Bài giảng Tin học đại cương - Chương 3: Phần mềm máy tính và Hệ điều hành (Mới)

việc sử dụng tài nguyên của máy tính và giao tiếp với
 3.2.3. Một số hệ điều hành điển hình người sử dụng
 Hệ điều hành là hệ thống nằm giữa con người và máy
 3.2.4. Quản lý dữ liệu trên bộ nhớ ngoài
 tính, giúp con người thực hiện công việc xử lý (thông
 qua chương trình ứng dụng) một cách hiệu quả
 Hoạt động của máy tính không thể tách rời khỏi hệ
 điều hành
 Hệ điều hành phải được khởi động trước và luôn
 thường trực cho tới khi máy tính ngừng hoạt động
08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 21 08/02/2017Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 22
 Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam
 Bài giảng Tin học đại cương Bài giảng Tin học đại cương
 3.2.1. KHÁI NIỆM HỆ ĐIỀU HÀNH Thao tác in một văn bản dưới sự điều khiển của hệ điều hành
• Chức năng của Hệ điều hành:
 - Quản lý và điều phối các thiết bị của máy tính để
 phục vụ cho công việc xử lý
 - Quản lý thông tin bộ nhớ ngoài
 - Quản lý các tiến trình
 - Cung cấp môi trường giao tiếp với người sử dụng
 và cung cấp các tiện ích cơ bản
08/02/2017Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 23 08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 24
 6
 03/02/2018
 Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam
 Bài giảng Tin học đại cương Bài giảng Tin học đại cương
 3.2.2. LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN LOẠI HỆ ĐIỀU 3.2.2. LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN LOẠI HỆ ĐIỀU 
 HÀNH HÀNH
 • Thế hệ 2 (1955 – 1965)
• Thế hệ 1 (1945 – 1955) - Giữa thập niên 1950, ra đời thiết bị bán dẫn. Lần đầu tiên
 - Giữa thập niên 1940, Howard Aiken ở Havard và có sự phân chia rõ ràng giữa người thiết kế, người xây
 John von Neumann ở Princeton đã thành công dựng, người vận hành, người lập trình, và người bảo trì
 trong việc xây dựng máy tính dùng ống chân - Lập trình viên viết chương trình trên giấy, sau đó đục lỗ
 không (lập trình bằng ngôn ngữ máy, thường là trên phiếu và đưa phiếu vào máy, kết quả xuất ra máy in
 bằng cách dùng bảng điều khiển để thực hiện các - Hệ thống xử lý theo lô ra đời, hoạt động dưới sự điều
 chức năng cơ bản), chưa có hệ điều hành khiển của một chương trình đặc biệt là tiền thân của
 - Đầu thập niên 1950, phiếu đục lỗ ra đời và có thể hệ điều hành sau này, cho phép lưu các yêu cầu cần thực
 viết chương trình trên phiếu thay cho dùng hiện lên băng từ hệ thống đọc và thi hành lần lượt rồi
 bảng điều khiển, chưa có sự phân biệt giữa chương ghi kết quả lên băng từ xuất người dùng đem đi in
 trình của người sử dụng và chương trình điều - Ngôn ngữ lập trình: chủ yếu là FORTRAN và hợp ngữ
 khiển
08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 25 08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 26
 Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam
 Bài giảng Tin học đại cương Bài giảng Tin học đại cương
 3.2.2. LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN LOẠI HỆ ĐIỀU 3.2.2. LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN LOẠI HỆ ĐIỀU 
 HÀNH HÀNH
• Thế hệ 3 (1965 – 1980) • Thế hệ 4 (1980 - nay)
 - Ra đời máy tính đầu tiên sử dụng mạch tích hợp (IC) - Ra đời các máy tính cá nhân và các máy tính lớn
 - Máy IBM 360. Nhiều thiết bị ngoại vi ra đời, thao cùng với các hệ điều hành phù hợp: hệ điều hành
 tác điều khiển phức tạp MS-DOS và Windows cho các dòng máy tính cá
 - Nhằm điều phối, kiểm soát hoạt động và giải quyết nhân PC (Personal Computer), UNIX và các hệ
 các yêu cầu tranh chấp thiết bị Xuất hiện hệ điều điều hành tựa Unix cho dòng máy tính lớn
 hành (dài cả triệu dòng hợp ngữ và do hàng ngàn lập
 trình viên xây dựng) - Từ đầu thập niên 90 cũng đánh dấu sự phát triển
 - Xuất hiện các hệ điều hành đa chương trình, hệ điều mạnh mẽ của một số hệ điều hành khác: hệ điều
 hành đa nhiệm, đa người dùng và cho phép vận hành hành song song, hệ điều hành mạng và hệ điều
 bộ nhớ ảo hành phân tán
08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 27 08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 28
 7
 03/02/2018
 Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam
 Bài giảng Tin học đại cương Bài giảng Tin học đại cương
 3.2.3. MỘT SỐ HỆ ĐIỀU HÀNH ĐIỂN HÌNH HỆ ĐIỀU HÀNH CHO MÁY TÍNH
• Hệ điều hành cho máy tính • Hệ điều hành MS-DOS
• Hệ điều hành cho thiết bị di động • Hệ điều hành Microsoft Windows
 • Hệ điều hành MAC OS
 • Hệ điều hành UNIX và LINUX
08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 29 08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 30
 Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam
 Bài giảng Tin học đại cương Bài giảng Tin học đại cương
 HỆ ĐIỀU HÀNH MS-DOS HỆ ĐIỀU HÀNH MS-DOS
 • Giao diện làm việc của hệ điều hành MS-DOS
• MS-DOS - Microsoft Disk Operating System:
- Là hệ điều hành của hãng phần mềm Microsoft, có
 giao diện dòng lệnh (command-line interface) được
 thiết kế cho các máy tính họ PC
- Là hệ điều hành đơn nhiệm, chỉ cho phép chạy một
 ứng dụng duy nhất tại mỗi thời điểm. Một số ứng
 dụng chạy thường trú được thiết kế sau cho MS-DOS
 cho phép thực hiện nhiều thao tác cùng lúc (như
 chương trình hỗ trợ gõ tiếng Việt VietRes)
08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 31 08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 32
 8
 03/02/2018
 Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam
 Bài giảng Tin học đại cương Bài giảng Tin học đại cương
 HỆ ĐIỀU HÀNH MS-DOS HỆ ĐIỀU HÀNH MS-DOS
 - Các phiên bản khác nhau của MS-DOS - Năm 1995, HĐH Windows 95 ra đời, các phiên bản
 + PC DOS 1.0 (08/1981): là phiên bản DOS đầu tiên MS-DOS tiếp theo được phát hành đi kèm với
 + MS-DOS 1.25 (05/1982): được biết đến với tên gọi Windows. Ví dụ: MS-DOS 7.0 (08/1995): Là nền để
 MS-DOS cho Windows 95 khởi động, MS-DOS 8.0 đi kèm
 + MS-DOS 5.0 (06/1991): phiên bản xuất hiệu nhiều với Windows ME
 tính năng mới như quản lý bộ nhớ - Hiện tại, MS-DOS tồn tại trong các phiên bản
 (MEMMAKER.EXE), trình soạn thảo văn bản (MS- Windows dưới dạng một ứng dụng cho phép người
 DOS Editor), ngôn ngữ lập trình QBASIC dùng kích hoạt chế độ dòng lệnh, dùng để thực hiện
 + MS-DOS 6.22 (06/1994): phiên bản DOS cuối những tác vụ liên quan mật thiết đến hệ thống mà giao
 cùng chạy như một HĐH độc lập diện đồ họa của Windows không làm được
08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 33 08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 34
 Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam
 Bài giảng Tin học đại cương Bài giảng Tin học đại cương
 HỆ ĐIỀU HÀNH MICROSOFT WINDOWS HỆ ĐIỀU HÀNH MICROSOFT WINDOWS
 • Microsoft Windows chiếm ưu thế trong thị trường
• Microsoft Windows là tên của các dòng phần mềm hệ
 máy tính cá nhân và được cài đặt trên khoảng 80% số
 điều hành độc quyền của hãng Microsoft
 lượng máy tính trên thế giới
• HĐH Microsoft Windows đầu tiên (11/1985) với
 những tính năng thêm vào Hệ điều hành MS-DOS giao
 diện đồ họa (GUI - Graphical User Interfaces)
• Là hệ điều hành đa nhiệm
• Windows khởi đầu được phát triển cho những máy
 tính tương thích với IBM (dựa vào kiến
 trúc x86 của Intel), hầu hết phiên bản hiện nay đều
 được tạo ra cho kiến trúc này (ngoại trừ Windows NT)
08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 35 08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 36
 9
 03/02/2018
 Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam
 Bài giảng Tin học đại cương Bài giảng Tin học đại cương
 HỆ ĐIỀU HÀNH MAC OS HỆ ĐIỀU HÀNH MAC OS
• Mac OS (Macintosh Operating System): là hệ điều
 hành được thiết kế riêng cho dòng máy tính • Ưu điểm: độc lập về độ phân giải, có phần mềm nghe
 Macintosh của hãng Apple Computer, có khả năng xử nhìn Quick Time, hệ thống sao lưu dữ liệu Time
 lý đa nhiệm và cung cấp các dịch vụ mạng cơ bản, Machine, tiện ích tìm kiếm dữ liệu trong máy tính
 được phát triển trước HĐH Windows cùng hơn 200 tiện ích mới và đặc biệt có tính bảo
 mật cao nhất từ trước đến nay
 • Nhược điểm: đòi hỏi sự tương đồng cả về phần cứng
 và các phần mềm ứng dụng
08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 37 08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 38
 Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam
 Bài giảng Tin học đại cương Bài giảng Tin học đại cương
 HỆ ĐIỀU HÀNH UNIX VÀ LINUX HỆ ĐIỀU HÀNH UNIX VÀ LINUX
• Hệ điều hành UNIX được phát triển trong năm 1969 • Năm 1994: phiên bản Linux 1.0 ra đời
 tại AT&T Bell Labs • Linux thường được sử dụng như một hệ điều hành
• Ưu điểm: Có độ tin cậy cao trong môi trường đa cho các máy chủ
 người dùng • Ưu điểm:
• Nhiều phiên bản của UNIX được cài đặt trên các hệ - Khả năng đa nhiệm và đa người dùng
 thống máy tính lớn (mainframes) và máy vi tính - An toàn và đáng tin cậy
 (microcomputers) • Ví dụ: Hệ điều hành Android, Symbian, và
 Chromium cho các thiết bị cầm tay được xây
 dựng dựa trên nền Linux
08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 39 08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 40
 10
 03/02/2018
 Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam
 Bài giảng Tin học đại cương Bài giảng Tin học đại cương
 HỆ ĐIỀU HÀNH UNIX VÀ LINUX HỆ ĐIỀU HÀNH CHO THIẾT BỊ DI ĐỘNG
• Nhược điểm:
 - Giao diện không thân thiện • IOS
 - Các hệ thống phần mềm chạy trên nền Linux còn • Symbian
 hạn chế, chủ yếu hướng tới đối tượng là các doanh
 nghiệp hoặc kỹ thuật viên • BlackBerry OS
 • Android OS
 • Windows Phone 7
 • HP WebOS
08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 41 08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 42
 Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam
 Bài giảng Tin học đại cương Bài giảng Tin học đại cương
 IOS SYMBIAN
• Là hệ điều hành trên các thiết bị • Là hệ điều hành được viết và
 di động của Apple; ban đầu chỉ sử dụng cho một số điện thoại
 chạy trên iPhone, sau đó được di động đặc biệt là các điện
 mở rộng để chạy trên các thiết thoại cao cấp của Nokia
 bị khác của Apple như iPod • Thiết bị cuối cùng chạy
 touch, iPad, Apple TV Symbian là Nokia 808
• Quý 4 năm 2010: 26% điện pureview
 thoại thông minh chạy iOS
08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 43 08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 44
 11
 03/02/2018
 Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam
 Bài giảng Tin học đại cương Bài giảng Tin học đại cương
 BLACKBERRY OS ANDROID
• Là nền tảng phần mềm tư hữu do Research In
 • Android: Phát triển dựa trên nền
 Motion phát triển cho dòng sản phẩm cầm tảng Linux, được thiết kế dành
 tay BlackBerry, cung cấp khả năng đa nhiệm, và được cho các thiết bị di động có màn
 thiết kế cho các thiết bị sử dụng phương pháp nhập đặc hình cảm ứng (điện thoại thông
 biệt, thường là trackball hoặc màn hình cảm ứng minh, máy tính bảng) tuy nhiên
• Phiên bản OS 4 hiện tại hỗ trợ MIDP 2.0, có khả năng hiện Android đã xuất hiện trên TV,
 kích hoạt không dây hoàn toàn và đồng bộ thư điện tử, máy chơi game và các thiết bị điện
 lịch, công việc, ghi chú và danh bạ với Exchange, và tử khác
 khả năng hỗ trợ Novell GroupWise, Lotus Notes khi • Mã nguồn mở
 kết hợp với BlackBerry Enterprise Server • Là một trong những HĐH phổ
 biến nhất
08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 45 08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 46
 Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam
 Bài giảng Tin học đại cương Bài giảng Tin học đại cương
 WINDOWS PHONE 7 HP WEB OS
• Windows Phone 7: Được phát triển • HP WebOS:
 - Dựa trên hạt nhân Linux, và được xem
 dựa trên phần lõi là Windows CE 7 là một hệ điều hành ảo chạy trong trình
 giống Zune HD và là thế hệ kế tiếp duyệt Web
 của dòng điện thoại chạy hệ điều - Được phát triển bởi Palm, sau này được
 hành Microsoft Windows Mobile mua lại bởi Hewlett-Packard
 - Là HĐH ảo chạy trong trình duyệt web
• Giao diện sử dụng dạng lật mở, chú
 - Quản lý các ứng dụng đang chạy dưới
 trọng tính năng nhập liệu bằng ngón dạng các cửa sổ
 tay, kết hợp và mở rộng đầy đủ với - Được đánh giá tốt hơn so với các hệ
 các thành phần của Zune và Xbox, điều hành khác (như iOS hay Windows
 hỗ trợ cả Outlook lẫn Office Phone)
08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 47 08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 48
 12
 03/02/2018
 Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam
 Bài giảng Tin học đại cương Bài giảng Tin học đại cương
 3.2.4. QUẢN LÝ DỮ LIỆU TRÊN BỘ NHỚ NGOÀI KHÁI NIỆM TỆP VÀ THƯ MỤC
 • Tệp (tệp tin – file):
• Khái niệm tệp và thư mục
 - Là tập hợp thông tin có liên quan với nhau do người
• Quản lý tệp và thư mục bằng Windows Explorer dùng tạo ra trong máy tính hoặc các thiết bị số hóa
 khác (ảnh, video, ) và được lưu trữ trong máy tính
 Các thông tin: các giá trị số, ký tự, 
 - Mỗi tệp có một tên và là duy nhất trong một thư mục.
 Tên tệp gồm 2 phần:
 + Phần tên chính (thường do người dùng đặt)
 + Phần mở rộng (thường được quy định bởi phần mềm
 tạo tệp)
 Ví dụ: Baitap.docx; Danhsach.xlsx, 
08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 49 08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 50
 Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam
 Bài giảng Tin học đại cương Bài giảng Tin học đại cương
 KHÁI NIỆM TỆP VÀ THƯ MỤC KHÁI NIỆM TỆP VÀ THƯ MỤC
• Tệp (tiếp): • Thư mục (folder):
- Tệp luôn kết thúc bằng EOF - Có công dụng như một ngăn chứa được dùng để quản
- Tệp rỗng: không chứa thông tin, chỉ có dấu kết thúc lý và sắp xếp các tệp tin
- Kích thước tệp phụ thuộc vào khả năng của máy tính, - Thư mục có thể chứa các tệp và các thư mục con khác,
 khả năng của hệ điều hành và phần mềm ứng dụng tạo thành cây thư mục
- Đơn vị đo kích thước nhỏ nhất là byte - Thư mục gốc: thư mục do định dạng đĩa tạo ra, không
 xóa được
 - Tên thư mục không có phần mở rộng
08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 51 08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 52
 13
 03/02/2018
 Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Nông nghiệp Việt Nam
 Bài giảng Tin học đại cương
 QUẢN LÝ TỆP VÀ THƯ MỤC BẰNG WINDOWS 
 EXPLORER
• Windows Explorer
• Các nút lệnh
• Các thao tác cơ bản với tệp và thư mục (tạo mới/sao
 chép/dịch chuyển/xóa/đổi tên)
08/02/2017 Chương 3. Phần mềm máy tính và Hệ điều hành 53
 14