Xây dựng cơ sở dữ liệu khuôn mặt tự động phục vụ nhận dạng

UED JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES, HUMANITIES AND EDUCATION VOL.2, NO.3 (2012) 
 XÂY DỰNG CƠ SỞ DỮ LIỆU KHUÔN MẶT TỰ ĐỘNG 
 PHỤC VỤ NHẬN DẠNG 
 Huỳnh Hữu Hưng, Trần Thanh Điệp, Tạ Thị Ái Nhi* 
 TÓM TẮT 
 Phát hiện khuôn mặt người là một kỹ thuật dùng để xác định vị trí và kích thước của 
khuôn mặt người trong một ảnh bất kỳ. Kỹ thuật này nhận biết các đặc trưng của các khuôn 
mặt và bỏ qua những phần khác trong ảnh như tòa nhà, cây cối, xe cộ,Hiện nay, nó được 
ứng dụng trong nhiều lĩnh vực với mục đích bảo mật. Bài báo này sẽ giới thiệu một phương 
pháp phát hiện khuôn mặt dựa trên hướng tiếp cận theo diện mạo sử dụng bộ phân loại mạnh 
AdaBoost. Dựa trên phương pháp này, chúng ta có thể xây dựng được cơ sở dữ liệu (CSDL) 
khuôn mặt một cách tự động phục vụ cho việc nhận dạng. 
 Từ khóa: Xây dựng cơ sở dữ liệu khuôn mặt người, phát hiện khuôn mặt người, nhận 
dạng khuôn mặt người 
1. Đặt vấn đề 
 Hiện nay bài toán nhận dạng được ứng dụng khá rộng rãi trong việc xác minh tội 
phạm, trong các ứng dụng bảo mật của máy tính hoặc trong việc nhận dạng khuôn mặt 
của người rút tiền tại các trạm rút tiền tự động ATM, 
 Trong phạm vi bài báo này sẽ giới thiệu một phương pháp để xây dựng một cơ sở 
dữ liệu khuôn mặt từ ảnh tĩnh một cách tự động phục vụ nhận dạng dựa trên thuật toán 
phát hiện khuôn mặt sử dụng bộ phân loại mạnh AdaBoost. Bên cạnh đó, nó còn tạo 
tiền đề cho việc trích lọc tất cả các khuôn mặt người có trong một video khi kết hợp cơ 
sở dữ liệu này với các thuật toán theo dõi đối tượng và giúp xây dựng chức năng đếm 
tổng số các khuôn mặt xuất hiện trong đoạn video. 
 Xây dựng CSDL khuôn mặt tự động từ ảnh 
1.1. Đặc trưng Haar-like 
 Đặc trưng Haar-like do Viola và Jones 
3.[1] công bố bao gồm 4 đặc trưng cơ bản để 
xác định khuôn mặt người. Mỗi đặc trưng 
Haar–like là sự kết hợp của hai hoặc ba hoặc 
bốn hình chữ nhật "trắng" và "đen" như trong 
 Hình 1. Các đặc trưng Haar-like cơ bản 
Hình 1. 
 Để sử dụng các đặc trưng này vào việc xác định khuôn mặt người, 4 đặc trưng 
Haar-like cơ bản được mở rộng ra, và được chia làm 3 tập đặc trưng như Error! 
Reference source not found. 
 Đặc trưng cạnh Đặc trưng đường Đặc trưng xung quanh tâm 
 Hình 2. Các đặc trưng mở rộng 
16 
TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI, NHÂN VĂN VÀ GIÁO DỤC TẬP 2, SỐ 3 (2012) 
 Dùng các đặc trưng trên, ta có thể tính được giá trị của đặc trưng Haar-like là sự 
chênh lệch giữa tổng các pixel của các vùng đen và các vùng trắng như trong công thức 
(1) Error! Reference source not found. 
 f(x) = Tổng vùng đen (các mức xám của pixel) - Tổng vùng trắng (các mức xám của 
 pixel) (1) 
 Để tính các giá trị của đặc trưng Haar-like, ta phải tính tổng của các vùng pixel trên 
ảnh. Nhưng để tính toán các giá trị của các đặc trưng Haar-like cho tất cả các vị trí trên 
ảnh đòi hỏi chi phí tính toán khá lớn, không đáp ứng được cho các ứng dụng thời gian 
thực. Do đó, Viola và Jones đưa ra một khái niệm gọi là Integral Image 3.[1], đó là một 
mảng 2 chiều với kích thước bằng với kích thước của ảnh cần tính các đặc trưng Haar-
like, với mỗi phần tử của mảng này được tính bằng cách tính tổng của điểm ảnh phía 
trên (dòng-1) và bên trái (cột-1) của nó. Bắt đầu từ vị trí trên, bên trái đến vị trí dưới, 
bên phải của ảnh, việc tính toán này đơn thuần chỉ đựa trên phép cộng số nguyên đơn 
giản, do đó tốc độ thực hiện rất nhanh. 
 Sau khi đã tính được Integral Image, việc tính tổng 
các giá trị mức xám của một vùng bất kỳ nào đó trên ảnh 
thực hiện rất đơn giản theo cách sau: 
 Giả sử ta cần tính tổng các giá trị mức xám của vùng 
 Hình 3. Ví dụ tính mức xám 
D như trong Hình 3, ta có thể tính như sau: D = A + B + C 
+ D – (A+B) – (A+C) + A 
 Với A + B + C + D chính là giá trị tại điểm P4 trên Integral Image, tương tự như 
vậy A+B là giá trị tại điểm P2, A+C là giá trị tại điểm P3, và A là giá trị tại điểm P1. Vậy 
ta có thể viết lại biểu thức tính D ở trên như công thức (2) 
 D = (x4, y4) – (x2,y2) - (x3,y3) + (x1,y1) 
 (2) 
 A+B+C+D A+B A+C A 
 Tiếp theo, để chọn các đặc trưng Haar-like dùng cho việc thiết lập ngưỡng, Viola 
và Jones sử dụng một phương pháp máy học được gọi là AdaBoost. AdaBoost sẽ kết 
hợp các bộ phân loại yếu để tạo thành một bộ phân loại mạnh. 
1.2. AdaBoost 
 AdaBoost là một bộ phân loại mạnh phi tuyến phức dựa trên hướng tiếp cận 
boosting được Freund và Schapire đưa ra vào năm 1995 3.[2]. Adaboost cũng hoạt động 
trên nguyên tắc kết hợp tuyến tính các bộ phân loại yếu để hình thành một bộ phân loại 
mạnh. 
 17 
UED JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES, HUMANITIES AND EDUCATION VOL.2, NO.3 (2012) 
 Trong quá trình huấn luyện, cứ mỗi bộ 
phân loại yếu được xây dựng, thuật toán sẽ 
tiến hành cập nhật lại trọng số để chuẩn bị 
cho việc xây dựng bộ phân loại yếu kế tiếp 
bằng cách tăng trọng số của các mẫu bị nhận 
dạng sai và giảm trọng số của các mẫu được 
nhận dạng đúng bởi bộ phân loại yếu vừa xây 
dựng. 
 Điều này giúp bộ phân loại yếu sau có 
thể tập trung vào các mẫu mà các bộ phân 
 Hình 4. Mô hình phân tầng kết hợp các 
loại yếu trước nó làm chưa tốt. Sau cùng, các bộ phân loại yếu để xác định khuôn mặt 
bộ phân loại yếu sẽ được kết hợp tùy theo 
mức độ tốt của chúng để tạo nên bộ phân loại mạnh. Viola và Jones dùng AdaBoost kết 
hợp các bộ phân loại yếu sử dụng các đặc trưng Haar-like theo mô hình phân tầng 
(cascade) như Hình 4. 
 Trong đó, hk là các bộ phân loại yếu, được biểu diễn bởi công thức (3) 3.[1] 
 x: Cửa sổ con cần xét 
 k k
 k : Ngưỡng 1 nếu p f (x)< p 
 h k = (3) 
f : Giá trị của đặc trưng Haar-like 0 ngược lại 
 k 
p k : Hệ số quyết định chiều của phương 
trình 
 AdaBoost sẽ kết hợp các bộ phân loại yếu thành bộ phân loại mạnh như Hình 5. 
Giá trị của bộ phân loại mạnh H(x) = sign(a 1 h 1 (x) +a 2 h 2 (x) + ... + a n h n (x)) (a = 
alpha) 
Với: a t >= 0 là hệ số chuẩn hoá cho các bộ phân loại yếu 
 h (x) h (x) h (x) H(x) 
 1 2 3 
 h (x) h (x) h (x) 
 Hình 5. Kết hợp các bộ phân loại yếu thành bộ phân loại mạnh 
 h (x) 
1.3. Hệ thống phát hiện và xác định vị htrí(x) khuôn mặt trên ảnh 
 h (x) 
 Trong Hình 6, từ ảnh gốc ban đầu, ta sẽ được tính Integral Image, là mảng 2 chiều 
với phần tử (x, y) sẽ được tính bằng tổng của các phần tử (x', y') với x' < x và y' < y, 
18 
TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI, NHÂN VĂN VÀ GIÁO DỤC TẬP 2, SỐ 3 (2012) 
mục đích là để tính nhanh tổng của các giá trị mức xám của một vùng hình chữ nhật bất 
kỳ trên ảnh gốc. Các vùng ảnh con này sẽ được đưa qua các hàm Haar cơ bản để ước 
lượng đặc trưng, kết quả ước lượng sẽ được đưa qua bộ điều chỉnh AdaBoost để loại bỏ 
nhanh các đặc trưng không có khả năng là đặc trưng khuôn mặt người. Chỉ có một tập 
nhỏ các đặc trưng mà bộ điều chỉnh AdaBoost cho là có khả năng là đặc trưng của 
khuôn mặt người sẽ được chuyển sang cho bộ quyết định kết quả (là tập các bộ phân 
loại yếu có cấu trúc như Hình 5). Bộ quyết định sử dụng mô hình phân tầng như Hình 4 
sẽ tổng hợp kết quả dựa trên kết quả trả về của các bộ phân loại yếu. 
 Hình 6. Hệ thống phát hiện và xác định vị trí khuôn mặt người trên ảnh 
 Chú ý rằng trong quá trình xác định khuôn mặt người, mỗi vùng ảnh con sẽ được 
kiểm tra với các đặc trưng trong chuỗi các đặc trưng Haar-like, nếu có một đặc trưng 
Haar-like nào cho ra kết quả là khuôn mặt người thì các đặc trưng khác không cần xét 
nữa. Thứ tự xét các đặc trưng trong chuỗi các đặc trưng Haar-like sẽ được dựa vào trọng 
số (weight) của đặc trưng đó và do AdaBoost quyết định dựa vào số lần và thứ tự xuất 
hiện của các đặc trưng Haar-like. 
1.4. Thuật toán xây dựng CSDL khuôn mặt tự động từ ảnh 
 Thuật toán của việc xây dựng CSDL từ ảnh được mô tả 
như Hình 7. Với đầu vào là các tập tin ảnh với định dạng 
(Joint Photographic Group) hoặc JPEG (Joint Photographic 
Experts Group), hệ thống sẽ đọc dữ liệu ảnh, chuyển thành 
ảnh xám và tiến hành phát hiện khuôn mặt có trong ảnh. 
 Việc phát hiện khuôn mặt được thực hiện bằng thuật 
toán Adaboost thông qua hệ thống được trình bày như Hình 
6 bằng việc sử dụng hàm cvHaarDetectObjects() 3.[3] có sẵn 
của bộ thư viện OpenCV (Open Computer Vision). Hàm này Hình 7. Thuật toán xây dựng 
thực hiện việc phát hiện đối tượng dựa trên các đặc trưng CSDL khuôn mặt tự động 
 19 
UED JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES, HUMANITIES AND EDUCATION VOL.2, NO.3 (2012) 
haar-like nhờ vào một bộ Cascade 3.[1] được truyền vào cho hàm. Bộ Cascade được 
xây dựng theo dạng cây (tree-node) và đã được huấn luyện từ trước. Tuy nhiên, việc 
huấn luyện và tạo bộ dữ liệu mẫu này là một công việc khó và tốn nhiều thời gian vì thế 
trong phạm vi bài toán này sẽ lấy các mẫu khuôn mặt đã được training sẵn từ Internet để 
làm dữ liệu mẫu cho chương trình. Sau đó, ta tiến hành so sánh kết quả lấy được với bộ 
dữ liệu sẵn có và đánh dấu các khuôn mặt tìm được trong ảnh. Cuối cùng, chương trình 
sẽ thực hiện việc kiểm tra và lưu tất cả các khuôn mặt trong ảnh để tạo thành cơ sở dữ 
liệu gồm các khuôn mặt phục vụ cho việc nhận dạng tự động. 
2. Kết quả và đánh giá 
 Thử nghiệm chương trình trên một tập ảnh tĩnh gồm 30 ảnh định dạng JPG và 
JPEG với nhiều kích thước khác nhau, thì độ chính xác thu được của việc nhận dạng 
khoảng 92.6% và chương trình có thể đem lại một tập dữ liệu các ảnh khuôn mặt khá 
phong phú với nhiều kích thước phục vụ tốt cho quá trình nhận dạng người tự động 
thông qua khuôn mặt. 
 Hình 8. Kết quả của chương trình trên một ảnh mẫu 
3. Kết luận 
 Từ các kết quả thu được trong quá trình thử nghiệm, ta nhận thấy chương trình làm 
việc khá tốt khi khuôn mặt người nhìn thấy rõ, không bị che khuất và độ sáng của ảnh 
ổn định. Với cơ sở dữ liệu các khuôn mặt thu được này có thể giúp ích rất nhiều trong 
việc xây dựng được các chương trình nhận dạng khuôn mặt. Hơn nữa, nó còn là nền 
tảng cho việc xây dựng các chức năng như theo vết nhiều khuôn mặt cùng lúc, đếm số 
lượng người trong video. 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1] P. Viola, M. J. Jones (2004), Robust real-time face detection, International Journal 
 of Computer Vision. 
[2] Y. Freund, R. Schapire (1997), A decision-theoretic generalization of on-line 
 learning and an application to boosting, Journal of Computer and System 
 Sciences. 
20 
TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI, NHÂN VĂN VÀ GIÁO DỤC TẬP 2, SỐ 3 (2012) 
[3] OpenCV Reference Manual v2.1 
[4] Rainer Lienhart, Jochen Maydt, An Extended Set of Haar-like Features for Rapid 
 Object Dectection, Intel Labs, Intel Corporration, Santa Clara, CA 95052, USA. 
 BUILDING AUTOMATICALLY FACE DATABASE FOR FACE 
 RECOGNITION 
 Huynh Huu Hung1, Tran Thanh Diep2, Ta Thi Ai Chi3 
 1University of Technology, The University of Danang 
 2Center for Software Development, The University of Danang 
 3Faculty of Information Technology, University of Technology, The University of Danang 
 ABSTRACT 
 Face Detection is a technology that is used to determine the location and size of people’s 
face in any image. This technology detects features of a face and skips other parts of the image 
such as buildings, trees, transportation, etc. Currently, it is applied in many fields for security 
purpose. This paper will introduce a face detection method based on face approach using the 
AdaBoost strong classifier. Based on this method, we can build face database automatically to 
support face recognition. 
 Key words: building face database, face recognition, face detection 
* Huỳnh Hữu Hưng, Trường Đại học Bách khoa, Đại học Đà Nẵng 
 Trần Thanh Điệp, Trung Tâm Phát Triển Phần Mềm, Đại học Đà Nẵng 
 Tạ Thị Ái Nhi, Lớp Cao học KHMT-K12, Khoa Công nghệ Thông tin, Trường Đại 
học Bách khoa, Đại học Đà Nẵng 
 21