Phát triển du lịch cộng đồng tại huyện Cát Hải, thành phố Hải Phòng

ham gia một số lớp tập huấn về 
cách thức giới thiệu, cách đón tiếp và phục vụ 
du khách do bộ đội biên phòng kết hợp với 
UBND huyện Cát Hải tổ chức. 
Bên cạnh các dịch vụ cơ bản, tại các xã còn 
có các hoạt động kinh doanh dịch vụ bổ sung. 
Điển hình là dịch vụ bán hải sản để khách 
mang về làm quà. Tuy nhiên, các loại hải sản 
được bán ở đây chủng loại không phong phú, 
quy mô cũng không lớn và chuyên nghiệp 
như ở trung tâm thị trấn. Các hộ chủ yếu treo 
bảng nhỏ hoặc tự giới thiệu tới du khách trong 
quá trình phục vụ, ngoài ra, có những hộ bày 
tủ cấp đông loại nhỏ ở trước hiên để bán. Đối 
với dịch vụ kinh doanh hàng lưu niệm, ngoài 
những mặt hàng hải sản khô, tươi để bán cho 
khách du lịch mang về làm quà, ở Việt Hải đã 
dần hình thành một số cửa hàng lưu niệm nhỏ, 
bán mũ nón, một số loại đồ lưu niệm như áo, 
đồ trang sức. Tuy nhiên, các mặt hàng được 
bày bán lại chưa có nét đặc trưng riêng mà 
giống với nhiều điểm du lịch khác.
Nhìn chung, do lượng khách đến với Cát 
Hải còn chưa tương xứng với tiềm năng nên 
cơ hội mở rộng kinh doanh dịch vụ du lịch còn 
gặp rất nhiều khó khăn. Chính vì vậy, cơ hội 
kinh doanh các dịch vụ du lịch như lưu trú, ăn 
uống và các dịch vụ bổ sung khác cũng mới 
chỉ tập trung vào một số hộ gia đình chứ chưa 
đến được sâu rộng trong cộng đồng.
Trong hoạt động bảo vệ tài nguyên tự nhiên 
và văn hóa
Đối với môi trường tự nhiên của Vườn quốc 
gia, người dân có ý thức bảo vệ, giữ gìn sinh 
cảnh, không chặt phá cây rừng. Tuy nhiên, giai 
đoạn 2011 - 2012, tại Gia Luận có hiện tượng 
sử dụng chim chào mào làm món ăn phục vụ 
du khách. Điều này đã đi ngược lại tiêu chí hoạt 
động du lịch sinh thái của địa phương. Sau khi 
có ý kiến phản hồi và từ chối sử dụng từ du 
khách nước ngoài, UBND xã Gia Luận đã có 
lệnh cấm săn bắt các loài động vật trong rừng 
để phục vụ cho hoạt động du lịch. Nhìn chung, 
cư dân Cát Hải nhận thức rất rõ ràng những gì 
mà thiên nhiên ưu đãi cho địa phương và vai 
trò của môi trường tự nhiên đối với việc khai 
thác, phát triển DLCĐ. Bản thân họ luôn có ý 
thức giữ gìn tài nguyên tự nhiên và chủ động 
tham gia vào các chiến dịch, hoạt động nhằm 
bảo vệ môi trường của huyện.
Qua quá trình thực tế ở địa phương, chúng 
tôi nhận thấy, mô hình DLCĐ đang được áp 
101Số 32 (Tháng 6 - 2020)
VĂN HÓA DU LỊCH
NGHIÊN CỨUVĂ N HÓA
dụng phát triển khá hiệu quả và mang lại lợi 
ích kinh tế, cải thiện đời sống cho người dân 
nơi đây. Ở xã Việt Hải, mô hình bảo tàng gia 
đình mới được hình thành nửa cuối năm 2016 
đã giúp phục dựng, triển lãm giới thiệu về 
cách sống của cư dân bản địa, những đồ đạc, 
nông ngư cụ mà cư dân Việt Hải vẫn thường 
dùng trong sinh hoạt và sản xuất. Song mặt 
khác, sự phát triển du lịch cũng kéo theo 
những hệ quả mang tính tiêu cực. Hiện nay, 
xã Việt Hải, xã Gia Luận phần nào không còn 
giữ được nét đẹp hoang sơ của ngôi làng cổ 
Việt Nam như trước nữa. Nhiều ngôi nhà được 
xây mới khang trang, hiện đại nhưng không 
có quy hoạch cụ thể về kiểu dáng, độ cao nên 
đều hướng đến xu hướng hiện đại nhất có thể, 
do đó đã phá vỡ cảnh quan vốn có. Thực tế này 
dẫn đến cuối năm 2008 UBND huyện Cát Hải 
và Sở VH,TT,TT&DL thành phố Hải Phòng đã 
đưa Việt Hải ra khỏi danh sách mô hình DLCĐ, 
bởi tại thời điểm này xã không đảm bảo đầy 
đủ yêu cầu và điều kiện đáp ứng cho một địa 
chỉ DLCĐ. Qua khảo sát, phỏng vấn một số 
hộ kinh doanh các lĩnh vực khác nhau tại Cát 
Hải, chúng tôi nhận thấy, cư dân ở đây chưa 
ý thức được rõ ràng về các giá trị văn hóa cần 
được duy trì. Vậy nên, cần phải tuyên truyền 
sâu rộng hơn nữa để chính những người dân, 
những hộ kinh doanh DLCĐ nơi đây trở thành 
những người tham gia bảo tồn văn hóa và tự 
nhiên một cách chủ động nhất, tích cực nhất.
4. Một số giải pháp cơ bản nhằm phát triển 
du lịch cộng đồng tại huyện đảo Cát Hải
4.1. Cơ chế chính sách
Đây là một trong những giải pháp mang 
tính quyết định nhất, bởi nó mang tính pháp 
lý để DLCĐ dựa vào đó mà hoạt động và phát 
triển. Tuy nhiên, cũng là một trong những giải 
pháp rất khó để đưa ra. Để có được những giải 
pháp đúng đắn về cơ chế, chính sách, cần phải 
có sự họp bàn kỹ lưỡng của các bên liên quan 
trong hoạt động DLCĐ để đảm bảo giải pháp 
mang tính toàn diện và thiết thực. 
Các cơ quan quản lý, các nhà khoa học 
cũng như các bên liên quan trong hoạt động 
DLCĐ cần sớm ngồi lại với nhau, bàn thảo, tìm 
ra một cơ chế chính sách thoả đáng trong phát 
triển DLCĐ để đáp ứng được quyền lợi tối đa 
của các bên tham gia: Doanh nghiệp sẽ được 
hưởng ưu đãi như thế nào khi sử dụng nguồn 
lực chính cho doanh nghiệp mình là người dân 
địa phương; nguồn thu từ bán vé tham quan sẽ 
được phân chia lại như thế nào cho người dân, 
cho bảo tồn, cho duy trì cơ sở vật chất kỹ thuật 
và nộp ngân sách nhà nước; nguồn thu từ thuế 
thông qua các hoạt động du lịch sẽ được phân 
chia ra sao; những chính sách cụ thể về bảo vệ 
di sản văn hóa và tài nguyên du lịch; người dân 
địa phương được tham gia vào quá trình quản 
lý du lịch ở mức độ nào; chính sách ưu đãi cho 
người dân phát triển mô hình kinh doanh DLCĐ, 
chính sách đào tạo nâng cao nguồn nhân lực tại 
chỗ; chính sách hỗ trợ cho hoạt động xây dựng 
sản phẩm du lịch mới; chính sách, cơ chế trong 
xúc tiến quảng bá... 
4.2. Đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn 
nhân lực
Đối với đội ngũ cán bộ quản lý: Đây là lực 
lượng rất quan trọng trong nguồn nhân lực du 
lịch. Để có thêm những kiến thức về quản lý du 
lịch cũng như về DLCĐ, các cán bộ quản lý nên 
được trang bị, đào tạo thêm những mảng kiến 
thức như sau: Khối kiến thức về quản lý nhà 
nước, kiến thức về kinh tế du lịch, kiến thức về 
DLCĐ.
Đối với đội ngũ trực tiếp kinh doanh du lịch: 
Đây là nhóm lao động rất đông đảo, chủ yếu 
bao gồm những vị trí như lễ tân, buồng, bàn, 
bar, bếp, lái xe và hướng dẫn viên du lịch. Cần 
bồi dưỡng cho họ những chuyên môn, nghiệp 
vụ cụ thể như nghiệp vụ lễ tân, giao tiếp ứng 
xử, thao tác phục vụ bàn, xử lý các tình huống 
phát sinh trong quá trình phục vụ khách.
Đối với hướng dẫn viên địa phương: Đây 
chính là bộ mặt của cộng đồng, thay mặt cộng 
đồng giới thiệu những giá trị văn hóa vật thể 
và phi vật thể của địa phương mình đến với 
du khách. Du khách có hiểu, có yêu những 
nét văn hóa nơi đây hay không chính là quyết 
định bởi khả năng của hướng dẫn viên. Cần có 
những chuyên đề đào tạo về hướng dẫn viên 
như: quy trình tổ chức hướng dẫn, tham quan, 
giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể tiêu biểu 
của Cát Hải, phương pháp xây dựng bài thuyết 
minh, xử lý tình huống...
Đối với cộng đồng địa phương: Cần tăng 
cường nhận thức cho cộng đồng, kể cả những 
người không trực tiếp tham gia vào hoạt động 
kinh doanh du lịch. Chúng tôi dự kiến sẽ phát 
hành những tập tài liệu ngắn gọn đến người 
dân địa phương nhằm tăng cường nhận thức 
cho cộng đồng dân cư về những vấn đề: vai 
Số 32 (Tháng 6 - 2020)102
NGHIÊN CỨUVĂ N HÓA
trò của du lịch; tác động của du lịch đến kinh 
tế, văn hóa, xã hội; bảo vệ môi trường trong 
du lịch; giao tiếp văn minh với khách du lịch
Trong quá trình phát triển ban đầu, hướng 
dẫn viên của các hãng lữ hành vẫn phải là cầu 
nối quan trọng giữa du khách và nguồn nhân 
lực du lịch địa phương. Trong tương lai, tùy 
theo vào tính chất công việc cụ thể, nguồn 
nhân lực du lịch địa phương cần phải được đào 
tạo, bồi dưỡng nhiều hơn về kiến thức và kỹ 
năng, bao gồm cả ngoại ngữ, để đáp ứng nhu 
cầu phục vụ du khách trong nước và quốc tế. 
4.3. Xây dựng sản phẩm du lịch 
Sản phẩm du lịch mà chúng tôi xây dựng 
dưới đây chủ yếu nhắm đến đối tượng khách 
vào mùa thấp điểm, từ tháng 9 đến tháng 5. 
(Bởi vào những tháng cao điểm trong mùa hè, 
huyện đảo Cát Hải luôn ở trong tình trạng quá 
tải. Các biện pháp kích cầu, quảng bá, hay xây 
dựng những sản phẩm du lịch mới gần như 
không quá quan trọng, bởi vào những tháng 
này, du khách đến với Cát Hải chủ yếu là du 
lịch biển).
Chúng tôi xây dựng những chương trình 
du lịch hướng tới những khách lẻ, có thể tự đi 
đến Cát Hải để trải nghiệm, hoặc đây cũng là 
gợi ý để các công ty lữ hành có thể tổ chức cho 
những đoàn khách lớn đến tham quan, du lịch 
Cát Hải vào mùa thấp điểm, vừa giảm được chi 
phí và vừa có thêm những trải nghiệm mới mẻ 
về Cát Bà. Sau đây là một chương trình du lịch 
điển hình:
KHÁM PHÁ BIỂN ĐẢO CÁT HẢI (3 ngày/2 đêm)
Ngày 1:
7h20: Đón xe chuyên tour Cát Bà tại Phố Cổ 
Hà Nội. Khởi hành đi Cát Bà
12h00: Check in tại khách sạn. Ăn trưa tại 
khách sạn
15h00: Tham quan pháo đài thần công
19h00: Ăn tối tại khách sạn
21h00: Nghỉ đêm tại khách sạn
Ngày 2:
6h00: Ăn sáng buffet tại khách sạn
7h00: Thăm Vịnh Lan Hạ - một kỳ quan giữa 
đất trời với khoảng gần 400 hòn đảo lớn nhỏ 
được phủ đầy cây xanh hay những thảm thực 
vật đa dạng
11h00: Ăn trưa trên tàu
13h00: Thăm làng Việt Hải một làng cổ còn 
tương đối nguyên sơ nằm lọt thỏm giữa biển 
khơi và được bao bọc bởi núi cao và rừng già 
của vườn quốc gia Cát Bà.
16h00: Quay trở về bến Cái Bèo/bến tàu 
khách
19h00: Ăn tối tại khách sạn. Tự do. Nghỉ 
đêm tại khách sạn
Ngày 3: 
8h00: Ăn sáng buffet tại khách sạn
8h00 - 11h00: Tự do mua sắm
11h00: Ăn trưa tại khách sạn
13h00: Check out, trở về Hà Nội. Kết thúc 
chương trình.
4. 4. Xúc tiến quảng bá
Thành phố Hải Phòng và huyện đảo Cát 
Hải cần xác định rõ thế mạnh cũng như những 
sản phẩm đặc trưng để từ đó đưa ra những nội 
dung quảng bá sao cho phù hợp và hiệu quả 
nhất đến với du khách. Cùng với đó là việc xác 
định đối tượng khách du lịch tiềm năng, điều 
này rất quan trọng trong việc đưa ra những 
chương trình du lịch cụ thể, hấp dẫn và phù 
hợp với đối tượng khách để chào bán ra thị 
trường. Bên cạnh đó, cũng có thể dựa vào lợi 
thế liên kết vùng với Hạ Long của Quảng Ninh 
để lên kế hoạch xúc tiến, quảng bá như một 
điểm đến chung của vùng duyên hải Đông 
Bắc thông qua một số hoạt động sau: đặt các 
liên kết website giữa hai vùng, thông tin hình 
ảnh về du lịch Cát Hải trên Vịnh Hạ Long, và 
ngược lại, đặt các hình ảnh về Hạ Long tại sân 
bay quốc tế Cát Bi của Hải Phòng, sử dụng các 
diễn đàn, các liên kết phát triển kinh tế - xã hội 
và du lịch giữa hai vùng để thúc đẩy hoạt động 
xúc tiến, quảng bá. 
Thực tế hiện nay, việc quảng bá cho du lịch 
huyện đảo Cát Hải vẫn chưa được chú trọng, 
điển hình cho thấy trong cuốn sách Non nước 
Việt Nam, một trong những cuốn sách gối 
đầu giường của nhiều khách du lịch, thì Cát 
Bà vẫn không được nhắc đến như một điểm 
đến nổi tiếng và hấp dẫn của thành phố Hải 
Phòng. Đây thực sự là một thiếu sót rất lớn. Vì 
vậy, chúng ta cần chủ động ký kết hợp đồng 
quảng bá trên các báo, tạp chí. Hiện nay, trên 
thị trường có rất nhiều tạp chí hay liên quan 
đến du lịch, có thể điểm qua một số tạp chí 
viết bằng tiếng Việt như: Tạp chí Du lịch Việt 
103Số 32 (Tháng 6 - 2020)
VĂN HÓA DU LỊCH
NGHIÊN CỨUVĂ N HÓA
Nam, Báo Du lịch, Sành Điệu, và rất nhiều báo 
khác như Tiền Phong, Lao Động, Thanh Niên, 
Tuổi trẻ,... đều có những bài viết liên quan đến 
lĩnh vực du lịch. Các tạp chí du lịch bằng tiếng 
nước ngoài có: The Guide, Discovery, TVGuide, 
Travel Tip, Travellive Bước đầu, nên cộng tác 
với 2 tạp chí tiếng Việt và tiếng Anh uy tín nhất 
để đặt bài viết và tiến hành đăng quảng cáo 
dài kỳ trên Tạp chí Du lịch Việt Nam và Tạp chí 
Travellive (song ngữ).
Quảng cáo trên truyền hình là một phương 
tiện rất hữu hiệu nhất là đối với những sản 
phẩm du lịch hiện nay. Tuy nhiên, quảng cáo 
trên tryền hình thường có chi phí rất cao. Chính 
vì vậy, không nên quảng bá du lịch Cát Bà ở 
chuyên mục quảng cáo mà nên đưa vào những 
chương trình có nội dung liên quan đến du lịch 
như: S-Việt Nam, VTVTRIP của VTV1, Việt Nam - 
Đất nước - Con người của VTV2. Đây tuy không 
phải là các chương trình quảng cáo du lịch 
nhưng lại có tính chất của một chương trình 
giới thiệu về nét đẹp thiên nhiên, ẩm thực, lịch 
sử, văn hóa đặc trưng của các vùng miền trên 
dải đất hình chữ S - một dạng quảng cáo ẩn.
Được phát trên khung giờ vàng của VTV 
(20h05 trên VTV1 từ thứ Ba đến Chủ nhật) 
chương trình S-Việt Nam đang được khán giả 
đón nhận rất tích cực. Chúng ta hoàn toàn 
có thể cộng tác với các chương trình này, xây 
dựng một bộ phim giới thiệu về huyện đảo 
Cát Hải (khoảng từ 10 đến 20 phút). Đây là các 
chương trình mang tính chất miễn phí, do đó, 
phải xây dựng nội dung thật đặc sắc, kịch bản 
thật hấp dẫn để đề xuất lên chương trình.
Quảng bá du lịch qua internet đang là giải 
pháp hiện đại và hiệu quả nhất. Hiện tại, nội 
dung về du lịch Cát Bà du khách có thể xem tại 
website:  www.haiphong.
org.com.vn, tuy nhiên, những thông tin trên 
website này còn chưa thực sự phong phú, 
không được cập nhật liên tục, liên kết website 
còn ít Do đó cần đầu tư hơn nữa cho giao 
diện các website, đồng thời các thông tin cần 
phải được cập nhật liên tục để đáp ứng nhu 
cầu của du khách. Ngoài ra, hiện nay các trang 
mạng xã hội như Facebook, Twitter, YouTube, 
đang rất được ưa chuộng trong giới trẻ, đây 
cũng là một kênh quảng cáo nhanh và hiệu 
quả nên sử dụng. 
Việc tổ chức các sự kiện, các chương trình 
liên hoan chào mừng, cũng là một cách thức 
quảng bá rất hiệu quả. Đây không chỉ là cơ hội 
thu hút khách du lịch mà còn là cơ hội tốt để thu 
hút các nhà đầu tư đến với huyện đảo Cát Hải.
Thành phố Hải Phòng và huyện đảo Cát Hải 
cũng cần chủ động tận dụng thời cơ để tham 
gia vào các hội nghị, hội thảo, hội chợ du lịch 
trong và ngoài nước để có cơ hội tuyên truyền, 
quảng bá về những sản phẩm đặc trưng của 
Cát Bà. Hoặc thành phố có thể tổ chức các hội 
thảo về du lịch Cát Bà với chủ đề như sau: “Cát 
Bà - Đảo Ngọc vùng Đông Bắc” hoặc “Cát Bà - 
Du lịch xanh”...
Kết luận
Cát Hải là một địa bàn có nhiềm tiềm năng 
để phát triển du lịch, đặc biệt là những điều 
kiện để phát triển DLCĐ vào mùa thấp điểm. 
Những tiềm năng này cần được đánh thức; cần 
được chính quyền quản lý; doanh nghiệp, các 
tổ chức liên quan, đặc biệt là người dân chung 
tay góp sức để biến những tiềm năng đó thành 
những sản phẩm du lịch đặc sắc. Đặc biệt hơn 
cả, chỉ khi nào người dân được tham gia một 
cách sâu rộng vào các hoạt động du lịch thì du 
lịch mới có sự phát triển bền vững, đáp ứng tốt 
cả nhu cầu của người dân và những hiệu quả 
về kinh tế, xã hội, môi trường. 
Đ.T.P
Tài liệu tham khảo
1. Dự án EU (2013), Sổ tay du lịch cộng đồng - 
Phương pháp tiếp cận dựa vào thị trường.
2. McKercher and Hillary (2002), Cultural Tour-
ism: the Partnership between Tourism and Cultural 
Heritage Management, The Haworth Press, Inc.
3. Võ Quế, Lương Hồng Quang, Võ Chí Công 
(2006), Du lịch cộng đồng lý thuyết và vận dụng, 
tập 1, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội.
4. Viện Nghiên cứu và Phát triển Ngành nghề 
Nông thôn (2012), Tài liệu hướng dẫn phát triển 
Du lịch cộng đồng.
Ngày nhận bài: 27 - 5 - 2019
Ngày phản biện, đánh giá: 8 - 6 - 2020
Ngày chấp nhận đăng: 25 - 6 - 2020