Kiến trúc cảnh quan - Từ thực tiễn đến đào tạo

 vực giáo dục và đào tạo, 
 cơ sở hạ tầng đô thị xanh, mái nhà xanh hay mặt nước trong 
 đô thị,
 Như vậy chúng ta có thể nhận định kiến trúc cảnh quan 
 nói chung và kiến trúc cảnh quan đô thị nói riêng có vai trò rất 
 quan trọng và trong rất nhiều các lĩnh vực khác nhau: đô thị, 
 nông nghiệp, lâm nghiệp, bảo tồn thiên nhiên,trong đó đặc 
 biệt quan trọng đối với tổ chức không gian đô thị nhằm nâng 
 cao chất lượng môi trường sống của con người.
 3. Quá trình đào tạo Kiến trúc sư Cảnh quan tại Việt 
 Nam
 3.1. Đào tạo Kiến trúc sư ngành Kiến trúc cảnh quan tại Đại 
 học Kiến trúc Hà Nội
Hình 4. Copacabana Beach promenade (Đường dạo 
 Từ nhu cầu thực tiễn về thiết kế kiến trúc cảnh quan và 
ven bãi biển Copacabana – Rio de Janeỉo - Brasil). 
 đào tạo kiến trúc sư cảnh quan tại Việt Nam, Trường Đại học 
KTS. Roberto Burle Marx
 Kiến trúc Hà Nội kế thừa chương trình liên đào tạo Kiến trúc 
 sư cảnh quan giữa Đại học Kiến Trúc Hà Nội và Đại học Kiến 
 trúc cảnh quan Quốc gia Bordeaux và các trường Kiến trúc 
 Pháp ngữ (từ năm 2010).
 Chương trình đào tạo chuyên ngành cảnh quan Pháp 
 ngữ và qua quá trình giao lưu và hội nhập quốc tế trong 
 những năm qua giúp Nhà trường nhìn thấy rõ ràng hơn 
 “Cách tiếp cận giáo dục đại học tiên tiến”, so sánh một cách 
 tổng hợp và toàn diện với những cơ sở, chương trình và 
 phương pháp đào tạo đại học ở nước ngoài trong bối cảnh 
 hội nhập tại Việt Nam.
 Thay vì xây dựng một quá trình cung cấp, trau dồi kiến 
 thức và kỹ năng theo chuẩn mực của lối tư duy cũ, trường 
 Đại học Kiến trúc Hà Nội đã xây dựng các chương trình đào 
 tạo có khả năng kích thích tư duy độc lập, tăng cường khả 
 năng tự học và phát huy tư duy sáng tạo của sinh viên với 
Hình 5. Kiến trúc cảnh quan còn áp dụng trong môi trường đào tạo linh hoạt, gắn với thực tiễn, lấy người 
những địa điểm thiên nhiên cần bảo tồn như Công học làm trung tâm. Với mục tiêu là đào tạo những sinh viên 
viên thiên nhiên, điểm đến du lịch và tái tạo cảnh kiến trúc trong lĩnh vực cảnh quan, có đủ năng lực tiếp cận, 
quan lịch sử, nghiên cứu, phân tích và xây dựng phương án ứng xử với 
6 T„P CHŠ KHOA H“C KI¦N TR”C - XŸY D¼NG
KHOA H“C & C«NG NGHª
 Hình 6. Hoạt động workshop (Bài tập thực địa) của khoá 14KTCQ tại Nam Định
 cảnh quan kiến trúc trong bối cảnh cảnh quan đương đại. Các phương pháp này dựa trên tính đặc thù chuyên biệt 
 Chương trình đào tạo giúp cho người học có thể xây dựng của những thông điệp được gửi tới. Thực vậy, mỗi một môn 
 chẩn đoán đô thị, lập dự án triển khai, thiết kế hình thái học đều bổ sung phát triển những vấn đề về phương pháp 
 không gian cảnh quan và theo dõi, từ quản lý tiến độ dự án thể hiện riêng biệt mà vẫn duy trì sự chú ý đặc biệt vào bản 
 cho đến khâu thiết kế đáp ứng nhu cầu thiết yếu của các dự vẽ. Mối quan hệ với thực tiễn là mối quan tâm lớn nhất của 
 án trong điều kiện phát triển vượt bậc tại các đô thị Việt Nam. chương trình đào tạo. Rất nhiều môn học được trang bị và 
 Trong bối cảnh hiện nay xu hướng phát triển bền vững những thể thức sư phạm mới: thực tập, tham quan và hội 
 đóng vai trò tất yếu, nhiệm vụ của cảnh quan hơn bao giờ thảo, 
 hết trở nên quan trọng trong hệ thống các đồ án quy hoạch. 3.3. Phương thức đào tạo tiên tiến của chương trình đào tạo 
 Chương trình đào tạo đề xuất tìm hiểu về những mối liên Kiến trúc sư Cảnh quan
 hệ phức hợp giữa không gian và thời gian, sự biến đổi và a. Những hình thức sư phạm: 
 chuyển biến trên nhiều quy mô khác nhau khi nhấn mạnh về 
 Các môn học của một kỳ học cho phép đội ngũ giảng viên 
 trách nhiệm và ảnh hưởng của con người trong sự biến đổi 
 phát huy tính năng động và xây dựng các mối liên kết, mang 
 môi trường này.
 tính lũy tiến. Kỳ học được phân bổ giảng dạy theo trình tự 
 3.2. Chương trình đào tạo Kiến trúc sư Cảnh quan tại Đại học tuyến tính, và dưới hình thức Workshop (bài tập thực địa).
 Kiến trúc Hà Nội
 Độ khó tăng dần theo đặc thù và số lượng những kiến 
 Chương trình đào tạo cảnh quan được đề xuất chuẩn thức thu nhận được trong các bài diễn thuyết và nhất là tính 
 bị cho các sinh viên khả năng tổ chức định tính đối với các phức tạp của những tình huống được định nghĩa trong các 
 vùng đô thị, vành đai và nông thôn. Cấu trúc chương trình đồ án xưởng. Ngoài ra, luôn phải làm việc trên khả năng 
 giảng dạy được cung cấp bởi những kiến thức cơ bản thuộc thâm nhập lẫn nhau giữa những tỷ lệ không gian, ngay cả 
 hai lĩnh vực khoa học kỹ thuật và xã hội nhân văn. Về quy mô trong giai đoạn ban đầu. Sinh viên được đưa thực hành theo 
 và mức độ, các kiến thức này luôn được đề cập tới trên góc tình huống nhằm rèn luyện khả năng thực hiện thuyết minh 
 độ vấn đề trong thiết kế, cho phép hướng các thiết kế đến đồ án.
 đúng mục đích một cách hiệu quả.
 Chương trình đào tạo với 01 Workshop (bài tập thực địa) 
 Lĩnh vực “khoa học và tri thức kỹ thuật” đề cập tới một số gắn với thực tiễn. Đây là thời gian triển khai đồ án thực hành 
 kiến thức về địa lý, sinh học, tổng hợp kỹ thuật. Nhất là hiểu nhằm đáp ứng yêu cầu cụ thể của một chủ đầu tư bằng cách 
 biết về các phạm vi kiến trúc theo tỷ lệ không gian và chế ứng dụng những kiến thức đã học vào hành nghề, góp phần 
 ngự được một số mặt hữu dụng trong đó cho thiết kế. Các làm nổi bật kiến thức và quá trình đào tạo, làm phong phú 
 kiến thức này tập trung vào nhiều môi trường khác nhau, lý lịch khoa học của sinh viên và thiết lập mạng lưới chuyên 
 không khí nước, khoáng, thực vật (khoa học đời sống, trái nghiệp để tuyển dụng.
 đất, địa vật lý, nghề làm vườn và lâm nghiệp cũng như khoa 
 Các kỳ thực tập được thiết kế xen kẽ với sự tham gia của 
 học sinh thái về nước, khí hậu, môi sinh).
 cộng đồng doanh nghiệp; Thực tập là học phần thực hành, 
 Lĩnh vực “khoa học xã hội và văn hoá” đề cập đến vấn bổ sung và bắt buộc, giúp sinh viên không chỉ khám phá môi 
 đề tính mục đích, hệ quả, các khía cạnh xã hội, kinh tế, luật trường làm việc trong lĩnh vực kiến trúc, cảnh quan và quy 
 pháp, môi trường, chính trị gắn liền với cách thức tổ chức hoạch đô thị, ở bất kể công ty nào, chủ đầu tư và/hoặc quản 
 định tính trong không gian, đặc biệt là trong phạm vi nhìn lý dự án mà còn có kinh nghiệm chuyên môn hữu ích cho 
 thấy được bằng mắt thường. Cảnh quan vừa là một sản sinh viên khi bước vào thị trường lao động.
 phẩm của mắt nhìn lại là kết quả cụ thể của hoạt động kinh 
 b. Các hoạt động chính được xây dựng cho chương trình 
 tế - chính trị của cộng đồng trên lãnh thổ đó. Những phương 
 đào tạo KTS Cảnh quan đã được thực hiện như sau:
 pháp này luôn được đề cập trong vấn đề của đồ án và xuyên 
 suốt các quy trình thiết kế. - Các môn lý thuyết được giảng theo từng khóa, kiến 
 thức liên quan cần thiết để làm đồ án.
 S¬ 40 - 2021 7
 KHOA H“C & C«NG NGHª
Hình 7. Hình ảnh tại lễ bảo vệ Tốt nghiệp khoá 14KTCQ và 2015KTCQ
Hình 8. Hình ảnh tại Lễ trao giải Đồ án sinh viên tốt nghiệp xuất sắc của ngành KTCQ
Bảng 1: Số liệu đào tạo Kiến trúc sư cảnh quan Pháp ngữ tại Đại học kiến trúc Hà Nội
 Năm học bắt đầu 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
 Khóa học 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Số SVVN (học kỳ 2 năm 2009-2010) 16 - - - - - - - - -
Số SVVN/Số SV nước ngoài (10-11) 18/2 10 - - - - - - - -
Số SVVN/Số SV nước ngoài (11-12) - 10/9 15/2 - - - - - - -
Số SVVN/Số SV nước ngoài (12-13) - - 15/9 10/4 - - - - - -
Số SVVN/Số SV nước ngoài (13-14) - - - 7/5 15/4 - - - - -
Số SVVN/Số SV nước ngoài (14-15) - - - - 9/11 17/3 - - - -
Số SVVN/Số SV nước ngoài (15-16) - - - - - 10/9 14/5 - - -
Số SVVN/Số SV nước ngoài (16-17) - - - - - - 10/11 15/7 - -
Số SVVN/Số SV nước ngoài (17-18) - - - - - - - 10/9 16/6 -
Số SVVN/Số SV nước ngoài (18-19) - - - - - - - - 15/8 17/5
Số SVVN/Số SV nước ngoài (19-20) - - - - - - - - - 7/11
Số sinh viên được cấp bằng của các 10 16 6 9 6 7 13 6 9 -
khóa
Số SVVN trao đổi tại nước ngoài 6 4 5 1 5 2 2 6 7 6
trong chương trình học (1 năm)
Số SVVN tiếp tục bậc học cao hơn 4 4 1 2 1 1 - - - -
tại Pháp sau khi được cấp bằng
8 T„P CHŠ KHOA H“C KI¦N TR”C - XŸY D¼NG
KHOA H“C & C«NG NGHª
 Mỗi đô thị luôn hiện 
 hữu trong lòng nó những 
 câu chuyện ký ức, vì thế 
 diện mạo mỗi thành phố 
 luôn khắc họa các nét 
 riêng in đậm dấu ấn thời 
 gian cùng các hình ảnh 
 sống động của hiện tại 
 cũng như dự báo dáng vẻ 
 mới trong tương lai.
 Việc quy hoạch đô thị 
 hai bên bờ sông Hồng là 
 việc làm cần thiết, không 
 chỉ giải quyết các vấn đề 
 đứt gãy không gian cũng 
 như chậm phát triển như 
 hiện nay mà còn giải 
 quyết bài toán kinh tế, tìm 
 được lối đi riêng, nhằm 
 khai thác tói ưu lợi thế 
 của thành phố bên sông, 
 góp phần tạo nên diện 
 mạo mới cho Hà Nội.
 Hình 9. Đồ án Tốt nghiệp KTS Cảnh quan khoá 14KTCQ. Đồ án: Hà & Thành
 S¬ 40 - 2021 9
 KHOA H“C & C«NG NGHª
 Chiến lược chính của đồ án:
 - Ý tưởng lớn là lấy song Mã làm trục cảnh quan 
 chính, phát triển các tuyến cảnh quan phụ kết nối sang 
 song Mã, đi qua dân cư, nông nghiệp và di sản
 - Các tuyến cảnh quan phụ gồm có: tuyến cảnh quan 
 nông nghiệp, tuyến cộng đồng dân cư, tuyến phát triển 
 kinh tế
 Ý tưởng của đồ án bao gồm 
 hai kịch bản phát triển chính:
 Kịch bản phát triển 1:
 • Đảm bảo tính liên tục của 
 tuyến nông nghiệp sẵn có
 • Kết nối từ song bưởi tới 
 Sông Mã 
 Kịch bản phát triển 2:
 • Tuyến cộng đồng đi qua các 
 làng cổ và di sản, tuyến này cũng 
 giao với trục tâm linh/ di sản.
 • Và bài toán đặt ra la giải 
 quyết sự giao nhau giữa hai 
 tuyến như thế nào
Hình 10. Đồ án Tốt nghiệp KTS Cảnh quan khoá 14KTCQ. Đồ án: Tây Đô
10 T„P CHŠ KHOA H“C KI¦N TR”C - XŸY D¼NG
KHOA H“C & C«NG NGHª
 Hình 11. Đồ án Tốt Nghiệp Khóa 15KTCQ. Sinh viên: Nguyễn Thị Ngọc, Nguyễn Thị Thúy Ngân
 S¬ 40 - 2021 11
 KHOA H“C & C«NG NGHª
 - Các giờ học thực hành kiến trúc được thiết kế hữu Các khóa tuyển sinh từ 2015 đến nay đều duy trì số 
cơ với hệ thống lý thuyết. Các giờ thực hành liên quan làm lượng tuyển sinh, chất lượng đầu vào được duy trì và tổ 
phong phú kiến thức về thiết kế kiến trúc khi làm đồ án, giúp chức đào tạo luôn được cải tiến, không ngừng nâng cao chất 
phát triển khái niệm liên ngành và hiểu sâu hơn những khái lượng đào tạo. Khóa thứ hai 2015KTCQ đã 22 sinh viên tốt 
niệm cụ thể về thiết kế kiến trúc và cảnh quan; nghiệp và đến thời điểm này, khóa 2016KTCQ đã bắt đầu 
 - Hệ thống đồ án được triển khai theo mô hình xưởng. thực hiện đồ án tốt nghiệp. Hiện nay quy mô sinh viên đang 
Sinh viên theo học chuyên ngành Kiến trúc cảnh quan, ngoài đào tạo ngành kiến trúc cảnh quan là trên 250 sinh viên. 
các đồ án thiết kế Kiến trúc và Quy hoạch theo chương trình 4.3. Một số đồ án Tốt nghiệp tiêu biểu được giải thưởng
chung, từ học kỳ 2 của năm thứ 2 mỗi học kỳ từ sinh viên sẽ • Đồ án “Hà & Thành”, nhóm sinh viên: Lâm Tấn Sang, 
thực hành hai đồ án kiến trúc, đô thị và cảnh quan. Trọng tâm Nguyễn Hà Thanh, Lê Chí Hiếu, 14KTCQ, giáo viên hướng 
là thiết kế không gian kiến trúc đô thị và cảnh quan và các dẫn: PGS.TS.KTS Nguyễn Tuấn Anh. 
vấn đề lịch sử, khoa học, văn hoá, xã hội và môi trường. 
 • Đồ án “Tây Đô” của sinh viên Đào Văn Việt, 14KTCQ, 
4. Kết quả đào tạo Giáo viên hướng dẫn: TS.KTS. Huỳnh Bảo Châu.
4.1. Đào tạo Kiến trúc sư cảnh quan trong chương trình hợp • Đồ án “Tổ chức không gian kiến trúc cảnh quan tuyến 
tác với các trường kiến trúc cảnh quan của Pháp đường vành đai 3 – Phân đoạn Nguyễn Trãi – Giải Phóng”, 
 Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội với sự tài trợ của Tổ nhóm sinh viên Nguyễn Thị Ngọc, Nguyễn Thị Thúy Ngân, 
chức Đại học Pháp ngữ (AUF) và sự hợp tác của khối các 15KTCQ, giáo viên hướng dẫn: Trần Nhật Kiên.
trường Đại học Kiến trúc của Pháp (Trường Đại học Kiến 5. Kết luận
trúc Quốc gia Normandie, Trường Đại học Kiến trúc và Cảnh 
 Vai trò của Kiến trúc cảnh quan ngày càng được coi 
quan Quốc gia Bordeaux, Trường Đại học Kiến trúc Quốc 
 trọng và ưu tiên trong cả hoạt động thực tiễn cũng như trong 
gia Toulouse) đã triển khai đào tạo về chuyên ngành Kiến 
 công tác đào tạo tại các trường kiến trúc trên thế giới cũng 
trúc cảnh quan bằng tiếng Pháp kể từ tháng 2 năm 2010. 
 như tại Việt Nam. Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội là một 
Chương trình đào tạo đề xuất được thực hiện trong 2,5 năm. 
 trong các cơ sở giáo dục đại học đầu tiên của Việt Nam xây 
Dành cho các sinh viên đã hoàn thành và có tín chỉ chương 
 dựng một chương trình đào tạo mới với cách tiếp cận hiện 
trình học tập hai năm đầu ở hai khoa kiến trúc và quy hoạch, 
 đại, chuyên biệt cùng việc tiếp thu và cung cấp phương pháp 
học kỳ đầu tiên của chương trình này sẽ bắt đầu từ học kỳ 
 giảng dạy tiên tiến trên thế giới đã mang lại một chương trình 
2 năm thứ ba.
 học hoàn toàn thực tiễn và đáp ứng được nhu cầu thực tiễn 
 Sau 10 năm đào tạo, chương trình Kiến trúc Cảnh quan tại Việt Nam. Sau hơn 10 năm đào tạo với sự đúc kết kinh 
Pháp đã tuyển sinh được 145 sinh viên (chính quy và dự nghiệm và sự tham gia giảng dạy của các kiến trúc sư cảnh 
thính), trong đó số sinh viên hệ chính quy đã tốt nghiệp là 69 quan Pháp, cũng như sự hợp tác toàn diện của các trường 
sinh viên. Số sinh viên Việt Nam được cử đi học trao đổi tại kiến trúc cảnh quan hàng đầu của Pháp đến nay thì các Kiến 
các trường Đại học ở Pháp là 44 sinh viên. Và số sinh viên trúc sư Cảnh quan tốt nghiệp đã đóng góp kiến thức chuyên 
tiếp tục bậc học Thạc sĩ tại Pháp sau khi tốt nghiệp chương môn sâu cho công cuộc xây dựng, phát triển đô thị và tạo 
trình là 13 sinh viên. dựng kiến trúc cảnh quan chuyên nghiệp tại Việt Nam./.
 Những sinh viên sau khi tốt nghiệp với kết quả cao, đạt 
được nhiều học bổng của các tổ chức quốc tế. Đã có tổng 
số: 06 học bổng của ĐSQ Pháp, 1 học bổng của Canada, 01 T¿i lièu tham khÀo
học bổng của Tổ chức Đại học Pháp ngữ AUF dành cho các 1. Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội – Bộ môn Kiến trúc Cảnh 
sinh viên đã tốt nghiệp quan. (2016). Tài liệu giảng dạy môn Lý thuyết Kiến trúc Cảnh 
 quan.
 Bên cạnh đó 120 sinh viên Pháp đến từ các trường Đại 
 2. John L. Motloch. (2001). Introduction to Landscape Design.
học Kiến trúc của Pháp sang học trao đổi tại trường Đại học 
 3. Laurie M. (1985). Introduction to landscape architecture.
Kiến trúc Hà Nội.
 4. Rogers E.B. (2001). Landscape design; a cultural and 
4.2. Đào tạo Kiến trúc sư cảnh quan chính quy architectural history.
 Năm 2014 là năm đầu tiên Trường Đại học Kiến trúc Hà 5. Jellicoe Geoffrey and Susan (2004). The Landscape of Man; 
Nội tuyển sinh ngành Kiến trúc cảnh quan. Số lượng 48 sinh shaping the environment from prehistory to the present day.
viên trúng tuyển nhập học là một minh chứng rõ nhu cầu và 6. Thacker C. (1985). The history of gardens.
sức hút của xã hội. Khóa 14KTCQ có 43 sinh viên tốt nghiệp 7. 
với chất lượng đồ án nổi trội. Nhiều giải thưởng quốc gia 
hạng cao nhất đã được trao cho các đồ án tốt nghiệp sinh 
viên xuất sắc (giải thưởng Hội Quy hoạch phát triển đô thị 
Việt Nam, giải thưởng Loa thành). 
12 T„P CHŠ KHOA H“C KI¦N TR”C - XŸY D¼NG