Hoạt động Công tác xã hội tại một số bệnh viện tuyến Trung ương trên địa bàn thành phố Hà Nội

h and Development Studies (Vol.04, No.01-2020)
ở giai đoạn này đều rất thấp, đa số các hoạt 
động đều dưới 10% số khách thể tham gia 
phỏng vấn lựa chọn. Đặc biệt, các hoạt động 
kết nối, giới thiệu bệnh nhân với các dịch vụ 
chăm sóc sức khỏe sau điều trị tại bệnh viện 
là không đáng kể, chỉ giao động trong khoảng 
từ 0,7 đến 2% số ý kiến trả lời. 
So sánh số bệnh nhân được tiếp cận với 
CTXH ở 3 giai đoạn của quá trình khám 
chữa bệnh có thể thấy, tỷ lệ người bệnh được 
CTXH hỗ trợ nhiều nhất là ở giai đoạn đầu 
tiếp cận với bệnh viện (khi đến khám bệnh và/
hoặc làm thủ tục nhập viện) với 43% số người 
được nhân viên CTXH hướng dẫn thực hiện; 
37,1% người được nhân viên CTXH trực tiếp 
hỗ trợ và 22,5% người được nhân viên CTXH 
kết nối, giới thiệu với các dịch vụ hỗ trợ. Các 
con số này đều cao hơn khá nhiều so với các 
hoạt động hỗ trợ người bệnh trong quá trình 
điều trị và khi bệnh nhân xuất viện, hồi gia 
(Biểu đồ 1).
BÀN LUẬN
Kết quả nghiên cứu cho thấy, sau nhiều năm 
triển khai Đề án 32 và Đề án phát triển CTXH 
trong lĩnh vực Y tế, CTXH trong các bệnh 
viện thuộc địa bàn khảo sát về cơ bản đã hình 
thành và bước đầu đi vào hoạt động theo chức 
năng, nhiệm vụ đã được Bộ Y tế qui định tại 
Thông tư số 43 về nhiệm vụ và hình thức tổ 
chức thực hiện hoạt động CTXH tại bệnh 
viện. Tuy nhiên số người bệnh được tiếp cận 
với CTXH chiếm tỷ lệ thấp. Trong 151 người 
bệnh tham gia khảo sát, có đến hơn 50% cho 
biết họ có nhu cầu hỗ trợ nhưng chưa được hỗ 
trợ, ngoài việc nguồn lực tham gia CTXH của 
bệnh viện quá mỏng, một trong các nguyên 
nhân của thực trạng này là nhiều người bệnh 
chưa biết nhân viên CTXH là ai để tìm đến.
Hoạt động hỗ trợ người bệnh đến khám và 
làm thủ tục nhập viện
Với những người đến khám và/hoặc làm thủ 
tục nhập viện, hoạt động hỗ trợ của nhân viên 
CTXH tập trung vào việc Đón tiếp, đánh giá 
nhu cầu khám, chữa bệnh và Hướng dẫn quy 
trình, thủ tục, vị trí các khoa/phòng cần đến 
để khám bệnh. Hai hoạt động này đều hợp với 
nhiệm vụ của CTXH được qui định tại Thông 
tư 43 đồng thời góp phần giải quyết tốt tình 
trạng quá tải của các bệnh viện, khi NVYT 
Biểu đồ 1. Khái quát các hoạt động hỗ trợ người bệnh của nhân viên CTXH 
trong các giai đoạn của quá trình khám chữa bệnh
Bùi Thị Mai Đông
57
Tạp chí Khoa học Nghiên cứu Sức khỏe và Phát triển (Tập 04, Số 01-2020)
Journal of Health and Development Studies (Vol.04, No.01-2020)
không đủ thời gian để vừa chăm sóc người 
bệnh, vừa trả lời rất nhiều câu hỏi của những 
bệnh nhân khác và người nhà của họ. Các hoạt 
động: “Hỗ trợ người bệnh ra các quyết định 
liên quan đến điều trị, bảo hiểm, quyền lợi” 
và “Hướng dẫn làm thủ tục nhập viện” cũng 
là những hoạt động phù hợp với Thông tư 43 
và đáp ứng nhu cầu của nhiều người bệnh, tuy 
nhiên, các hoạt động này không quá phức tạp, 
không đòi hỏi nhiều về chuyên môn. Trong 
bối cảnh CTXH mới được hình thành trong 
bệnh viện, nhân viên CTXH có thể trực tiếp 
thực hiện nhưng về lâu dài, các hoạt động này 
có thể giao cho đội ngũ cộng tác viên hoặc 
tình nguyện viên để nhân viên CTXH chuyên 
nghiệp thực hiện các hoạt động đúng chuyên 
môn hơn. Riêng hoạt động Phổ biến và tư vấn 
lựa chọn phác đồ điều trị, bác sĩ điều trị ít 
được thực hiện hơn các hoạt động khác cùng 
nhóm, có thể do nhân viên CTXH không đủ 
kiến thức về y học để hỗ trợ người bệnh hoặc 
người bệnh hoàn toàn tin tưởng vào quyết 
định của các y bác sĩ, cũng có thể do người 
bệnh không có quyền để lựa chọn trước tình 
trạng quá tải của các bệnh viện hiện nay.
Hoạt động hỗ trợ người bệnh trong quá 
trình điều trị tại bệnh viện
Các hoạt động hỗ trợ của CTXH đối với những 
người bệnh nhân điều trị nội trú tại bệnh viện 
tương đối đa dạng song chưa phải là toàn diện, 
chưa phủ kín các đối tượng cần trợ giúp; mới 
chỉ tập trung vào nhóm bệnh nhân nghèo, khó 
khăn về tài chính. Các hoạt động còn thiên về 
từ thiện, nổi bật là hoạt động kết nối, vận động 
tài trợ tiền viện phí, tổ chức trao quà, tặng tiền, 
xe lăn, hỗ trợ các nhu cầu thiết yếu như: chăn 
màn, quần áo, đồ dùng cá nhân hoặc các suất 
ăn miễn phí vv... Mặc dù những hoạt động này 
rất có ý nghĩa đối với người bệnh, đặc biệt là 
những người bệnh nghèo, vùng sâu, vùng xa, 
bệnh nhân là người dân tộc thiểu số, tuy nhiên, 
các hoạt động này chỉ hỗ trợ người bệnh giải 
quyết các vấn đề trước mắt, chưa giúp họ 
giải quyết tận gốc nhiều vấn đề mà họ đang 
phải đối mặt vv... Các hoạt động: Hỗ trợ bệnh 
nhân ổn định nơi điều trị và hòa nhập với môi 
trường bệnh viện; Hỗ trợ người bệnh làm quen 
với phản ứng tâm sinh lý ngay sau khi chẩn 
đoán và điều trị; Hỗ trợ bệnh nhân ổn định nơi 
điều trị và hòa nhập với môi trường bệnh viện, 
hỗ trợ người bệnh tiếp cận các chính sách về 
bảo hiểm y tế, trợ cấp xã hội vv... chưa được 
thực hiện thường xuyên, liên tục một phần 
do nhân lực của phòng CTXH quá mỏng so 
với số người bệnh cần trợ giúp trong các bệnh 
viện, một phần do nhận thức của cả nhân viên 
CTXH và người bệnh về vai trò của CTXH 
trong bệnh viện chưa được đầy đủ. Nhiều hoạt 
động nhân viên CTXH không trực tiếp thực 
hiện nhưng hướng dẫn người bệnh tự thực 
hiện; Điều này vừa phát huy được tiềm năng 
của mỗi người bệnh, vừa giúp cho nhân viên 
CTXH có thời gian để hỗ trợ những người 
bệnh khác có nhu cầu cao hơn.
Đặc biệt, kết quả khảo sát cũng cho thấy, hầu 
hết các hoạt động hỗ trợ người bệnh trong 
quá trình điều trị là những hoạt động giản 
đơn, không đòi hỏi nhiều về trình độ, năng 
lực chuyên môn. Điều này sẽ làm cho vai trò 
của nhân viên CTXH không được đánh giá 
cao. Các hoạt động hỗ trợ mang tính đặc thù 
của CTXH như: tham vấn tâm lý, can thiệp 
khủng hoảng, tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp 
lý; bảo vệ các chính sách xã hội về bảo hiểm 
y tế, trợ cấp xã hội cho người dân trong trong 
khám bệnh, chữa bệnh còn ít, trong khi đó, tại 
nhiều quốc gia trên thế giới như tại Singapo, 
các hoạt động CTXH trong bệnh viện được 
kể đến đầu tiên là tham vấn và trị liệu cho 
bệnh nhân và gia đình họ khi họ phải đối mặt 
Bùi Thị Mai Đông
58
Tạp chí Khoa học Nghiên cứu Sức khỏe và Phát triển (Tập 04, Số 01-2020)
Journal of Health and Development Studies (Vol.04, No.01-2020)
với nhiều vấn đề tâm lý như: lo lắng vì bệnh 
tật, đau khổ vì mất mát, thậm chí có thể bị 
sang chấn tâm lý sau tai nạn, bị trầm cảm sau 
sinh con vv... Tại Mỹ, nhân viên CTXH trong 
bệnh viện có trách nhiệm tiếp cận, đánh giá 
những bệnh nhân có hành vi tự tử hoặc có ý 
định tự tử để tìm giải pháp can thiệp phù hợp; 
tham vấn bệnh nhân và gia đình bệnh nhân để 
họ có khả năng ứng phó với sự thay đổi trong 
cuộc sống; Hỗ trợ và can thiệp khủng hoảng 
là các dịch vụ cơ bản của CTXH (2). Thực tế 
trong các bệnh viện được khảo sát có thể lý 
giải bằng sự thiếu hụt về nhân lực và năng 
lực chuyên môn của đội ngũ nhân viên CTXH 
trong các bệnh viện như tác giả Phan Thị Hòa 
nhận định trong báo cáo kết quả nghiên cứu 
về các dịch vụ CTXH cho bệnh nhân ung thư 
từ bệnh viện K năm 2017: “Do mới thành 
lập, nhân lực mỏng nên cả 4 loại hình dịch 
vụ CTXH chưa thể đáp ứng nhu cầu của 
người bệnh. Một số đối tượng đã được quan 
tâm nhưng nhóm đối tượng có nhu cầu cao 
chưa được cung cấp dịch vụ” (3); Cũng có thể 
lý giải bằng sự hạn chế trong nhận thức của 
người bệnh về các dịch vụ CTXH như nhận 
định của tác giả Phạm Tiến Nam và các cộng 
sự khi nghiên cứu “Nhu cầu và năng lực cung 
cấp dịch vụ CTXH cho bệnh nhân ung thư 
tại Bệnh viện Ung thư Quốc gia Việt Nam” 
năm 2017. Theo nhóm tác giả này: “Hiện tại, 
dịch vụ hỗ trợ tâm lý xã hội chưa được phòng 
CTXH tại VNHC triển khai. Cụm từ “Hỗ trợ 
tâm lý xã hội” vẫn còn rất mới đối với những 
bệnh nhân ung thư không nhận thức được vai 
trò và tầm quan trọng của dịch vụ này. Họ chỉ 
muốn nhận được hỗ trợ vật chất, giải quyết 
các thủ tục và chính sách và được cung cấp 
thông tin về chi phí phòng ngừa và điều trị 
ung thư” (4). Ngoài ra, nghiên cứu của Lý 
Thị Hảo cũng chỉ ra rằng, nhiều người bệnh 
không hề biết đến nhân viên CTXH, nghĩ rằng 
CTXH là hoạt động từ thiện, vì vậy: “.chỉ 
có 8,4% số khách thể tìm đến nhân viên CTXH 
để được biết thêm thông tin về bệnh” (5). Theo 
Trần Đình Tuấn: “Không phải bệnh nhân nào 
cũng cần nhân viên CTXH, những bệnh nhân 
có gia đình chăm sóc chu đáo và có phương 
tiện vật chất đầy đủ thường ít khi cần dịch 
vụ CTXH. Những bệnh nhân cần được hỗ trợ 
của CTXH là bệnh nhân có dấu hiệu khủng 
hoảng; bệnh nhân hoặc gia đình có dấu hiệu 
thiếu khả năng thích ứng với tình trạng nhập 
viện; bệnh nhân hoặc gia đình không có đủ 
tài nguyên để ứng phó với tình thế phát sinh 
do bệnh tật của bệnh nhân; bệnh nhân hoặc 
gia đình không có khả năng quản lý lâu dài 
tình trạng sức khỏe của bệnh” (1). 
Để có thể thực hiện có hiệu quả các hoạt động 
chuyên sâu này, nhân viên CTXH phải được 
trang bị đầy đủ các kiến thức, kỹ năng của 
CTXH, ngoài ra, cần có thêm các kiến thức 
cơ bản về tâm lý học và y học lâm sàng mới 
có thể giúp người bệnh phát huy tiềm năng 
của bản thân, tự giải quyết tận gốc rễ các vấn 
đề và vươn lên trong cuộc sống. Nếu CTXH 
trong bệnh viện chỉ chú trọng vào các hoạt 
động kêu gọi, vận động tài trợ, kết nối, giới 
thiệu có thể sẽ dẫn đến tình trạng bệnh nhân ỷ 
lại, trông chờ vào sự trợ giúp mà không tự vận 
động, phát huy nội lực và nhiều bệnh nhân có 
nhu cầu trợ giúp về tâm lý, tinh thần sẽ không 
được quan tâm hỗ trợ. 
Hoạt động hỗ trợ người bệnh xuất viện hồi 
gia, về điều trị tại nhà
Cũng như các hoạt động hỗ trợ người bệnh 
đến khám và làm thủ tục nhập viện, các hoạt 
động hỗ trợ người bệnh khi xuất viện hồi gia 
mang tính đơn giản, dễ thực hiện, không đòi 
hỏi nhiều về kiến thức, kỹ năng của CTXH. 
Các hoạt động chủ yếu thường làm là Hỗ 
Bùi Thị Mai Đông
59
Tạp chí Khoa học Nghiên cứu Sức khỏe và Phát triển (Tập 04, Số 01-2020)
Journal of Health and Development Studies (Vol.04, No.01-2020)
trợ người bệnh làm thủ tục xuất viện, thanh 
toán viện phí, Hướng dẫn thời gian tái khám, 
Hướng dẫn phòng bệnh và cách duy trì kết 
quả điều trị vv... Các hoạt động này có thể 
được thực hiện bởi các cộng tác viên, tình 
nguyện viên hoặc nhân viên phòng hành 
chính của bệnh viện. Kết quả khảo sát cho 
thấy, số người bệnh được hỗ trợ ở tất cả các 
hoạt động đều thấp. Ngoài hoạt động Giải 
thích cho bệnh nhân/người nhà biết rõ kết 
quả điều trị có số người bệnh được nhân viên 
CTXH trực tiếp hỗ trợ cao nhất (8,6%), các 
hoạt động khác đều chỉ đạt từ 3,3 đến 5,3%. 
Tính cả số người bệnh được nhân viên CTXH 
trực tiếp hỗ trợ, những người bệnh được nhân 
viên CTXH giới thiệu với các dịch vụ phù hợp 
và những người bệnh được nhân viên CTXH 
hướng dẫn thực hiện thì số người bệnh được 
hỗ trợ xuất viện hồi gia thì hoạt động được 
thực hiện thường xuyên nhất nhất cũng chỉ 
chiếm 20,5% số người được hỏi trả lời. Kết 
quả này cho thấy, vai trò của CTXH trong hỗ 
trợ người bệnh cách chăm sóc sức khỏe và 
phục hồi các chức năng xã hội sau khi xuất 
viện trở về gia đình, cộng đồng còn rất mờ 
nhạt; Phải chăng vì Thông tư số 43 của Bộ 
Y tế không qui định cụ thể nhiệm vụ này của 
CTXH hay đây là nhiệm vụ của nhân viên 
CTXH tại cộng đồng? Theo Jessica A.Ritter 
và cộng sự thì: “Nhân viên CTXH trong bệnh 
viện là những người giúp đỡ bệnh nhân và 
gia đình của họ đối phó hữu hiệu với những 
đau đớn, tổn thương về thể chất cũng như tâm 
lý khi bị chẩn đoán bệnh tật đặc biệt là bệnh 
mãn tính bằng việc cung cấp dịch vụ hỗ trợ để 
họ thực hiện chức năng xã hội khi trở về gia 
đình, cộng đồng” (6).
Thực trạng hoạt động CTXH trong các bệnh 
viện cho thấy, để đa dạng hóa các hoạt động hỗ 
trợ người bệnh theo hướng chuyên sâu, phòng 
CTXH trong các bệnh viện cần tiếp tục củng 
cố, hoàn thiện mô hình tổ chức, xây dựng đội 
ngũ nhân viên CTXH chuyên nghiệp, đủ về 
số lượng, đảm bảo về chất lượng. Bộ Y tế cần 
hướng dẫn các bệnh viện triển khai các hoạt 
động CTXH cụ thể. Các cơ sở đào tạo nghề 
CTXH cần xây dựng chương trình đào tạo 
nhân viên CTXH trong bệnh viện sát hợp với 
nhu cầu thực tiễn, tăng cường đưa sinh viên 
xuống bệnh viện để thực hành, rèn luyện tay 
nghề. Ngoài ra, cần tăng cường các hoạt động 
truyền thông, nâng cao nhận thức của cộng 
đồng về nghề CTXH trong bệnh viện.
KẾT LUẬN 
Hoạt động CTXH tại các bệnh viện tuyến 
TW trên địa bàn Hà Nội tuy đa dạng song 
vẫn đang trong giai đoạn đầu của quá trình 
hình thành và phát triển. Các hoạt động hỗ trợ 
người bệnh đến khám, làm thủ tục nhập viện 
và xuất viện mang tính giản đơn, được thực 
hiện thường xuyên, hiệu quả. Các hoạt động 
kết nối, vận động tài trợ và hỗ trợ các nhu cầu 
thiết yếu cho người bệnh trong quá trình điều 
trị cũng được chú trọng thực hiện và đạt hiệu 
quả cao, bên cạnh đó, các hoạt động hỗ trợ 
tâm lý, xã hội như: tham vấn, tư vấn, trị liệu, 
xử lý căng thẳng, can thiệp khủng hoảng chưa 
được các bệnh viện quan tâm thực hiện.
Do phạm vi nghiên cứu hạn hẹp của đề tài nên 
việc chọn mẫu nghiên cứu tuy lấy ngẫu nhiên 
nhưng không đủ mang tính đại diện cho các 
bệnh viện lớn có số lượng người bệnh đông. 
Đây là hạn chế của nghiên cứu mà nhóm tác 
giả sẽ khắc phục nếu cơ quan chủ quản và các 
ngành quan tâm, tạo điều kiện, đầu tư nghiên 
cứu ở cấp độ cao hơn.
Thay mặt nhóm nghiên cứu, xin chân thành 
cảm ơn Ban giám đốc và tập thể phòng 
Bùi Thị Mai Đông
60
Tạp chí Khoa học Nghiên cứu Sức khỏe và Phát triển (Tập 04, Số 01-2020)
Journal of Health and Development Studies (Vol.04, No.01-2020)
CTXH Bệnh viện Nhi TW, Bệnh viện Bạch 
Mai, Bệnh viện K cơ sở Tân Triều đã quan 
tâm tạo điều kiện và hỗ trợ nhóm nghiên cứu 
thực hiện đề tài này.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Trần Đình Tuấn. Công tác xã hội trong bệnh 
viện. Báo cáo kết quả triển khai thực hiện Đề 
án 32 về Phát triển nghề CTXH trong ngành Y 
tế giai đoạn 2011-2015 và định hướng giai đoạn 
2016-2020. Bộ Y tế. 2015.
2. Nguyễn Trung Hải, Nguyễn Thanh Phượng, 
Nguyễn Lê Trang. Một số mô hình Công tác xã 
hội trong bệnh viên trên thế giới và bài học kinh 
nghiệm cho Việt Nam. 2018.
3. Phan Thị Hòa. Dịch vụ Công tác xã hội cho bệnh 
nhân ung thư từ thực tiễn bệnh viện K. Luận văn 
thạc sĩ Công tác xã hội, Học viện Khoa học xã 
hội, Viện Hàn Lâm khoa học Việt Nam. 2016.
4. Pham Tien Nam, Hoang Van Minh, Nguyen Kim 
Oanh, Le Tu Hoang, Nguyen Khac Liem and Bui 
Thi Thu Ha (Hanoi University of Public Health, 
Vietnam). Demand and capacity for the provision 
of social work services for cancer patients at the 
Vietnam National Cancer Hospital, 2017.
5. Lý Thị Hảo. Công tác xã hội đối với bệnh nhân 
bệnh máu từ thực tiễn Viện huyết học truyền 
máu TW – Luận văn thạc sĩ Công tác xã hội, 
Học viện Khoa học xã hội, Viện Hàn Lâm khoa 
học Việt Nam. 2016.
6. Jessica A. Ritter, Halaevalu F. O. Vakalahi, 
& Mary Kiernan - Stern. 101 Careers in 
Social Work. New York: Springer Publishing 
Company, LLC, p. 91. 2009.
Bùi Thị Mai Đông