Phân biệt động từ năng nguyện “能, 能够, 可能, 会” trong tiếng Hán hiện đại và định hướng giảng dạy

不太明白这件事的严重性。 
(Dịch nghĩa: Có thể cô ấy vẫn chưa rõ tính 
nghiêm trọng của sự việc.) 
- Trước “可能” có thể dùng phó từ trình độ “
很，不大，完全” tu sức. 
(26) 很可能她完全不理解你的想法。 
(Dịch nghĩa: Rất có thể cô ấy hoàn toàn 
không hiểu cách nghĩ của bạn.) 
3.2.3. Động từ năng nguyện “能够” 
- Dùng trước động từ làm trạng ngữ. Ví dụ: 
(27) 我相信我能够胜任这职位。 
(Dịch nghĩa: Tôi tin tôi có thể đảm nhận tốt 
chức vụ này.) 
- Thường bổ nghĩa cho động từ song âm tiết. 
Ví dụ: 
（28）我保证两个星期之内能够完成任务。 
(Dịch nghĩa: Tôi bảo đảm trong vòng 2 tuần 
có thể hoàn thành nhiệm vụ.) 
3.2.4. Động từ năng nguyện “会” 
- Dùng trước động từ làm trạng ngữ. Ví dụ: 
（29）孩子会走路了。 
(Dịch nghĩa: Đứa bé biết đi rồi.) 
- Dùng biểu thị khả năng có thể trả lời độc 
lập, phủ định dùng “不会”. 
（30）问句: 她明天还会来吗？ 
 答句: 会/不会。 
(Dịch nghĩa: 
Câu hỏi: Ngày mai cô ấy vẫn có thể đến 
không? 
Câu trả lời: Có thể / không thể.) 
- Dùng biểu thị có năng lực làm việc gì đó, có 
thể trả lời độc lập, phủ định dùng “不会”. 
(31) 问句: 你会说法语吗？ 
 答句: 会/不会。 
(Dịch nghĩa: 
Câu hỏi: Bạn biết nói tiếng Pháp không? 
Câu trả lời: Biết / không biết.) 
- Dùng biểu thị sở trường, phía trước dùng 
phó từ “很、真、最” hạn chế, không thể trả 
lời độc lập, phủ định “不会”. 
（32）她真会讨好别人。 
(Dịch nghĩa: Cô ấy thật biết lấy lòng người khác.) 
3.3. Phân biệt sự khác nhau của động từ 
năng nguyện “能, 能够, 可能, 会” 
Thông qua khảo sát không thấy có lỗi sai khi sử 
dụng với “可能” và “能够”，“可能” và “会”，
Ngô Thị Trà Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 225(10): 195 - 203 
 Email: jst@tnu.edu.vn 199 
“能够” và “会” nên bài viết không tiến hành 
phân biệt sự khác nhau giữa 3 nhóm từ này. 
3.3.1. Phân biệt “能” và “可能” 
- Động từ năng nguyện “能” biểu thị có đủ 
năng lực hoặc đạt hiệu suất ra sao, “可能” 
không có ngữ nghĩa này. Ví dụ: 
（33）我能做饭。 
 Không nói: * 我可能做饭。 
(Dịch nghĩa: Tôi có thể nấu cơm.) 
（34）我一分钟能做 20个饺子。 
Không nói: * 我一分钟可能做 20个饺子。 
(Dịch nghĩa: Một phút tôi có thể làm 20 cái 
sủi cảo.) 
- Động từ năng nguyện “能” biểu thị phán 
đoán đối với hiện tượng tự nhiên chưa xảy ra. 
“可能” dùng biểu thị phán đoán, dự tính 
mang tính khả năng. Ví dụ: 
（35）雨能停下来吗？ 
(Dịch nghĩa: Mưa có thể tạnh không?) 
（36）她前几天出差了，可能现在还没回
来。 
(Dịch nghĩa: Mấy ngày trước cô ấy đi công 
tác, có thể/có lẽ vẫn chưa về.) 
- Động từ năng nguyện “可能” có vị trí trong 
câu tương đối linh hoạt, có thể đứng trước 
hoặc đứng sau chủ ngữ. “ 能” chỉ có thể đứng 
sau chủ ngữ. Ví dụ: 
（37）我能考到 HSK 6级 。 
Không nói: * 能我考到 HSK6 级。 
(Dịch nghĩa: Tôi có thể thi đến HSK cấp 6.) 
（38）她可能早就搬走了，只是没告诉你
而已。 
(Dịch nghĩa: Cô ấy có thể/có lẽ dọn đi từ sớm, 
chỉ là không nói cho bạn thôi.) 
 可能她早就搬走了，只是没告诉你而已。 
(Dịch nghĩa: Có thể/có lẽ cô ấy dọn đi từ sớm, 
chỉ là không nói cho bạn thôi.) 
3.3.2. Phân biệt “能” và“ 能够” 
Động từ năng nguyện “能” và “能够” cơ bản 
cách dùng giống nhau, khác nhau ở chỗ: 
- Động từ năng nguyện “能” là từ dùng thông 
dụng, sử dụng rộng rãi, đều dùng trong khẩu 
ngữ và văn viết, “能够” dùng nhiều trong văn 
viết. Ví dụ: 
（39）我想在这里能够把自己展现得更
好。 
(Dịch nghĩa: Tôi nghĩ ở đây có thể thể hiện 
được bản thân càng tốt.) 
- Động từ năng nguyện “能” có thể dùng “能
不能” trùng điệp để hỏi, còn “能够” thường 
không có cách dùng này. Ví dụ: 
（40）你能不能给她让个座。 
(Dịch nghĩa: Bạn có thể nhường chỗ cho cô 
ấy không?) 
（41）*你能够不能够解决这些问题？ 
(Không nói: Bạn có thể giải quyết vấn đề này 
không?) 
- Thông thường nhiều trường hợp “能够” có 
thể dùng “能” thay thế nhưng nhiều trường 
hợp “能” không thể dùng “能够”. Ví dụ: 
(42) * 这些题目太难了，我不能够做。 
(Không nói: Cái đề tài này hơi khó, bạn 
không thể làm.) 
（43）*她如果能够换也早就换新的了。 
(Không nói: Nếu cô ấy có thể đổi thì đã đổi 
cái mới rồi.) 
- Biểu thị sự cho phép trên tình lí, thường chỉ 
dùng “能” . Ví dụ: 
（44）* 老王很能够喝。 
( Không nói: Lão Vương rất có thể uống. ) 
（45）*不好意思，这里不能够抽烟。 
(Không nói: Xin lỗi, chỗ này không thể hút 
thuốc.) 
3.3.3. Phân biệt “能” và “会” 
“能” ,“会” đều có cách dùng là trợ động từ, 
chúng khác nhau ở chỗ: 
Ngô Thị Trà Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 225(10): 195 - 203 
 Email: jst@tnu.edu.vn 200 
- Lần đầu học biết một động tác hoặc kĩ thuật 
nào đó, “能，会” đều có thể dùng, nhưng 
“会” dùng nhiều hơn. Ví dụ: 
（46）经过几个月的努力，他现在会/能说
几句汉语了。 
(Dịch nghĩa: Trải qua vài tháng nỗ lực, bây 
giờ anh ấy có thể nói vài câu tiếng Hán.) 
- Biểu thị khi khôi phục một loại năng lực nào 
đó chỉ dùng “能”, không dùng “会”. Ví dụ: 
（47）手术非常成功，他现在能走路了。 
(Dịch nghĩa: Cuộc phẫu thuật thành công, anh 
ấy giờ có thể đi được rồi.) 
- Biểu thị có đủ năng lực làm việc gì đó, có 
thể dùng “能” cũng có thể dùng “会”, nhưng 
biểu thị đạt được hiệu suất hoặc trình độ nào 
đó chỉ dùng “能” không dùng “会”. Ví dụ: 
（48）小王能/会用汉语交流了。 
(Dịch nghĩa: Tiểu Vương có thể dùng tiếng 
Hán giao tiếp.) 
（49）小王一天能背 100个生词。 
(Dịch nghĩa: Tiểu Vương một ngày có thể học 
thuộc 100 từ mới.) 
Không nói: *小王一天会背 100个生词。 
- Tổ hợp phủ định: “不能不” biểu thị bắt 
buộc, “不会不” biểu thị nhất định hoặc nên. 
Ví dụ: 
（50）明天的会议非常重要，他不能不来。 
(Dịch nghĩa: Hội nghị ngày mai rất quan 
trọng, anh không thể không đến.) 
（51）明天的会议非常重要，他不会不来。 
(Dịch nghĩa: Hội nghị ngày mai rất quan 
trọng, anh không thể không đến.) 
- Động từ năng nguyện “能，会” đều biểu thị 
sở trường làm một việc gì, trước “能，会” có 
“很，真，最” tu sức, phân biệt khác nhau ở 
chỗ “会” nghiêng về kĩ xảo, “能” nghiêng về 
năng lực. 
（52）他很能干，什么事情都能办得妥妥
当当。 
(Dịch nghĩa: Anh ấy có thể làm, việc gì đều 
làm thỏa đáng.) 
（53）他很会说甜言密语，所以很受女孩
子的欢迎。 
(Dịch nghĩa: Anh ấy có thể nói điều mật ngọt, 
vì thế, rất nhiều cô gái trẻ thích.) 
3.4. Lỗi sai và nguyên nhân khi sử dụng 
 “能，能够，可能，会” 
Thông qua khảo sát lỗi sai của 90 sinh viên 
chuyên ngành tiếng Trung Quốc - Trường 
Ngoại ngữ - Đại học Thái Nguyên khi sử 
dụng 4 động từ năng nguyện “能，能够，可
能，会” chúng tôi đã thu được kết quả như 
bảng 1. 
Bảng 1. Thống kê lỗi sai khi sử dụng “能，能够，
可能，会” 
 Lỗi sai Số câu sai Tỷ lệ (%) 
Thiếu động từ 6 3,97 
Thừa động từ 9 5,86 
Sai trật tự từ 12 7,95 
Dùng nhầm từ 124 82,12 
Tổng 151 100 
Từ kết quả thống kê trên bảng 1, chúng ta 
thấy rằng sinh viên sử dụng nhầm 4 động từ 
năng nguyện này chiếm tỉ lệ lớn với 82,12%. 
Từ đó, chúng tôi đã tiến hành phân tích 
nguyên nhân dẫn đến lỗi sai mà sinh viên 
hay mắc phải như sau: 
3.4.1. Nguyên nhân khách quan 
Thứ nhất, do ảnh hưởng của tiếng mẹ đẻ. Đây 
là nguyên nhân chủ yếu, đặc biệt đối với người 
mới học tiếng Hán trong giai đoạn đầu do thời 
gian học chưa nhiều và không giỏi dùng tiếng 
Hán để biểu đạt, họ có thói quen chủ yếu là 
câu biểu đạt bằng tiếng Việt cần dịch sang 
tiếng Hán sẽ được nghĩ một lượt sau đó dùng 
câu tiếng Hán tương ứng với các thành phần 
như câu trong tiếng Việt dịch sang, phương 
pháp này không những làm cho sinh viên tư 
duy chậm mà còn dẫn đến dùng sai. 
Thứ hai, do cả 4 động từ năng nguyện “能，
能够，可能，会” đều có thể dịch sang tiếng 
Việt là “có thể” nhưng tiếng Hán lại có sự 
Ngô Thị Trà Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 225(10): 195 - 203 
 Email: jst@tnu.edu.vn 201 
khác nhau khi sử dụng 4 từ này nếu sinh 
không phân biệt rõ sẽ dẫn đến dùng sai . 
Thứ ba, do từ điển giải thích chưa đầy đủ. 
Trong “Từ điển Hán Việt” [6] do Trương Văn 
Giới và Lê Khắc Kiều Lục chủ biên đã giải 
thích nghĩa của 4 động từ năng nguyện này 
như bảng 2: 
Bảng 2. Nghĩa tiếng Việt của “能，能够， 
可能，会” 
Động từ 
năng 
nguyện 
 Nghĩa tiếng Việt 
能 Có thể 
可能 Có thể, khả năng, có lẽ là 
能够 Có thể, có điều kiện, có khả năng 
会 
1. Hiểu, lĩnh hội 
2. Biết, thông hiểu 
3. Biết 
4. Giỏi, khéo 
5. Có thể, có khả năng 
Trong từ điển liệt kê ra nghĩa của các từ này 
không đủ, các động từ này về ngữ nghĩa, ngữ 
pháp đều có điểm giống nhau và khác nhau. 
Từ điển chỉ liệt kê ra mà không giới thiệu 
toàn diện cách dùng của các động từ năng 
nguyện này thì người học rất dễ dùng nhầm 
dẫn đến mắc lỗi sai khi sử dụng. 
Thứ tư, giáo trình và hệ thống bài tập chưa 
phong phú. Giáo trình giảng dạy chưa phong 
phú, giới thiệu về cách dùng của cách động từ 
này còn hạn chế và có rất ít hệ thống bài tập 
tổng hợp để sinh viên luyện tập củng cố kiến 
thức nhằm phân biệt rõ cách dùng và ngữ 
nghĩa của 4 động từ năng nguyện này. 
3.4.2. Nguyên nhân chủ quan 
Thứ nhất, do phương pháp học tập và sách 
lược giao tiếp của người học chưa phù hợp. 
Sách lược của người học thường vận dụng 
những kiến thức đã học, đã biết suy diễn ra 
cách dùng hoặc áp dụng cho những kiến thức 
vừa mới thu nhận. 
Ví dụ: Động từ “知道” trong tiếng Hán dịch 
sang tiếng Việt có nghĩa là “biết”. Biểu thị 
sở trường, biết cái gì đó “会” dịch sang tiếng 
Việt là “biết”. Do đó sinh viên đặc biệt là 
sinh viên ở trình độ sơ cấp dùng từ “知道”có 
thể dùng sang từ “会” để thay thế dẫn đến 
dùng sai. 
 (54) 我知道他。 
 *我会他。 
(Dịch nghĩa: Tôi biết anh ấy.) 
Thứ hai, người học thường đơn giản hóa và 
tránh không dùng khi không nắm rõ cách 
dùng. Trong quá trình học để nâng cao hiệu 
quả biểu đạt giảm sai sót, người học thường 
có tiềm thức tránh dùng các từ tương đối khó 
mà bản thân không nắm chắc, dùng cái đơn 
giản hoặc dùng sang cách biểu đạt mà mình 
nắm rõ. Sinh viên không biết dùng động từ 
năng nguyện nào cho đúng vì thế để tránh 
mắc lỗi sai đã không dùng. 
Ví dụ: 
(55) 如果你不让自己开心，你也不让别人开
心。 
 Câu đúng: 
如果你不能让自己开心，你也不能让别人
开心。 
3.5. Đề xuất phương pháp dạy học đối với 4 
động từ năng nguyện “能，能够， 可能，会” 
Thông qua kết quả khảo sát chúng ta thấy 
rằng sinh viên gặp nhiều khó khăn khi sử 
dụng 4 động từ năng nguyện này, để nâng cao 
hiệu quả sử dụng 4 động từ này, bài viết đưa 
ra một số kiến nghị đối với hoạt động giảng 
dạy của giáo viên nhằm giúp sinh viên giảm 
bớt lỗi sai khi sử dụng. 
Thứ nhất, dùng phương pháp dịch nghĩa 
Bốn động từ năng nguyện “能，能够，可能，
会” đều có thể dịch sang tiếng Việt là “có 
thể” nhưng căn cứ vào ngữ cảnh có thể có 
các phương án dịch nghĩa sang tiếng Việt 
khác nhau. 
+ Đối với động từ năng nguyện “能” 
Ngô Thị Trà Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 225(10): 195 - 203 
 Email: jst@tnu.edu.vn 202 
- Biểu thị có đủ năng lực làm gì, đạt được 
hiệu suất nào đó, khôi phục chức năng gì sẽ 
dịch tương đương sang tiếng Việt là “có thể”. 
（56）我能在一分钟把 20 个饺子全部吃
完。 
(Dịch nghĩa: Tôi có thể ăn 20 cái sủi cảo 
trong 1 phút.) 
（57）小王一天能背 100个生词。 
(Dịch nghĩa: Tiểu Vương có thể học thuộc 
100 từ mới một ngày.) 
（58）在医院躺一一个多月，他现在能自
己走路了。 
(Dịch nghĩa: Nằm viện hơn 1 tháng, giờ anh 
ấy có thể đi lại được.) 
- Biểu thị sự cho phép dựa trên tình lí khi dịch 
sang tiếng Việt tương đương là “được”. 
(59) 对不起先生，这里不能抽烟。 
(Dịch nghĩa: Xin lỗi Ngài, chỗ này không 
được hút thuốc.) 
（60）你能理解我的困难吗？ 
(Dịch nghĩa: Bạn có hiểu được khó khăn của 
tôi không?) 
+ Đối với động từ năng nguyện “可能”: Biểu 
thị phán đoán và dự tính mang tính khả năng 
dịch tương đương sang tiếng Việt là “có lẽ, 
chắc là”. 
（61）他可能生病了才不去上课。 
(Dịch nghĩa: Anh có lẽ bị ốm mới không đi 
học.) 
(62) 可能我会选择出国留学。 
(Có lẽ tôi sẽ lựa chọn ra nước ngoài du học.) 
+ Đối với động từ năng nguyện “会” 
- Biểu thị hiểu làm như nào hoặc có năng lực 
làm gì (yêu cầu phải học), dịch tương đương 
sang tiếng Việt là “biết”. 
（63）我会说汉语。 
(Dịch nghĩa: Tôi biết nói tiếng Hán.) 
（64）他会修自行车，不会修汽车。 
(Dịch nghĩa: Tôi biết sửa xe đạp, không biết 
sửa ô tô.) 
- Biểu thị có sở trường làm gì, dịch tương 
đương sang tiếng Việt là “giỏi”. 
（65）他很会说话。 
(Dịch nghĩa: Anh ấy rất giỏi ăn nói.) 
- Biểu thị có khả năng thực hiện làm việc gì, 
dịch tương đương sang tiếng Việt là “sẽ ”. 
（66）有空我会去看你。 
(Dịch nghĩa: Có thời gian tôi sẽ đến thăm bạn.) 
+ Đối với động từ năng nguyện “能够” 
“能” và “能够” có sự phân biệt dựa vào ngữ 
dụng nên không có từ nào để phân biệt. 
Sử dụng phương pháp này sinh viên tự nhiên 
có thể căn cứ vào ngữ nghĩa của các từ này 
mà dịch thành từ ngữ tiếng Việt không giống 
nhau tương ứng với từng cách dùng, chúng sẽ 
trở thành tiêu chuẩn ngữ cảnh của mỗi từ 
trong 4 động từ năng nguyện này. 
Thứ hai, dùng phương pháp loại trừ 
Từng bước sử dụng phương pháp loại trừ 
như sau: 
Bước 1: Lựa chọn câu dịch tiếng Việt. 
Bước 2: Xem xét ngữ nghĩa câu này trong 
tiếng Hán nên chọn từ nào cho hợp lí. 
Nếu câu là từ “có lẽ” thì chọn từ “可能” là 
đáp án. Nếu không phải thì loại bỏ “可能”, 
chọn bước tiếp theo. 
Bước 3: Quan sát các động từ “能，能够，
会”. Nếu sau nó là động từ song âm tiết: chọn 
“能” hoặc “能够”. Nếu sau nó là động từ đơn 
âm tiết: bỏ “能够”, chọn bước tiếp theo. 
Bước 4: Căn cứ vào phân biệt “能，会” để 
loại bỏ lỗi sai, chọn đáp án đúng. 
Ví dụ: 
 (67) 小王非常.........吃辣，每顿饭都少不了
辣椒。 
Bước 1: Dịch câu: Tiểu Vương rất có lẽ ăn 
cay, mỗi bữa ăn đều không thể thiếu ớt. 
Ngô Thị Trà Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ ĐHTN 225(10): 195 - 203 
 Email: jst@tnu.edu.vn 203 
Bước 2: Loại bỏ chọn từ “可能” vì dịch là“ 
có lẽ ” không hợp lí. 
Bước 3: Sau chỗ trống là động từ đơn âm tiết 
“吃” nên loại bỏ “能够”. 
Bước 4: “Ăn cay” là Tiểu Vương có đủ năng 
lực ăn nên dùng “能，会” đều được. 
Câu này có thể chọn là: 小王能/会吃辣椒, 每
顿饭都少不了辣椒。 
Thứ ba, giảng dạy 4 động từ này ở trên lớp 
nên giới thiệu hoàn chỉnh cả về ngữ nghĩa, 
ngữ pháp, ngữ cảnh. Ngoài ra nên đưa ra 
nhiều tình huống và lấy nhiều ví dụ minh họa 
so sánh để sinh viên nắm rõ. 
Thứ tư, cung cấp cho sinh viên nhiều dạng bài 
tập tổng hợp để luyện tập củng cố kiến thức 
như: dịch (Hán - Việt, Việt - Hán), chọn từ 
đúng, phán đoán đúng sai. 
4. Kết luận 
Bài viết thông qua phân tích ngữ nghĩa và ngữ 
pháp của 4 động từ năng nguyện “能，能够，
可能，会” thấy rằng 4 động từ này có ngữ 
nghĩa gần giống nhau và đều có thể dịch sang 
tiếng Việt là “có thể”, tuy nhiên 4 động từ đều 
có đặc điểm ngữ pháp và ngữ nghĩa khác 
nhau nên có thể phân biệt khi sử dụng. Thông 
qua khảo sát lỗi sai của sinh viên chuyên 
ngành tiếng Trung Quốc - Trường Ngoại ngữ 
- Đại học Thái Nguyên chúng tôi đã thấy rõ 
lỗi sai là sử dụng nhầm 4 động từ này chiếm tỉ 
lệ cao. Từ góc độ phân tích nguyên nhân chủ 
quan và khách quan, bài viết đã đưa ra một số 
kiến nghị trong dạy học nhằm giúp sinh viên 
giảm bớt lỗi sai khi sử dụng nhóm từ này như: 
dùng phương pháp dịch nghĩa, phương pháp 
loại trừ, giới thiệu tổng thể cả 3 phương diện 
ngữ nghĩa ngữ pháp và ngữ dụng cho sinh 
viên, cung cấp nhiều dạng bài tập tổng hợp để 
sinh viên thực hành củng cố kiến thức. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO/REFERENCES 
[1]. T. T. Lu, Analysis of Chinese grammar 
problems. Beijing University Press, 1979. 
[2]. N. K. Ly, “Issues related to auxiliary verbs,” 
Literary journals, vol. 87, no. 6, pp. 22-27, 
1993. 
[3]. V. Hung, “Comment on the explanatory 
component of the model verb,” Literary 
journals , vol. 9, no. 3, pp. 42-49, 1999. 
[4]. T. T. Dinh, and T. T. Lu, Modern Chinese 
Dictionary. Beijing Trade press, 2001. 
[5]. L. V. Chu, Dictionary practice teaching from 
foreign focus Chinese language. Beijing 
University press, 2009. 
[6]. V. G. Truong, and K. K. L. Le, Modern 
Chinese – Vietnamese Dictionary. Vietnamese 
Social Science publishing House, 2005.