Ảnh hưởng của Internet tới quan hệ đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam hiện nay

ới có thể giúp cho nhà báo có những bài viết sâu sắc, 
có tính chính xác cao về các vấn đề chuyên môn. Không phải thông tin nào cũng đúng. Không 
phải bất kì một dòng chữ nào cũng là thông tin, cũng là tin tức. Khi tiếp xúc với chúng, khả năng 
nghiệp vụ vững vàng cộng với vốn kiến thức sâu sắc sẽ giúp một nhà báo, bằng một kênh đặc 
biệt, gọi là kênh nhạy thông tin của riêng nghề nghiệp mình sẽ xác định được đâu là thông tin, 
đâu là tin cần thiết và có giá trị mà mình cần phải đưa. Muốn vậy cần phải có hiểu biết thấu đáo 
các vấn đề xã hội, thái độ nghiêm túc và sự công tâm trong việc thông tin các sự kiện, vấn đề trên 
các phương tiện thông tin đại chúng, tôn trọng các quan điểm và chính kiến khác nhau. Vậy nhà 
báo thực hiện tiêu chí “trung thực, khách quan” khi tiếp cận với thông tin trên internet như thế 
nào? Chúng tôi cho rằng trước hết là nhà báo phải có năng lực, giỏi nghề để tiếp cận và xử lý 
thông tin ở mức chính xác cao nhất có thể. Bên cạnh đó, phải đề cao sự mẫn cảm và lương tâm 
của từng nhà báo khi tiếp cận vấn đề trên internet. Thiếu một trong hai điều kiện đó thì bài báo 
khó bảo đảm tính trung thực, khách quan. Cần có thái độ cân nhắc để sự thật phản ánh đúng 
 6 
đường lối, đúng bản chất, phù hợp với lợi ích nhân dân 
2. Mối quan hệ ứng xử với các phương tiện blog cá nhân trên Internet của người làm 
báo 
Thuật ngữ “weblog”, “blog” xuất hiện trên thế giới kể từ thập niên 90 của thế kỷ XX, lúc 
đầu chúng chỉ là những trang nhật ký trực tuyến của các cá nhân để họ có thể viết về những gì 
xảy ra chung quanh họ. nó lan truyền trong thế giới và thực sự trở thành cơn sốt đối với cư dân 
mạng của thế giới nói chung và nước ta nói riêng những năm gần đây. Nhờ sự phát triển của công 
nghệ internet và xu thế phát triển của báo chí thế giới thì blog đã trở thành một phương tiện 
truyền thông đại chúng khá độc đáo và mới mẻ. Nhà nghiên cứu xã hội học truyền thông, TS 
Trần Hữu Quang đã từng khẳng định: “Blog là một phương tiện truyền thông liên cá nhân, cũng 
như email, nó có khả năng kết nối các cá nhân hoặc các nhóm công chúng”(5). Tuy nhiên trong 
bài viết này, tác giả chỉ đề cập tới mối quan hệ đạo đức giữa nhà báo với blog mà trong đó blog là 
phương tiện, công cụ của nhà báo bộc lộ, thể hiện tình cảm, cái tôi cá nhân của mình. Dạo quanh 
một lượt trên các trang web, chúng ta dễ dàng bắt gặp các trang blog của các nhà báo. Từ Blog 
Osin (Nhà báo Huy Đức, báo Sài Gòn Tiếp thị); Bố cu Hưng (Nhà báo Đức Hiển, báo Pháp luật 
Tp. Hồ Chí Minh); Phan Văn Tú (Nhà báo Phan Văn Tú, Hội Nhà báo Đồng Nai); MisaVn (Nhà 
báo Nguyễn Văn Dững, Khoa báo chí – truyền thông, Học viện Báo chí truyền thông); Bùi Thanh 
(Nhà báo Bùi Thanh, Báo Tuổi trẻ Tp. Hồ Chí Minh). Có thể thấy rằng có rất nhiều những 
người làm báo bên cạnh việc tác nghiệp và viết bài cho các cơ quan báo chí truyền thông, họ còn 
sử dụng blog như những trang nhật ký cá nhân. Các nhà báo khi vào, viết blog có nhiều mục đích 
khác nhau, có thể coi nó là kênh thông tin chia xẻ tình cảm cá nhân, có thể là kênh thông tin tham 
khảo cho các bài viết của mình. .. và quan trọng hơn, đó là phương tiện để biểu lộ quan điểm cá 
nhân của nhà báo về những vấn đề, sự việc diễn ra hiện nay trong xã hội. Nhiều nhà báo đã coi 
việc thông tin trên blog cá nhân như là một sự định hướng tiên phong cho cộng đồng. Chính vì 
vậy công chúng có thể nhận thấy vai trò rất quan trọng của các blog của nhà báo như một kênh 
thông tin thứ 2 bên cạnh thông tin truyền thống là báo chí. Hầu như các blog cá nhân của cá nhà 
báo đều là các trang có số lượt người truy cập (Page view ) rất đông đảo. Theo ông Phan Văn Tú, 
Phó chủ tịch thường trực Hội Nhà báo Đồng Nai, cũng là một blogger có uy tín, nhận định hiện 
nay các blog của nhà báo uy tín thường có người truy cập trung bình dao động từ 1000 đến vài 
trăm ngàn tùy người, tùy bài, tùy ngày, ví dụ blog có số truy cập rất cao như blog Cogaidolong 
(5)
 Xin xem thêm Nguyễn Thị Mai Phương, “Mối quan hệ giữa blog và truyền thông đại chúng”, 
Đề tài Nghiên cứu khoa học sinh viên cấp trường năm 2008, Khoa Báo chí – Truyền thông. 
 7 
(nhà báo Hương Trà) đến ngày 05/6/2008 có số truy cập là 7.823.663 lượt; blog Bố cu Hưng (nhà 
báo Đức Hiển) mặc dù bài viết (entry) đầu tiên mới cách nay hơn 1 năm thì ngày 29/5/2008 cũng 
có số truy cập lên tới 878.000 lượt.. . 
Không thể phủ nhận giá trị của các thông tin trên blog của các nhà báo đối với công 
chúng truyền thông, họ có thể tìm kiếm rất nhiều thông tin thú vị, hữu ích từ các blog của các nhà 
báo về các vấn đề trong đời sống xã hội mà nhiều thông tin chưa được đăng tải trên báo chí chính 
thống như có thể tìm kiếm các thông tin về lịch sử vấn đề Trường Sa – Hoàng Sa trên blog của 
nhà báo Bùi Thanh, những thông tin bổ ích về nghiệp vụ báo chí trên blog nhà báo Phan Văn Tú 
hay cả ý kiến nhiều chiều của các nhà báo xung quanh vụ khởi tố hai nhà báo Nguyễn Văn Hải và 
Nguyễn Việt Chiến mới đây. Thậm chí, rất nhiều thông tin, bài viết (entry) trên blog của các nhà 
báo được đăng, phát trên các phương tiện thông tin đại chúng của đất nước. Điều này cho thấy 
rằng nếu sử dụng với mục đích đúng đắn thì blog sẽ là một công cụ hỗ trợ đắc lực cho các nhà 
báo trong khi tác nghiệp và nhà báo chính là tác nhân nối kết giữa blog với báo chí truyền thống. 
Với sự góp sức của các nhà báo, blog không còn là phương tiện truyền thông liên cá nhân mà đã 
trở thành một công cụ truyền thông đại chúng độc đáo trong xã hội ngày nay. Báo chí cũng là 
một nghề đòi hỏi tính chuyên nghiệp khá cao. Nhà báo thường chỉ viết trong một hoặc một vài 
lĩnh vực, trong khi điều mà anh (chị) ta quan tâm lại có thể rất rộng. Do vậy, trước hết viết blog 
giúp nhà báo chuyển tải những vấn đề mình quan tâm mà không thể thể hiện trên mặt báo. Về 
mặt nghiệp vụ, viết blog còn có thể giúp nhà báo thêm kỹ năng viết lách, giúp họ phải năng động 
hơn trong quá trình tác nghiệp. 
Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực của các nhà báo mang lại trên blog của mình thì 
cần phải chú ý đến khía cạnh tiêu cực của một bộ phận nhà báo khi đưa các thông tin, quan điểm 
trên phương tiện truyền thông này. Chúng ta có thể thấy việc hiện nay việc thông tin trên blog 
của nhà báo là thông tin phong phú, tuy nhiên có nhiều thông tin hầu như là do ý kiến chủ quan 
của cá nhân nhà báo. Một số thông tin mà nhà báo đưa ra trên blog nhiều khi gây bất lợi cho mối 
quan hệ giữa nhà nước với nhân dân: đó là có nhiều bài viết có thể gây sự hiểu lầm của công 
chúng tới đường lối chính sách của Đảng. Ví dụ xung quanh chuyện bổ nhiệm ông Nguyễn Quốc 
Kỳ vào chức vụ Quyền Tổng cục trưởng Tổng cục Du lịch(6) thì nhiều blogger là nhà báo đã bình 
luận trên các blog của mình về sự kiện này. Bài “Vì sao ông Kỳ bị diệt” của một blogger – nhà 
báo đã mổ xẻ vấn đề này dưới góc độ là chuyện “đánh đấm”, “thâm thù”, “cạnh tranh” giữa các 
(6)
 8 
nhân vật có liên quan; hoặc bài viết “Tiếng nói yếu ớt của Hội nhà báo Việt nam” của một nhà 
báo khác lớn tiếng đả kích phản ứng của Hội với sự việc hai nhà báo bị bắt vì những người lãnh 
đạo Hội đã “im bặt khi người ta cơ cấu họ vào ngồi chiếc ghế đó ” có nhiều bài viết trên blog 
của các nhà báo về những chuyện trong nội bộ nhà nước, những thông tin ấy có thể có thực 
nhưng chắc chắn là chưa thể được kiểm chứng, được xác tín của bất cứ cơ quan, tổ chức có trách 
nhiệm nào. Những thông tin về công việc của nhà nước trên blog của nhà báo về những vấn đề 
trên có thể dễ làm cho công chúng hiểu nhầm, bị nhiễu thông tin về công việc của nhà nước, nhất 
là gây những dư luận tiêu cực và sự mất lòng tin của công chúng tới các đường lối chính sách của 
Đảng và nhà nước. Bên cạnh đó có một số blogger – nhà báo có quan điểm thái quá trên blog của 
mình về một số chuyện liên quan đến những đường lối, chính sách của nhà nước như vấn đề 
Trường sa, Hoàng Sa, vấn đề Myanmar Nguy hiểm hơn, có nhiều blogger của những người là 
nhà báo có quan điểm chống phá nhà nước, thành lập ra các nhóm, cái gọi là “Câu lạc bộ Nhà 
báo tự do”, lấy blog làm công cụ tuyên truyền nhằm chống phá đường lối chính sách của Đảng và 
Nhà nước. Đó là biểu hiện rõ ràng việc vi phạm mối quan hệ đạo đức của nhà báo với các cơ 
quan, tổ chức nhà nước. 
Chúng ta không nên tách bạch vai trò của một nhà báo với vai trò của một blogger bởi 
blog không phải là chỗ riêng tư khi nó được để ở chế độ “công cộng” và nhà báo lại là “người 
của công chúng”, mỗi lời nói, bài viết của nhà báo có ảnh hưởng rất lớn tới dư luận xã hội. Nhà 
báo Đoàn Khắc Xuyên trong cuộc hội thảo do tờ Thời báo Kinh tế Sài gòn tổ chức về chủ đề 
“Blog và nhà báo ” năm 2007 đã nhận định: khi tham gia blog thì nhà báo cũng cần tôn trọng các 
quy tắc đạo đức xã hội, đạo đức báo chí và luật pháp. Nhà báo Đức Hiển, báo Pháp luật Tp. Hồ 
Chí Minh cũng lưu ý đến 3 khía cạnh của nhà báo khi là blogger trong đó đề nghị “không nên 
tách rời tư cách nhà báo và tư cách một blogger. Trên blog, rất nhiều khi blogger viết ra những 
thông tin, nhận định rút ra từ quá trình theo dõi trong lĩnh vực báo chí của mình. Và như vậy 
blogger là nhà báo có thể có những thông tin đưa ra có liên quan đến nghề và có tác động đến 
người khác.”(7) 
 Một trong các mối quan hệ đạo đức nghề nghiệp của nhà báo đó là mối quan hệ đạo đức giữa 
nhà báo với nhà nước và các tổ chức chính trị xã hội khác. Mối quan hệ này ở nhà báo nước ta 
đòi hỏi cần tuân thủ việc tôn trọng ủng hộ nhà nước như một thiết chế xã hội có chức năng quản 
lý xã hội, thực hiện thông tin khách quan trung thực, nhiều chiều để đảm bảo quan hệ thống nhất 
lành mạnh giữa chính quyền, các tổ chức và công chúng, vừa hợp tác vừa đấu tranh để giữ cho bộ 
(7)
 9 
máy chính quyền và các tổ chức chính trị xã hội trong sạch lành mạnh. Vì vậy việc thông tin trên 
blog của các nhà báo nước ta cũng cần phải đi theo các chuẩn mực trên. Nhà báo có quyền lập ra 
các blog để trao đổi thông tin, đưa ra chính kiến của mình về những vấn đề, sự việc diễn ra trong 
xã hội, thậm chí có thể đưa ra quan điểm phản biện lại các bất cập của chủ trương, chính sách 
Nhà nước nhưng không thể là sự nói xấu, sự phản đối, thậm chí là sự chống đối lại các vấn đề 
trên. Bên cạnh đó những phát ngôn của nhà báo trên blog cũng nhất thiết phải có tính chuẩn mực, 
phù hợp với văn hóa truyền thống, phù hợp với thuần phong mỹ tục của dân tộc. Dư luận hẳn 
chưa quên vụ kiện Trà – Chanh năm 2007 và những phát ngôn không phù hợp với thuần phong 
mỹ tục của chủ nhân blog Cogaidolong(8), không phù hợp mối quan hệ đạo đức giữa nhà báo với 
công chúng trong đó đòi hỏi phải có sự tôn trọng, bảo vệ, lôi cuốn, định hướng hết lòng vì lợi ích 
và tiến bộ của công chúng. Điều 9 bản Quy định đạo đức nghề nghiệp cũng nêu, cần phải: “Giữ 
gìn và phát huy văn hóa dân tộc đồng thời tiếp thu có chọn lọc các nền văn hóa khác”. Người làm 
báo là đại diện cho thông tin có tính chính xác, chuẩn mực trong đời sống xã hội, vì vậy việc đưa 
thông tin trên blog của nhà báo cũng không thể đi ra ngoài tính khuôn mẫu, mực thước đó. Thông 
tin trên blog của nhà báo cũng phải đảm bảo ý thức công dân – một tiêu chí quan trọng trong đạo 
đức nghề nghiệp của nhà báo nước ta. Tiêu chí này đòi hỏi nhà báo với vị trí là công dân của đất 
nước nên trước hết phải đặt mình vào vị trí của công dân để tuân thủ những điều đã được quy 
định trong luật pháp, tức là thực hiện đúng trách nhiệm và nghĩa vụ của người công dân của đất 
nước. Ý thức của nhà báo – công dân còn có trách nhiệm tạo sự đồng thuận xã hội, phát huy vai 
trò nhân dân trong phản biện xã hội, đáp ứng nhu cầu giải trí, văn hóa lành mạnh. Vấn đề này đòi 
hỏi việc trình bày ý kiến cá nhân của nhà báo trên blog cần thiết phải rõ ràng, tránh việc thông tin 
trên báo một đằng, thông tin trên blog lại nói khác. Nhà báo Nguyễn Vạn Phú, (Thời báo Kinh tế 
Sài Gòn) cũng nói rằng: “Phóng viên được tờ báo trao cho những công cụ vô hình mà hình như ít 
ai để ý: đó là uy tín của tờ báo, là kỳ vọng của hàng chục ngàn hay hàng trăm ngàn độc giả để 
mình thay mặt họ đi tiếp cận nguồn tin. Đây là một đặc quyền nên không thể sử dụng thông tin có 
được trong quá trình này để viết blog.Tuy nhiên, từ các thông tin này, phóng viên có những suy 
nghĩ, những trăn trở muốn giãi bày trên blog thì theo tôi họ được quyền viết. Và để tránh nhập 
nhằng, phóng viên viết blog nên ghi rõ trên blog của mình, đại ý, những điều tôi viết ở đây là ý 
của riêng tôi, không đại diện cho tờ báo nơi tôi đang làm việc”(9) . 
Như vậy, kể từ những năm cuối thế kỷ XX cho tới nay, sự phát triển của internet và việc 
sử dụng Internet phá vỡ rào cản về không gian và thời gian trong truyền thông., đặc biệt là 
(8)
(9)
 10 
Internet đã tạo ra một loại hình báo chí mới với những đặc trưng ưu việt - Báo chí trực tuyến đã 
nhanh chóng hội nhập vào đời sống báo chí Việt Nam, trở thành một bộ phận không thể tách rời 
trong đời sống báo chí hiện đại. Internet cũng làm ảnh hưởng rất nhiều tới cuộc sống báo chí, 
trong đó có những ảnh hưởng tiêu cực tới quan hệ đạo đức nghề nghiệp của những người làm báo 
nước ta. Để có những ứng xử phù hợp với việc sử dụng internet trong các hoạt động, phát huy 
mặt tích cực, hạn chế mặt tiêu cực trong đạo đức nghề nghiệp của người làm báo trong thời kỳ 
đổi mới hiện nay, đòi hỏi tự thân những người làm báo cách mạng phải tự giác tìm tòi, không 
ngừng học tập và rèn luyện bản lĩnh nghề nghiệp để có thể nắm bắt một cách chủ động những tri 
thức và thế mạnh của internet nhằm phục vụ tốt cho chuyên môn của mình cũng như mục đích 
cao nhất của người làm báo cách mạng là phục vụ cho tổ quốc, phục vụ nhân dân./. 
SUMMARY 
THE EFFECT OF INTERNET ON PROFESSIONAL ETHIC RELATION OF 
JOURNALISTS NOWADAYS. 
DO QUYET THANG 
 11 
The powerful development of scientific and technological revolution specially, revolution in 
information technology have profoundly affected on communications. It has transferred the world 
from industrial era to information technology one and improved knowledge economy. 
Combination of information, telecommunications and informatics is an important tendency to 
develop worldwide communications. The public also have much more means to get information. 
They have not only newspapers but also televisions, internet and other online information tools. 
Development of internet has been bringing about strong development of forms of communication 
on Internet. Online newspapers have started joining orbit to speed up and to breakthrough 
suddenly. 
However, powerful development of science and technology, information technology, internet has 
ethic relations of staff of Vietnamese journalists be affected intensely. 
This article deals with and analyzes the negative effects and positive effects of Internet. The 
content of the article contains: 
1. Relations between professional ethics of Vietnamese journalists and exploiting and 
using information on Internet. 
2. Relation of behavior with personal blogs of journalist on Internet.