Ứng xử với thông tin có yếu tố scandal trong hoạt động báo chí

ố được khắc 
phục. Thứ ba khi scandal xảy ra, dư luận phản ứng gay gắt về vấn đề đó, nếu không 
giải quyết triệt để có thể tạo ra những hệ lụy trong nhận thức, thái độ và hành vi của 
công chúng. 
 Tuy nhiên, nếu một scandal được giải quyết ổn thỏa cũng có thể đem lại một số 
lợi ích nhất định đó là: những cá nhân, tổ chức vi phạm bị buộc phải chịu trách nhiệm 
đối với việc làm của mình và báo chí có có hội để gia tăng doanh số. Chính vì vậy, một 
số tờ báo coi scandal như một cơ hội và lợi dụng những thông tin mang yếu tố scandal 
để thu hút người đọc, người xem. 
 Những thông tin mang yếu tố scandal tức là những thông tin có yếu tố bất 
thường, gây sốc, gây tò mò, gây xôn xao và thường được sự chú ý đặc biệt của dư luận. 
Ở một mức độ nào đó, thông tin mang yếu tố scandal có một sức hấp dẫn nhất định, 
nên không thể tránh khỏi trường hợp một số tờ báo khai thác dạng thông tin này quá 
mức cần thiết gây ra những nhận thức thiếu chính xác, thậm chí tác dụng ngược. 
 Như vậy, theo cách hiểu thông thường, thông tin có yếu tố scandal là những 
thông tin về các vụ việc bất thường, gây sốc, gây tò mò và phẫn nộ trong dư luận. Ví 
dụ như thông tin về các dự án lớn, công trình trọng điểm có chất lượng tỷ lệ nghịch với 
số vốn đầu tư, các vụ thất thoát vô lý lên đến hàng ngàn tỷ đồng, các tượng đài ngàn tỷ 
 219 
Ứng xử với thông tin có yếu tố scandal trong hoạt động báo chí 
ở những tỉnh nghèo< cho đến những việc cá nhân như đời sống tình cảm thiếu lành 
mạnh của các ngôi sao giải trí, lối sống bê bối của các cán bộ quan chức nhà nước... 
2. Phân loại scandal trong thông tin báo chí 
 Yếu tố scandal trong thông tin thường có hai dạng chính. Dạng thứ nhất là bản 
thân cá nhân, tổ chức hay doanh nghiệp đã chứa đựng sẵn những mâu thuẫn, sai trái 
hay những vi phạm bên trong, gặp cơ hội thì bùng phát ra thành sự cố, thành scandal. 
Những mâu thuẫn, sai phạm này thường có yếu tố bất thường theo chiều hướng ngớ 
ngẩn, vô lý, kém thuyết phục. Ví dụ điển hình là vụ “con ruồi trị giá nửa tỷ” trong chai 
nước ngọt Number One gây ra kiện tụng giữa công ty Tân Hiệp Phát và khách hàng 
dẫn đến tù tội và tai tiếng. Hay vụ việc Sở Xây dựng Hà Nội thực hiện dự án thay thế 
6700 cây xanh trên gần 200 tuyến phố của thủ đô khiến dư luận bất bình. Vụ việc này 
trở thành một chuỗi scandal khi báo chí liên tiếp đưa ra những tồn tại đầy mâu thuẫn 
trong bản chất sự việc và hành xử của những người trong cuộc. Yếu tố bất thường 
mang tính scandal thể hiện ở chi tiết các cây trồng mới vẫn còn nguyên lớp ny lông bọc 
bầu rễ, vô tình lộ ra khi bị bão đánh bật gốc, hay chi tiết cây trồng mới toàn bộ là cây 
gỗ mỡ chứ không phải là vàng tâm như công bố của Sở Xây dựng. Cao trào của vụ việc 
là một số cán bộ chịu trách nhiệm bị buộc phải thôi việc và thay đổi dự án để xoa dịu 
dư luận. 
 Dạng scandal thứ hai là bản thân cá nhân, tổ chức hay doanh nghiệp muốn 
được nhiều người chú ý, qua đó có thể gây dựng danh tiếng hoặc thu về được lợi ích 
kinh tế nên đã tự ý tạo ra các scandal để thu hút sự chú ý của truyền thông. Dạng 
scandal này đang xuất hiện ngày càng nhiều, chỉ tồn tại một thời gian ngắn và nhanh 
chóng bị lãng quên. Trong khi đó, những scandal ở dạng thứ nhất ít xuất hiện hơn 
nhưng một khi xảy ra thì luôn kéo theo hậu quả nặng nề. 
 Ví dụ minh họa cho dạng scandal này là một số nhân vật trong giới giải trí để 
hâm nóng tên tuổi hoặc để dọn đường cho các sản phẩm giải trí sắp ra mắt gây được 
sự chú ý của truyền thông và công chúng. Họ thường cố tình tạo ra scandal bằng các 
phát ngôn gây sốc, hoặc dàn dựng một câu chuyện bất thường với những yếu tố giựt 
gân. Các gameshow hay chương trình truyền hình thực tế thường sủ dụng dạng 
scandalg loại này, để gây sự chú ý của khán giả nhằm tăng lượng rating cho chương 
trình. Đối với dạng scandal này đôi khi truyền thông bị “mắc lỡm” là dạng scandal thứ 
nhất nên đưa tin, định hướng dư luận phê phán, nhưng cũng không hiếm trường hợp 
báo chí tham gia như một đối tác để tạo ra dư luận theo ý đồ có sẵn. 
 Một dạng biến thể của dạng scandal thứ hai mới xuất hiện nhưng có xu hướng 
ngày càng phổ biến đó là một số cá nhân, tổ chức, hay thậm chí cả các phương tiện 
truyền thông đại chúng nhận thấy một tên tuổi nào đó đang “nóng”, được sự quan 
tâm chú ý đặc biệt của dư luận thì cố tình tạo những “lùm xùm” xung quanh tên tuổi 
đó rồi gắn thêm tên tuổi của mình vào hoặc tổ chức đưa tin, điều tra và cố tình tạo nên 
 220 
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, Trường Đại học Khoa học, ĐH Huế Tập 15, Số 3 (2020) 
dư luận giả. Điển hình cho trường hợp này là vụ việc nhiều tờ báo trong đó có cả 
chương trình Chuyển động 24h của VTV đã vào cuộc điều tra, mổ xẻ một vấn đề không 
hề mang bản chất scandal là tuổi thật của cầu thủ Công Phượng vào năm 2015, khi tên 
tuổi của cầu thủ này đang được công chúng yêu mến. 
 Yếu tố scandal trong thông tin báo chí xuất hiện trên hầu khắp các lĩnh vực 
thông tin khác nhau của đời sống xã hội như lĩnh vực chính trị xã hội, kinh tế, y tế giáo 
dục, văn hóa giải trí, thể thao.. 
3. Ảnh hưởng của thông tin mang yếu tố scandal đối với hoạt động báo chí và thái độ 
ứng xử cần có của báo chí với loại thông tin này 
 Trong hoạt động báo chí, chất lượng thông tin luôn là tiêu chí được cả nhà báo 
và công chúng đặt lên hàng đầu. Thực hiện chức năng thông tin, báo chí cung cấp cho 
công chúng thông tin về tất cả những vấn đề sự kiện của đời sống xã hội, đáp ứng nhu 
cầu tìm hiểu, khám phá thế giới tự nhiên và xã hội của họ. Thông tin mang yếu tố 
scandal xuất phát từ những sự việc và vấn đề xác thực trong đời sống xã hội, liên quan 
mật thiết đến đời sống và lợi ích của các nhóm lớn xã hội hay của cộng đồng. 
 Nếu ở dạng thứ nhất, tức là scandal do mâu thuẫn, bất thường bên trong của 
bản thân cá nhân, tổ chức thì những thông tin liên quan đến nó khi được lan truyền sẽ 
tạo ra những động lực xã hội: công chúng lên án, phản ứng bắt buộc cá nhân, tổ chức 
đó phải có câu trả lời, giải pháp thỏa đáng để khắc phục, khôi phục niềm tin của xã hội 
và công chúng. Trong trường hợp này, khi công khai những thông tin mang yếu tố 
scandal ra công luận là báo chí đóng vai trò chống tiêu cực xã hội và dư luận xã hội 
phát huy được sức mạnh, đấu tranh cho một xã hội tiến bộ, lành mạnh. Nhưng ở dạng 
thứ hai, khi cá nhân, tổ chức cố tình tạo ra scandal để dẫn dắt truyền thông và thu hút 
sự chú ý của dư luận thì trong một khía cạnh nào đó, công chúng lại chính là người bị 
lợi dụng. Bản chất của dư luận xã hội thường có sự mù quáng của yếu tố cảm xúc, nên 
trong trường hợp này, công chúng có thể bị lợi dụng, bị định hướng nhằm tạo nên một 
sự ủng hộ hay tẩy chay một cá nhân, tổ chức, dự án,< và truyền thông vô tình hay cố 
ý lại là người tiếp tay. 
 Dù ở dạng nào thì thông tin mang yếu tố scandal cũng có khả năng thu hút đặc 
biệt sự chú ý của dư luận, vì vậy truyền thông mà đặc biệt là truyền thông xã hội coi 
scandal là một cơ hội kiếm lợi. Sự bùng phát của dạng thông tin này ngày nay trên các 
phương tiện truyền thông đại chúng đang tạo nên một sự bội thực, góp phần tạo ra 
một thế hệ công chúng cả tin, dễ dãi xem scandal như một món giải trí, đánh mất sự 
nhạy bén, óc phán đoán, phản biện và từ đó mất dần tính tích cực chính trị. 
 Tuy vậy, thông tin mang yếu tố scandal ở một khía cạnh nào đó cũng có mặt 
tích cực. Nó như một thứ gia vị làm cho đời sống báo chí thêm phong phú, hấp dẫn 
thu hút người đọc, người xem, giúp cơ quan báo chí tăng doanh thu. Thông tin về các 
 221 
Ứng xử với thông tin có yếu tố scandal trong hoạt động báo chí 
vụ bê bối được công khai cũng là một hình thức chống tiêu cực xã hội của báo chí, góp 
phần đưa ra công luận những vụ việc sai trái từ đó dư luận xã hội có thể phát huy sức 
mạnh, góp phần điều chỉnh các sai lệch, thúc đẩy xã hội phát triển công bằng và trong 
sạch hơn. 
 Đánh giá mức độ tần suất các tin tức có nội dung giật gân mang tính chất 
scandal hiện nay, công chúng cho rằng thông tin có yếu tố scandal đang xuất hiện khá 
nhiều, với mức đánh giá quá nhiều (22.7%), đánh giá nhiều (46.2%). 
 Mức độ thông tin xì-căng-đan 
 0.4 0.8 
 Quá nhiều 
 22.7 Nhiều 
 30 
 Vừa phải 
 Ít
 Quá ít
 46.2 
 Biểu đồ: Đánh giá mức độ xuất hiện của thông tin mang yếu tố scandal trên báo chí 
 hiện nay của công chúng 
 Nếu thông tin mang yếu tố scandal xuất hiện với mật độ quá dày trên các 
phương tiện truyền thông đại chúng mà không có sự điều tiết hợp lý sẽ ảnh hưởng đến 
niềm tin và cách nhìn nhận của công chúng đối hệ thống báo chí và cả xã hội. 
 Đầu tiên, nó có thể gây hiểu lầm và làm mất niềm tin của công chúng đối với 
báo chí. Có những vụ việc đúng sự thật nhưng cũng có những thông tin cố tình bị bóp 
méo, thổi phồng, lạm dụng. Khi công chúng tiếp nhận quá nhiều thông tin mang yếu 
tố scandal thì sẽ gây ra tâm lý hoang mang, hoài nghi thậm chí là thái độ tiêu cực, bi 
quan về đời sống xã hội. Thông tin tràn lan, công chúng không phân biệt được thật giả, 
đúng sai và nếu báo chí không đưa ra được nguồn tin chân thật, khách quan đúng bản 
chất sự việc, kịp thời điều tiết và định hướng dư luận thì dần dần công chúng sẽ không 
còn niềm tin vào báo chí. 
 Thứ hai, quá nhiều thông tin mang yếu tố scandal sẽ làm môi trường thông tin 
báo chí bị ô nhiễm. Những thông tin tiêu cực, các vụ bê bối thường hấp dẫn người đọc, 
nhưng nếu báo chí vì muốn tăng doanh thu mà tập trung quá nhiều vào dạng thông 
tin này thì môi trường báo chí sẽ dần trở nên dễ dãi, mất dần tính chiến đấu và công 
chúng cũng sẽ ngày càng lơ là, thờ ơ với những thông tin hữu ích gắn với đời sống 
chính trị, xã hội. Dần dần những bài báo mang tính chính luận, phản biện xã hội sẽ 
không có động lực để xuất hiện, báo chí dễ bị ngã theo hướng khai thác những thông 
 222 
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, Trường Đại học Khoa học, ĐH Huế Tập 15, Số 3 (2020) 
tin giật gân, câu khách theo thị hiếu của số đông. Từ đó, báo chí hoạt động lơi lỏng, 
chệch hướng, đánh mất nhiệm vụ là công cụ trên mặt trận tư tưởng của Đảng và nhà 
nước, là phương tiện điều tiết, điều hòa dư luận xã hội. 
III. KẾT LUẬN 
 Thông tin mang yếu tố scandal là một hiện tượng tồn tại khách quan trong đời 
sống báo chí hằng ngày. Những thông tin tiêu cực, bê bối trong đủ mọi lĩnh vực xã hội 
tràn lan trên báo chí sẽ làm môi trường thông tin bị ô nhiễm, nền báo chí sẽ dần đi vào 
xu hướng “lá cải hóa”, báo chí mất dần tính chiến đấu, dễ dẫn đến hệ lụy là công 
chúng ngày càng ít quan tâm đến các vấn đề quan trọng hay những thông tin có ích và 
ảnh hưởng lớn đến đến đời sống chính trị xã hội của đất nước. 
 Tuy vậy, cần phải thừa nhận thông tin mang yếu tố scandal cũng có những ảnh 
hưởng tích cực đối với báo chí. Thông tin về các vụ scandal luôn có sự hấp dẫn nhất 
định, thu hút sự chú ý của công chúng hơn là những thông tin thông thường. Khi khai 
thác cần đề cao cảnh giác với thông tin có yếu tố scandal ở dạng thứ hai là những câu 
chuyện giựt gân được cá nhân và tổ chức dựng nên để lôi kéo sự chú ý của truyền 
thông và dư luận nhằm thu lợi theo ý đồ đã vạch sẵn. Ngược lại, đối thông tin scandal 
ở dạng thứ nhất, tức là những câu chuyện chứa đựng sẵn mâu thuẫn, khuất tất và bất 
thường thì báo chí cần kịp thời vào cuộc, phân tích, đánh giá, cung cấp đầy đủ thông 
tin cho công chúng để tránh tình trạng tranh cãi kéo dài làm tổn hại đến danh dự, 
quyền lợi của các tổ chức, cá nhân và gây ra những hậu quả không đáng có trong xã 
hội. Đồng thời, cần minh bạch hóa thông tin, cung cấp đầy đủ thông tin trên mọi lĩnh 
vực cho người dân để tránh tình trạng tin đồn thất thiệt, đặc biệt là trong lĩnh vực 
chính trị. 
 Để làm được điều này đòi hỏi báo chí phải hết sức tỉnh táo, có bản lĩnh vững 
vàng để không bị lợi dụng. Khai thác thông tin mang yếu tố scandal đủ và đúng bằng 
việc công khai, minh bạch các vụ bê bối, gây bức xúc, báo chí sẽ tận dụng được sức 
mạnh của dư luận xã hội để cùng tham gia giải quyết những vấn đề lớn của đất nước, 
phát huy vai trò giám sát xã hội, khẳng đinh sứ mệnh của báo chí là góp phần làm cho 
xã hội công bằng và trong sạch hơn. 
 223 
Ứng xử với thông tin có yếu tố scandal trong hoạt động báo chí 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1]. A P Cowie chủ biên, (1992), Oxford Advanced Learner’s Dictionary, Oxford University Press, 
 Oxford. 
[2]. Đỗ Quý Doãn (2014). Quản lý và Phát triển Thông tin báo chí ở Việt Nam, Nxb Thông tin & 
 Truyền thông, Hà Nội. 
[3]. Lương Khắc Hiếu (chủ biên) (1999). Dư luận xã hội trong sự nghiệp đổi mới, Nxb Chính trị 
 Quốc gia, Hà Nội. 
[4]. Vũ Đình Hòe (chủ biên) (2000). Truyền thông đại chúng trong công tác lãnh đạo, quản lý, Nxb 
 Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 
[5]. Đỗ Chí Nghĩa (2012), Vai trò của báo chí trong định hướng dư luận xã hội, Nxb Chính trị Quốc 
 Gia, Hà Nội. 
[6]. Phan Văn Kiền (2015), Phản biện xã hội của báo chí Việt Nam qua một số sự kiện nổi bật, Nxb 
 Thông tin và Truyền thông, Hà Nội. 
[7]. Phan Văn Kiền, Phan Quốc Hải, Phạm Chiến Thắng, Nguyễn Đình Hậu (2016). Một số xu 
 hướng mới của báo chí truyền thông hiện đại, Nxb Thông tin và truyền thông, Hà Nội. 
[8]. Hoàng Phê (chủ biên) (2000). Từ điển Tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng, Đà Nẵng. 
[9]. Trần Hữu Quang (2001), Chân dung công chúng truyền thông (qua khảo sát xã hội học tại 
 Thành phố Hồ Chí Minh), Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, Thời báo Kinh tế Sài Gòn, Trung 
 tâm Kinh tế Châu Á-Thái Bình Dương (VAPEC), Thành phố Hồ Chí Minh. 
[10]. Trần Hữu Quang (2006), Xã hội học báo chí, Nxb Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh. 
[11]. Đỗ Đình Tấn (2014), Một nền báo chí phẳng, Nxb Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh.s 
[12]. Từ điển Tiếng Việt (1992). Trung tâm Khoa học Xã hội và Nhân văn Quốc gia, Hà Nội 
 224 
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, Trường Đại học Khoa học, ĐH Huế Tập 15, Số 3 (2020) 
 BEHAVIOR TOWARDS SCANDALOUS INFORMATION OF JOURNALISM 
 Dinh Khac Quynh Giang 
 Faculty of Journalism and Comunication, University of Sciences, Hue University 
 Email: dinhkhacquynhgiang@yahoo.com 
 ABSTRACT 
 Everyday, people are inundated with a huge amount of information relating to all 
 aspects of their lives. Among these various news topics, the scandal factor is 
 increasing in density, attracting the attention of public, so it is widely exploited by 
 the media. Evaluating the true nature of these scandals helps the press to meet the 
 public’s information needs and ensure the fulfillment of its social and political 
 obligations. 
 Keywords: information, public opinion, scandalous information. 
 Đinh Khắc Quỳnh Giang sinh ngày 01/8/1979 tại thành phố Huế. Năm 
 2001, bà tốt nghiệp cử nhân ngành báo chí tại Trường Đại học Khoa học 
 xã hội và Nhân văn, ĐHQG TP.HCM. Năm 2007, bà tốt nghiệp thạc sĩ 
 chuyên ngành Báo chí tại Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, ĐHQG 
 Hà Nội. Từ năm 2007 đến nay, bà giảng dạy tại trường Đại học Khoa học, 
 Đại học Huế. 
 Lĩnh vực nghiên cứu: báo chí, truyền thông. 
 225 
Ứng xử với thông tin có yếu tố scandal trong hoạt động báo chí 
 226