽ nhìn ở góc độ mỹ thuật, cái đẹp. Người 
kỹ sư sẽ quan tâm đến thiết kế, chất lượng. Vận động viên lại chỉ quan tâm đến 
tốc độ, cách thức hoạt động của sản phẩm đó. 
Thomas Friedman, nhà báo lừng danh, tác giả Thế giới phẳng, Chiếc Lexus và 
cây ôliu gọi đó là nhìn sự vật qua những lăng kính khác nhau. Ông từng làm việc 
 146 
 Kỹ năng Giải quyết Vấn đề 
ở các bộ phận kinh tế, ngoại giao, các vấn đề Trung Đông ở tờ The New York 
Times. Nhờ vậy ông có thể phân tích một vấn đề theo nhiều góc nhìn khác nhau. 
2. Thay đổi số lượng/kích thước 
Ở đây tôi nêu một nguyên tắc “Tối thiểu hoá – Tối đa hoá” của môn học “Phương 
pháp luận sáng tạo – TRIZ” do GS Phan Dũng trường đại học Khoa học tự nhiên 
giảng dạy. Nguyên tắc này sẽ giảm/thu nhỏ số lượng/kích thước/yêu cầu tới mức 
không thể giảm được, và tăng lên một con số thật lớn, thật bất thường. 
Nếu bạn được giao một công việc phải thực hiện và phải tính ngân sách. Thử 
tưởng tượng nếu ngân sách bằng 0, hoặc ngân sách 1.000 tỉ, bạn sẽ thực hiện nó 
như thế nào. Từ đó bạn sẽ nghĩ ra những cách “khác thường” rồi điều chỉnh lại 
để phù hợp thực tế hơn. 
Chẳng hạn với chiếc tivi, khi tối thiểu hoá kích thước bề dày màn hình, sẽ ra 
màn hình siêu mỏng. Thu nhỏ hết mức, sẽ nghĩ ra chiếc điện thoại có chức năng 
tivi. Nhiều kỷ lục Guinness cũng được lập ra bằng cách này “to nhất, nhỏ nhất, 
nhiều nhất” 
 147 
 Kỹ năng Giải quyết Vấn đề 
3. Thay đổi thời gian 
Thay vì bạn đang ở hiện tại để tìm giải pháp, hãy nghĩ nếu bạn đang ở thời 1.000 
năm trước Công nguyên, chưa có điện nước hay công cụ gì hết, người ta sẽ làm 
gì để giải quyết. Hay nếu bạn đang ở 1.000 năm sau 3010, trình độ khoa học kỹ 
thuật vượt bậc, người ta sẽ hành xử thế nào? 
Với cách này, chẳng hạn nếu bạn là nhà thiết kế thời trang, khi về thời Trung cổ, 
bạn sẽ nghĩ ra nhiều mẫu quần áo làm bằng vỏ cây, tơ nhện với những thiết 
kế có hoa văn của da ngựa vằn, rắn hổ mang Khi đi đến tương lai, bạn sẽ nghĩ 
ra những mẫu quần áo có thể thay đổi màu sắc, hoa văn tuỳ thuộc vào thời điểm 
sáng chiều tối, hay thậm chí thay đổi kiểu dáng tuỳ vào người bạn gặp. 
4. Thay đổi không gian 
Hãy đi đến những miền đất lạ, những đất nước mới để khám phá những nền văn 
hoá khác. Ở đó, người ta sẽ nghĩ và làm theo những cách khác hẳn cách bạn 
nghĩ, từ đó bạn có thể tìm thấy những cách thức sáng tạo hơn. 
Chẳng hạn ở Việt Nam bạn nghĩ “ngu như bò”, sang Ấn Độ họ lại nghĩ khác 
“thiêng như bò” vì bò là một con vật linh phải được tôn trọng tối đa. Ở đây để 
lắp ráp một máy móc gì, ta có công nhân để làm việc đó, nhưng sang Nhật, họ 
lại muốn dùng robot để tăng tốc độ và sự chính xác. Khá nhiều nhà kinh doanh, 
 148 
 Kỹ năng Giải quyết Vấn đề 
kỹ sư, nhà quản lý hay cả copywriter, đạo diễn dùng cách này để học hỏi những 
giải pháp từ các nước khác. 
5. Thay đổi cách nghĩ 
Paul Arden – giám đốc sáng tạo của tập đoàn quảng cáo Saatchi & Saatchi nước 
Anh có viết một quyển sách What ever you think, think the opposite – tạm dịch 
“Mỗi khi bạn nghĩ, hãy nghĩ ngược lại cách trước đây thường nghĩ” để chỉ cách 
tìm ra những ý tưởng sáng tạo. Cách này để tránh những phương pháp thói quen 
ta thường xuyên lặp lại. 
Chẳng hạn trước đây bạn phải đi cưa cẩm các cô gái xinh đẹp nhưng không thành 
công, giờ hãy nghĩ cách làm sao để các cô ấy phải quan tâm tới bạn. Trước đây 
bạn hành động nhanh, ít suy nghĩ, thì giờ hãy chậm lại, lập kế hoạch trước khi 
hành động. Và ngược lại, nếu trước đây bạn hay cẩn thận quá, nghĩ nhiều mà ít 
làm, giờ hãy chú tâm vào hành động. 
Sau khi thử vận dụng hết cả năm cách này cho bất cứ vấn đề gì, dù là trong công 
việc kinh doanh, nghệ thuật, hay thậm chí là tình yêu thì chắc chắn bạn sẽ tìm ra 
khá nhiều cách khác lạ và không có giới hạn. Để tiếp tục áp dụng chúng hiệu 
quả vào thực tế, lúc đó cần tiếp sự linh hoạt và kiến thức của bạn trong lĩnh vực 
đó. 
 ( Theo sgtt.vn) 
 149 
 Kỹ năng Giải quyết Vấn đề 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Giải quyết vấn đề - công cụ và thủ pháp thiết yếu cho nhà quản lý, Bộ 
 sách Business edge, Nhà xuất bản Trẻ. 
2. Darren Bridger & David Lewis, Nghĩ thông minh, làm sáng suốt: 101 
 cách ra quyết định hiệu quả, Phạm Anh Tuấn dịch, Nhà xuất bản Trẻ, 
 2012. 
3. John Adair, Kỹ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề, Bích Nga- Lan 
 Nguyên dịch, Nhà xuất bản tổng hợp TP.HCM, 2008. 
4. Ken Watanabe, Người thông minh giải quyết vấn đề như thế nào?, Hồng 
 Dũng- Việt Anh dịch, Nhà xuất bản Trẻ, 2010. 
5. Cẩm nang kinh doanh Harvard, Kỹ năng ra quyết định, Nhà xuất bản tổng 
 hợp TP.HCM, 2008. 
6. Robert Heller, Kỹ năng ra quyết định, Kim Phượng dịch, Nhà xuất bản 
 tổng hợp TP.HCM, 2007. 
7. Philip Carter, The Complete book of Intelligence Tests, John Wiley & 
 Sons Ltd. , 2005 
 150