Nghiên cứu hành vi phạm tội và vi phạm pháp luật trong thanh, thiếu niên ở tỉnh Quảng Ngãi

ng triển khai đồng bộ, hiệu quả các biện pháp công tác, 
nhất là biện pháp công tác công an, quản lý nhà nước về thanh niên, phong trào đoàn, hội và 
công tác thanh, thiếu nhi, công tác tuyên truyền, giáo dục đạo đức, pháp luật, nhân cách để 
phòng ngừa tội phạm, VPPL. Hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án đảm bảo theo 
đúng quy định của pháp luật. Tội phạm, VPPL tăng không đột biến, tỷ lệ điều tra, khám phá 
tội phạm đạt trên 80%; tỷ lệ tái phạm tội giảm dưới 5%; người dưới 18 tuổi phạm tội đang 
có chiều hướng giảm, tuyệt đối không để xảy ra oan, sai, xâm phạm hoạt động tư pháp trong 
điều tra, xử lý tội phạm đối với thanh, thiếu niên; các quyền và lợi ích hợp pháp của thanh, 
thiếu niên phạm pháp được thực hiện đầy đủ.
2.3.5.2. Về hạn chế, thiếu sót
Sự lãnh đạo, chỉ đạo công tác quản lý nhà nước về thanh niên và phòng ngừa tội phạm, 
VPPL trong thanh, thiếu niên chưa đồng bộ, chất lượng, hiệu quả chưa cao, sự quan tâm 
chưa đúng mức;
Công tác phối hợp tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, đạo đức, lối sống cho 
thanh, thiếu niên của các ngành, đoàn thể, các lực lượng từng lúc, từng nơi còn bị động, chưa 
thực chất, chưa có cơ chế thống nhất, nhịp nhàng;
Công tác gia đình, trường học, quản lý văn hóa - xã hội còn nhiều bất cập, chưa tạo 
thành thế trận liên hoàn trong phòng ngừa, ngăn chặn thanh, thiếu niên phạm tội, VPPL;
Công tác quản lý nhà nước về an ninh, trật tự và hoạt động ngừa tội phạm, VPPL trong 
KỶ YẾU NHIỆM VỤ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ GIAI ĐOẠN 2016 - 2020KỶ YẾU NHIỆM VỤ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ GIAI ĐOẠN 2016 - 2020
LĨNH VỰC KHOA HỌC XÃ HỘI - NHÂN VĂN LĨNH VỰC KHOA HỌC XÃ HỘI - NHÂN VĂN290
thanh, thiếu niên vẫn còn một số hạn chế;
2.3.5.3. Nguyên nhân của hạn chế, thiếu sót
* Nguyên nhân khách quan:
(1) Ảnh hưởng của lối sống thực dụng, các giá trị của gia đình, làng xã bị mai một, đạo 
đức xã hội dần bị xuống cấp; vai trò nêu gương của ông bà, cha, mẹ, giáo viên, người lớn 
tuổi... dần bị phai nhạt. Sự bùng nổ của Internet, nhất là mạng xã hội khó kiểm soát.
(2) Hệ thống các đường lối, chủ trương, chính sách về phát triển thanh niên thực hiện 
chưa hiệu quả; công tác giáo dục - đào tạo có những nội dung chưa phù hợp, chưa có nội 
dung về công tác phòng ngừa tội phạm và tự bảo vệ bản thân khi có tội phạm xảy ra. Kinh 
tế - xã hội của tỉnh còn nhiều khó khăn nên chưa đầu tư tương xứng. Công tác đoàn và phong 
trào thanh niên có mặt chưa thực sự đáp ứng nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội.
(3) Hệ thống chính sách, pháp luật về PCTP chưa đồng bộ, còn chồng chéo, thường 
xuyên thay đổi; mới thi hành đã gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, nhất là các quy định của 
pháp luật hình sự, tố tụng hình sự, hành chính; các quy phạm về phòng ngừa, điều tra tội 
phạm, VPPL trong thanh, thiếu niên chưa cụ thể, còn có nhiều cách hiểu khác nhau, kiềm 
tỏa lẫn nhau. 
(4) Tình hình tội phạm, VPPL trên địa bàn tỉnh diễn biến phức tạp, đặc biệt đã xuất 
hiện những loại tội phạm phi truyền thống lôi kéo sự tham gia của giới trẻ có trình độ cao 
dễ dàng.
* Nguyên nhân chủ quan
(1) Sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy đảng, chính quyền các cấp chưa thông suốt từ cấp 
trên xuống cấp dưới, chưa đồng bộ giữa các địa phương; thiếu cơ chế lãnh đạo và chiến lược, 
sách lược trong chỉ đạo, điều hành công tác phòng ngừa thanh, thiếu niên phạm tội. Việc xác 
định vị trí công tác phòng ngừa thanh, thiếu niên phạm tội trong tổng thể chiến lược, chương 
trình PCTP chưa đúng đắn, chưa được xem là trọng tâm, cốt lõi của toàn bộ công tác PCTP. 
(2) Nhận thức của một số ngành, đoàn thể về công tác phòng ngừa thanh, thiếu niên 
phạm tội chưa đúng mức, coi nhẹ công tác quản lý, giáo dục thanh, thiếu niên. 
 (3) Quản lý nhà nước về công tác thanh niên còn gặp nhiều thách thức, một số chính 
sách còn thiếu tính cụ thể, chưa sát với nhu cầu chính đáng của thanh, thiếu niên. Nhiều vấn 
đề về thanh niên còn chậm được giải quyết; nhu cầu về đời sống vật chất, văn hóa tinh thần, 
vui chơi giải trí cho thanh niên chưa được đáp ứng đầy đủ.
 (4) Các biện pháp phòng ngừa và các biện pháp đấu tranh chưa có mối quan hệ chặt 
chẽ với nhau, chưa hỗ trợ cho nhau. Chưa có mô hình thực sự hiệu quả, bền vững, có sức 
thuyết phục cao, lan tỏa mãnh mẽ để phòng ngừa thanh, thiếu niên phạm tội, VPPL.
 (5) Lực lượng trực tiếp làm công tác phòng ngừa, điều tra, xử lý thanh, thiếu niên phạm 
tội, VPPL chưa ngang tầm nhiệm vụ.
3. Dự báo và giải pháp nâng cao hiệu quả phòng ngừa, ngăn chặn hành vi phạm 
tội, vi phạm pháp luật trong thanh, thiếu niên ở tỉnh Quảng Ngãi 
3.1. Dự báo 
3.1.1. Xu hướng phát sinh, phát triển tội phạm, vi phạm pháp luật trong thanh, thiếu 
niên ở tỉnh Quảng Ngãi
KỶ YẾU NHIỆM VỤ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ GIAI ĐOẠN 2016 - 2020KỶ YẾU NHIỆM VỤ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ GIAI ĐOẠN 2016 - 2020
LĨNH VỰC KHOA HỌC XÃ HỘI - NHÂN VĂN LĨNH VỰC KHOA HỌC XÃ HỘI - NHÂN VĂN 291
Số vụ xảy ra tăng nhưng ít có khả năng đột biến; hành vi phạm tội, VPPL về hình sự 
tiếp tục chiếm tỷ lệ cao nhưng không vượt quá 80%. Tập trung ở các địa bàn có tốc độ đô thị 
hóa nhanh; dịch chuyển và tăng mạnh ở địa bàn nông thôn đồng bằng, miền núi, hải đảo, ven 
biển, trong đó đáng chú ý địa bàn ven biển sẽ tăng nhiều hơn, xảy ra nhiều vụ việc nghiêm 
trọng hơn. Hành vi phạm tội và VPPL trong các cơ sở giáo dục tiếp tục gia tăng. 
Thanh, thiếu niên sử dụng chất kích thích hoặc lạm dụng chất kích thích để gây án xảy 
ra ngày càng nhiều hơn, có nhiều vụ đặc biệt nghiêm trọng, phức tạp, gây dư luận bất an. 
Hình thành các băng, nhóm tổ chức tội phạm do thanh, thiếu niên cầm đầu. Độ tuổi phạm 
tội chủ yếu từ 18 - 30 tuổi. Trình độ học vấn phổ thông trung học, đại học, cao đẳng trở lên 
và nữ giới sẽ nhiều hơn.
3.1.2. Loại hành vi phạm tội, vi phạm pháp luật trong thanh, thiếu niên trong thời gian 
tới rất đa dạng, phức tạp
Hành vi phạm tội và VPPL liên quan đến ANQG tiếp tục xảy ra và chủ yếu do người 
trẻ tuổi thực hiện, tập trung tham gia vào các hội nhóm trái phép, các tổ chức phản động 
nước ngoài, tuyên truyền nhằm chống chính quyền nhân dân. Hành vi phạm tội và VPPL về 
hình sự, ma túy, lợi dụng công nghệ cao, vi phạm quy định về tham gia giao thông đường 
bộ tiếp tục chiếm tỷ lệ cao; các hành vi phạm tội và VPPL về kinh tế, tham nhũng, chức vụ, 
môi trường... xảy chiếm tỷ lệ thấp hơn nhưng có xu hướng tăng. Sự đan xen giữa các hành 
vi phạm tội về hình sự, ma túy, kinh tế, công nghệ cao trong thanh, thiếu niên diễn ra sôi 
động, khó kiểm soát hơn.
3.1.3. Phương thức, thủ đoạn hoạt động của tội phạm, vi phạm pháp luật trong thanh, 
thiếu niên ngày càng tinh vi, manh động
Thanh, thiếu niên phạm tội tìm mọi cách để che giấu hành vi, mua chuộc người thi hành 
công vụ, nhờ sự can thiệp của người khác để “chạy án”, bỏ trốn không chỉ trong nước mà cả 
nước ngoài. Sử dụng vũ khí, công cụ, phương tiện gây án có tính nguy hiểm sẽ tăng lên và 
rất đa dạng; mức độ liên kết giữa các đối tượng trong băng, nhóm chặt chẽ, bền vững hơn. 
3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả phòng ngừa, ngăn chặn hành vi phạm tội, vi phạm 
pháp luật trong thanh, thiếu niên ở tỉnh Quảng Ngãi 
3.2.1. Đảm bảo thực hiện hiệu quả cơ chế Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, huy động 
sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và toàn dân trong phòng ngừa, ngăn chặn 
thanh, thiếu niên phạm tội, vi phạm pháp luật
Tập trung thể chế và triển khai các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp 
luật của Nhà nước đối với nhiệm vụ phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm, VPPL trong thanh, 
thiếu niên phù hợp với địa phương. Ban hành các chủ trương, chính sách, pháp luật, quy 
định để chủ động phòng ngừa, ngăn chặn hiệu quả hành vi phạm tội, VPPL trong thanh, 
thiếu niên. Thường xuyên tổ chức kiểm tra, giám sát, thanh tra việc triển khai các nhiệm 
vụ phòng ngừa, ngăn chặn thanh, thiếu niên phạm tội, VPPL; điều tra, khảo sát thực trạng 
thanh, thiếu niên, học sinh, sinh viên phạm tội, VPPL. Chính quyền các cấp cụ thể các kế 
hoạch, chương trình để triển khai thực hiện có hiệu quả; tạo cơ chế để lãnh đạo, chỉ đạo các 
ngành, đoàn thể đang chủ trì thực hiện các chương trình, kế hoạch công tác có liên quan đến 
công tác thanh, thiếu niên thực hiện một cách thuận lợi nhất.
3.2.2. Tăng cường khả năng nhận thức đúng đắn về vai trò, vị trí, ý nghĩa, tầm quan 
trọng của công tác phòng ngừa, ngăn chặn hành vi phạm tội, vi phạm pháp luật trong thanh, 
KỶ YẾU NHIỆM VỤ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ GIAI ĐOẠN 2016 - 2020KỶ YẾU NHIỆM VỤ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ GIAI ĐOẠN 2016 - 2020
LĨNH VỰC KHOA HỌC XÃ HỘI - NHÂN VĂN LĨNH VỰC KHOA HỌC XÃ HỘI - NHÂN VĂN292
thiếu niên
Phòng ngừa thanh, thiếu niên phạm tội phải được xem là một bộ phận quan trọng, là 
hạt nhân của toàn bộ công tác phòng ngừa tội phạm. Nếu tập trung vào nhóm đối tượng này 
sẽ phá vỡ cơ cấu thành phần đối tượng phạm tội, không chỉ ngăn chặn được tình trạng phạm 
tội, VPPL hiện tại mà còn ngăn chặn ở tương lai với tính chất, mức độ, quy mô phức tạp, 
tinh vi hơn. Phòng ngừa tội phạm, VPPL trong thanh, thiếu niên cần được xác định là trách 
nhiệm của toàn xã hội và là một nội dung quan trọng, có tính chiến lược trong toàn bộ công 
tác đấu tranh PCTP, giữ gìn trật tự an toàn xã hội. Là nhiệm vụ phải được ưu tiên trong tổng 
thể nhiệm vụ PCTP, giữ gìn ANTT. 
3.2.3. Nâng cao hiệu quả công tác giáo dục chính trị, lý tưởng, đạo đức lối sống và ý 
thức tuân thủ pháp luật cho thanh, thiếu niên
Tăng cường giáo dục truyền thống văn hóa, lịch sử của Đảng, dân tộc, hành trình đến 
các “địa chỉ đỏ” để không ngừng bồi dưỡng lý tưởng cao đẹp cho thanh niên. Triển khai thực 
hiện đầy đủ, chất lượng Đề án “Tăng cường công tác phổ biến, giáo dục pháp luật nhằm 
nâng cao ý thức pháp luật cho thanh, thiếu niên”. Tổ chức đa dạng hóa các mô hình phổ biến, 
giáo dục pháp luật, đạo đức, lối sống, lý tưởng cho thanh, thiếu niên. Hiện đại hóa công tác 
tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua việc ứng dụng công nghệ thông tin, sử 
dụng mạng xã hội.
3.2.4. Đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, giải quyết việc làm cho thanh, thiếu niên
Đẩy mạnh tuyên truyền các chủ trương, chế độ, chính sách pháp luật của nhà nước về 
nghề nghiệp và việc làm cho đoàn viên, thanh niên. Tạo điều kiện thuận lợi để thanh, thiếu 
niên, học sinh, sinh viên tiếp cận sớm với nghề nghiệp và việc làm. Tranh thủ cơ hội, tận 
dụng các điều kiện, tiềm năng hiện có của tỉnh để tạo việc làm cho thanh, thiếu niên. Tiếp 
tục đẩy mạnh hợp tác với các địa phương có thế mạnh về khoa học - công nghệ thu hút thanh 
niên tham gia. Phát triển mạnh phong trào thanh niên khởi nghiệp.
3.2.5. Xây dựng môi trường sống, học tập, sinh hoạt an toàn, lành mạnh, bổ ích cho 
thanh, thiếu niên
Môi trường sống có thể được ví như “thiên nhiên thứ hai” của thanh, thiếu niên mà từ 
đó tác động tích cực hoặc tiêu cực đến sự hình thành nhân cách của họ. Chính vì thế thực 
hiện giải pháp này là công việc hệ trọng, là một trong những nội dung được ưu tiên trong 
chính sách phát triển thanh niên, trong đó cần tập trung vào 03 loại môi trường sau:
Thứ nhất, xây dựng gia đình ấm no, tiến bộ, văn minh, hạnh phúc, thực sự là chỗ dựa 
vững chắc để hình thành và giáo dục nhân cách cho thanh, thiếu niên 
Hai là, nhà trường phải vừa là nơi ươm mầm tri thức cho tương lai, cung cấp nguồn 
nhân lực cho xã hội, vừa là nơi hoàn thiện, củng cố nhân cách của thanh, thiếu niên 
Ba là, xây dựng xã hội phồn vinh, hạnh phúc, con người sống có trách nhiệm, tình 
thương và nêu gương sáng cho thế hệ trẻ
3.2.6. Xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc, chủ động phòng ngừa, 
ngăn chặn hành vi phạm tội, VPPL trong thanh, thiếu niên
Tập trung tham mưu, đề xuất cấp có thẩm quyền ban hành hoặc ban hành theo thẩm 
quyền chủ trương, quy định, kế hoạch huy động và sử dụng sức mạnh của cơ quan, tổ chức, 
cá nhân trong công tác phòng ngừa tội phạm, VPPL trong thanh, thiếu niên. Chú trọng các 
KỶ YẾU NHIỆM VỤ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ GIAI ĐOẠN 2016 - 2020KỶ YẾU NHIỆM VỤ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ GIAI ĐOẠN 2016 - 2020
LĨNH VỰC KHOA HỌC XÃ HỘI - NHÂN VĂN LĨNH VỰC KHOA HỌC XÃ HỘI - NHÂN VĂN 293
biện pháp nghiệp vụ của ngành Công an để phát hiện, ngăn chặn, xử lý các hành vi phạm tội, 
VPPL trong thanh, thiếu niên. Nâng cao chất lượng công tác điều tra, truy tố, xét xử các vụ 
án, vụ việc đối với thanh, thiếu niên theo đúng tinh thần cải cách tư pháp
3.2.7. Tham mưu bổ sung, sửa đổi, hoàn thiện chính sách, pháp luật về phòng ngừa 
thanh, thiếu niên phạm tội, vi phạm pháp luật
Tổ chức tuyên truyền để nâng cao nhận thức về vai trò, ý nghĩa của pháp luật về PCTP 
nói chung, trong thanh, thiếu niên nói riêng. Tiếp tục tham mưu, kiến nghị để thể chế hóa 
chủ trương “Hoàn thiện pháp luật về đấu tranh PCTP theo hướng xây dựng các cơ quan bảo 
vệ pháp luật là nòng cốt, phát huy sức mạnh của toàn xã hội trong việc phát hiện, phòng 
ngừa, ngăn chặn tội phạm” theo Nghị quyết số 48 của Bộ Chính trị. Rà soát, tập hợp, hệ 
thống hóa các văn bản quy phạm pháp luật, văn bản điều hành chính sách về PCTP, VPPL 
có liên quan đến thanh, thiếu niên từ trước đến nay; thống kê những văn bản cần sửa đổi, bổ 
sung, thay thế hoặc bãi bỏ để kiến nghị. Tiếp tục tổ chức tập huấn, bồi dưỡng chuyên sâu 
các văn bản quy phạm pháp luật về PCTP. Khảo sát, đánh giá tình hình thi hành, tổ chức và 
theo dõi thi hành pháp luật về PCTP ở các cấp, các ngành.
3.2.8. Xây dựng đội ngũ cán bộ ngang tầm yêu cầu, nhiệm vụ phòng ngừa, ngăn chặn 
thanh, thiếu niên phạm tội, vi phạm pháp luật
Các ngành, các cấp cần tập trung xây dựng, củng cố đội ngũ cán bộ làm công tác tham 
mưu, hoạch định, hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc, kiểm tra, giám sát, phản biện việc triển 
khai thực hiện các chính sách, pháp luật về công tác thanh, thiếu niên và PCTP, VPPL trong 
thanh, thiếu niên; xây dựng đội ngũ cán bộ tuyên truyền viên, báo cáo viên có kiến thức, 
kỹ năng. Xây dựng đội ngũ cán bộ đoàn, hội phụ nữ có chất lượng, tâm huyết với công tác 
thanh niên, phụ nữ, bồi dưỡng lý tưởng, lối sống cho thế hệ trẻ. Tiếp tục xây dựng lực lượng 
Công an, nhất là lực lượng điều tra viên, trinh sát viên, cảnh sát viên “cách mạng, chính quy, 
tinh nhuệ, từng bước hiện đại”. Các cơ quan tòa án, kiểm sát, thi hành án tổ chức xây dựng 
đội ngũ cán bộ kiểm sát viên, thẩm phán, chấp hành án viên có đủ năng lực, trách nhiệm và 
kiến thức tâm lý – xã hội để phòng ngừa, ngăn chặn, xử lý thanh, thiếu niên phạm tội, VPPL; 
kiểm sát chặt chẽ các cơ quan, đơn vị tuân theo pháp luật.
IV. KẾT LUẬN 
 Nội dung đề tài tổng hợp một cách khoa học, logíc, phản ánh đầy đủ kết quả nghiên 
cứu, góp phần hoàn thiện về mặt lý luận về phòng ngừa thanh, thiếu niên phạm tội, làm 
phong phú thêm hệ thống tri thức khoa học tội phạm; sẽ đóng góp thiết thực phục vụ cho 
việc hoạch định các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về phòng 
ngừa tội phạm nói chung; phòng ngừa tội phạm, VPPL trong thanh, thiếu niên nói riêng; 
đồng thời, là cơ sở cho những cán bộ làm công tác nghiên cứu hoàn thiện về khoa học tội 
phạm