Đôi điều về văn hóa báo chí thời kỳ hội nhập

mình ”. 
 Nguyên T ng Giám  c UNESCO F.May-ơ cho r ng: “V n hoá là t ng th  s ng  ng c a các 
ho t  ng sáng t o trong quá kh  và trong hi n t i. Qua các th  k , ho t  ng sáng t o y ó hình 
thành nên m t h  th ng các giá tr , các truy n th ng và th  hi u - nh ng y u t  xác  nh  c tính 
riêng c a m i dân t c.” 
 Theo H  Chí Minh: ‘‘ Vì l  sinh t n c ng nh  vì m c ích cu c s ng, loài ng i m i sáng 
to và phát minh ra ngôn ng , ch  vi t,  o  c, pháp lu t, khoa h c, tôn giáo, v n h c ngh  
thu t, nh ng công c  cho sinh ho t hàng ngày v  m c, n,  và các ph ơ ng ti n, ph ơ ng th c s  
dng toàn b  nh ng sáng t o và phát minh ó t c là v n hóa. V n hóa là s  t ng h p c a m i 
ph ơ ng th c sinh ho t cùng v i bi u hi n c a nó là loài ng i ã s n sinh ra nh m thích ng 
nh ng nhu c u  i s ng, và òi h i c a s  sinh t n’’. 
 Nh  v y, m c dù có nhi u cách hi u v  v n hóa, nhi u  nh ngh a v  v n hóa do các cách 
ti p c n khác nhau, nh ng rõ ràng, các quan ni m v  v n hóa  u i  n m t im chung là v n 
hóa g n v i con ng i, c úc k t thành h  giá tr  và chu n m c xã h i, bi u hi n thông qua 
vn di s n v n hoá và h  ng x  v n hóa c a c ng  ng ng i. Theo ó, v n hóa bao g m: 
 Vn hóa cá nhân bi u hi n  sáng t o c a cá nhân, bao g m toàn b  v n tri th c, kinh 
nghi mtích l y vào m t con ng i, ph n ánh s  l a ch n  nh h ng giá tr  và ph ơ ng th c 
ng x  c a ng i y trong các m i quan h  v i t  nhiên, v i xã h i và v i b n thân mình; Vn 
hóa c ng  ng là v n hóa c a m t t p th  ng i, ph n ánh h  giá tr  và chu n m c xã h i mà h  
ã l a ch n, chia s , bi u hi n thành l i s ng n  nh, ã tr  thành truy n th ng c a c ng  ng xã 
hi y. Ng i ta có th  d a vào các hình thái c a ho t  ng s n xu t  phân chia v n hóa thành 
vn hóa v t ch t, v n hóa tinh th n. 
 Vn hóa v t ch t là môi tr ng nhân t o - k t qu  ho t  ng s n xu t v t ch t c a con ng i - 
bao g m công c  lao  ng, ph ơ ng ti n s n xu t, ho t  ng m u sinh c a con ng i, trang ph c, n 
ung, nhà c a, ph ơ ng ti n giao ti p; Vn hóa tinh th n là môi tr ng nhân t o - k t qu  c a ho t 
ng tinh th n bao g m các thành t  h t  t ng,  o  c, giao ti p tinh th n, sáng t o ngh  thu t 
và tôn giáo. Vn hóa còn c ti p c n và xem xét t  nhi u góc nhìn, chúng tôi tán ng v i quan 
ni m v n hóa c a tác gi  E.Heriôt coi “V n hóa là cái còn l i sau khi ng i ta ã quên i t t c , là 
cái v n còn thi u sau khi ng i ta ã h c t t c .’’ Nh  v y, m i th  có th  b  lãng quên và v n hóa là 
cái còn l i mãi mãi theo th i gian. 
 Trong kinh doanh, y u t  v n hóa có m t và an quy n trong toàn b  quá trình t  ch c và 
ho t  ng kinh doanh. T  cách t  ch c b  máy, hình thành quan h  ng x  trong và ngoài t  
ch c, ph ơ ng th c qu n lý s n xu t, kinh doanh các s n ph m và d ch v  áp ng nhu c u c a xã 
hi... t t c   u gn li n nh ng giá tr  t t  p th  hi n sinh  ng v n hóa c a con ng i. V n hóa 
báo chí là m t ph ơ ng di n c a v n hóa trong xã h i và là v n hóa trong l nh v c ho t  ng s n 
xu t, kinh doanh, bao g m toàn b  nh ng giá tr  v t ch t và tinh th n, nh ng ph ơng th c và k t 
qu  ho t  ng c a con ng i c t o ra và s  d ng trong quá trình s n xu t kinh doanh. Do ó, 
vn hóa báo chí có th  c hi u ơn gi n nh  sau: 
 Vn hóa báo chí là toàn b  nh ng giá tr  c ch  th  ch n l c, t o ra, s  d ng và bi u 
hi n trong ho t  ng báo chí, t o ra b n s c, tính chuyên bi t c a các c ơ quan báo chí. 
 Vi cách ti p c n nh  trên cho th y, m i ho t  ng và hành vi ng x  c a báo chí  u có 
mi quan h  m t thi t v i v n hóa. T  khâu khai thác, x  lý  n ph n ánh thông tin c a báo chí 
trong xã h i  u c n  n m t qui chu n v n hóa nh m  m b o  chính xác, trung th c, tin c y 
và khách quan. Qui chu n này có th  n m chính trong nh ng yêu c u, nguyên t c nghi p v  báo 
chí, c ng có th  không, chúng là h ng ích, m c tiêu c n  t t i c a các c ơ quan báo chí. 
 Trong iu ki n h i nh p hi n nay, c nh tranh v n là nguyên t c c n b n c a n n kinh t  
th  tr ng, d i áp l c c a c nh tranh,  th a mãn nhu c u báo chí c a công chúng (nhu c u th  
tr ng) theo  nh h ng c a  ng và Nhà n c ngoài y u t  s n ph m, d ch v , còn c n  n c  
thái , ng x  c a nhà cung c p  i v i ng i h ng th  s n ph m và d ch v  báo chí V n 
hóa th c s  là thành t  quan tr ng và là nhân t  c t lõi c a báo chí. 
 Vn hóa báo chí còn bi u hi n c   thái  ng x  c a c ơ quan lãnh o và qu n lý báo 
chí. S  quan tâm ch   o,  nh h ng và qu n lý sát sao phù h p ho t  ng báo chí trên c  n c 
thông qua c ơ ch , chính sách qu n lý; qui ho ch, chi n l c phát tri n báo chí trong t ng giai 
on; h  th ng  ng b  các v n b n pháp qui  qu n lý c a c ơ quan ch   o c a  ng và c ơ 
quan qu n lý c a Nhà n c. 
3. V ăn hóa báo chí – m ột s ố v ấn đề c ần l ưu tâm hi ện nay 
 Trong nh ng n m qua, các c ơ quan báo chí d i s  lãnh o c a các c p y  ng, s  ch  
o c a c ơ quan qu n lý ã óng góp tích c c và có hi u qu  vào vi c th c hi n nhi m v  thông 
tin tuyên truy n ng l i, chính sách c a  ng và s  qu n lý c a Nhà n c. Báo chí ph n ánh 
kp th i di n bi n m i m t c a  i s ng xã h i và tâm t , nguy n v ng chính áng c a các tng 
lp nhân dân; phát hi n, c  v  các nhân t  m i, in hình tiên ti n và nh ng thành t u to l n có ý 
ngh a l ch s  trong vi c tri n khai th c hi n Ngh  quy t c a  ng trong  i s ng xã h i... Nhi u 
cơ quan báo chí ã n ng ng, tích c c trong cu c  u tranh ch ng tham nh ng, lãng phí và các 
hi n t ng tiêu c c xã h i khác, tích c c  u tranh ch ng “di n bi n hoà bình”, ph n bác các quan 
im sai trái 
 Tuy nhiên, v n còn m t s  c ơ quan báo chí và nhà báo có nh ng bi u hi n ch a nghiêm túc 
trong quá trình th c hi n Lu t Báo chí, làm gi m hi u qu  thông tin báo chí, nh h ng không t t 
n k  c ơ ng xã h i; v n còn m t s  c ơ quan báo chí thông tin không chính xác, ch a úng v i 
bn ch t c a s  vi c, bình lu n m t chi u; m t vài phóng viên, nhà báo, biên t p viên còn có 
nh ng bi u hi n và hành ng thi u tôn tr ng pháp lu t và công chúng; m t s  báo chí còn n ng 
thông tin v  tiêu c c, có nhi u tin bài ch y theo th  hi u t m th ng  “h p d n” ng i  c, n i 
dung nhi u t  báo và t p chí b  l n át b i các thông tin qu ng cáo, hình nh playboy và sexy hóa . 
Mt vài ch ơ ng trình truy n hình còn th  hi n s  c u th  ngh  nghi p c a các biên t p viên, 
phóng viên n vô trách nhi m M t vài báo chí in t  còn s ơ h  trong s  d ng l i tin bài c a 
nc ngoài,  ng c  nh ng thông tin m t c a Nhà n c, nh ng bí m t kinh t  liên quan n ho t 
ng s n xu t-kinh doanh c a các doanh nghi p. Mt vài c ơ quan báo chí còn ch a th c hi n úng 
tôn ch , m c ích, khuynh h ng th ơ ng m i hóa báo chí, ch y theo l i nhu n ang ngày càng tr  
nên ph  bi n C ơ quan lãnh o và qu n lý báo chí còn ch a th ng nh t cách nhìn nh n v  tính 
c thù c a ho t  ng báo chí hi n nay. 
4. H ướng t ới m ột n ền v ăn hóa báo chí 
 Th  nh t, v  v n hóa ng x . V n hóa ng x  g n li n v i các th c o mà xã h i dùng  
ng x . ó là các chu n m c xã h i. Trong quá trình ng x , con ng i ph i l a ch n gi a cái 
thi n và cái ác, cái úng và cái sai, cái p và cái x u, cái h p lý và cái phi lý trong m t c ng 
ng nh t  nh. S  l a ch n này b  chi ph i b i b n h  chu n m c là: h  chu n m c  o  c, h  
chu n m c lu t pháp, h  chu n m c th m m  và trí tu , h  chu n m c v  ni m tin nh m b o t n, 
phát tri n cu c s ng c a cá nhân và c ng  ng ng i h ng  n cái úng, cái t t, cái  p. 
 Do v y, c ơ quan báo chí ph i hot  ng có  o  c và trách nhi m  i v i s n ph m c a 
mình, cung c p thông tin có ch t l ng nh m tôn tr ng công chúng, tôn tr ng ng i h ng th  
các s n ph m và d ch v  báo chí- ng i  m b o s  t n t i và phát tri n c a c ơ quan báo chí. 
 Quy t c  o  c c a nhà báo ph i c tuân th  m t cách th ng nh t và công b ng. Nhà 
báo ho t  ng c n tuân th  nghiêm ng t tính khách quan, trung th c, chính xác trong vi c khai 
thác và ph n ánh thông c ng nh  vi c  nh h ng d  lu n xã h i. Không vì b t c  cám d  nào mà 
vi ph m  o  c ngh  nghi p. 
 Ngay b n thân các nhà báo, biên t p viên, nhà lãnh o, qu n lý trong các c ơ quan báo chí 
ngoài s  nhi t huy t, sáng t o ngh  nghi p c ng c n có nâng cao ý th c h p tác và c nh tranh 
trong s n xu t và ph  bi n s n ph m, d ch v  báo chí. C nh tranh nh m nâng cao ch t l ng s n 
ph m và d ch v  áp ng t t nhu c u xã h i, tìm ki m l i nhu n chính áng cho ơn v  và mang 
li các giá tr  h u ích, nhân v n vì cu c s ng chung c a c ng  ng và t n c. 
 Bn thân các c ơ quan báo chí, cn xác  nh rõ quy n và trách nhi m c a mình tr c xã h i. 
Là c ơ quan ngôn lu n c a  ng, là di n àn c a nhân dân và là c u n i quan tr ng c a  ng, Nhà 
nc và nhân dân, c ơ quan báo chí ph i th c hi n t t ch c n ng chính tr  t  t ng,  ng th i ph i 
tính n hi u qu  kinh t  báo chí nh : a d ng hóa s n ph m báo chí, nâng cao ch t l ng s n 
ph m, s  d ng hi u qu  các ngu n l c v n có, nhanh nh y v i th  tr ng, nâng cao tính t  ch  và 
t ch u trách nhi m trong ho t  ng báo chí,  c bi t  i v i m ng báo chí kinh doanh, qu ng cáo, 
PR ... trên c ơ s  tuân th  pháp lu t và m b o  nh h ng c a  ng và Nhà n c. 
 i v i các c ơ quan qu n lý nhà n c c ng c n có ng x  phù h p v i tính ch t  c thù 
ca ho t  ng báo chí. Kh ng  nh báo chí là s n ph m  c thù, s n xu t kinh doanh báo chí là 
ho t  ng  c thù trong l nh v c v n hóa t  t ng, nhà n c c n có ch   chính sách  c thù cho 
ho t  ng này phát tri n. ó là c ơ ch  qu n lý, chính sách  u t  phát tri n ngành, chính sách 
thu  h p lý nh m nuôi d ng các ngu n thu t  các c ơ quan báo chí... 
 i v i công chúng, nh ng ng i s  d ng và h ng th  s n ph m và d ch v  báo chí c ng 
cn có thái  ng x  úng m c v i các thông tin báo chí. Tôn tr ng thông tin báo chí trên c ơ s  
ti p nh n, x  lý thông tin m t cách khách quan, khoa h c và có trách nhi m. Trong tr ng h p 
cn thi t, c n g p ng i có trách nhi m, th m quy n  trao  i và gi i quy t. Tránh tình tr ng vô 
tình ng lõa, ti p tay và th m chí là n n nhân c a nh ng ‘‘tin  n nh m nhí” có h i cho cá nhân 
và cng  ng... 
 Th  hai, v  m t s  gi i pháp c  th : 
 Mt là, Nhà n c c n ban hành th ng nh t  ng b  v n b n pháp lu t và các ch  tài x  lý 
trong ho t  ng báo chí. Các v n b n pháp lu t c n c ban hành và b  sung k p th i cho phù 
hp v i s  phát tri n c a th c ti n báo chí,  c bi t  i v i nh ng v n  hi n ang nh y c m 
hi n nay nh : qu ng cáo báo chí, liên k t s n xu t các ch ơ ng trình phát thanh truy n hình, các 
vn  liên quan v  n i dung, t  t ng, hình th c c a ch ơ ng trình liên k t... Các v n b n qui 
nh v  x  lý vi ph m c a c ơ quan báo chí, phóng viên, nhà báo c ng nh  nh ng vi ph m c a cá 
nhân, t  ch c l i d ng ho c c  ý làm t n th ơ ng, bôi nh  nhân cách nhà báo... c n c qui  nh 
c th  chi ti t h ơn. 
 Hai là, báo chí là ho t  ng  c thù, Nhà n c c n có chính sách  u t  phát tri n thích 
áng cho ho t  ng này.   u t  úng,  và hi u qu  cho ho t  ng này, Nhà n c c n phân 
nh rõ m ng báo chí ph c v  m c ích tuyên truy n, m ng báo chí ph c v  nhi m v  kinh doanh 
trong m i c ơ quan báo chí. M ng báo chí tuyên truy n c n c nhà n c  u t  kinh phí toàn b . 
Mng báo chí kinh doanh, các c ơ quan báo chí t  ch , t  ch u trách nhi m h ch toán kinh doanh 
theo qui nh c a pháp lu t hi n hành. 
 Ba là, các c ơ quan báo chí c n linh ho t, nh y bén n m b t nhu c u th  tr ng, t  ch , t  
ch u trách nhi m trong ho t  ng s n xu t kinh doanh báo chí trên c ơ s  gi  v ng b n l nh chính 
tr  và o  c ngh  nghi p  m b o  nh h ng c a  ng. a d ng hóa lo i hình báo chí và a 
dng các lo i hình truy n thông trong m t lo i hình báo chí là xu h ng ph  bi n trên th  gi i, các 
cơ quan báo chí trong n c c n khai thác nh m nâng cao ch t l ng và hi u qu  báo chí trong 
vi c áp ng nhu c u báo chí c a công chúng trong n c hi n nay. T ng c ng s  d ng v n hi u 
qu , ti t ki m thông qua vi c khai thác, xây d ng và phát sóng, ph  bi n ch ơ ng trình, tin bài; 
thi t l p  i ng  phóng viên, nhà báo, c ng tác viên bên ngoài; thi t l p các kênh, m ng l i tiêu 
th  phù h p nhóm c ng  ng/khu v c tiêu dùng báo chí; y m nh các bi n pháp xúc ti n kinh 
doanh kích thích ho t  ng qu ng cáo c a doanh nghi p và nhu c u h ng th  c a công chúng 
nói chung. 
 Và dù mu n hay không, th c t  cho th y, báo chí c ng là m t s n ph m  c thù trong l nh 
vc v n hóa t  t ng. Ho t  ng báo chí không ph i là ho t  ng kinh doanh ơn thu n mà là 
ho t  ng kinh doanh  c thù v a th c hi n ch c n ng t  t ng chính tr  v a th c hi n ch c 
nng kinh doanh . Vì v y ng x  c a c ơ quan qu n lý, các c ơ quan báo chí và ngay c  c a công 
chúng- ng i tr c ti p h ng th  các s n ph m và d ch v  báo chí là vô cùng quan tr ng  t o 
nên b n s c c a n n v n hóa báo chí Vi t Nam . 
 Tài li ệu tham kh ảo 
1. A.Ca-rơ-min (2011), Vn hóa h c, St Peterburg ( B n d ch c a GS.Hoàng Vinh) 
2. Ban T  t ng V n hóa Trung ơ ng, B  V n hóa- Thông tin, Vi n Qu n tr  doanh nghi p 
 (2001), Vn hóa và kinh doanh , NXB Lao ng, Hà N i. 
3. PGS.TS D ơ ng Th  Li u (ch  biên), (2009), Vn hóa kinh doanh , NXB i h c Kinh t  qu c 
 dân, Hà N i. 
4. GS. Ph m Xuân Nam (ch  biên), (1996), Vn hóa kinh doanh , NXB Khoa h c xã h i, Hà N i. 
5. ào Duy Quát (ch  biên), (2007), Vn hóa doanh nghi p, v n hóa doanh nhân trong quá trình 
 hi nh p, NXB Chính tr  qu c gia, Hà N i.