Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào việc xây dựng con người ở Việt Nam hiện nay

gười cho rằng, người đảng viên phải suốt đời đấu tranh 
cho Đảng, giữ gìn kỷ luật Đảng, thực hiện tốt đường lối chính sách của Đảng. Đặt lợi ích 
của Đảng, của nhân dân lên trên lợi ích riêng của cá nhân mình. Hết lòng hết sức phục vụ 
nhân dân. Vì Đảng, vì dân mà đấu tranh quên mình, gương mẫu trong mọi việc. “Ra sức 
học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, luôn luôn dùng tự phê bình và phê bình để nâng cao tư 
tưởng và cải tiến công tác của mình và cùng đồng chí mình tiến bộ” [3, tr.603]. 
 Đối với chiến sĩ công an nhân dân, Người dạy: “Đối với tự mình, phải cần, kiệm, liêm, 
chính. Đối với đồng sự, phải thân ái giúp đỡ. Đối với Chính phủ, phải tuyệt đối trung 
thành. Đối với nhân dân, phải kính trọng, lễ phép. Đối với công việc, phải tận tụy. Đối với 
địch, phải cương quyết, khôn khéo” [4, tr.498-499]. 
 Đối với chiến sĩ quân đội, Người dạy: “Trung với Đảng, hiếu với dân, sẵn sàng chiến 
đấu, hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội. Nhiệm vụ nào cũng hoàn 
thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng” [5, tr.435]. 
 Đối với thanh niên, Người dạy phải có sáu cái yêu: Yêu Tổ quốc, yêu nhân dân, yêu 
chủ nghĩa xã hội, yêu lao động, yêu khoa học và kỷ luật. Đối với các cháu thiếu niên, nhi 
đồng, Người dạy: “Yêu Tổ quốc, yêu đồng bào. Học tập tốt, lao động tốt. Đoàn kết tốt, kỷ 
luật tốt. Giữ gìn vệ sinh thật tốt. Khiêm tốn, thật thà, dũng cảm” [6, tr.131]. 
 Đối với phụ nữ, Người dặn dò: chị em phụ nữ cố gắng tăng gia sản xuất, thực hành tiết 
kiệm Phụ nữ công nhân tích cực tham gia quản lý thật tốt nhà máy, công trường. Phụ nữ 
nông dân cần hăng hái tham gia phong trào đổi công, hợp tác. Các tầng lớp phụ nữ ở thành 
phố cần chấp hành tốt chính sách của Đảng và Chính phủ. Chị em phụ nữ phải hết sức 
chăm lo bảo vệ sức khỏe cho con cái, vì thiếu nhi là tương lai của dân tộc, của nước nhà. 
 Như thế, có thể thấy, trong tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng con người, quan trọng 
nhất chính là sự nghiệp “trồng người”. Người nói, “Vì lợi ích mười năm phải trồng cây, vì 
lợi ích trăm năm phải trồng người” [3, tr.528]. Chiến lược “trồng người” là một trọng tâm, 
một bộ phận hợp thành của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội. Đây là công việc lâu dài, 
gian khổ, cần được tiến hành thường xuyên trong suốt quá trình xây dựng, bảo vệ vững 
chắc Tổ quốc và phải đạt được những kết quả cụ thể trong từng giai đoạn cách mạng. Đây 
cũng là trách nhiệm của Đảng, Nhà nước, các tổ chức đoàn thể chính trị - xã hội, của gia 
đình, nhà trường và của mọi công dân. 
TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 3/2016 76 
2.2. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng con người trong tình hình hiện 
nay 
2.2.1. Thực trạng xây dựng con người những năm qua và những yêu cầu đặt ra 
 Nhìn lại sau ba mươi năm đổi mới, Đảng ta đã có những đánh giá khách quan, trung 
thực về mọi mặt theo tinh thần nhìn thẳng vào sự thật, nói rõ sự thật và đã rút ra những bài 
học kinh nghiệm quý giá. Trong lĩnh vực xây dựng con người đã có nhiều thành tựu, 
những nhân tố mới, giá trị mới của con người Việt Nam thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại 
hóa và hội nhập quốc tế từng bước được định hình trong cuộc sống, nhưng bên cạnh đó, 
vẫn còn nhiều hạn chế, khuyết điểm: “Sự xuống cấp về văn hóa, đạo đức trong xã hội, đặc 
biệt là tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không 
nhỏ cán bộ, đảng viên diễn biến phức tạp. Hiện tượng phai nhạt lý tưởng; lối sống thực 
dụng, vị kỷ, vô cảm; sự vô trách nhiệm, thiếu kỷ luật trong lao động, hoạt động công vụ 
chưa được khắc phục” [7, tr.99]. 
 Những yếu kém, bất cập trong lĩnh vực xây dựng con người bắt nguồn từ nhiều 
nguyên nhân khách quan và chủ quan. Về khách quan, chúng ta đang phải đối mặt với các 
tác động tiêu cực của cơ chế thị trường, hội nhập quốc tế. Bên cạnh các cơ hội thuận lợi, cơ 
chế thị trường thời mở cửa, hội nhập cũng làm nảy sinh hàng loạt các biểu hiện phức tạp, 
đáng lo ngại về đạo đức, xã hội... Tư tưởng cá nhân, lối sống thực dụng, lai căng, sự suy 
thoái về về đạo đức, nhân cách ngày càng gia tăng. Nó gây ra tình trạng lệch chuẩn, lạc 
chuẩn và làm đảo lộn hệ giá trị văn hóa, con người. Ngoài ra, tàn dư lạc hậu, tâm lý, lối 
sống tiểu nông, sản xuất nhỏ; tư duy, phong cách cũ; những thói hư, tật xấu và những mặt 
hạn chế của người Việt Nam vẫn đang tồn tại dai dẳng, trở thành lực cản quá trình sáng tạo 
văn hóa, xây dựng đạo đức, nhân cách, lối sống của con người Việt Nam thời kỳ mới. 
Về chủ quan, xây dựng và phát triển văn hóa, con người là lĩnh vực rộng lớn, nhạy cảm, 
phức tạp; sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước vẫn còn bất cập, hạn chế về nhận 
thức lý luận và tổ chức thực hiện. Công tác tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận về xây 
dựng con người chưa được chú trọng đúng mức, do vậy nhận thức lý luận, tư duy lý luận 
chưa theo kịp những biến đổi quá nhanh của đời sống thực tiễn trong khu vực và thế giới. 
Nhiều cấp ủy, chính quyền, đoàn thể, cán bộ, đảng viên chưa nhận thức được đầy đủ về ý 
nghĩa sống còn của việc xây dựng con người. Nguồn lực, phương thức đầu tư cho công tác 
xây dựng con người còn hạn chế. Những hạn chế yếu kém nêu trên cần phải được nhìn 
nhận, đánh giá đúng sự thật để có những biện pháp xây dựng con người mới đáp ứng yêu 
cầu thời đại ngày nay. 
2.2.2. Sự vận dụng của Đảng ta trước đây và hiện nay 
 Những quan điểm sâu sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh về xây dựng và phát triển con 
người Việt Nam cho đến nay vẫn có ý nghĩa định hướng vô cùng quan trọng cho việc 
hoạch định các đường lối, chính sách để xây dựng và phát triển nguồn nhân lực. Trong bối 
TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 3/2016 77 
cảnh tình hình quốc tế, khu vực và trong nước có nhiều biến động phức tạp, cơ hội và 
thách thức, thuận lợi và khó khăn đan xen nhau..., vấn đề cấp bách đặt ra hiện nay không 
phải chỉ là chỉnh đốn Đảng, tái cấu trúc nền kinh tế, tăng cường quan hệ đa phương, hội 
nhập sâu rộng... mà sâu xa hơn, phải chú trọng đến con người, phải tập trung vào chiến 
lược phát triển con người nhằm bảo đảm sự ổn định, phát triển vững mạnh của đất nước 
giai đoạn mới. Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người đã được Trung ương Đảng thấm 
nhuần và vận dụng liên tục, linh hoạt, sáng tạo suốt nhiều năm qua, thể hiện ở ba nội dung, 
quan điểm cơ bản sau: 
 - Con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của quá trình đổi mới 
 Bước vào thời kỳ đổi mới, Đại hội VI nêu rõ quan điểm: “Mục tiêu và động lực chính 
của sự phát triển là vì con người, do con người, trước hết là người lao động. Đó cũng là 
quan điểm về sự thống nhất giữa mục tiêu của chính sách kinh tế và chính sách xã hội - tất 
cả vì con người” [8, tr.44]. 
 Trước sự sụp đổ mô hình chủ nghĩa xã hội của Liên Xô và Đông Âu, Đại hội VII của 
Đảng vẫn khẳng định con đường chủ nghĩa xã hội, nhấn mạnh tới tiềm năng con người 
Việt Nam và coi đó là nguồn lực quan trọng nhất để xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đại hội 
VII vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về phát triển con người toàn diện để “phát huy nguồn 
nhân lực con người là nhân tố cơ bản cho sự phát triển nhanh và bền vững” [9, tr.559]. Coi 
việc xây dựng con người là động lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội, Đảng ta cũng đặc 
biệt nhấn mạnh, đề cao vai trò quan trọng của tầng lớp thanh niên bên cạnh đội ngũ công 
nhân và trí thức. 
 Đại hội VIII tiếp tục khẳng định quan điểm xây dựng con người, phát triển toàn diện 
về trí tuệ, đạo đức, thể chất, năng lực sáng tạo trong đó điểm mới là chú trọng phát triển 
thể chất. Trong giai đoạn này, việc xây dựng con người mới được đặt ra với những tiêu chí 
cụ thể: có tinh thần yêu nước, ý thức tập thể, đoàn kết phấn đấu vì lợi ích chung; có lối 
sống lành mạnh, văn minh, tôn trọng kỷ cương phép nước; lao động chăm chỉ với lương 
tâm nghề nghiệp; thường xuyên học tập nâng cao hiểu biết 
 Đại hội IX chú trọng phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng thế hệ trẻ nhằm “đào tạo 
lớp người lao động có kiến thức cơ bản, làm chủ kỹ năng nghề nghiệp, quan tâm hiệu quả 
thiết thực, nhạy cảm với cái mới, có ý thức vươn lên về khoa học công nghệ. Xây dựng đội 
ngũ công nhân lành nghề, các chuyên gia và nhà khoa học, nhà văn hóa, nhà kinh doanh, 
nhà quản lý” [10, tr.732]. 
 Đại hội XI của Đảng nhấn mạnh mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là 
xây dựng một xã hội dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Mục tiêu đó cho 
thấy, sự nghiệp đổi mới và phát triển kinh tế xã hội phải hướng đến con người, vì tự do và 
hạnh phúc của con người. Phát triển con người là đặc trưng bản chất của công cuộc đổi 
TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 3/2016 78 
mới, là mục tiêu, động lực cơ bản của quá trình này. Quá trình xây dựng con người Việt 
Nam hiện đại cũng là quá trình tạo ra động lực cho xã hội phát triển. Muốn nâng cao khả 
năng cạnh tranh của nền kinh tế, yếu tố quyết định khả năng cạnh tranh chính là con người. 
Con người là chủ thể tạo ra động lực phát triển của lực lượng sản xuất. Như vậy, chính con 
người cùng với những công cụ do nó chế tạo ra, đã quyết định sự thay đổi của xã hội, 
quyết định sự thành công của quá trình đổi mới. 
 - Con người vừa là sản phẩm, vừa là chủ thể của quá trình đẩy mạnh công nghiệp 
hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế hiện nay 
 Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (điều chỉnh, 
bổ sung năm 2011) khẳng định “con người là trung tâm của chiến lược phát triển, đồng 
thời là chủ thể phát triển”. Do đó, đổi mới ngày nay không chỉ tạo ra của cải vật chất thỏa 
mãn nhu cầu con người, mà đổi mới còn là khơi dậy trong con người lòng tự hào, niềm tin, 
ý chí và nhiệt tình cách mạng để con người tự mình làm ra tất cả. Vì thế, việc tạo ra môi 
trường thuận lợi để xây dựng con người Việt Nam mới có phẩm chất, năng lực nhất định 
phải được coi là yêu cầu cấp bách trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa. 
 Tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò của con người, của sự nghiệp “trồng người”, đạo 
đức là cái gốc, có vai trò nền tảng trong việc xây dựng con người đến nay vẫn còn nguyên 
giá trị. Đảng ta khẳng định phát triển văn hóa vì sự hoàn thiện nhân cách con người và xây 
dựng con người để phát triển văn hóa. Trong quá trình phát triển văn hóa phải luôn chú 
trọng chăm lo xây dựng con người, mà trọng tâm là xây dựng nhân cách, đạo đức, lối sống 
tốt đẹp, với các đặc tính cơ bản: yêu nước, nhân ái, nghĩa tình, trung thực, đoàn kết, cần cù, 
sáng tạo. 
 - Phát huy nguồn lực con người là vấn đề chiến lược trong quá trình đẩy mạnh công 
nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế hiện nay 
 Đại hội XI của Đảng chỉ rõ việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và nguồn nhân 
lực chất lượng cao được coi là một trong những yếu tố quyết định sự phát triển nhanh, bền 
vững của đất nước, là một trong ba khâu đột phá chiến lược. Đảng ta khẳng định sự đi lên 
của chúng ta phải dựa vào thế mạnh duy nhất của mình đó là con người Việt Nam, trí tuệ 
Việt Nam, tiềm năng chất xám Việt Nam: “Muốn tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa 
thắng lợi phải phát triển ngành giáo dục - đào tạo, phát huy nguồn lực con người, yếu tố cơ 
bản của sự phát triển nhanh và bền vững”. 
 Phát huy nguồn lực con người thể hiện ở ba mặt: Phát triển nguồn nhân lực, sử dụng 
nguồn nhân lực, nuôi dưỡng môi trường phát triển cho nguồn nhân lực. Thực tế cho thấy, 
thu hút và sử dụng nguồn nhân lực chất lượng cao là một nội dung quan trọng trong công 
tác cán bộ của Đảng và Nhà nước. Trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XII của Đảng, thu hút, 
sử dụng nhân tài trở thành một trong mười nhiệm vụ, giải pháp nhằm đổi mới mạnh mẽ 
TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 3/2016 79 
công tác cán bộ, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, xây dựng Đảng trong sạch, vững 
mạnh. 
 Để xây dựng con người Việt Nam mới trong giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa, 
hiện đại hóa, hội nhập quốc tế cần thực hiện đồng bộ các giải pháp: tiếp tục hoàn thiện thể 
chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; nâng cao hiệu quả giáo dục, phát triển 
nguồn nhân lực; ổn định chính trị và phát huy dân chủ; mở rộng giao lưu, chủ động và tích 
cực hội nhập kinh tế quốc tế; đẩy mạnh việc đấu tranh chống tham nhũng, làm trong sạch 
bộ máy Đảng và Nhà nước 
3. KẾT LUẬN 
 Trong Di chúc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn Đảng và Chính phủ: “Bồi dưỡng thế 
hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết”. Chính lời căn dặn 
này đã làm cho tư tưởng Hồ Chí Minh về con người thêm hoàn chỉnh, nhất quán. Có thể 
nói, tư tưởng Hồ Chí Minh về con người đã, đang và sẽ mãi mãi là chỗ dựa lý luận, là kim 
chỉ nam cho chiến lược phát triển con người của Đảng và Nhà nước ta. Những bài học về 
xây dựng con người của Hồ Chí Minh không chỉ phù hợp với từng giai đoạn cách mạng, 
từng thời kì phát triển, từng yêu cầu, nhiệm vụ cụ thể... không chỉ có ý nghĩa lý luận và 
thực tiễn, mà thực tế, đã được Đảng, Nhà nước ta vận dụng linh hoạt, sáng tạo từ nhiều 
năm qua. Việc phát huy tư tưởng xây dựng con người của Hồ Chí Minh, học tập tấm 
gương đạo đức Hồ Chí Minh luôn là nhiệm vụ quan trọng cần đẩy mạnh trước mắt và lâu 
dài. 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb Chính 
 trị quốc gia, Hà Nội. 
2. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tập 12. 
3. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tập 11. 
4. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tập 5. 
5. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tập 14. 
6. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tập 13. 
7. Đảng Cộng sản Việt Nam (2015), Báo cáo tổng kết một số vấn đề lý luận - thực tiễn qua 30 
 năm đổi mới (1986-2016), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 
8. Đảng Cộng sản Việt Nam (2007), Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 
 tập 51. 
9. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, tập 53. 
10. Đảng Cộng sản Việt Nam (2005), Văn kiện Đảng thời kỳ đổi mới, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà 
 Nội. 
TẠP CHÍ KHOA HỌC SỐ 3/2016 80 
 APPLYING TO HO CHI MINH THOUGHT FOR BUILDING PEOPLE 
 IN VIETNAM 
 Abstract: Marxism - Leninism and Ho Chi Minh thought started from human and thought 
 of the classics were enlightened liberation for every person and for human. Resolution XI 
 Congress of the Party has pointed out: People is the center of development strategies, 
 and is the subject of development. Therefore, upholding the human factor is an important 
 issue, getting the crucial meaning in the revolutionary and the work of building and 
 defending the Fatherland Socialist Vietnam today. Starting from this statement and 
 responding in accordance with Resolution 33 on the building and development of 
 Vietnamese culture and people to get the requirements of sustainable development of the 
 country; the article aims to provide the Ho Chi Minh Thought of building people, which 
 apply to the construction of Vietnamese people today. 
 Keywords: Ho Chi Minh Thought, building people, nowaday situation.