Đối tượng giao tiếp của người cao tuổi sống trong các trung tâm dưỡng lão

o tiếp Điểm trung
 chuẩn Thứ bậc
 bình (ĐTB)
 (ĐLC)
 1 Nhóm người thân trong gia đình 1,61 0,49 3
 2 Nhóm bạn bè 1,50 0,57 4
 3 Nhóm những người làm công tác xã hội 1,84 0,70 2
 4 Nhóm những người trong TTDL 2,00 0,75 1
 5 Các tổ chức, nhóm xã hội dành cho NCT 1,18 0,37 5
 ĐTB chung 1,63 0,40
 Ghi chú: Mức thấp: 1 ≤ ĐTB < 1,23; Mức trung bình: 1,23 ≤ ĐTB < 2,03; Mức cao: 2,03 ≤ ĐTB < 5,00
 Với ĐTB = 1,63 và ĐLC = 0,40 cho thấy, NCT sống được. Nhiều khi nói chuyện với mọi người tôi cứ hay phải
trong các TTDL được khảo sát giao tiếp với các đối hỏi đi hỏi lại, lắm lúc họ cũng chẳng muốn trả lời Vì
tượng ở mức trung bình. Sở dĩ có kết quả này có thể do thế, tôi rất ít khi trò chuyện với mọi người”. Trong các
hoàn cảnh, điều kiện môi trường sống của TTDL gần như nhóm đối tượng thì NCT sống trong các TTDL giao tiếp
“khép kín”, cô lập với xã hội, nên NCT ít có cơ hội gặp nhiều nhất với nhóm những người trong TTDL, đó là
gỡ, trò chuyện với mọi người bên ngoài; họ hiếm khi những người bạn cùng sống trong trung tâm, cán bộ quản
tham gia vào các tổ chức, nhóm xã hội dành cho NCT. lí, cán bộ phục vụ của trung tâm (ĐTB = 2,00 và ĐLC =
Hàng ngày, họ chỉ sống và hoạt động trong khuôn viên 0,75), tuy nhiên, cũng chỉ ở mức trung bình. Điều này
của trung tâm, nên đối tượng mà NCT thường xuyên tiếp cũng là dễ hiểu, bởi đối tượng giao tiếp phụ thuộc rất
xúc chủ yếu là những người bạn cùng sống trong trung nhiều vào môi trường sống và hoạt động. Hàng ngày,
tâm, cán bộ quản lí, cán bộ phục vụ của trung tâm còn người NCT sống trong các TTDL hầu như chỉ giao tiếp
những người thân trong gia đình, họ hàng, bạn bè, sinh với những người bạn cùng phòng, bạn cùng dãy, cùng
viên tình nguyện thì thỉnh thoảng mới gặp. Bên cạnh tầng nhà, nhân viên phục vụ, còn với các cán bộ quản lí
đó, khi bước vào giai đoạn tuổi già, sức khỏe ngày một thì NCT ít có cơ hội tiếp xúc, trò chuyện hơn nên mức độ
suy giảm: mắt mờ hơn, tai nghe kém hơn, một số cụ giao tiếp cũng thấp hơn. Đối với người NCT nói chung
không đủ sức khỏe, không còn minh mẫn, tỉnh táo nên và NCT sống trong các TTDL thì giao tiếp với những
chính họ đã chủ động giảm bớt các hoạt động giao tiếp. người bạn cùng sống trong TTDL là “chiếc cầu nối” giúp
 Qua phỏng vấn, ông Nguyễn Văn L. (87 tuổi, Trung họ xích lại gần nhau; chia sẻ, bày tỏ những tâm tư,
tâm Chăm sóc NCT Nhân Ái, sống ở trung tâm 7 năm) nguyện vọng; động viên, an ủi lẫn nhau vượt qua những
cho biết: “Trước đây ở nhà còn có con cháu, hàng xóm, khó khăn, buồn tủi trong cuộc sống, nhất là những lúc bị
láng giềng, bạn bè để trò chuyện chứ ở đây quanh đi ốm đau, bệnh tật.
quẩn lại cũng chỉ có vài ba người thân thiết, nói mãi thì Giao tiếp của NCT với nhóm những người làm công
cũng hết chuyện, nhiều khi cũng chẳng biết nói chuyện tác xã hội ở vị trí thứ 2 với ĐTB =1,84 và ĐLC = 0,70.
gì. Thỉnh thoảng con cháu, người thân vào thăm thì cũng Đó là các chuyên gia tâm lí, nhân viên công tác xã hội,
chỉ là vài lời hỏi thăm tình hình sức khỏe, ăn uống, sinh sinh viên kiến tập, thực tập, các tình nguyện viên. Tuy
hoạt ra sao chứ cũng chẳng có nhiều thời gian. Ở đây tôi nhiên, những đối tượng này không phải lúc nào cũng có
chỉ hay trò chuyện với mấy người cùng phòng, thỉnh mặt ở trung tâm, hầu như họ chỉ đến các trung tâm khi có
thoảng tôi kể cho mọi người nghe về những chuyện hồi công việc, học tập Trong nhóm này, sinh viên kiến tập,
còn đi công tác hay những đặc trưng của các vùng miền thực tập, tình nguyện là đối tượng mà NCT sống trong
mà tôi đã đi qua nhưng không phải lúc nào mình nói các TTDL giao tiếp nhiều nhất trong những năm gần đây.
mọi người cũng thích nghe và đáp lại câu chuyện phải Khi xuống trung tâm thì một trong những hoạt động
lúc nào họ vui, khỏe, có lúc tôi muốn nói chuyện thì họ không thể thiếu đối với sinh viên là giao tiếp với NCT,
bảo, thôi thôi ông đừng nói nữa để chúng tôi nghỉ ngơi tìm hiểu tâm tư nguyện vọng của NCT, trợ giúp NCT
thành ra cũng rất buồn”; hay bà Lê Thị H. (87 tuổi, trong khả năng của mình
TTDL Diên Hồng, sống ở trung tâm 3 năm) cũng cho Kết quả nghiên cứu cho thấy, NCT sống trong các
biết: “Tai tôi giờ không nghe rõ, nói bé là không thấy, TTDL ít tham gia vào các tổ chức, các nhóm xã hội dành
phải nói thật to, mà đa số các cụ thì yếu nói to làm sao cho NCT (ĐTB = 1,18 và ĐLC = 0,37). Điều này có thể
 60
 VJE Tạp chí Giáo dục, Số 434 (Kì 2 - 7/2018), tr 59-63
do: ở các TTDL mà chúng tôi khảo sát gần như không có NCT vào sống trong các TTDL là sự thay đổi rất lớn
các nhóm, hội dành cho NCT. Đối với người NCT, giao về môi trường sống, cách thức sinh hoạt, điều đó khiến
tiếp xã hội thông qua sinh hoạt trong các tổ chức XH có cho đối tượng giao tiếp của họ cũng có nhiều thay đổi so
vai trò quan trọng, giúp NCT nắm bắt các chủ trương, với trước đây (xem bảng 2).
 Bảng 2. Đối tượng giao tiếp của NCT trước khi sống trong các TTDL và hiện nay
 Mức độ thực hiện
 Trước khi vào trung tâm Hiện nay
 STT Đối tượng giao tiếp
 Thứ Thứ
 ĐTB ĐLC ĐTB ĐLC
 bậc bậc
 1 Nhóm người thân trong gia đình 3,67 0,53 1 1,61 0,49 3
 2 Nhóm bạn bè 2,38 0,59 3 1,50 0,57 4
 3 Nhóm những người làm công tác xã hội 1,64 0,73 4 1,84 0,70 2
 4 Nhóm những người trong TTDL 0,00 0,00 0 2,00 0,75 1
 5 Các tổ chức, nhóm xã hội dành cho NCT 2,43 0,65 2 1,18 0,37 5
 ĐTB chung 2,53 0,43 1,63 0,40
 Ghi chú: Mức thấp: 1 ≤ ĐTB < 1,23; Mức trung bình: 1,23 ≤ ĐTB < 2,03; Mức cao: 2,03 ≤ ĐTB < 5,00
chính sách của Đảng và Nhà nước, được phát biểu ý kiến Bảng 2 cho thấy, đối tượng giao tiếp của NCT trước
và bày tỏ những băn khoăn, khúc mắc trong cuộc sống. khi vào sống trong TTDL và hiện nay có sự khác biệt
Tuy nhiên, hiện nay ở các TTDL mới chỉ tổ chức các đáng kể. Cụ thể: đối tượng giao tiếp của NCT trước đây
buổi sinh hoạt văn hóa, văn nghệ, chứ chưa có các tổ ở mức cao với ĐTB = 2,53 và ĐLC = 0,43, còn hiện nay
chức, nhóm, hội để NCT tham gia một cách thường thì ở mức trung bình (ĐTB = 1,63 và ĐLC = 0,40). Như
xuyên. Ngay như Hội NCT là một tổ chức xã hội rất gần vậy, đối tượng giao tiếp hiện nay của NCT sống trong
gũi, cần thiết với NCT nhưng trong các TTDL cũng
 các TTDL ít đa dạng và bị thu hẹp hơn so với trước đây.
không có, nhiều NCT muốn tham gia vào hội nhưng ở
trung tâm lại không có. Ông Bạch Quang Ng. (78 tuổi, Trước khi vào sống trong TTDL thì NCT giao tiếp
trung tâm Bảo trợ Xã hội 3, sống ở Trung tâm 5 năm) nhiều nhất với nhóm người thân trong gia đình (ĐTB =
cho biết: “Trước đây, khi còn ở nhà, tôi tham gia vào 3,67 và ĐLC = 0,53), xếp thứ 1 và ở mức cao. Hiện nay,
nhiều Hội, nhóm, câu lạc bộ dành cho NCT đặc biệt là NCT giao tiếp nhiều nhất với nhóm những người sống
Hội NCT; Câu lạc bộ bóng chuyền hơi; Câu lạc bộ thơ trong TTDL, còn giao tiếp với những người thân trong
Tôi cảm thấy rất vui và sức khỏe tốt hơn. Vào đây, không gia đình ít hơn (ĐTB = 1,61). Như vậy, trước đây NCT
có Hội NCT, cũng không có câu lạc bộ để tham gia nên giao tiếp với những người thân trong gia đình ở mức cao
rất buồn, suốt ngày chỉ xem ti vi, thỉnh thoảng tôi vẫn còn hiện nay ở mức trung bình. Thực trạng này có lẽ do
tham gia sinh hoạt câu lạc bộ thơ của phường nhưng mỗi sự thay đổi môi trường sống, sinh hoạt, NCT sống trong
lần phải đi xa nên cũng ngại”. các TTDL không sống cùng gia đình, người thân nên
 Xếp vị trí thứ 3 là nhóm người thân trong gia đình giao tiếp không thường xuyên, liên tục, mặc dù gia đình,
(ĐTB = 1,61 và ĐLC = 0,49) và nhóm bạn bè xếp thứ 4 người thân có gọi điện, vào thăm nhưng mức độ không
(ĐTB =1,50 và ĐLC = 0,57). thể thường xuyên, liên tục như khi còn ở gia đình, một số
 Kết quả nghiên cứu này cũng có nhiều điểm tương khác thì không còn gia đình hoặc không liên lạc với gia
đồng với kết quả nghiên cứu của tác giả Vũ Dũng [1; tr đình, người thân nên mức độ giao tiếp với nhóm này
78]; đó là: NCT sống trong các TTDL giao tiếp nhiều cũng giảm đi đáng kể.
nhất với những người bạn cùng sống trong trung tâm, với Trước khi vào sống trong TTDL, ngoài giao tiếp với
nhân viên phục vụ của trung tâm, họ ít giao tiếp với người nhóm những người thân trong gia đình thì NCT còn tích
thân của gia đình và những người bạn cũ. cực tham gia vào các tổ chức, các nhóm xã hội dành cho
2.2.2. So sánh thực trạng đối tượng giao tiếp của người NCT (ĐTB = 2,43 và ĐLC = 0,65) ở mức độ cao. Tuy
cao tuổi trước khi vào sống trong trung tâm dưỡng lão nhiên, hiện nay hầu như NCT không tham gia vào các tổ
và hiện nay chức này.
 61
 VJE Tạp chí Giáo dục, Số 434 (Kì 2 - 7/2018), tr 59-63
2.2.3. So sánh thực trạng đối tượng giao tiếp của người 2.2.4. So sánh thực trạng đối tượng giao tiếp của người
cao tuổi sống trong các trung tâm dưỡng lão theo giới cao tuổi sống trong các trung tâm dưỡng lão tư nhân và
tính (xem biểu đồ 1) Nhà nước (xem biểu đồ 2)
 Biểu đồ 1. Đối tượng giao tiếp của NCT sống trong các TTDL
 Đối tượng giao tiếp của NCT sống trong
 các TTDL theo giới tính
 2,5 2,09
 2
 1,83
 1,5 1,58 1,47 1,90
 1,65 1,85 1,16
 1 1,55
 0,5 1,21
 0
 Nhóm người thân Nhóm bạn bè Nhóm những người Nhóm những người Các tổ chức, nhóm xã
 trong gia đình làm công tác xã hội trong TTDL hội dành cho NCT
 Nam Nữ
 Biểu đồ 1 cho thấy, đối tượng giao tiếp của NCT sống Biểu đồ 2 cho thấy, đối tượng giao tiếp của NCT sống
trong các TTDL có sự khác nhau giữa nam và nữ, cụ thể: trong các TTDL có sự khác nhau giữa trung tâm tư nhân
những NCT là nữ giới thì giao tiếp với nhóm những và trung tâm của nhà nước, cụ thể: NCT sống trong các
người sống trong các TTDL nhiều hơn nam giới (ĐTB TTDL tư nhân giao tiếp với các nhóm đối tượng nhiều
lần lượt là 2,09 và 1,90); còn những NCT là nam giới thì hơn NCT sống trong các TTDL của nhà nước. thực tiễn
 cho thấy: đa số NCT sống trong các trung tâm tư nhân
giao tiếp với nhóm những người thân trong gia đình,
 thường có con cháu, người thân đến thăm còn ở các trung
nhóm bạn bè, nhóm những người làm công tác xã hội, tâm của nhà nước thì ít hơn, bởi phần đông những NCT
tham gia vào các tổ chức, nhóm xã hội, câu lạc bộ dành sống trong các TTDL của nhà nước không có con cái,
cho NCT nhiều hơn nữ giới. con cái đã mất, hoặc từ lâu không liên lạc với gia đình;
 Biểu đồ 2. Đối tượng giao tiếp của NCT sống trong các TTDL tư nhân và nhà nước
 Đối tượng giao tiếp của NCT sống trong
 các TTDL tư nhân và nhà nước
 3
 2,45
 2,5
 2,07
 2
 1,7 1,6
 1,53 1,62 1,58
 1,5 1,41 1,27
 1 1,1
 0,5
 0
 Nhóm người thân Nhóm bạn bè Nhóm những người Nhóm những người Các tổ chức, nhóm xã
 trong gia đình làm công tác xã hội trong TTDL hội dành cho NCT
 Tư nhân Nhà nước
 62
 VJE Tạp chí Giáo dục, Số 434 (Kì 2 - 7/2018), tr 59-63
ngoài ra tỉ lệ cán bộ, nhân viên phục vụ/ NCT ở các trung NHỮNG YẾU TỐẢNH HƯỞNG...
tâm tư nhân cũng nhiều hơn các trung tâm của nhà nước,
nên họ có thời gian để giao tiếp với NCT. (Tiếp theo trang 53)
 Qua phỏng vấn bà Lê Mai L. (82 tuổi, trung tâm chăm Với sự xem xét hài hòa các yếu tố cơ bản, cùng với
sóc NCT Nhân Ái (TTDL tư nhân) sống ở trung tâm 10 nghiên cứu đặc thù về phong cách học của HS và các điều
năm) cho biết: “Các cô, chú điều dưỡng ở đây quan tâm
 kiện khác, việc thiết kế HĐTN sẽ giúp ích trong quá trình
lắm thỉnh thoảng những lúc rảnh rỗi lại hỏi “Bà có chuyện
gì hồi xưa hay hay kể cho con nghe” hay “Hôm nay sức đổi mới phương pháp dạy học ở trường phổ thông hiện
khỏe bà thế nào? Chân bà còn đau không?” những lúc như nay. Chúng tôi cho rằng các nội dung trên sẽ rất có ích cho
vậy tôi vui lắm, vì có người quan tâm, hỏi han và trò GV trong tiến trình thực hiện đổi mới giáo dục đáp ứng
chuyện”, nhưng ở trung tâm của nhà nước thì lại có sự yêu cầu của Chương trình Giáo dục phổ thông mới.
khác biệt: “Ở đây chẳng mấy khi cán bộ, nhân viên phục
vụ có thời gian nói chuyện với chúng tôi, vì họ rất bận, có Tài liệu tham khảo
việc gì cần mới nói, không thì thôi chứ cũng chẳng bao giờ [1] Bộ GD-ĐT (2017). Chương trình giáo dục phổ
hỏi thăm” (Bà Hoàng Thị Th., 77 tuổi, trung tâm Bảo thông - Chương trình tổng thể.
trợ Xã hội 3, sống ở trung tâm 8 năm). [2] David A. Kolb (2015). Experiential Learning:
3. Kết luận experience as the source of learning and
 Từ kết quả khảo sát trên, chúng tôi nhận thấy: đối development. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
tượng giao tiếp của NCT sống trong các TTDL chủ yếu là [3] Scott D. Wurdinger (2005). Using Experiential
nhóm những người sống trong TTDL và với những người Learning in the Classroom. Published by Rowman
làm công tác xã hội; hầu hết các TTDL được khảo sát đều and Littlefield Education, America.
chưa có các tổ chức, nhóm xã hội, câu lạc bộ dành cho [4] Vu Quoc Chung - Pham Thi Dieu Thuy (2018).
NCT nên tỉ lệ NCT tham gia vào các nhóm này rất ít. Developing Emotional Intelligence of Primary
 Students in Teaching Mathematics through
 Đối tượng giao tiếp của NCT hiện nay bị thu hẹp hơn
 Experiential Activities in Vietnam. American
so với trước khi vào sống trong TTDL và có sự khác nhau
 Journal of Educational Research, Vol. 6, No. 5, pp.
giữa nam và nữ; đối tượng giao tiếp của NCT sống trong
 578-585.
các TTDL tư nhân đa dạng, phong phú hơn đối tượng giao
 [5] Tưởng Duy Hải (2017). Tổ chức hoạt động trải
tiếp của NCT sống trong các trung tâm của Nhà nước.
 nghiệm sáng tạo trong dạy học toán trung học cơ sở.
 NXB Giáo dục.
Tài liệu tham khảo [6] Nguyen Huu Tuyen (2018). Designing experiential
[1] Vũ Dũng (2016). Đặc điểm tâm lí của người cao activity themes in teaching maths to lower
 tuổi sống trong các trung tâm dưỡng lão. NXB secondary students congruent with the new general
 Hồng Đức. education curriculum in Vietnam. American Journal
[2] Bùi Thị Vân Anh (2013). Đối tượng giao tiếp của of Educational Research, Vol. 6, No. 5, pp. 396-402.
 người nghỉ hưu ở Hà Nội. Tạp chí Tâm lí học, số 5, [7] Nguyễn Thị Liên - Nguyễn Thị Hằng - Tưởng Duy
 tr 63-73. Hải - Đào Thị Ngọc Minh (2016). Tổ chức hoạt
[3] Vũ Thúy Ngọc (2018). Ảnh hưởng của mối quan hệ động trải nghiệm sáng tạo trong nhà trường phổ
 gia đình, họ hàng đến giao tiếp của người cao tuổi thông. NXB Giáo dục Việt Nam.
 sống trong các trung tâm dưỡng lão. Tạp chí Giáo [8] Bernd Meier - Nguyễn Văn Cường (2014). Phương
 dục, số 422, tr 12-14. pháp. Lí luận dạy học hiện đại - Cơ sở đổi mới mục
[4] Đặng Vũ Cảnh Linh (2009). Người cao tuổi và các tiêu, nội dung và phương pháp dạy học. NXB Đại
 mô hình chăm sóc người cao tuổi ở Việt Nam. NXB học Sư phạm.
 Dân trí. [9] A. N. Lêônchev (1972). Hoạt động - Ý thức - Nhân
[5] Alan Walker - Catherine Hagan Hennessy (2004). cách. NXB Giáo dục.
 Growing older - Quality of life in old age. Open [10]John Dewey (2012). Kinh nghiệm và Giáo dục
 University Press. (Bản dịch của Phạm Anh Tuấn). NXB Trẻ.
[6] Nguyễn Quốc Anh (2007). Người cao tuổi Việt [11] Cao Thị Hà (2006). Dạy học một số chủ đề hình học
 Nam. NXB Hồng Đức không gian (lớp 11) theo quan điểm kiến tạo. Luận
[7] Robert Feldman (2004). Tâm lí học căn bản. NXB án tiến sĩ Giáo dục học, Viện Chiến lược và Chương
 Văn hóa - Thông tin. trình giáo dục Việt Nam.
 63