Giá trị văn hóa của tín ngưỡng thờ Bà Chúa Xứ núi Sam trong phát triển du lịch tỉnh An Giang

phầ n “ẩ m phướ c” vớ i ý nghĩ a phầ n 
thưở ng củ a Bà ban cho nhân dân và vị Chá nh tế 
ra nhậ n thay.
Lễ Hồ i sắ c: chiề u ngà y 27 thá ng 4 Âm lị ch, 
Ban Quả n trị là m lễ Hồ i sắ c, tứ c đưa bố n bà i vị 
củ a ông Thoạ i Ngọ c Hầ u, bà Châu Thị Tế , bà 
Trương Thị Miệ t và bà i vị Ban Hộ i đồ ng về lạ i 
lăng ông Thoạ i Ngọ c Hầ u, chí nh thứ c kế t thú c 
lễ hộ i.
Lễ hộ i Ví a Bà Chú a Xứ Nú i Sam thoạ t đầ u 
chỉ do dân là ng Vĩ nh Tế tham gia cú ng tế , dầ n 
dầ n lượ ng khá ch từ khắ p nơi trong cả nướ c đổ về 
đây rấ t đông, có thể nó i đây là mộ t lễ hộ i truyề n 
thố ng lớ n nhấ t An Giang nó i riêng và ĐBSCL nó i 
chung. Với giá trị văn hóa độc đáo, lễ hội Vía Bà 
Chúa Xứ Núi Sam đã được Bộ Văn hoá Thể thao 
và Du lịch công nhận là “Di sản văn hóa phi vật 
thể quốc gia” vào năm 2014.
Phần hội: Song song vớ i phầ n lễ tạ i Miế u 
Bà là phầ n hộ i bao gồ m nhiề u hoạ t độ ng như: 
biể u diễ n văn nghệ liên quan đế n bố n dân tộ c, 
cá c hoạ t độ ng thể thao, vui chơi giả i trí , triể n lã m 
tranh nghệ thuậ t, cá c cuộ c thi tà i về ẩ m thự c,
rấ t hấ p dẫ n, thu hú t đông đả o khá ch du lị ch tham 
gia và đá o lệ hà ng năm.
3. Tình hình khai thác giá trị văn hóa của 
tín ngưỡng thờ Bà Chúa Xứ Núi Sam trong 
phát triển du lịch tỉnh An Giang
Hiện nay, Việt Nam đang trong xu thế mở 
cửa và hội nhập, trong đó du lịch đóng vai trò đặc 
biệt quan trọng cả trong phát triển kinh tế lẫn văn 
hóa. Để hoạt động du lịch phát triển theo hướng 
43
bền vững, người làm du lịch đã khai thác các giá 
trị văn hóa từ nhiều bình diện khác nhau. Một 
địa điểm du lịch có sức thu hút du khách thường 
là địa điểm có những giá trị tổng hòa giữa các 
tài nguyên tự nhiên và tài nguyên văn hóa. Ở An 
Giang, Núi Sam với miếu Bà Chúa Xứ và lễ hộ i 
Ví a Bà đã hội tụ đủ các giá trị cho một điểm du 
lịch hấp dẫn du khách gần xa và là mộ t nguồn 
tà i nguyên du lịch văn hóa quý giá đố i vớ i hoạ t 
độ ng du lị ch của tỉnh. 
Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam là mộ t 
sinh hoạ t tí n ngưỡ ng dân gian đã trở thà nh thông 
lệ và có phạ m vi tá c độ ng rộ ng lớ n, lan xa, thỏ a 
mã n nhu cầ u tâm linh, củ ng cố đứ c tin trong cuộ c 
số ng, là m phong phú thêm đờ i số ng tinh thầ n 
củ a con ngườ i. 
Thực tế cho thấy, từ tín ngưỡng thờ Bà Chúa 
Xứ, người dân nơi đây đã lập miếu thờ Bà và 
hàng năm tổ chức lễ Vía long trọng. Qua thời 
gian, miếu Bà và lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam 
đã trở thành trọng điểm thu hút ngày càng nhiều 
khách du lịch đến An Giang. Tính hấp dẫn của 
tài nguyên này chính là dựa vào khía cạnh tâm 
linh mang nét đặc thù nhất định của tín ngưỡng 
thờ Bà Chúa Xứ, gắn với các giá trị lịch sử - văn 
hóa của hệ thống di tích nơi đây. Cụ thể của sức 
hấp dẫn đó là: 
- Đầu tiên qua lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi 
Sam có thể khai thác giá trị văn hóa của tín 
ngưỡng thờ Bà Chúa Xứ, giúp du khách hiểu 
được niềm tin của người dân nơi đây vào Bà 
Chúa Xứ Núi Sam và thẩm nhận được yếu tố 
tâm linh, linh thiêng trong lễ hội. Yếu tố này 
thể hiện rõ nhất qua truyền thuyết chín cô gái 
đồng trinh khiêng tượng Bà xuống núi theo 
lời mách bảo của Bà. Chính việc Bà chọn nơi 
ngự đã tạo nên một niềm tin vững chắc cho du 
khách gần xa. Họ tấp nập đến với miếu Bà là 
để khấn vái, cầu xin sự bình an, suôn sẻ trong 
cuộc sống và trong công việc. Bên cạnh đó, 
nhiều du khách gần xa còn đặt niềm tin tuyệt 
đối vào Bà khi đến để cầu duyên, cầu phúc đức 
và thậm chí là cầu con cái khi hiếm muộn. Do 
đó, đối tượng khách đến với miếu Bà cũng vô 
cùng đa dạng, đủ mọi lứa tuổi, nghề nghiệp, 
giới tính, trình độ học vấn,Họ đến đây với 
cả lòng thành kính, tin tưởng vào một thế giới 
siêu nhiên mà ở đó, Bà Chúa Xứ luôn lắng nghe 
và phù hộ cho họ. Yếu tố tâm linh, tính thiêng 
còn thấy rõ trong việc du khách từ mọi miền 
đất nước đổ về miếu Bà để vay mượn tiền của 
Bà Chúa Xứ để về làm ăn, buôn bán. Mọi người 
truyền nhau về việc xin gì được nấy đã gây sự 
tò mò và thu hút càng nhiều khách đến để vay 
mượn, cầu nguyện. Có vay thì phải có trả và 
tạ lễ, chính niềm tin này dẫn đến việc niềm tin 
vào Bà Chúa Xứ và lượng khách đến miếu Bà 
không bao giờ suy giảm. 
- Đối với lễ hội Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam: 
đây là lễ hội đã được công nhận là lễ hội cấp 
quốc gia và là một giá trị văn hóa vùng đặc sắc, 
thu hút hàng triệu lượt khách hành hương, khách 
du lịch trong và ngoài nước đến tham dự. Khi 
xây dựng các điểm du lịch, người ta thường tính 
đến sự tiện nghi hiện đại. Tuy nhiên, chính sự 
độc đáo và lạ lẫm trong văn hóa vùng miền lại 
là yếu tố thu hút khách du lịch trong và ngoài 
nước tìm đến tham dự. Trong thờ i gian diễ n ra lễ 
hộ i Vía Bà, bên cạnh phần lễ long trọng, nghiêm 
trang, nhiề u nơi ở An Giang nói chung và thành 
phố Châu Đố c nói riêng còn tổ chứ c cá c hoạ t 
độ ng thể thao, văn nghệ , ẩ m thự c, đua thuyề n 
rồ ng,sôi nổ i để phụ c vụ nhân dân và khá ch 
du lị ch. Du khá ch từ cá c nơi về đây không chỉ 
có thể xin lộ c Bà mà cò n có thể tham quan cá c 
di tí ch lị ch sử gầ n đó , đế n thăm và thẩm nhận 
cá c sả n phẩ m văn hó a ở cá c là ng nghề , kế t hợ p 
vớ i việ c mua sắ m đặ c sả n củ a tỉ nh như đườ ng 
thố t nố t, cá c loạ i mắ m,Từ đó có thể thấy 
rằng, từ tín ngưỡng thờ Bà Chúa Xứ Núi Sam 
có thể khai thác phát triển loại hình du lịch lễ 
hội. Tour du lị ch đến với miếu Bà và tham gia 
lễ hộ i Ví a Bà vừ a đá p ứ ng nhu cầ u tí n ngưỡ ng 
(dự lễ ), vui chơi giả i trí (tham dự hộ i) và tham 
quan, tì m hiể u (đi thăm cá c danh thắ ng và di tí ch 
Tạp chí Khoa học Đại học Đồng Tháp, Tập 10, Số 2, 2021, 37-46
44
Chuyên san Khoa học Xã hội và Nhân văn
lị ch sử ) cù ng nhu cầ u mua sắ m hà ng hó a, đặ c 
sả n đị a phương (cá c chợ và trung tâm thương 
mạ i). Đây cũ ng là tour đượ c cá c công ty du lị ch 
khai thá c nhiề u nhấ t. 
Hình 3. Quang cảnh Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ 
Núi Sam 
Nguồn: Tác giả
 Đố i vớ i An Giang, lễ hộ i Ví a Bà Chú a Xứ 
Nú i Sam ngà y nay không cò n là lễ hộ i trong 
phạ m vi củ a tỉnh mà là cả vù ng và thậ m chí là 
củ a cả nướ c kể từ khi lễ hộ i đượ c công nhậ n là 
lễ hộ i cấ p quố c gia và đón nhận bằng Di sản văn 
hóa phi vật thể quốc gia. Có thể thấ y rằ ng, kể 
từ năm 2001, việ c tổ chứ c lễ hộ i Ví a Bà Chú a 
Xứ Nú i Sam đã trở thà nh công nghệ tổ chứ c du 
lị ch lễ hộ i vớ i cá c tour hấ p dẫ n là du lị ch lễ hộ i 
kế t hợ p vớ i tham quan di tí ch vù ng Bả y Nú i và 
mua sắ m tạ i chợ biên giớ i. Hầ u hế t cá c tour du 
lị ch từ thành phố Hồ Chí Minh và cá c tỉ nh trong 
khu vự c ĐBSCL đế n đây đề u là tour du lị ch liên 
hoà n. Đườ ng giao thông tương đố i thuậ n tiệ n, 
dị ch vụ lưu trú và ăn uố ng cũ ng đầ y đủ và thuậ n 
lợ i để phụ c vụ du khá ch.
Tuy nhiên, hiệ n nay vấn đề khai thá c tín 
ngưỡng thờ Bà Chúa Xứ và lễ hội Vía Bà Chúa 
Xứ Núi Sam vào phục vụ du lịch đã vấ p phả i 
nhữ ng khó khăn và hạn chế nhất định, làm 
ảnh hưởng đến giá trị văn hóa của tín ngưỡng 
và lễ hội. Tình trạng quá tải về khách du lịch, 
tình trạng mất an ninh trật tự, chèo kéo, móc 
túi, bán hàng rong,vẫn còn tiếp diễn đã ảnh 
hưởng không nhỏ đến tính nghiêm trang và vẻ 
đẹp thanh tịnh bên trong khuôn viên miếu Bà. 
Hơn nữa, vấn đề nhận thức sai lệch của đại bộ 
phận khách du lịch, khách hành hương ngày nay 
về tính linh thiêng của Bà cũng làm ảnh hưởng 
không nhỏ đến tính giá trị của tín ngưỡng và lễ 
hội. Nhiều người mê muội và cho rằng, muốn 
được Bà ban phước, phù hộ thì phải có lễ vật 
thật lớn, nhiều người ở xa đến họ sẵn sàng thuê 
lễ vật (chủ yếu là heo quay) và một người vào 
cúng lễ, xin lộc, vay vốn làm ăn. Đó chỉ là tín 
ngưỡng, là niềm tin của người dân vào Bà Chúa 
Xứ nhưng vô tình lại biến thành hiện tượng mê 
tín dị đoan và vô tình đem đến cái lợi cho những 
người sống quanh miếu Bà muốn hưởng lợi từ 
niềm tin của khách hành hương, khách du lịch 
vào sự linh thiêng của Bà.
4. Giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị 
văn hóa của tín ngưỡng thờ Bà Chúa Xứ Núi 
Sam phục vụ du lịch tỉnh An Giang
Du lịch ngày nay đã trở thành một hiện 
tượng mang tính toàn cầu và là một nhân tố 
quan trọng góp phần vào sự phát triển kinh tế, 
xã hội của một quốc gia, một địa phương. Trên 
thực tế, du lịch là một hiện tượng mang tính hai 
mặt: vừa đóng góp tích cực vào sự phát triển 
kinh tế, văn hóa - xã hội, đồng thời cũng chính 
du lịch là nhân tố dẫn đến sự suy thoái về môi 
trường tự nhiên, môi trường văn hóa - xã hội, 
khai thác du lịch dễ làm mất dần đi bản sắc văn 
hóa của từng địa phương và từng dân tộc. Vì lẽ 
đó, khi khai thác các giá trị văn hóa vào phục 
vụ du lịch, con người cần nhận thức rằng: du 
lịch chính là để tìm hiểu các giá trị văn hóa của 
các di tích, tín ngưỡng, lễ hội,và phát triển du 
lịch là phải gắn với việc bảo tồn và phát huy các 
giá trị văn hóa vốn có. Từ đó, tạo ra ý thức tôn 
trọng và bảo tồn văn hóa địa phương cũng như 
của các tộc người sinh sống ở địa phương đó. 
Đối với tín ngưỡng thờ Bà Chúa Xứ và lễ hội 
Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam cũng vậy, trong quá 
45
trình khai thác phục vụ du lịch cũng cần những 
giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị vốn có của 
tín ngưỡng và lễ hội này. Sau đây là một số giải 
pháp được đề xuất:
- Nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về 
công tác quản lý di tích, tổ chức lễ hội và phát 
triển du lịch
Triể n khai thự c hiệ n tố t và nghiêm chỉnh cá c 
quy đị nh quả n lý di tích. Nghiêm cấm và ngăn 
chặn kịp thời tình trạng bày bán hàng rong, lấn 
chiếm khuôn viên di tích, làm mất đi mỹ quan 
và tính trang nghiêm của di tích. 
Đối với công tác tổ chức và quản lý lễ hội: 
cần tạo sự chuyển biến trong nhận thức của các 
ban, ngành trong việc quản lý nội dung và ý 
nghĩa hoạt động lễ hội. Việc tổ chức lễ hội cần 
chú trọng việc tuyên truyền các giá trị lịch sử văn 
hóa của lễ hội Vía Bà cũng như những quy định 
của pháp luật có liên quan. Việc tuyên truyền giới 
thiệu về tín ngưỡng thờ Bà Chúa Xứ Núi Sam, 
lễ hội Vía Bà và di tích miếu Bà phải được sưu 
tầm, nghiên cứu một cách khoa học, thận trọng 
trước khi tuyên truyền để bảo tồn nét đặc trưng, 
đảm bảo tính giá trị của tín ngưỡng và lễ hội. 
Tăng cường tuyên truyền thực hiện nếp sống 
văn hóa, văn minh trong lễ hội để nâng cao nhận 
thức của nhân dân và du khách khi tham gia lễ 
hội. Cần nhận thức đúng đắn ý nghĩa của việc tổ 
chức lễ hội để việc tổ chức lễ hội ngày càng an 
toàn, văn minh, thực sự trở thành ngày hội văn 
hóa của nhân dân, góp phần tích cực vào sự phát 
triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Đối với việc khai thác và phát triển du lịch: 
Triể n khai thự c hiệ n tố t cá c quy đị nh về du lị ch 
(không nâng é p giá , không đeo bá m chè o ké o 
khá ch du lị ch, không bá n hà ng rong, không là m 
tổ n hạ i môi trườ ng, không phá hủ y di tí ch, không 
là m mấ t trậ t tự an toà n xã hộ i,). Tiếp tục tổ 
chứ c cá c đoà n kiể m tra, giám sát tì nh hì nh an 
ninh trậ t tự , bả o đả m an toà n cho du khá ch tạ i 
cá c điểm di tích và trong thời gian diễn ra lễ hộ i, 
trá nh tì nh trạ ng giậ t đồ , mó c tú i, chèo kéo, lừa 
gạt gây ấ n tượ ng không tố t trong mắ t du khá ch.
- Bảo tồn nét văn hóa, tín ngưỡng thờ Bà 
Chúa Xứ Núi Sam
Rất đông người dân Nam Bộ nói chung và 
An Giang nói riêng sinh sống bằng các nghề buôn 
bán, thủ công nghiệp, dịch vụ gắn với yếu tố thị 
trường nên thường xuyên đối mặt với những rủi 
ro. Chính vì lẽ đó mà nhu cầu tín ngưỡng của họ 
thông qua hoạt động thờ cúng tại miếu Bà Chúa 
Xứ Núi Sam rất cao. Hoạt động tín ngưỡng này 
giúp họ vững tin hơn vào thành công và may mắn 
trong các hoạt động thương mại. Về khía cạnh 
tâm linh, tín ngưỡng thờ Bà Chúa Xứ là một trong 
những tín ngưỡng được đông đảo người dân Nam 
Bộ tin tưởng gần như tuyệt đối. Từ nhiều năm 
nay, tín ngưỡng thờ Bà Chúa Xứ mà tâm điểm 
là lễ hội Vía Bà đã trở thành lễ hội có tầm ảnh 
hưởng rộng trong cả khu vực Nam Bộ và thâm 
chí là cả nước. 
Sau 200 năm tạo dựng và phát triển, miếu 
Bà Chúa Xứ đã trở thành tâm điểm thu hút ngày 
càng nhiều lượt khách du lịch đến với An Giang. 
Do vậy, trong thời gian tới Ban Quản lý di tích 
cần phối hợp với chính quyền địa phương ngăn 
chặn và xử lý triệt để tình trạng hoạt động mê tín 
dị đoan như bói quẻ, xem chỉ tay, coi tướng số,
vẫn đang diễn ra xung quanh khu vực miếu Bà. 
Vấn đề này về lâu dài không có lợi cho việc bảo 
tồn giá trị văn hóa của tín ngưỡng thờ Bà Chúa 
Xứ và lễ hội Vía Bà.
5. Kết luận
Người Việt khi đặt chân đến vùng đất Nam 
Bộ đã mang theo những nét văn hóa, phong tục 
tập quán, tín ngưỡng độc đáo, trong đó có tín 
ngưỡng thờ Bà Chúa Xứ. Đã 200 năm kể từ khi 
ngôi miếu thờ Bà Chúa Xứ được xây dựng dưới 
chân núi Sam, việc thờ cúng và tổ chức lễ hội 
Vía Bà vẫn là tâm điểm thu hút ngày càng nhiều 
du khách thập phương đến cúng bái, cầu nguyện. 
Bên trong miếu, Bà Chúa Xứ được thờ rất trang 
nghiêm. Những biểu tượng mang tính hiển linh 
của Bà như tượng Bà, câu đối, các hình chạm 
Tạp chí Khoa học Đại học Đồng Tháp, Tập 10, Số 2, 2021, 37-46
46
Chuyên san Khoa học Xã hội và Nhân văn
khắc, hoa văn trang trí, trong miếu thờ Bà và 
cả những câu chuyện truyền thuyết kể về sự hiển 
linh của Bà, tất cả đã tạo nên một tín ngưỡng đặc 
sắc của cộng đồng cư dân Nam Bộ nói chung và 
An Giang nói riêng - tín ngưỡng thờ Bà Chúa Xứ 
Núi Sam. Từ xa xưa và cả ngày nay, tín ngưỡng 
thờ Bà Chúa Xứ Núi Sam, miếu Bà và lễ hội Vía 
Bà đóng một vai trò quan trọng trong đời sống 
tâm linh của người dân Nam Bộ. Khi xã hội phát 
triển, nhu cầu về đời sống tinh thần của người 
dân ngày càng cao, nắm bắt được nhu cầu đó, 
ngành du lịch đã và đang khai thác tín ngưỡng 
và lễ hội Vía Bà tạo ra một sản phẩm du lịch vô 
cùng độc đáo, thu hút hàng triệu lượt khách du 
lịch đến tham quan, tìm hiểu. Hy vọng, công tác 
bảo tồn và phát huy giá trị của tín ngưỡng thờ Bà 
Chúa Xứ Núi Sam trong thời gian tới đạt nhiều 
hiệu quả và tín ngưỡng thờ Bà Chúa Xứ Núi Sam, 
miếu Bà và lễ hội Vía Bà luôn là trọng điểm thu 
hút khách du lịch tỉnh An Giang./.
Tài liệu tham khảo
Châu Bích Thủy. (2011). Bí ẩn về Bà Chúa Xứ 
Núi Sam. NXB Văn hóa - Văn nghệ.
Hội Văn nghệ Châu Đốc, Ban Quản trị lăng miếu 
núi Sam. (2000). Lịch sử miếu Bà Chúa Xứ 
núi Sam. An Giang.
Huỳ nh Quố c Thắ ng. (2012). Tí n ngưỡ ng Bà Chú a 
Xứ vớ i trọ ng điể m du lị ch hà nh hương Nú i 
Sam - Châu Đố c, An Giang. Kỷ yế u hộ i thả o 
khoa họ c Tí n ngưỡ ng thờ Mẫ u ở Nam Bộ - 
Bả n sắ c và giá trị . NXB Đạ i họ c Quố c gia 
thành phố Hồ Chí Minh, 349-354.
Nguyễn Công Bình, Lê Xuân Diệm, Mạc Đường. 
(1990). Văn hóa và cư dân ĐBSCL. NXB 
Khoa học Xã hội.
Phạm Côn Sơn. (2010). Lễ hội Bà Chúa Xứ núi 
Sam và du lịch vùng Châu Đốc, An Giang. 
NXB Văn hóa Thông tin.
Sở Văn hoá Thể thao và Du lịch An Giang. 
(2014). Quy hoạ ch tổ ng thể phá t triể n ngà nh 
du lị ch An Giang giai đoạ n từ năm 2014 
đế n năm 2020, tầ m nhì n đế n năm 2030. An 
Giang.
Trần Ngọc Thêm. (2013). Văn hóa người Việt 
vùng Tây Nam Bộ. NXB Văn hóa - Văn nghệ.