Văn hóa ngoại giao Hồ Chí Minh - Giá trị lý luận và thực tiễn

oại giao Hồ Chí Minh đại diện cho văn hóa ngoại giao dân tộc 
ra ứng xử với thế giới, tham gia giải quyết nhiều vấn đề trong quan hệ với bạn bè quốc 
tế. Văn hóa ngoại giao Hồ Chí Minh chứa đựng những giá trị cao đẹp phản ánh khát 
vọng và xu hƣớng phát triển trong quan hệ quốc tế của nhân loại tiến bộ. Văn hóa ngoại 
giao Hồ Chí Minh không chỉ là di sản quý giá của dân tộc Việt Nam mà của cả nhân loại. 
Nó chứa đựng những giá trị nhân văn, nhân đạo của mọi thời đại, mang tinh thần vì cộng 
đồng, hƣớng tới những lợi ích chung. Văn hóa ngoại giao Hồ Chí Minh thể hiện sâu sắc 
khát vọng lớn lao của nhân loại tiến bộ là đƣợc chung sống hòa bình, quan hệ chân thành 
và ứng xử văn hóa với nhau. Tƣ tƣởng và thực tiễn hoạt động ngoại giao minh chứng Hồ 
Chí Minh là “mẫu mực xuất chúng về mọi đức tính nhân đạo và mọi đức tính xã hội chủ 
nghĩa”1. Hêrôminô Carêra, nhà báo Venezuela nhận định: “Hồ Chí Minh là một đỉnh cao 
thực sự của toàn thể nhân loại về mặt đạo đức, Ngƣời là một tấm gƣơng tuyệt vời”2. 
1 Trần Văn Giàu (1980), Giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc Việt Nam, Nxb Khoa học xã 
hội, Hà Nội, tr.290. 
2 Song Thành (2005), Hồ Chí Minh - Nhà tư tưởng lỗi lạc, Nxb Lý luận chính trị, Hà Nội, tr.95. 
 443| 
 Phần III. Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh với tiến trình lịch sử cách mạng Việt Nam hiện đại 
 Văn hóa ngoại giao Hồ Chí Minh đem đến cho thế giới thông điệp về sự cần thiết 
phải xây dựng, nuôi dƣỡng và phát triển văn hóa ngoại giao để xử lý hài hòa tất cả các 
mối quan hệ quốc tế. Với chiều sâu của lƣơng tri văn hóa, Hồ Chí Minh đứng trên lập 
trƣờng chủ nghĩa Mác - Lênin nhƣng vận hành tƣ tƣởng mácxít theo hệ giá trị Việt 
Nam. Ngƣời chủ trƣơng xây dựng các mối quan hệ trên cơ sở nghĩa tình: “Nhân dân ta 
từ lâu đã sống với nhau có tình có nghĩa nhƣ thế. Từ khi có Đảng ta lãnh đạo và giáo 
dục, tình nghĩa ấy càng cao đẹp hơn, trở thành tình nghĩa đồng bào, đồng chí, tình 
nghĩa năm châu bốn biển một nhà. Hiểu chủ nghĩa Mác - Lênin là phải sống với nhau 
có tình có nghĩa. Nếu thuộc bao nhiêu sách mà sống không có tình có nghĩa thì sao gọi 
là hiểu chủ nghĩa Mác - Lênin đƣợc”3. Chủ trƣơng này xuất phát từ truyền thống dân 
tộc, mang vóc dáng tƣ tƣởng nhân loại vĩ đại về xây đắp mối quan hệ quốc tế rộng lớn 
dựa trên một nền đạo đức sáng ngời. 
 Văn hóa ngoại giao Hồ Chí Minh tự bản thân nó đã chứa đựng giá trị to lớn, có 
sức cuốn hút mạnh mẽ với mọi ngƣời, mọi dân tộc đến từ các nền văn hóa khác nhau. 
Văn hóa ngoại giao Hồ Chí Minh hàm chứa tính hợp lý, hợp quy luật, đƣợc xây dựng 
trên nền tảng tri thức khoa học, thấu hiểu lẽ sống ở đời và triết lý nhân sinh. Những giá 
trị đặc sắc của văn hóa ngoại giao Hồ Chí Minh có sức lan tỏa mạnh mẽ, biên độ tác 
động rộng, vƣợt khỏi giới hạn lãnh thổ quốc gia và thời gian hiện tại để trở thành gia tài 
văn hóa thế giới. Mohamet Lamari bày tỏ, Hồ Chí Minh: “Tuy thuộc nhân dân Việt 
Nam, Ngƣời vẫn thuộc vào gia tài của nhân loại, cái gia tài của mọi dân tộc yêu tự do, 
giải phóng đã phải tiến hành đấu tranh chống lại ách thực dân hay đế quốc”4. 
 Bởi đƣợc trang Văn hóa ngoại giao Hồ Chí Minh đóng góp cho thế giới những 
nguyên tắc ứng xử quốc tế và phƣơng cách ngoại giao mới khoa học và tiến bộ, đề cao 
chân lý và lẽ phải để giao thiệp với nhau và một cung cách ứng xử ngoại giao đầy trách 
nhiệm với thế giới. bị thế giới quan và phƣơng pháp luận mácxít nên văn hóa ngoại 
giao Hồ Chí Minh có sự khác biệt về chất so với văn hóa ngoại giao truyền thống. Thế 
giới quan và phƣơng pháp luận quy định tính khoa học và tính cách mạng của văn hóa 
ngoại giao Hồ Chí Minh. Nhờ tính cách mạng và khoa học, văn hóa ngoại giao Hồ Chí 
Minh có khả năng giải quyết tốt mối quan hệ quốc tế đa dạng giữa Việt Nam với các 
nƣớc láng giềng, các nƣớc xã hội chủ nghĩa, các nƣớc lớn, các nƣớc có chế độ chính trị 
và văn hóa khác Việt Nam 
3 Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 15, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.668. 
4 Đỗ Hoàng Linh, Phạm Hoàng Điệp (Biên soạn) (2009), Hồ Chí Minh trong ký ức bạn bè quốc tế, 
Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.62. 
|444 
 “100 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin” (1920 - 2020) 
 Văn hóa ngoại giao Hồ Chí Minh ngoài giá trị khoa học còn giành đƣợc tính chính 
danh vì phục vụ lợi ích dân tộc, lợi ích nhân loại. Văn hóa ngoại giao Hồ Chí Minh đi 
trên một trục giá trị xuyên suốt là chân, thiện, mỹ; thấm đẫm tinh thần khoan dung; đề 
cao sự tin cậy, chân thành, tín nghĩa, vì lợi ích dân tộc và cộng đồng trong xây dựng các 
mối quan hệ bang giao. Vì lẽ đó, văn hóa ngoại giao Hồ Chí Minh không ngừng gia tăng 
sức mạnh, chiếm đƣợc ƣu thế trƣớc đối phƣơng, tranh thủ sự hỗ trợ to lớn của nhân loại 
tiến bộ. Văn hóa ngoại giao Hồ Chí Minh không chỉ thuộc vấn đề văn hóa, mà còn thuộc 
vấn đề đạo đức, chính trị và xã hội, chứa đựng ƣớc vọng của nhân loại tiến bộ. 
 Hồ Chí Minh qua hoạt động của mình chứng minh sự thành công trên thực tiễn 
phƣơng cách dùng văn hóa ngoại giao để đạt kết quả đàm phán, thƣơng lƣợng. Tất 
nhiên rằng, văn hóa ngoại giao không phải phƣơng pháp duy nhất sử dụng trong đấu 
tranh ngoại giao, bởi bạo lực vốn đƣợc xem là quy luật của mọi cuộc cách mạng. 
Nhƣng với Hồ Chí Minh, tƣ tƣởng bạo lực luôn gắn bó hữu cơ với tƣ tƣởng nhân đạo, 
hòa bình. Ngƣời tận dụng mọi khả năng để giải quyết xung đột bằng biện pháp hòa 
bình. Dùng văn hóa ngoại giao nhằm đạt mục tiêu chính là đạo đức ngoại giao Hồ Chí 
Minh, một đặc trƣng thể hiện tính vƣợt trội của văn hóa ngoại giao Hồ Chí Minh. Endo 
Anhôléttti thuộc Ủy ban Italia đấu tranh cho hòa bình và tự do ở Việt Nam xem Hồ Chí 
Minh là “biểu tƣợng của tự do, công lý và hòa bình trên thế giới”5. 
 Bên cạnh giá trị lý luận, văn hóa ngoại giao Hồ Chí Minh cũng chứa đựng các giá 
trị thực tiễn, trƣớc hết là góp phần quan trọng làm nên thắng lợi của cách mạng Việt 
Nam nói chung và ngoại giao nói riêng. Văn hóa ngoại giao Hồ Chí Minh thuộc sức 
mạnh nội sinh, có đóng góp tích cực vào thành công của nền ngoại giao Việt Nam thế 
kỷ XX. Văn hóa ngoại giao Hồ Chí Minh tạo điều kiện cho ngoại giao Việt Nam làm 
nên kỳ tích, một mặt khẳng định vị thế của mình, một mặt mở rộng quan hệ đối ngoại 
với nhiều nƣớc, thậm chí thiết lập đƣợc mối quan hệ ngang hàng, bình đẳng với một số 
nƣớc, giúp ngoại giao Việt Nam thể hiện đầy đủ hơn vị trí, vai trò của mình ở một nƣớc 
độc lập, có chủ quyền. Văn hóa ngoại giao Hồ Chí Minh góp phần quan trọng vào việc 
hiện thực hóa các mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội của cách mạng Việt Nam. 
 Văn hóa ngoại giao Hồ Chí Minh làm nên diện mạo mới, vị thế mới cho ngoại giao 
Việt Nam, dân tộc Việt Nam. Văn hóa ngoại giao Hồ Chí Minh định hƣớng xây dựng 
nền ngoại giao Việt Nam hiện đại với lối tƣ duy cách mạng, linh hoạt, nhân văn, tiến bộ, 
5 Đỗ Hoàng Linh, Phạm Hoàng Điệp (Biên soạn) (2009), Hồ Chí Minh trong ký ức bạn bè quốc tế, 
Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.35. 
 445| 
 Phần III. Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh với tiến trình lịch sử cách mạng Việt Nam hiện đại 
đa phƣơng rộng mở. Trong lịch sử dân tộc Việt Nam, ngoại giao truyền thống đã từng 
khẳng định vai trò quan trọng của mình đối với vận mệnh dân tộc. Tuy nhiên, nó trở nên 
bất lực trƣớc thực tiễn biến động phức tạp ở cuối thế kỷ XIX đầu XX. Đặc điểm dân tộc 
và thời đại yêu cầu phải xây dựng nền ngoại giao mới phù hợp, vận hành trong một hệ 
giá trị mới. Hồ Chí Minh kiến tạo thành công nền ngoại giao mới đầy sinh khí đƣa Việt 
Nam chủ động hội nhập với thế giới muôn phƣơng. 
 Văn hóa ngoại giao Hồ Chí Minh tiêu biểu cho vẻ đẹp văn hóa Việt Nam, góp phần 
quảng bá hình ảnh con ngƣời, đất nƣớc và là niềm tự hào của dân tộc Việt Nam. Qua Hồ 
Chí Minh nhân loại biết đến một dân tộc anh hùng, yêu chuộng hòa bình, công lý, thành 
thực muốn làm bạn với mọi quốc gia trên thế giới; một dân tộc vô cùng hấp dẫn bởi 
truyền thống, con ngƣời và cuộc đấu tranh chính nghĩa mà họ đang thực hiện; một dân 
tộc “đấu tranh cho những quyền dân tộc thiêng liêng của mình, đồng thời đấu tranh cho 
sự nghiệp hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới”6. 
 Văn hóa ngoại giao Hồ Chí Minh thấm đẫm chủ nghĩa nhân văn cao cả, cuốn hút, 
tác động mạnh mẽ đến cách nhìn nhận của nhiều ngƣời về dân tộc Việt Nam và lãnh tụ 
của dân tộc. Nhà bác học Anh, Huân tƣớc B. Rusel mặc dù định kiến với chủ nghĩa cộng 
sản nhƣng lại tỏ ra rất khâm phục và kính trọng ngƣời lãnh tụ cộng sản Hồ Chí Minh ở 
khía cạnh nhân văn này. Ông đã đứng ra thành lập Tòa án quốc tế, lên án tội ác chiến 
tranh xâm lƣợc của Mỹ ở Việt Nam7. 
 Sinh thời, Hồ Chí Minh luôn cần mẫn gieo cấy những hạt giống nhân tính vào từng 
mối quan hệ ngoại giao, nỗ lực thúc đẩy sự phát triển của các giá trị tiến bộ trong đời 
sống chính trị thế giới hiện đại. Ngƣời tích cực trong các hoạt động ngoại giao góp phần 
làm cho thế giới hiểu nhau hơn, tin cậy nhau hơn, xích lại gần nhau hơn. Ngƣời khởi đầu 
cho một xu hƣớng quan hệ ngoại giao giữa các nƣớc trên thế giới trên cơ sở niềm tin, 
hợp tác và vì các giá trị tốt đẹp. M.Ahmed - Giám đốc Tổ chức UNESCO khu vực châu 
Á - Thái Bình Dƣơng phát biểu nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí 
Minh: “Ngƣời sẽ đƣợc ghi nhớ không phải chỉ là ngƣời giải phóng cho Tổ quốc và nhân 
loại bị đô hộ mà còn là một nhà hiền triết hiện đại mang lại viễn cảnh và hy vọng mới 
cho những ngƣời đang đấu tranh không khoan nhƣợng để loại bỏ bất công, bất bình đẳng 
khỏi trái đất này”8. Cho dù không cùng quan điểm và xu hƣớng chính trị với nhiều lực 
6 Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 14, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.557. 
7 Song Thành (2005), Hồ Chí Minh - Nhà tư tưởng lỗi lạc, Nxb Lý luận chính trị, Hà Nội, tr.10. 
8 UNESCO - Ủy ban Khoa học xã hội Việt Nam (1990), Chủ tịch Hồ Chí Minh - Anh hùng giải phóng 
dân tộc Việt Nam, nhà văn hóa lớn, Kỷ yếu Hội thảo quốc tế, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, tr.22. 
|446 
 “100 năm Chủ tịch Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác - Lênin” (1920 - 2020) 
lƣợng, nhƣng những cống hiến chứa đựng các giá trị nhân văn đủ để xác lập vị trí vững 
chắc của Hồ Chí Minh trong trái tim muôn triệu con ngƣời. 
 Hồ Chí Minh để lại cho dân tộc Việt Nam những bài học kinh nghiệm vô cùng quý 
giá trong xử lý các vấn đề quan hệ quốc tế, là cơ sở lý luận để Đảng xây dựng đƣờng lối 
ngoại giao hiện đại, định hƣớng cho các nhà khoa học, các nhà ngoại giao nghiên cứu, 
đề xuất các quyết sách đối ngoại phù hợp cho Việt Nam trong quan hệ với các quốc gia 
thời kỳ toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế. Đƣờng lối đó thuận theo yêu cầu lịch sử, phù 
hợp với xu thế vận động của nhân loại là độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, nhân văn, 
hợp tác và phát triển. Văn hóa ngoại giao Hồ Chí Minh mang ý nghĩa to lớn đối với dân 
tộc Việt Nam thời kỳ đấu tranh giải phóng dân tộc, và hiện nay nó vẫn còn nguyên giá trị 
nhƣ một hình mẫu trong việc ứng xử quốc tế. Nó trở thành cẩm nang quý giá cho cán bộ 
làm ngoại giao, cho nhiều cá nhân, tổ chức Việt Nam trong quá trình giao lƣu với bè bạn 
quốc tế học tập góp phần giáo dục, đào tạo, bồi dƣỡng xây dựng đội ngũ cán bộ ngoại 
giao đủ đức, đủ tài, đủ bản lĩnh gánh vác các nhiệm vụ khó khăn. Bà Katherine Muller - 
Marin trƣởng đại diện Văn phòng UNESCO Hà Nội tại Hội thảo khoa học quốc tế “Di 
sản Hồ Chí Minh trong thời đại ngày nay” năm 2010 phát biểu rằng: “Có đƣợc một vị 
Chủ tịch nhƣ Hồ Chí Minh, giống nhƣ có đƣợc một biểu tƣợng giúp chúng ta có 
đƣợc một tầm nhìn, chỉ cho đất nƣớc một bến đỗ an toàn. Và hơn thế, một lãnh tụ nhƣ 
thế cũng chỉ cho ta cách kiểm soát phong ba bão táp thông qua lòng tự hào, lao động 
cần cù và quan hệ hòa hiếu”. 
 3. Ngày nay, Đảng Cộng sản Việt Nam vẫn tiếp tục xây dựng nền ngoại giao toàn 
diện, nền ngoại giao kế thừa truyền thống dân tộc, mang dấu ấn văn hóa ngoại giao Hồ 
Chí Minh: Giàu tính nhân văn, hòa bình hữu nghị, mềm dẻo, khoan dung, dựa trên cơ sở 
pháp lý, “các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, bình đẳng cùng có lợi, hòa 
bình, hợp tác, phát triển”9. Một nền ngoại giao tích cực, chủ động trong thiết lập các quan 
hệ quốc tế thực chất, chân thành, thể hiện tinh thần Việt Nam, trách nhiệm Việt Nam “góp 
phần vào sự nghiệp hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới”10. 
 Thời gian qua, bằng các hoạt động ngoại giao tích cực, Việt Nam để lại nhiều ấn 
tƣợng tốt đẹp trong lòng bạn bè quốc tế về một dân tộc nhân ái, tín nghĩa, yêu chuộng 
9 Đảng Cộng sản Việt Nam (2016), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb Chính trị 
quốc gia, Hà Nội, tr.34-35. 
10 Đảng Cộng sản Việt Nam (2016), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb Chính trị 
quốc gia, Hà Nội, tr.35. 
 447| 
 Phần III. Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh với tiến trình lịch sử cách mạng Việt Nam hiện đại 
hòa bình. Những nghĩa cử nhân đạo, hành vi hợp lý, hợp tình, xử lý khéo léo nhiều vấn 
đề quan hệ quốc tế nhạy cảm khiến Việt Nam đang đƣợc thế giới nhìn nhận nhƣ một 
đại sứ hòa bình, một quốc gia trách nhiệm, đáng tin cậy. Họ tin Việt Nam sẽ đóng vai 
trò ngày càng lớn hơn trong các diễn đàn khu vực và quốc tế, trong giải quyết các vấn 
đề lớn của khu vực và cả vấn đề mang tính toàn cầu. 
III. KẾT LUẬN 
 Hội nhập quốc tế, tất cả các nƣớc dù theo đuổi những mục đích riêng, thậm chí đối 
lập nhau nhƣng đều chung nhu cầu đƣợc hợp tác. Hội nhập quốc tế càng sâu rộng, tính 
phức tạp càng tăng. Dùng văn hóa giao thiệp với nhau, xây dựng lòng tin giữa các quốc gia 
trở nên cần thiết bởi nó đang trở thành một trong những điều kiện hình thành, thúc đẩy và 
đƣa vào chiều sâu các quan hệ hợp tác. Dùng văn hóa giao thiệp với nhau vừa là gốc, vừa 
là tận cùng của tính “ngƣời”, chất “ngƣời” trong quan hệ xã hội, quan hệ quốc tế và cũng là 
cách tạo ra lợi thế cạnh tranh. Văn hóa ngoại giao Hồ Chí Minh chứng minh giá trị sâu sắc 
trên cả hai phƣơng diện lý luận và thực tiễn. Bởi thế, việc trở lại với văn hóa ngoại giao Hồ 
Chí Minh càng có ý nghĩa thời sự hơn trong một thế giới đa chiều đầy biến động. 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 
 1. Trần Văn Giàu (1980), Giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc Việt Nam, 
 Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, tr.290. 
 2. Song Thành (2005), Hồ Chí Minh - Nhà tư tưởng lỗi lạc, Nxb Lý luận chính 
 trị, Hà Nội, tr.95; tr.10. 
 3. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 15, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà 
 Nội, tr.668. 
 4. Đỗ Hoàng Linh, Phạm Hoàng Điệp (Biên soạn) (2009), Hồ Chí Minh trong ký 
 ức bạn bè quốc tế, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.62; tr.35. 
 5. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 14, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 
 tr.557. 
 6. UNESCO - Ủy ban Khoa học xã hội Việt Nam (1990), Chủ tịch Hồ Chí Minh - 
 Anh hùng giải phóng dân tộc Việt Nam, nhà văn hóa lớn, Kỷ yếu Hội thảo 
 quốc tế, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, tr.22. 
 7. Đảng Cộng sản Việt Nam (2016), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, 
 Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, tr.34-35. 
|448