Văn hóa báo chí trong môi trường cạnh tranh để phát triển

 là nh n th c, ý th c, t ư t ưng, tâm lý, th  hi u. 
 T ó gây chuy n bi n hành vi, ho t  ng, l i s ng  c a toàn xã h i; hi u qu  và hi u 
ng ph  (tiêu c c) c a tác  ng hai chi u ó và gi i pháp t ng hi u qu , tri t tiêu y u t  tiêu 
cc. 
 Xu t phát t  th c ti n ho t  ng trong công tác qu n lý m t c ơ quan báo chí- truy n 
thông, t  m t  a ph ươ ng n m t ô th  l n- Hà N i, tôi xin trình b y nh ng hi u bi t còn có 
hn c a mình v  m t s  hi n t ưng, m t s  v n  n i b t trong  i s ng thông tin, báo chí 
hi n nay. 
 ó c ng chính là h  qu  s  t ươ ng tác nói trên, t  ó, nêu lên m t s  ki n ngh , gi i pháp 
 V n hóa truy n thông- báo chí phát tri n lành m nh, phát huy cao h ơn n a hi u qu  xã h i- 
vn hóa c a mình. 
 Báo chí tr ước s ức ép c ạnh tranh các lo ại hình 
 Nhìn ng ưc l i th i gian, có th  th y, báo chí n ưc ta qu  có b ưc phát tri n v ưt b c, c  
v s   u báo- v i g n 700 t  báo, l n l ưng phát hành, s  ng ưi xem, ng ưi nghe, s  ng ưi 
c và truy c p,  ph  sóng, l n t n su t cung c p thông tin su t 24/24 gi  liên t c hàng 
ngày. 
∗
 Báo VietnamNet 
 Xét v  tính a d ng c a lo i hình s n ph m, ch ưa bao gi  báo chí VN  t t i  phong 
phú nh ư hi n nay. Bên c nh báo in, báo nói, báo hình mang tính truy n th ng, là h  th ng báo 
in t , ch ưa k  các trang m ng xã h i, các blog cá nhânT t c  t o nên m t di n m o  c 
sc, và mang tính hi n  i c a công ngh  làm báo, công ngh  thông tin- truy n thông th i h i 
nh p. 
 Thông tin báo chí ã tr  thành m t trong nh ng “nhu y u ph m” thi t y u hàng u c a 
con ng ưi trong xã h i. V i m t kh i l ưng thông tin kh ng l  v  t t c  m i l nh v c, t  v n 
 v  mô mang tính chi n l ưc,  n v n  vi mô qu c k  dân sinh, hay  i s ng con ng ưi, t  
nh ng cái tích c c,  n nh ng cái tiêu c c  u nhanh chóng ưc ph n ánh trên các lo i 
hình báo chí. 
 Chính nh ng cái ó không ch  cung c p thông tin, tri th c, s  hi u bi t cho con ng ưi, 
mà còn gây hi u ng tâm lý m nh m   i v i xã h i, h ưng  o thái  con ngưi tr ưc cái 
tt, cái x u, cái hay, cái d . 
 Yêu c u ưc thông tin c a công chúng báo chí ngày càng a d ng h ơn, cao h ơn và b c 
thi t h ơn trong m i l nh v c c a  i s ng. T  ch  quy n  c l p dân t c, an ninh qu c 
phòng. n giá x ng, giá in, giá th c ph m t ng hay gi mBáo chí- truy n thông th c s  
góp ph n to l n nâng cao trình  nh n th c, trình  dân trí, góp ph n vào s  sinh ho t dân 
ch  trong xã h i. 
 Mt khác, báo chí c ng t o iu ki n cho ti ng nói c a nhân dân tham gia vào công vi c 
ki m soát, giám sát s  iu hành, qu n lý và lãnh o  t n ưc c a chính quy n các c p. C ng 
nh ư yêu c u ưc sáng t o, h ưng th  các giá tr  v n hóa, ngh  thu t, ưc gi i trí lành m nh 
thông qua nhi u kênh thông tin, trong ó có kênh báo chí v.v. 
 Công chúng- b n  c ngày nay l i có quy n l c l n h ơn tr ưc r t nhi u  i v i báo chí. 
Mt m t s  l ưng b n  c v n là m t th ưc o uy tín t  báo. M t khác h  có vai trò quy t 
nh t o ra ngu n tài chính ch  y u cho các t  báo (b ng vi c mua báo, cung c p qu ng cáo, 
tài tr ). Có th  nói b n  c ngày nay quy t  nh s  t n t i và phát tri n c a m i t  báo. 
 ã có nhi u ti ng nói trên các trang m ng xã h i, h  ngày càng ít c các t  báo chính 
th ng, vì không áp ng cho h  nhu c u thông tin, mà h  ch   c các trang m ng. úng sai ra 
sao v  quan ni m này ch ưa rõ, nh ưng y là iu nh ng nhà báo, nh ng t  báo ph i r t suy 
ngh . 
 Chính ó, mà trách nhi m xã h i c a báo chí càng n ng n , gây áp l c ngày càng l n  i 
vi gi i báo chí chúng ta, trong khi các ngu n l c th c t  (tài chính, n ng l c  i ng ) còn 
bt c p l n, và trong khi môi tr ưng ho t  ng báo chí còn nhi u l c c n. 
 Chúng ta bàn n “V n hóa báo chí”, r t cu c là bàn n vi c làm m nh các ngu n l c, 
làm m nh ý th c trách nhi m xã h i c a gi i báo chí  báo chí  ta có th   m ươ ng ưc 
trách nhi m xã h i c a mình, t o ưc lòng tin c a công chúng, góp ph n  c l c thúc  y s  
phát tri n c a  t n ưc trên con ưng h i nh p. 
 Th ị tr ường báo chí: T ồn t ại hay không t ồn t ại 
 Xem xét môi tr ưng và th c tr ng báo chí n ưc ta hi n gi , có th  th y không ít nh ng 
hi n t ưng, nh ng v n  n i b t m i n y sinh. 
 Nét m i n i b t d  th y, là khác r t xa so v i th i k   u  i m i, ng ưi ta còn tranh cãi 
gay g t quanh vi c báo chí là công c , là s n ph m chính tr  hay là s n ph m hàng hóa c 
bi t? Dù mu n dù không, nh ư m t quy lu t t t y u, trên th c t  trong xã h i ã hình thành “th  
tr ưng báo chí”. Và báo chí c ng n m trong vùng xoáy c a c nh tranh, c ng do th  tr ưng 
quy t  nh t n t i hay không t n t i. 
 Do g n li n v i th tr ưng, nên khi th  tr ưng xã h i bi n  ng m nh- nh ư kh ng ho ng 
tài chính, suy gi m kinh t , t ng giá, l m phát, doanh nghi p làm n sa sút ho c phá s n nhi u 
nh ư vài n m nay, l p t c báo chí c ng b  t n th t l n c  v  l ưng phát hành, s  ng ưi  c, truy 
cp l n doanh thu qu ng cáo và các d ch v  khác, và n   ng ti n qu ng cáo t ng lên. 
 Hu h t các t  báo t  làm t  n không nh ng thi u ngu n tài chính u t ư phát tri n, mà 
i s ng ng ưi làm báo c ng nh h ưng. Không ít t  báo, nh t là lo i hình báo gi y  c bi t 
khó kh n, l ưng phát hành gi m, nh h ưng l n  n thu nh p cán b , nhân viên. Có t  báo 
nh ư VietNamNet, còn g p tai h a th i công ngh  cao- b  hacker ánh phá, liên ti p và kéo dài 
khi n l ưng truy c p gi m sút, và doanh thu qu ng cáo m t tr ng trong th i gian khá dài. 
 Khi gia nh p th  tr ưng, hi n nhiên chính các t  báo không th  không c nh tranh nhau, 
và c nh tranh v i c  các d ng tin m ng có s c hút l n ng ưi  c. Do ch  ó là vùng thông tin, 
ngôn lu n h u nh ư hi n nay không ki m soát n i-nh ư các m ng xã h i, blog cá nhân,  t n t i 
và  phát tri n. 
 Sc ép l n v  tài chính khi n không ít t  báo nh m vào nhu c u gi i trí t m th ưng c a 
mt b  ph n xã h i. ó là s n tìm nh ng chuy n gi t gân- ba ch  S- s c, s n, sex, mê tín d  
oan, nh ng tin, nh, video clip “hot”, “g i tình”, h  hang, th m chí nh “nuy” dung t c. Và 
sn lùng nh ng chuy n bê b i, tai ti ng,  xèonh m nhí, t m phào vô b  c a “sao” n  sao 
kia,  câu khách, câu “view”v.v. th c ch t ó c ng là v t b  tính v n hóa c a báo chí, x  “rác 
vn hóa” gây ô nhi m tinh th n xã h i. 
  ây n y ra ngh ch lý, nh ng t  báo thông tin theo cách trên qu  nhiên t ng ưc c  
lưng b n  c l n ngu n thu tài chính- ngh a là t ng cao ưc 2 trong s  các ch  s  c a m t 
th ươ ng hi u, r t có l i trong c nh tranh. 
 Trong khi ó nh ng t  báo coi tr ng ch t l ưng ích th c, coi tr ng trách nhi m xã h i 
ca mình, c  g ng làm phong phú, a d ng thêm thông tin nhanh nh y m i v n  nóng qu c 
k dân sinh; thông tin a chi u có tính tranh lu n, ph n bi n; ch ng tiêu c c, tham nh ng, thói 
vô c m, vô trách nhi m, cùng các thói h ư t t x u trong xã h i v.v., thì không t ng ho c s t 
gi m c  2 ch  s  nói trên. 
 Tuy nhiên, xin ưc l ưu ý thêm r ng, chúng ta có th  h n ch  “rác v n hóa” trong n i 
dung báo chí trong n ưc, nh ưng hi n v n ch ưa th  ng n ch n ưc c  m t kh i l ưng kh ng 
l nh ng phim, nh khiêu dâm, i tr y trên internet mà ngay c  tr  em bi t vào m ng c ng có 
th  tò mò xem và t i v  tho i mái. 
 Nh ư v y vi c c p thi t là ph i làm lành m nh hóa không khí c nh tranh báo chí.  chính 
s c nh tranh lành m nh b c l  s c m nh thúc  y m i t  báo ph i c nh tranh b ng ch t 
lưng. Và ch  có ch t l ưng m i t o nên uy tín lâu b n c a th ươ ng hi u. Ch  có ch t l ưng 
mi thu hút ông b n  c, t ng ngu n thu tài chính. Nói cách khác là t hi u qu  kép c  v  
cng hi n xã h i l n hi u qu  kinh t . 
 Vn  n i b t khác, là ho t  ng báo chí hi n nay còn g p không ít c n tr . Nh  là nhi u 
cơ quan qu n lý t  ch i, né tránh, không ch u cung c p thông tin, gây khó kh n r t nhi u cho 
các nhà báo c n ho t  ng nghi p v . N ng là có nh ng nhà báo b   i x  thô b o, b  hành 
hung, b  e d a tr  thù, c bi t khi tác nghi p ch ng tham nh ng, tiêu c c và tác nghi p  
công khai hóa, minh b ch hóa thông tin còn b  b ưng bít do m t nhóm li ích nào ó trong 
doanh nghi p, c ơ quan, t  ch c 
 Ai b o v  nhà báo? Và c ơ ch  nào nâng cao uy th , t o iu ki n thu n l i cho nhà báo 
tác nghi p? B c xúc này v n ch ưa có l i gi i! Trong khi chính khu v c này l i ưc c  xã h i 
ch   i nh t, t o nên s  h p d n  c bi t và s  tin c y c a b n  c  i v i báo chí. 
 Gi ải pháp và ki ến ngh ị 
 Báo chí c  n ưc lâu nay ã c  g ng tác nghi p hàng gi  và lo c ơm áo hàng ngày. M i t  
báo v n ph i t  “c u mình” tr ưc h t. V y nên xin  xu t m t vài gi i pháp tình th  và m t 
s ki n ngh : 
1. An toàn tài chính báo chí 
 S hao t n nhi u tâm l c, th i gian c a các t  báo cùng h  l y sinh ra t  c nh tranh 
không lành m nh  u ch  y u do s c ép tài chính. 
 Làng báo không ai h i thúc ai c ng ang ph i n ng  ng, v a  m b o ch t l ưng thông 
tin v a t o ngu n thu h p pháp t  các ho t  ng: M  mang kinh doanh, d ch v ; t  ch c s  
ki n  g i tài tr  và h  tr  c a xã h i, tr ưc h t c a doanh nghi p. Thúc  y các ho t  ng 
phát hành, ti p th , PR  n i r ng th  ph n qu ng cáo, v.v 
 Hi Nhà báo Vi t Nam và c ơ quan ch  qu n c n có ti ng nói m nh m  h ơn  Nhà n ưc 
có m t Qui ch  tài chính thích h p cho báo chí là l nh v c  ng  c thù, k t thúc s  b t h p lý 
kéo dài h ơi lâu khi áp d ng nh t lo t qui ch  tài chính i v i ho t  ng có thu c a báo chí 
nh ư là i v i m i doanh nghi p khác. 
 Xu h ưng phát tri n c a báo chí  ta ch c ch n là s  n y sinh nhu c u và xu h ưng hình 
thành các T  h p báo chí, tr ưc khi có th  nói t i T p oàn báo chí. M t t  báo có b  d y 
truy n th ng, ho c m t s  t  báo liên k t v i nhau và g i v n xã h i trong n ưc và n ưc 
ngoài,  có ngu n tài chính  m nh, cho ra th  tr ưng các s n ph m báo chí phong phú nhi u 
lo i hình. ó là báo in, báo hình, báo nói, báo m ng cùng các d ch v  ph  c n nh ư truy n 
thông, qu ng cáo, xu t b n, nhà in m  mang các d ng kinh doanh, d ch v  khác v.v 
  có th  m  ưng và có cách ki m soát thích h p, Nhà n ưc c n t o hành lang pháp lý 
và có các qui ch  qu n lý, mà quan tr ng nh t là t o Chính sách tài chính thích h p, c i m , có 
yu t  h  tr , l ưu ý y   n ho t  ng và hi u qu  xã h i  c thù c a báo chí. Có nh ư v y 
cơ quan qu n lý m i tránh ưc s  khó x  nh ư th ưng th y, là không qu n ưc thìc m! 
2. Xây d ựng độ i ng ũ n ội l ực và tr ợ l ực 
 Có th  là các t  báo lâu  i ã có th  yên tâm v   i ng  ch ng? Nh ưng ch c h n các báo 
mi ra  i, nh t là báo m ng nh ư VietNamNet, thì i ng  là iu ph i lo l ng nh t.  i ng  
nhà báo khá ông, nh ưng ch ưa tinh thông nghi p v  và ch ưa ng b . Thi u nh ng ng ưi  
trình  và th o ngh   to nên nh ng cây vi t có ch t l ưng và có uy tín. 
 Nhi u phóng viên trình  còn b t c p so v i yêu c u ch t l ưng, nên khó tránh kh i 
nh ng tin bài ít tính h u ích, và x y sai sót, s  c . B n  c t ng chê thâm thúy “âm nh c c a 
báo chí”, “ in nh c a báo chí”, “sao c a báo chí”chính là do anh em phóng viên nghi p v  
ch ưa v ng, l i thi u ki n th c chuyên môn v  l nh v c mình thông tin, bình lu n. Nên khen 
chê l ch l c, phong “sao” d  dãi. D  nhiên c ng không lo i tr  kh  n ng ng ưi vi t thi u trong 
sáng, có s  thiên v , cánh h u, yêu thì “l ng xê”, ghét thì vùi d p. 
 Gi i pháp hàng ngày  gi  ch t l ưng  các báo là t ng nh p iu lao  ng ngh  nghi p 
c tòa so n. Khai thác h t công su t nh ng ng ưi vi t, ng ưi biên t p c ng cáp và cây bút 
ưc b n  c chú ý. ng th i m  r ng  i ng  c ng tác viên, cán b  t ư v n, các chuyên gia 
gi i trong n ưc và n ưc ngoài. 
 Ni l c luôn là y u t  quy t  nh phát tri n lâu b n, v ng ch c. Ch c nhi u báo b n c ng 
gi ng chúng tôi, là suy tính v  chi n l ưc phát tri n  i ng  h p v i nhu c u và iu ki n c a 
mình. C  g ng phác ra l  trình và th c hi n t ng b ưc vi c tái ào t o, ào t o nâng cao, b i 
dưng th ưng xuyên b ng nhi u cách th c. Trong ó có ho t  ng t a àm, m i chuyên gia 
th nh gi ng t i tòa so n, g i i ào t o nâng cao trong n ưc và c  n ưc ngoài 
3. Nâng cao uy l ực c ủa H ội Nhà báo 
 Xin ki n ngh  H i Nhà báo Vi t Nam h  tr  các báo nhi u h ơn trong vi c  ng ra t  
ch c các l p ào t o, b i d ưng ng n h n theo chuyên , v i ch ươ ng trình m i m , ch t 
lưng, và ng ưi gi ng, ng ưi h ưng d n có trình  cao, uy tín. 
 Hi NBVN, v i uy tín c a mình và quan h  báo gi i qu c t  r ng rãi, nên tính n vi c 
lp Qu  phát tri n ngh  báo ho c Qu  h  tr  phát tri n tài n ng báo chí. TW H i thông qua h  
th ng H i các c p, kêu gi tài tr  c a doanh nghi p, c a xã h i và c a các t  ch c qu c t   
gây qu . N u có “c ơ ch ” th a áng  i v i ng ưi g i ưc tài tr , thì vi c gây qu  là kh  thi. 
 Qu  này s  h  tr   c l c cho vi c ào t o, b i d ưng ng ưi làm báo t  các báo, k  c  
vi c h  tr  kinh phí cho các báo c  ng ưi i ào t o  n ưc ngoài. Qu  này c ng có th  h  tr  
vi c H i t  ch c cho các nhà báo i tham quan, h c h i kinh nghi m làm báo hi n  i  các 
nưc phát tri n 
 Ki n ngh  H i NBVN sáng t o thêm hình th c bi u d ươ ng ch t l ưng, hi u qu , tôn vinh 
th ươ ng hi u báo chí trong c nh tranh lành m nh  c ng hi n và phát tri n. 
 Ch ng h n h ng n m ho c hai, ba n m có cu c bình ch n  x p h ng Top 10, Top 15 
ho c Top 20 các báo có ch  s  c nh tranh cao. 
 Các tiêu chu n bình ch n có th  là:-Tuân th  tôn ch , m c ích. -Cnh tranh úng pháp 
lu t. -Ch t l ưng thông tin cao. -Hi u qu  tác  ng xã h i c a thông tin l n. -Lưng b n  c 
ln. -Li nhu n và i s ng cán b , phóng viên cao. -óng góp cao vào công vi c xã h i - t  
thi n.