Bài giảng Định mức kinh tế kỹ thuật cơ sở của quản trị kinh doanh - Chương 2: Bản chất kinh tế và nhiệm vụ của định mức tiêu dùng nguyên vật liệu - Phan Tố Uyên

Người biên soạn: PGS.TS. PHAN tè uyªn
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
KHOA THƢƠNG MẠI vµ kinh tÕ quèc tÕ
ĐỊNH MỨC KINH TẾ KỸ THUẬT-
CƠ SỞ CỦA QUẢN TRỊ KINH 
DOANH
Chương 2: 
BẢN CHẤT KINH TẾ VÀ NHIỆM VỤ CỦA ĐỊNH MỨC 
TIÊU DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU 
I. Tính tất yếu của định mức tiêu
dùng nguyên vật liệu
II. Tính chất của mức tiêu dùng và
các nhân tố ảnh hưởng đến hao phí
nguyên vật liệu
III. Nhiệm vụ của công tác định
mức tiêu dùng nguyên vật liệu
Chương 2: 
BẢN CHẤT KINH TẾ VÀ NHIỆM VỤ CỦA ĐỊNH 
MỨC TIÊU DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU 
I.Tính tất yếu của định mức tiêu dùng 
nguyên vật liệu
1. Mức tiêu dùng nguyên vật liệu và 
công tác định mức
2. Sự cần thiết của mức tiêu dùng 
nguyên vật liệu
I. TÍNH TẤT YẾU CỦA ĐỊNH MỨC TIÊU 
DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU
1. Mức tiêu dùng nguyên vật liệu và công tác định mức
* Khái niệm: Mức tiêu dùng nguyên vật liệu
là lượng nguyên vật liệu tối đa cho phép
để chế tạo ra một đơn vị sản phẩm (hoặc
một chi tiết sản phẩm, hoặc hoàn thành
một khối lượng công việc) với chất lượng
quy định có tính đến tiến bộ khoa học
công nghệ và trình độ quản trị sản xuất
kinh doanh của doanh nghiệp thời kỳ nhất
định.
I. TÍNH TẤT YẾU CỦA ĐỊNH MỨC TIÊU 
DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU
1. Mức tiêu dùng nguyên vật liệu và công tác định 
mức
* Mức tiêu dùng nguyên vật liệu được xây dựng dựa trên
những điều kiện khách quan là:
- Trình độ khoa học công nghệ của doanh nghiệp sản xuất kinh doanh đã
đạt được
- Quy trình công nghệ, công nghệ thiết kế, chế tạo sản phẩm mới được
ứng dụng và cải tiến có tác dụng làm giảm các chi phí vật chất trong
sản xuất
- Trình độ cán bộ kỹ thuật công nghệ và công nhân ngày càng được nâng
cao tạo khả năng giảm tỷ lệ sản phẩm hư hỏng cũng như giảm các phế
liệu, phế thải trong quá trình sản xuất.
Trình độ tổ chức và quản trị sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp ngày
càng nâng cao
I. TÍNH TẤT YẾU CỦA ĐỊNH MỨC 
TIÊU DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU
Chú ý
Mức tiêu dùng nguyên vật liệu thực chất
là mức chi phí nguyên vật liệu cho một
đơn vị sản phẩm thời kỳ kế hoạch.
Trong thực tế, người ta còn gọi là mức
kế hoạch (mKH) Khi mức được thực
hiện thì lượng chi phí nguyên vật liệu
thực tế đó được gọi là mức thực hiện
I. TÍNH TẤT YẾU CỦA ĐỊNH MỨC 
TIÊU DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU
1. Mức tiêu dùng nguyên vật liệu và công tác định mức
*Phân biệt mức tiêu dùng nguyên vật liệu với công tác định 
mức hay định mức tiêu dùng nguyên vật liệu
. Khi nói công tác định mức tiêu dùng nguyên vật liệu
là nói đến quá trình hoạt động có tổ chức, có kế
hoạch dựa trên các điều kiện kinh tế, kỹ thuật,
công nghệ của quá trình sản xuất để xây dựng ra
các mức tiêu dùng nguyên vật liệu như dự thảo
tính toán xây dựng các mức, tổ chức xét duyệt
mức, ban hành (phổ biến) mức cho các đơn vị
thực hiện và áp dụng các mức ấy vào trong sản
xuất của các đơn vị thời kỳ kế hoạch.
I. TÍNH TẤT YẾU CỦA ĐỊNH MỨC 
TIÊU DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU
1. Mức tiêu dùng nguyên vật liệu và công tác định mức
*Phân biệt mức tiêu dùng nguyên vật liệu với công tác định 
mức hay định mức tiêu dùng nguyên vật liệu
- Công tác định mức là hoạt động chủ yếu để xây
dựng các mức tiêu dùng nguyên vật liệu và áp
dụng các mức trong sản xuất. Nó gắn liền với
quản lý định mức tiêu dùng nguyên vật liệu, là
một khâu quan trọng của quản lý định mức tiêu
dùng nguyên vật liệu ở các doanh nghiệp sản
xuất kinh doanh, của cơ quan quản lý ngành sản
xuất kinh doanh và của nền kinh tế quốc dân.
I. TÍNH CHẤT TẤT YẾU CỦA ĐỊNH MỨC 
TIÊU DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU
2. Sự cần thiết của mức tiêu dùng nguyên vật liệu
- Định mức tiêu dùng nguyên vật liệu trong sản xuất
công nghiệp hiện đại là một yêu cầu khách quan để
quản lý sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp
- Mức tiêu dùng nguyên vật liệu là một căn cứ quan
trọng để bảo đảm lập và thực hiện kế hoạch hậu cần
vật tư của doanh nghiệp.
- Việc xây dựng mức và thực hiện mức tiêu dùng
nguyên vật liệu góp phần quan trọng để sử dụng
nguyên vật liệu hợp lý và tiết kiệm
- Định mức tiêu dùng nguyên vật liệu còn là nhân tố
cấu thành của tổ chức lao động khoa học ở doanh
nghiệp, để tiết kiệm lao động xã hội
I. TÍNH CHẤT TẤT YẾU CỦA ĐỊNH MỨC 
TIÊU DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU
2. Sự cần thiết của mức tiêu dùng nguyên vật liệu
- Mức tiêu dùng nguyên vật liệu còn là chỉ tiêu, là
thước đo phản ánh chi phí về vật chất, trong điều
kiện áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ và trình độ
tổ chức quản lý sản xuất kinh doanh.
- Mức tiêu dùng nguyên vật liệu còn có tác dụng đối
với hạch toán kinh doanh
- Mức tiêu dùng nguyên vật liệu còn có vai trò tích cực
đối với việc thúc đẩy khoa học công nghệ mới, thúc
đẩy sáng kiến cải tiến kỹ thuật công nghệ, cải tiến tổ
chức quản lý sản xuất kinh doanh và đối với phong
trào thi đua sản xuất thực hành tiết kiệm ở các
doanh nghiệp
I. TÍNH CHẤT TẤT YẾU CỦA ĐỊNH MỨC TIÊU 
DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU
2. Sự cần thiết của mức tiêu dùng nguyên vật liệu
-Đối với Việt Nam: việc xây dựng và áp dụng các mức
tiêu dùng nguyên vật liệu là một đòi hỏi khách quan
và là một vấn đề có ý nghĩa kinh tế - xã hội bức thiết.
Thứ nhất, nguồn lực tài nguyên
thiên nhiên cũng như nguồn lực
vật chất kỹ thuật của nước ta có
giới hạn
I. TÍNH CHẤT TẤT YẾU CỦA ĐỊNH MỨC TIÊU 
DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU
2. Sự cần thiết của mức tiêu dùng nguyên vật liệu
Thứ hai, quy luật cạnh tranh buộc các doanh
nghiệp phải tối ưu hóa các yếu tố đầu vào
trong sản xuất kinh doanh, có tiến hành xây
dựng mức và áp dụng mức tiêu dùng nguyên
vật liệu trong sản xuất thì mới đáp ứng được
yêu cầu tối ưu hóa đầu vào, nâng cao khả
năng cạnh tranh sản phẩm, tiêu chuẩn hóa
sản phẩm, đáp ứng được đòi hỏi của nền
kinh tế thị trường mở cửa và hội nhập
I. TÍNH CHẤT TẤT YẾU CỦA ĐỊNH MỨC TIÊU 
DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU
2. Sự cần thiết của mức tiêu dùng nguyên vật liệu
Thứ ba, áp dụng định mức tiêu dùng nguyên
vật liệu và các tiêu chuẩn kỹ thuật, các hệ
thống quản lý chất lượng trong sản xuất
đòi hỏi phải nâng cao trình độ áp dụng khoa
học công nghệ mới, xóa bỏ các phương
pháp thủ công lạc hậu, áp dụng phương
pháp tổ chức và quản lý sản xuất tiên tiến,
có như vậy mới nâng cao được chất lượng
sản phẩm, hạ giá bán trên thị trường và
doanh nghiệp mới giữ được chữ tín với
khách hàng.
Chương 2: 
BẢN CHẤT KINH TẾ VÀ NHIỆM VỤ CỦA ĐỊNH MỨC 
TIÊU DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU (tiếp)
II. Tính chất của mức tiêu dùng và các 
nhân tố ảnh hưởng đến hao phí nguyên 
vật liệu
1. Tính chất của mức tiêu dùng nguyên vật 
liệu
2. Các nhân tố ảnh hƣởng đến hao phí 
nguyên vật liệu
II. TÍNH CHẤT CỦA MỨC TIÊU DÙNG VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH 
HƯỞNG ĐẾN HAO PHÍ NGUYÊN VẬT LIỆU
1. Tính chất của mức tiêu dùng nguyên vật liệu
a) Tính tiên tiến của mức
b) Tính hiện thực của mức
c) Tính quần chúng của mức
d) Tính pháp lệnh của mức 
Tóm lại, các tính chất của mức nêu trên,
tuy giữa chúng có sự khác nhau về yêu
cầu và tính biểu hiện, nhưng lại nhất
quán và bổ sung lẫn nhau
II. TÍNH CHẤT CỦA MỨC TIÊU DÙNG VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH 
HƯỞNG ĐẾN HAO PHÍ NGUYÊN VẬT LIỆU
2. Các nhân tố ảnh hưởng đến hao 
phí nguyên vật liệu
a) Các nhân tố thuộc về kỹ thuật sản 
xuất của doanh nghiệp
b) Các nhân tố thuộc về tổ chức và 
quản lý sản xuất của doanh nghiệp
Chương 2: 
BẢN CHẤT KINH TẾ VÀ NHIỆM VỤ CỦA ĐỊNH MỨC TIÊU 
DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU
III. Nhiệm vụ của công tác định mức tiêu dùng nguyên vật liệu
1. Xây dựng hệ thống mức tiêu dùng nguyên vật liệu thống nhất 
và hoàn chỉnh 
2. Quản lý thực hiện mức bằng các biện pháp tổ chức - kinh tế -
kỹ thuật 
3. Tiến hành thu thập tình hình và số liệu các mức đã ban hành, 
số liệu thực hiện các mức để có cơ sở thực tiễn phân tích, đánh 
giá kết quả thực hiện mức
4. Không ngừng hoàn thiện bộ máy tổ chức quản lý định mức 
tiêu dùng nguyên vật liệu và cải tiến phƣơng pháp xây dựng 
mức 
5. Xây dựng và ban hành đồng bộ các chế độ, chính sách và điều 
lệ về xây dựng các mức, xét duyệt mức và ban hành các mức 
III. NHIỆM VỤ CỦA CÔNG TÁC ĐỊNH MỨC TIÊU 
DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU
1. Xây dựng hệ thống định mức tiêu dùng nguyên vật
liệu thống nhất và hoàn chỉnh
- áp dụng các phương pháp phân tích, tính toán
khoa học, thí nghiệm tiến hành xây dựng hệ
thống các tiêu chuẩn hao phí như các chi phí
trong quá trình công nghệ và các chi phí khác
có căn cứ kinh tế - kỹ thuật, để làm căn cứ
xây dựng các mức
. Các mức tiêu dùng nguyên vật liệu chính,
nguyên vật liệu phụ phải được xây dựng cụ
thể, trực tiếp từ nơi sản xuất - nơi diễn ra các
chi phí (hao phí) nguyên vật liệu
III. NHIỆM VỤ CỦA CÔNG TÁC ĐỊNH MỨC TIÊU 
DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU
1. Xây dựng hệ thống định mức tiêu dùng nguyên vật
liệu thống nhất và hoàn chỉnh
. Các mức tổng hợp phải được tổng hợp từ
các định tiêu dùng nguyên vật liệu cụ thể, chi
tiết
- Bộ phận chịu trách nhiệm xây dựng các mức
sẽ tổ chức công tác xây dựng mức phù hợp
với quy mô, khối lượng công việc, xây dựng
các loại mức ở doanh nghiệp
III. NHIỆM VỤ CỦA CÔNG TÁC ĐỊNH MỨC TIÊU 
DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU
2. Quản lý thực hiện mức bằng các biện pháp tổ chức -
kinh tế - kỹ thuật
Quản lý thực hiện mức phải được tiến hành ở tất cả
các khâu, các bộ phận, các quá trình sử dụng nguyên
vật liệu có liên quan với nguyên tắc là ở khâu nào
- Trong quản lý thực hiện mức cần quan tâm đặc biệt tới
việc áp dụng các biện pháp tổ chức - kinh tế - kỹ thuật
có liên quan
- áp dụng biện pháp kinh tế cần chú ý khuyến khích tiết
kiệm, sử dụng hợp lý nguyên vật liệu, giảm bớt được
phế phẩm, phế liệu, sản phẩm không đủ tiêu chuẩn
chất lượng
III. NHIỆM VỤ CỦA CÔNG TÁC ĐỊNH MỨC TIÊU 
DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU
2. Quản lý thực hiện mức bằng các biện pháp tổ chức -
kinh tế - kỹ thuật
- áp dụng các biện pháp kinh tế cần soạn thảo thành quy
chế của đơn vị dựa trên nguyên tắc có lợi cho đơn vị,
cho doanh nghiệp và có lợi cho người sử dụng, hạn chế
tối đa các hao hụt, hư hỏng, mất mát, lãng phí, tiết kiệm
nhất so với định mức tiêu dùng nguyên vật liệu đã ban
hành
- áp dụng biện pháp kỹ thuật cần tuân thủ nghiêm ngặt
quy trình kỹ thuật – công nghệ, thiết kế sản phẩm, các
tiêu chuẩn chất lượng của sản phẩm và của quản lý sản
xuất
III. NHIỆM VỤ CỦA CÔNG TÁC ĐỊNH MỨC TIÊU 
DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU
2. Quản lý thực hiện mức bằng các biện pháp tổ chức -
kinh tế - kỹ thuật
- Cần đặc biệt khuyến khích các sáng
kiến cải tiến kỹ thuật, cải tiến máy
móc, thiết bị, các dụng cụ chuyên
dùng kể cả sử dụng các vật liệu mới,
vật liệu sản xuất trong nước để thay
thế vật liệu nhập khẩu với điều kiện
bảo đảm chất lượng sản phẩm.
III. NHIỆM VỤ CỦA CÔNG TÁC ĐỊNH MỨC TIÊU 
DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU
• 3. Tiến hành thu thập tình hình và số liệu các mức đã 
ban hành, số liệu thực hiện các mức để có cơ sở 
thực tiễn phân tích, đánh giá kết quả thực hiện mức
• - Đúc kết và phổ biến những kinh nghiệm về những sáng 
kiến cải tiến kỹ thuật, cải tiến thiết kế sản phẩm cũng 
như những kinh nghiệm tiên tiến về cải tiến tổ chức 
quản lý sản xuất, về tổ chức và quản lý hậu cần vật tư, 
về tổ chức quản lý thực hiện mức tiết kiệm
• - Rút ra những nguyên nhân gây ra lãng phí trong sử
dụng nguyên vật liệu, từ đó đề ra các biện pháp thích
hợp quản lý sử dụng nguyên vật liệu một cách hợp lý và
tiết kiệm.
III. NHIỆM VỤ CỦA CÔNG TÁC ĐỊNH MỨC TIÊU 
DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU
4. Không ngừng hoàn thiện bộ máy tổ chức quản lý định 
mức tiêu dùng nguyên vật liệu và cải tiến phương pháp 
xây dựng mức 
- Bộ máy tổ chức xây dựng định mức ở các đơn vị sản 
xuất - tiêu dùng nguyên vật liệu của phòng kỹ thuật cần 
được chuyên môn hóa
- Phối hợp chặt chẽ với phòng kế hoạch sản xuất, phòng 
hậu cần vật tư, phòng tài chính và các bộ phận có liên 
quan với bộ phận xây dựng mức,
- Cần có cơ chế thích hợp để có thể theo dõi, kiểm tra việc 
thực hiện định mức. Với bộ phận sản xuất thực hiện 
mức cần phải biết các khỏan chi phí, cách xác định các 
khoản chi phí, cũng như các nhân tố quyết định đến 
lượng nguyên vật liệu tiêu hao.
III. NHIỆM VỤ CỦA CÔNG TÁC ĐỊNH MỨC TIÊU 
DÙNG NGUYÊN VẬT LIỆU
5. Xây dựng và ban hành đồng bộ các chế độ, 
chính sách và điều lệ về xây dựng các mức, 
xét duyệt mức và ban hành các mức 
Tổ chức và quản lý định mức dựa trên các chế 
độ, chính sách, điều lệ tạo ra cơ sở pháp lý 
để đưa công tác định mức tiêu dùng nguyên 
vật liệu đi vào nền nếp, với chất lượng này 
càng nâng cao
C©u hái «n tËp vµ th¶o luËn
1. Kh¸i niÖm vÒ møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu? Ph©n biÖt 
møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu víi c«ng t¸c ®Þnh møc tiªu 
dïng nguyªn vËt liÖu?
2. Ph©n tÝch tÝnh tÊt yÕu cña ®Þnh møc tiªu dïng nguyªn 
vËt liÖu?
3. C¸c tÝnh chÊt cña ®Þnh møc tiªu dïng nguyªn vËt liÖu vµ 
c¸c nh©n tè ¶nh h-ëng ®Õn chi phÝ (hao phÝ) nguyªn vËt 
liÖu?
4. Ph©n tÝch c¸c nhiÖm vô cña c«ng t¸c ®Þnh møc tiªu dïng 
nguyªn vËt liÖu?