Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của đồng bào các dân tộc thiểu số giai đoạn 2011-2020, những đề xuất cho giai đoạn 2021-2030

iệc khai thác, xây dựng thành sản phẩm 
giá trị di sản văn hóa và truyền thống tốt đẹp của phục vụ phát triển du lịch tại các địa phương. 
Volume 10, Issue 1 15
CHIẾN LƯỢC VÀ CHÍNH SÁCH DÂN TỘC
 Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã thực hiện Việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các 
được hơn 400 dự án sưu tầm, bảo tồn, phát huy di DTTS mặc dù đã đạt được rất nhiều kết quả nhưng 
sản văn hóa phi vật thể các dân tộc Việt Nam; Xây trên thực tế công tác này vẫn còn những khó khăn, 
dựng Ngân hàng dữ liệu lưu giữ sản phẩm của toàn bất cập. Điều kiện kinh tế - xã hội vùng đồng bào 
bộ chương trình “Sưu tầm, bảo tồn và phát huy di DTTS còn nhiều khó khăn, trình độ dân trí không 
sản văn hóa phi vật thể các dân tộc Việt Nam” do đồng đều nên việc huy động nguồn lực vật chất của 
các địa phương triển khai với tổng số hơn 850 dự chính quyền địa phương vùng này và của chính bản 
án Các địa phương cũng đã chủ động, tích cực thân đồng bào trong việc duy trì, bảo vệ những giá 
ban hành nhiều chương trình, đề án, quy hoạch, kế trị văn hóa vật thể, phi vật thể là rất khó khăn. Bên 
hoạch triển khai thực hiện trên địa bàn tỉnh theo cạnh đó, sự quan tâm của các cấp, các ngành trong 
từng giai đoạn, như: Đề án Bảo tồn, phát triển văn công tác văn hóa, thể thao, du lịch nói chung, bảo 
hóa các DTTS; Đề án Tổ chức định kỳ ngày hội tồn bản sắc văn hóa truyền thống và phát triển văn 
các dân tộc; Đề án Xây dựng và phát triển văn hóa, hóa các DTTS nói riêng có lúc, có nơi chưa sâu sát, 
con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền triển khai chưa đồng bộ. Một số ngành, địa phương 
vững đất nước; Đề án Kiểm kê, sưu tầm, bảo quản, chưa nhận thức đúng và đủ về tầm quan trọng của 
trưng bày, tuyên truyền di sản văn hóa truyền thống công tác bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống, 
điển hình của các DTTS; Quy hoạch phát triển văn nhất là bản sắc văn hóa các dân tộc; Công tác tuyên 
hóa, thể dục thể thao; Quy hoạch tổng thể phát triển truyền, vận động đồng bào chưa thường xuyên và 
du lịch; Quy hoạch phát triển các khu du lịch, điểm sâu rộng. 
du lịch; Quy hoạch phát triển hệ thống thiết chế văn Một số chương trình, đề án về bảo tồn và phát 
hóa, thể thao cơ sở; Đề án Bảo tồn, phát triển các huy các giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc 
loại hình nghệ thuật truyền thống đặc sắc được phê duyệt, nhưng không có kinh phí riêng nên 
 Như vậy có thể thấy, thực hiện chủ trương, chính triển khai khó khăn, phải lồng ghép vào ngân sách 
sách của Đảng và Nhà nước về công tác bảo tồn, sự nghiệp hàng năm của đơn vị hoặc đầu tư chưa 
phát huy giá trị văn hóa dân tộc, các cấp, ngành đã đáp ứng yêu cầu thực tế. Công tác xã hội hóa các 
quan tâm và ban hành nhiều chính sách nhằm ưu hoạt động văn hóa dân tộc trên địa bàn vùng DTTS 
tiên phát triển văn hóa, thể thao và du lịch vùng gần như không có. Lại còn thiếu các văn bản hướng 
đồng bào DTTS. Nhờ vậy, trong những năm qua, dẫn, áp dụng để triển khai áp dụng mức kinh phí hỗ 
vùng DTTS nước ta đã có nhiều chuyển biến và đổi trợ trong các nhiệm vụ về bảo tồn, phát huy bản sắc 
mới rõ nét về cơ sở hạ tầng kinh tế kỹ thuật và văn văn hóa dân tộc. Nguồn ngân sách Nhà nước cho 
hoá xã hội, trình độ học vấn và dân trí, đời sống vật hoạt động văn hóa, thể thao, du lịch vùng DTTS rất 
chất và tinh thần, trật tự an ninh xã hội, bình đẳng hạn hẹp. Đội ngũ cán bộ quản lý và làm công tác 
và đại đoàn kết dân tộc Sự nhất quán trong nhận văn hoá lại thiếu, yếu nhất là đội ngũ cán bộ trẻ, có 
thức và triển khai thực hiện các chủ trương, chính năng lực. Người có uy tín và các nghệ nhân người 
sách của Đảng và Nhà nước đã góp phần quan trọng DTTS thì ngày càng ít dần. Chế độ chính sách đối 
trong việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền với người làm công tác văn hóa, thể thao và du lịch 
thống tiêu biểu, phát triển đời sống văn hóa trong ở cơ sở còn chưa được quan tâm đúng mức.
cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Khảo sát thực tế vùng đồng bào DTTS cho thấy, 
 Sự đầu tư, hỗ trợ của Nhà nước thông qua các việc bảo tồn, phát triển giá trị văn hóa, thể thao, 
Chương trình mục tiêu quốc gia đã đạt được những du lịch chưa thực sự được coi trọng và đầu tư thỏa 
kết quả quan trọng. Ngành văn hoá ở các cấp đã đáng, chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra. Nhiều 
thực hiện nhiều chương trình công tác, bám sát yêu chính sách được thực hiện thông qua những dự án, 
cầu của nhiệm vụ chính trị nhằm xây dựng phát đề án còn tách rời, biệt lập giữa văn hóa và phát 
triển đời sống văn hoá, từng bước cải thiện, nâng triển kinh tế và giữa các ngành với nhau. Hệ thống 
cao mức hưởng thụ về văn hoá, nghệ thuật; tăng các thiết chế và cơ sở vật chất về văn hóa, thể thao, 
cường đầu tư để bảo tồn, phát huy, phát triển những du lịch ở vùng DTTS nhìn chung vẫn ở tình trạng 
giá trị văn hoá truyền thống của đồng bào các dân xuống cấp, chắp vá do thiếu tính đồng bộ và hiệu 
tộc. Việc tăng cường kết hợp, lồng ghép các dự án quả sử dụng còn thấp. Vai trò chủ thể của người dân, 
văn hóa với các chương trình, dự án hỗ trợ phát của cộng đồng trong việc bảo tồn các giá trị văn hóa 
triển văn hóa, thể thao, du lịch các DTTS trong truyền thống của các DTTS tuy được đề cao nhưng 
những năm qua đã góp phần bảo tồn và phát huy còn thiếu các chính sách đãi ngộ thỏa đáng. 
các giá trị văn hóa truyền thống tiêu biểu của các Hơn thế, một số địa phương còn chưa quan tâm 
dân tộc trong thời kỳ mới, tạo động lực phát triển nhiều đến công tác nghiên cứu, sưu tầm, phục dựng 
văn hóa gắn với du lịch, xóa đói, giảm nghèo, xây các giá trị văn hóa của lễ hội truyền thống; chưa có 
dựng đời sống văn hóa, môi trường văn hóa lành chính sách cụ thể để hỗ trợ các nghệ nhân dân gian, 
mạnh, tiến bộ, đẩy lùi tập tục lạc hậu và tệ nạn xã người có công trong việc lưu giữ, truyền dạy, bảo 
hội vùng DTTS. tồn những giá trị văn hóa, thể thao truyền thống của 
 4.1.3. Những khó khăn, bất cập đồng bào các DTTS. Bản thân kinh phí dành cho 
16 JOURNAL OF ETHNIC MINORITIES RESEARCH
 CHIẾN LƯỢC VÀ CHÍNH SÁCH DÂN TỘC
công tác văn hóa, thể thao, du lịch nhìn chung còn và truyền dạy văn hóa phi vật thể tại cộng đồng các 
thấp. Đặc biệt, một số tỉnh miền núi do nguồn thu dân tộc.
ngân sách hạn hẹp nên việc bố trí nguồn lực để phát Sáu là, nghiên cứu ban hành các chính sách cụ 
triển sự nghiệp văn hóa, thể thao trên địa bàn hết thể, thống nhất giữa các địa phương đối với nhà đầu 
sức khó khăn, chưa tương xứng với yêu cầu, nhiệm tư cũng như cộng đồng dân cư trong việc quản lý, 
vụ đặt ra đối với công tác bảo tồn, phát triển văn phát triển các loại hình du lịch tại vùng đồng bào 
hóa, thể thao, du lịch vùng DTTS và miền núi. dân tộc thiểu số nhằm tạo điều kiện cho đồng bào 
 4.2. Những đề xuất đối với công tác bảo tồn và được chia sẻ lợi ích, hưởng lợi từ các hoạt động 
phát huy giá trị văn hóa của đồng bào các dân tộc kinh tế, du lịch.
thiểu số, giai đoạn 2021-2030 5. Thảo luận
 Kết quả nghiên cứu trên cho thấy, việc bảo tồn Trong thời gian qua, công tác bảo tồn và phát 
và phát huy giá trị văn hóa các DTTS là một vấn đề huy các gía trị văn hóa truyền thống của các DTTS 
cần thiết và cấp bách, đặc biệt trong giai đoạn đổi đã được Đảng và Nhà nước ta quan tâm, triển khai 
mới và xu thế hội nhập quốc tế đang diễn ra ngày thực hiện. Thực tiễn cho thấy công tác bảo tồn văn 
càng mạnh mẽ. Để công tác này đạt được hiệu quả hóa truyền thống các DTTS đã đạt được những 
mong muốn trong giai đoạn 2021 – 2030, cần chú thành tựu quan trọng, nhiều giá trị văn hóa truyền 
trọng 06 vấn đề sau: thống của đồng bào các DTTS đã được bảo tồn và 
 Một là, tăng cương các hoạt động tuyên truyền, phát huy trong thực tiễn. Đời sống vật chất, tinh 
giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các thần của đồng bào các DTTS được nâng lên, đồng 
cấp, các ngành và của người dân về công tac bảo vệ bào được tiếp cận với nhiều dịch vụ văn hóa, xã hội. 
và phát huy gia tri văn hóa truyền thống các dân tộc Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đó, công tác 
thiểu số trên cả nước. Tiếp tục tổ chức quán triệt nội bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống 
dung, mục tiêu, quan điểm, nhiệm vụ, giải pháp xây của đồng bào các DTTS đang đặt ra nhiều vấn đề 
dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam của cần quan tâm:
Nghị quyết số 33-NQ/TW, Kết luận số 76-KL/TW. - Gắn công tác bảo tồn và phát huy các giá trị 
 Hai là, tập trung tham mưu các giải pháp và văn hóa truyền thống của đồng bào các DTTS với 
nguồn lực cần thiết để thực hiện Nghị quyết số phát triển kinh tế - xã hội.
88/2019/QH14 ngày 18 tháng 11 năm 2019 của - Phát huy vai trò của chủ thể sáng tạo ra văn hóa 
Quốc hội về phê duyệt Đề án tổng thể phát triển trong công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn 
kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và hóa truyền thống các DTTS, đặc biệt là già làng, 
miền núi giai đoạn 2021 - 2030, Nghị quyết số 12/ trưởng bản, người có uy tín trong cộng đồng. 
NQ-CP ngày 15 tháng 02 năm 2020 của Chính phủ 
 - Công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn 
triển khai thực hiện Nghị quyết số 88/2019/QH14 
 hóa truyền thống phải gắn với các hoạt động thực 
ngày 18 tháng 11 năm 2019 của Quốc hội. 
 tiễn của cộng đồng, của gia đình và từng cá nhân. 
 Ba là, xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa 
 - Xây dựng các mô hình bảo tồn văn hóa truyền 
các cơ quan lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý, tham mưu 
 thống gắn với phát triển du lịch cộng đồng,...
về công tác dân tộc trong việc triển khai thực hiện 
đồng bộ các chính sách, các chương trình, đề án, dự 6. Kết luận 
án về phát triển văn hóa, thể thao, du lịch vùng đồng Trong thời gia qua, công tác bảo tồn và phát huy 
bào dân tộc thiểu số. Các chế độ chính sách, các cơ giá trị văn hóa truyền thống trong vùng DTTS đã 
chế đầu tư, các định mức hỗ trợ đến năm 2025 và được Đảng và Nhà nước ta coi trọng. Nhiều chủ 
định hướng đến năm 2030 cần được các ngành quan trương, chính sách đã được ban hành và triển khai 
tâm, phối hợp với ngành văn hóa, thể thao và du thực hiện. Các hoạt động bảo tồn và phát huy bản 
lịch để sửa đổi, bổ sung phù hợp với tiến trình phát sắc văn hóa truyền thống được tổ chức, nhiều giá 
triển chung của đất nước. trị văn hóa truyền thống được bảo tồn và phát huy. 
 Bốn là, hỗ trợ nâng cao mức hưởng thụ văn hóa Tuy nhiên, thực tế công tác bảo tồn và phát huy giá 
cho đồng bào các dân tộc thiểu số thông qua việc trị văn hóa truyền thống các DTTS vẫn còn nhiều 
xây dựng, tổ chức phong trào văn hóa, văn nghệ. bất cập, nhiều giá trị văn hóa truyền thống trong 
Khuyến khích đưa các chương trình hoạt động văn đồng bào DTTS vẫn chưa được bảo tồn và phát 
hóa, nghệ thuật phục vụ vùng sâu, vùng xa, biên huy, nhiều giá trị văn hóa truyền thống bị biến đổi 
giới, vùng dân tộc thiểu số. theo chiều hướng tiêu cực, rất nhiều giá trị văn hóa 
 truyền thống của các DTTS đã bị mai một, đặc biệt 
 Năm là, xây dựng các thiết chế văn hóa, thể thao 
 là ngôn ngữ, chữ viết của các DTTS rất ít người... 
cấp xã, thôn, bản để người dân có điều kiện nhiều 
 Trước thực trạng đó, cần phải có những giải pháp 
hơn đến tham gia sáng tạo và hưởng thụ các giá trị 
 phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả công tác bảo tồn 
văn hóa, thể thao; Có cơ chế chính sách đặc thù cho 
 và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của các 
các nghệ nhân dân tộc thiểu số trong việc bảo tồn 
 DTTS trong giai đoạn 2021 – 2030.
Volume 10, Issue 1 17
CHIẾN LƯỢC VÀ CHÍNH SÁCH DÂN TỘC
 Tài liệu tham khảo
 Bài, Đ. V. (2019). Bảo tồn giá trị văn hóa truyền Thịnh, N. Đ. (2008). Văn hóa truyền thống Tây 
 thống của đồng bào các dân tộc thiểu số Nguyên, tiềm năng, thực trạng và một số vấn 
 nhằm khẳng định và tôn vinh sự thống nhất đề đặt ra trong công tác bảo tồn và phát huy. 
 trong đa dạng văn hóa của Việt Nam. Kỷ yếu Tạp chí Khoa học Xã hội miền Trung - Tây 
 Hội thảo khoa học “Bảo tồn và Phát huy giá Nguyên.
 trị văn hóa trong đồng bào dân tộc thiểu số.” Thông, N. H. (2003). Tính hợp lý giữa cái còn 
 Chính phủ. (2020). Triển khai thực hiện Nghị và cái mất của một di sản. Tạp chí Văn hoá 
 quyết số 88/2019/QH14 ngày 18 tháng 11 Nghệ thuật, (số 6).
 năm 2019 của Quốc hội về phê duyệt Đề án Thủ tướng Chính phủ. (2011). Phê duyệt Đề án 
 tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng “Bảo tồn, phát triển văn hóa các DTTS Việt 
 bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021 - 2030. Nam đến năm 2020. Quyết định số 1270/
 Nghị quyết số 12/NQ-CP, ngày 15/02/2020. QĐ-TTg, ngày 27/7/2011.
 Hoa, Đ. T. (2019). Bảo tồn di sản văn hóa truyền Thủ tướng Chính phủ. (2017a). Phê duyệt Đề 
 thống của các dân tộc rất ít người trong bối án “Chính sách đặc thù hỗ trợ từ ngân sách 
 cảnh phát triển và hội nhập. Tạp chí Nghiên nhà nước đầu tư cơ sở vật chất cho hoạt 
 cứu Dân tộc. động tuyên truyền, phổ biến phim tới vùng 
 Phong, V. (2015). Người Bố Y gìn giữ bản sắc sâu, vùng xa, vùng DTTS, biên giới, hải đảo, 
 văn hóa. Tạp chí Dân vận. vùng. Quyết định số 586/QĐ-TTg, ngày 
 Quốc hội. (2019). Phê duyệt Đề án tổng thể phát 03/5/2017.
 triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và Thủ tướng Chính phủ. (2017b). Phê duyệt 
 miền núi giai đoạn 2021 - 2030. Nghị quyết Chương trình mục tiêu Phát triển văn hóa 
 số 88/2019/QH14, ngày 18/11/2019. giai đoạn 2016 - 2020. Quyết định số 936/
 Thanh, N. N. (2019). Bảo tồn văn hóa các dân QĐ-TTg, ngày 30/6/2017.
 tộc thiểu số rất ít người thực trạng và một số Vũ, B. (2016). Gian nan tìm lại nguồn cội của 
 vấn đề đặt ra. Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc tộc người Ơ Đu. Báo Đại Đoàn kết.
 gia về “Bảo tồn và Phát huy giá trị văn hóa 
 trong đồng bào các dân tộc thiểu số.
 PRESERVE AND PROMOTE THE CULTURAL VALUES OF ETHNIC 
 MINORITIES IN THE PERIOD 2011-2020, RECOMMENDATIONS 
 FOR THE PERIOD 2021-2030
Trinh Thi Thuy
Ministry of Culture, Sports and Tourism Abstract
Email: thuybvh@gmail.com With a consistent viewpoint, the Party and State have affirmed: 
 the culture of ethnic minorities is an important part of the unified 
Received: 27/02/2021 and diverse Vietnamese culture. In each stage of development, the 
Reviewed: 04/3/2021 Party and State always have appropriate guidelines and policies 
Revised: 12/3/2021 to preserve and promote the traditional cultural values of ethnic 
Accepted: 25/3/2021 minorities. Consistency in awareness and implementation of the 
Released: 30/3/2021 policies of the Party and State in the conservation and promotion 
 of traditional cultural values have made an important contribution 
DOI: to the development of economy, culture, unity of ethnic minorities. 
https://doi.org/10.25073/0866-773X/514 In addition to the achieved results, in the period 2011-2020, the 
 preservation and promotion of traditional cultural values of ethnic 
 minorities have also presented a number of issues that need to be 
 timely addressed and resolved in the period 2021-2030.
 Keywords
 Party and State policies; Preserve and promote cultural values; 
 Ethnic minorities and mountainous areas; Ethnic cultures.
18 JOURNAL OF ETHNIC MINORITIES RESEARCH