Ứng dụng lý thuyết danh mục giải thích đa dạng hóa công ty tại Việt Nam

;F=0,0000 Tồntại
Phươngsaisaisố
thayđổi chi
2(240)=39665,96 Prob>chi2=0,0000 Tồntại
Phụthuộcchéo Pesaran'stest=16,337 Pr=0,0000 Tồntại
2.7 Tựtươngquan F(1,239)=29,758 Prob>F=0,0000 Tồntại
Phươngsaisaisố
thayđổi chi
2(240)=35644,23 Prob>chi2=0,0000 Tồntại
Phụthuộcchéo Pesaran'stest=16,250 Pr=0,0000 Tồntại
Nguồn:KếtquảkiểmđịnhtừphầnmềmStata16
KếtquảhồiquyDriscoll&Kraaytừmôhình2.1đến2.7
Bảng9chothấyđadạnghóakhuvựcđịalýtácđộnglàmgiảmrủirophihệ
thốngcủacôngty(môhình2.1,2.2,2.3).Đadạnghóangànhkinhdoanhcótác
độngtăngrủirophihệthốngcủacôngty(môhình2.1,2.5,2.6,2.7).Quymôcông
ty,đònbẩytàichínhvàkhảnăngsinhlờitácđộngngượcchiềulênrủirophihệ
thốngcủacôngty.Cơhộităngtrưởngtácđộngcùngchiềulênrủirophihệthống.
Khảnăngthanhkhoản,hiệuquảhoạtđộngvàcơcấuchiphíkhôngtácđộngcóý
nghĩathốngkêlênrủirophihệthốngcủacôngty.
Bảng9.TómtắtkếtquảhồiquyDriscoll&Kraaytừmôhình2.1đến2.7
Môhình
2.1
Môhình
2.2
Môhình
2.3
Môhình
2.4
Môhình
2.5
Môhình
2.6
Môhình
2.7
GM 0,022
GS -0,032***
DM 0,018**
Bảng8.Kếtquảkiểmđịnhcáckhuyếttậtmôhình2.1đến2.7dạngFEM(tiếptheo)
TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số137(05/2021) 53
Môhình
2.1
Môhình
2.2
Môhình
2.3
Môhình
2.4
Môhình
2.5
Môhình
2.6
Môhình
2.7
DGEO -0,013***
NG -0,011***
BHG -0,024
DSEC 0,027**
NS 0,009**
BHS 0,037***
LMC -0,147*** -0,148*** -0,147*** -0,148*** -0,147*** -0,151*** -0,148***
LEV -0,029** -0,028** -0,025** -0,027** -0,036** -0,040** -0,031**
LIQ -0,001 -0,001 -0,001 -0,001 -0,001 -0,001 -0,001
ROA -0,330** -0,333** -0,332** -0,335** -0,341** -0,339** -0,339**
EFF -0,003 -0,004 -0,004 -0,004 -0,003 -0,003 -0,003
CI 0,032 0,028 0,029 0,028 0,029 0,027 0,026
MB 0,043*** 0,042*** 0,042*** 0,042*** 0,043*** 0,043*** 0,043***
IMR -12,055 -20,418 -20,582 -20,352 -10,051 -13,452 -13,513
_CONS 2,126*** 2,154*** 2,160*** 2,152*** 2,120*** 2,167*** 2,150***
Chúthích:***,**,và*lầnlượttươngứngvớicácmứcýnghĩa1%,5%,và10%
Nguồn:KếtquảhồiquytừphầnmềmStata16
4.2Thảoluậnkếtquảnghiêncứu
4.2.1Thảoluậnvềsựtácđộngcủađadạnghóađếnrủirophihệthống
GiốngnhưkỳvọngthểhiệnởgiảthuyếtH1,tácgiảpháthiệnđadạnghóakhuvực
địalýtácđộngngượcchiềuđếnrủirophihệthống.Kếtquảnghiêncứunàyphùhợp
vớiLýthuyếtDanhmụcvàkếtquảnghiêncứucủaJafarinejad&cộngsự(2018).Khi
côngtyđadạnghóakhuvựcđịalýgiúpcôngtycóđượcthịtrườngrộnglớnđểkhai
thác,côngtycóthểđadạngdòngthunhập,thôngthườngnhàđầutưcóấntượngtốt
vềcáccôngty“vươnrabiểnlớn”nàynêngiácổphiếucũngnhưtỷsuấtsinhlờicổ
phiếuítbiếnđộnghơn,vìvậycóthểgiảmrủirophihệthốngcủacôngty.
Khôngnhưkỳvọng(giảthuyếtH2),tráingượcvớiLýthuyếtDanhmụcvàkết
quảnghiêncứucủaJafarinejad&cộngsự(2018)làđadạnghóangànhkinhdoanh
làmgiatăngrủirophihệthống.Giảithíchchođiềunày,tácgiảchorằngđadạng
hóangànhkinhdoanhcáccôngtysẽhoạtđộngtrongngànhkhácvớingànhcốtlõi,
côngtychưacókinhnghiệmvềquảnlývàvậnhànhtrongngànhkinhdoanhmới
này,phạmvithịtrườngkhôngthayđổinêncósựcạnhtranhkhốcliệtcủacáccông
tyđanghoạtđộngtrongngànhvàcôngtyđadạnghóa.Thôngtinvềđadạnghóa
ngànhkinhdoanhcủacôngtykhôngcóấntượngtốtđốivớicácnhàđầutưvìtrong
quákhứcácnhàđầutưbiếtđếnnhiềutrườnghợpcôngtythấtbạitrongđadạng
Bảng9.TómtắtkếtquảhồiquyDriscoll&Kraaytừmôhình2.1đến2.7(tiếptheo)
54 TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số137(05/2021)
hóangànhkinhdoanh.ĐiểnhìnhlàtrườnghợpcủaCôngtyCổphầnTậpđoànMai
Linh,mởrộngngànhkinhdoanhsangnănglượng,càphê,trườnghọcvàthủyđiện
lànhữngngànhcôngtykhôngcóthếmạnhnênbịthấtbạivàphải“quayvềcốtlõi”.
CôngtyCổphầnĐầutưThếgiớiDiđộngđadạnghóasanglĩnhvựcphânphối
dượcphẩmvàchưathànhcôngởngànhmớinày.Tươngtự,côngtycổphầnBán
lẻkỹthuậtsốFPT(FPTRetail)cũngđangbùlỗchongànhdượcphẩm.Dòngtiền
côngtybiếnđộngsẽlàmgiatăngđộbiếnđộngtrongtỷsuấtsinhlờichứngkhoán,
từđótácđộnglàmtăngrủirophihệthốngcủacôngty.
4.2.2Thảoluậnsựtácđộngcủacácbiếnkiểmsoátđếnrủirophihệthống
Giốngnhưkỳ vọng,quymôcông ty tácđộngngược chiều lên rủi rophi hệ
thống,kếtquảnghiêncứunàyphùhợpvớilýthuyếtchorằngnhữngcôngtycó
quymôlớnsẽlàmgiảmrủirodotậndụngđượcnhiềucơhộihơntrongnhữnghoạt
độngđadạngcôngty,nhàđầutưantâmhơnkhiđầutưvàocổphiếucủacáccông
tycóquymôlớn.
Khôngnhưkỳvọng,đònbẩytàichínhLEVtácđộngngượcchiềulênrủirophi
hệthống,nhữngcôngtysửdụngnợnhiềutrongcấutrúcvốnsẽgiảmrủirophihệ
thống.Giảithíchchođiềunày,tácgiảchorằngcáccôngtyđãsửdụnghiệuquả
nguồnvốnvay,khicôngtycónguồnvốnvaylớnsẽtạođiềukiệnđểcáccôngtybù
đắpchiphíhoạtđộngởnhữngbộphận,khuvựcđịalýkinhdoanhkémhiệuquả.
Từđó,sẽgiúpcôngtygiảmđộbiếnđộngtrongdòngtiềnnênlàmgiảmrủirophi
hệthốngcủacôngty.
Giốngnhưkỳvọng,khảnăngsinhlờiROAtácđộngngượcchiềulênrủirophi
hệthống,kếtquảnghiêncứunàyphùhợpvớilýthuyếttàichínhchorằngcáccông
tyhoạtđộngcólờinhiềuthìítrủirohơn.Mộttrongnhữngtiêuchíảnhhưởngđến
quyếtđịnhcủanhàđầutưkhiđầutư,haynắmgiữcổphiếucủacáccôngtylàkhả
năngsinhlời.Cáccôngtycókhảnăngsinhlờicaosẽnhậnđượcsựquantâmcủa
cácnhàđầutư,dođóđộbiếnđộngtronggiá,tỷsuấtsinhlờicổphiếusẽthấp,cho
nêncótácđộnggiảmrủirophihệthốngcủacôngty.
Giốngnhưkỳvọng,cơhộităngtrưởngMBtácđộngcùngchiềulênrủirophi
hệthống,kếtquảnghiêncứunàytráingượcvớilýthuyếttàichínhnhưngphùhợp
vớiKrapl(2015).Giảithíchchođiềunày,tácgiảchorằngcáccôngtyđượcnhà
đầutưkỳvọnglớnthìđộbiếnđộngtrongtỷsuấtsinhlờicũnglớnnênrủirophi
hệthốngcao.
4.2.3Thảoluậnsựtácđộngtráingượcnhaucủađadạnghóakhuvựcđịalývàđa
dạnghóangànhkinhdoanhđếnrủirophihệthống
Kếtquảnghiêncứuchothấyđadạnghóakhuvựcđịalýlàmgiảmrủirophi
hệ thốngnhưngđadạnghóangànhkinhdoanhlạilàmtăng rủirophihệthống.
Nguyênnhânlàdonhữngvấnđềphátsinhkhiđadạnghóakhuvựcđịalýdễgiải
TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số137(05/2021) 55
quyếtvàcónhiềuđiểmthuậnlợihơnsovớiđadạnghóangànhkinhdoanh.Vídụ
nhưcácmáymócthiếtbị,côngnghệsửdụngchongànhcốtlõicủacôngtyđược
tiếptụckhaithácđểtạoracáchànghóachocáckhuvựcđịalýkhácnhau,nhưng
sẽkhôngphùhợpnếucôngtyđadạnghóangànhkinhdoanh,dẫnđếnviệctăngchi
phíđầutưmáymócthiếtbị,côngnghệphụcvụchongànhmới.Khisảnxuấtvới
quytrìnhcốđịnhđểtạoracùngmộtloạihànghóanhưtrước,nhưngvớisốlượng
nhiềuhơnkhiđadạnghóakhuvựcđịalýsẽgiúpnângcaokinhnghiệmcủacông
nhân,giảmtỷlệhànglỗi,tiếtkiệmchiphívàthờigiankhắcphụccáclỗitrongcông
việc,từđógiatăngnăngsuất.Đadạnghóangànhkinhdoanhkhiếncôngnhântốn
thờigianvậnhànhmáymócthiếtbị,làmquencôngnghệmớitừđógâylãngphí
thờigianvàcôngsức,tỷlệhànglỗinhiềuhơn.Khiđadạnghóakhuvựcđịalýthì
sựamhiểucủabanlãnhđạocấpcaovềchuyênmôncủangànhcôngtyđangkinh
doanhvẫnkhôngthayđổisovớiđadạnghóangànhkinhdoanhthìsựamhiểuvề
ngànhmớisẽkhôngnhiềutừđódẫnđếnviệcphânbổnguồnlựctàichínhsaitrong
đadạnghóangànhkinhdoanhlớnhơnđadạnghóakhuvựcđịalý.Đồngthời,vì
chưahiểurõvềngànhkinhdoanhmớinênvấnđềchiphíđạidiệnởnhữngcôngty
đadạnghóangànhkinhdoanhsẽlớnhơnsovớicôngtyđadạnghóakhuvựcđịalý.
KếtquảnghiêncứuchấpnhậngiảthuyếtH3chorằngcáccôngtycómứcđộđa
dạnghóacaosẽcórủirophihệthốngthấphơn.Giữađadạnghóakhuvựcđịalý
vàđadạnghóangànhkinhdoanhthìđadạnghóakhuvựcđịalýcómứcđộđadạng
hóacaohơn(Jafarinejad&cộngsự,2018)docótácđộnglàmgiảmrủiro,cònđa
dạnghóangànhkinhdoanhcómứcđộđadạnghóachưađủlớnđểgiảmrủirophi
hệthốngcủacôngty.
5.Khuyếnnghịvàkếtluận
Kếtquảnghiêncứuchothấyđadạnghóakhuvựcđịalýcótácđộnglàmgiảm
rủirophihệthốngcủacôngty(chấpnhậngiảthuyếtH1)nhưngđadạnghóangành
kinhdoanhcótácđộnggiatăngrủirophihệthốngcủacôngty(bácbỏgiảthuyết
H2),cáccôngtycómứcđộđadạnghóacaosẽcórủirophihệthốngthấphơn(chấp
nhậngiảthuyếtH3).
LýthuyếtDanhmụccóthểứngdụngđểgiảithíchđượcsựtácđộngcủađadạng
hóađếnrủirophihệthốngtrongtrườnghợpcôngtyđadạnghóakhuvựcđịalý,
khôngứngdụngđểgiảithíchđượctrongtrườnghợpcôngtyđadạnghóangành
kinhdoanh.
Dựatrênkếtquảnghiêncứu,bàiviếtđềxuấtmộtsốkhuyếnnghịdànhchocác
côngtyvàcácnhàđầutưtạiViệtNamnhưsau:
5.1Khuyếnnghịdànhchocôngty
Thứnhất,khiquyếtđịnhđadạnghóa,côngtysẽcómộtsốlợiíchvàphảichịu
mộtsốchiphí.Vìvậy,côngtycầnxácđịnhrõlợithếkinhdoanhcủacôngtyđểlựa
56 TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số137(05/2021)
chọnhìnhthứcđadạnghóaphùhợp.Vớikếtquảnghiêncứunày,tácgiảđềxuất
côngtycânnhắclựachọnđadạnghóakhuvựcđịalývìhìnhthứcnàygiúpcông
tygiảmrủirophihệthống,mởrộngđượcthịtrườngvàvẫnhoạtđộngtrongngành
kinhdoanhcốtlõicủacôngty.
Thứhai,côngtythườngxuyênđánhgiámứcđộsửdụngnguồnlựctrongcôngty
nhưđánhgiáviệckhaithácmáymócthiếtbịởcôngsuấtnào,từđócónhữngquyết
địnhđúngđắnvềviệcphânbổnguồnlựctrongcôngty.
Thứba,côngtycầnnhậnthứcrõquảntrịcôngtycóquymônhỏkhácvớiviệc
quảntrịcôngtycóquymôlớn,khicôngtythựchiệnchiếnlượcđadạnghóangành
kinhdoanhvàđadạnghóakhuvựcđịalý,quymôcôngtyđãlớnhơntrướcnêncần
giatăngnănglựcquảntrịđểđápứngnhucầugiatăngquymôcôngty.
5.2Khuyếnnghịdànhchonhàđầutư
Thứnhất,cácnhàđầutưdựatrênchấpnhậnrủirocủabảnthânđểraquyếtđịnh
đầutư,nếunhàđầutưthuộcđốitượngchấpnhậnrủirođểtìmkiếmtỷsuấtsinhlời
caothìnênđầutưvàocáccôngtyđadạnghóangànhkinhdoanhvàngượclại,nếu
nhàđầutưmongmuốnthunhậpổnđịnhvớimứcrủirothấpvàtỷsuấtsinhlờithấp
hơnnênđầutưvàocáccôngtyđadạnghóakhuvựcđịalý.
Thứhai,khiđầutưvàocáccôngtyđadạnghóangànhkinhdoanh,cáccổđông
cầnxemxétkỹchiếnlược,kếhoạchcủacôngtyđểbiểuquyếtvìlợiíchcủachính
mình.CácnhàđầutưkhôngnênsửdụngLýthuyếtĐadạnghóadanhmụcđầutư
đểgiảithíchđadạnghóangànhkinhdoanhcủacôngtytrongbốicảnhViệtNam.
Ngoàirủirophihệthống,khithựchiệnchiếnlượctăngtrưởngbằngcáchđa
dạnghóakhuvựcđịalýhay/vàđadạnghóangànhkinhdoanh,côngtyphảiđốimặt
vớinhữngrủirohệthống,chonênnhữngnghiêncứutiếptheotácgiảsẽphântích
sựtácđộngcủađadạnghóađếnrủirohệthốngcôngtytạiViệtNam.
Tàiliệuthamkhảo
Bettis,R.A.&Hall,W.K. (1982),“Diversi¿cationstrategy,accountingdeterminedrisk,
andaccountingdeterminedreturn”,TheAcademyofManagementJournal,Vol.25
No.2,pp.254-264.
Campa, J.M.&Kedia, S. (2002), “Explaining the diversi¿cation discount”, Journal of
Finance,Vol.57,pp.1731-1762.
Chen, C.R. & Steiner, T.L. (2000), “An agency analysis of ¿rm diversi¿cation: the
consequencesofdiscretionarycashandmanagerialriskconsiderations”,Reviewof
QuantitativeFinanceandAccounting,Vol.14No.3,pp.247-260.
Dastidar, P. (2009), “International corporate diversi¿cation and performance: does ¿rm
self-selectionmatter?”,JournalofInternationalBusinessStudies,Vol.40No.1,
pp.71-85.
deAndrés,P.,DeLaFuente,G.&Velasco,P.(2017),“Doesitreallymatterhowa¿rm
diversi¿es?Assets-in-placediversi¿cationversusgrowthoptionsdiversi¿cation”,
JournalofCorporateFinance,Vol.43,pp.316-339.
TạpchíQuảnlývàKinhtếquốctế,số137(05/2021) 57
Đặng,V.D.&Nguyễn,H.C.(2017),“Cácyếutốtácđộngđếncấutrúcvốncủacáccôngty
niêmyếttạiViệtNam”,TạpchíKinhtếđốingoại,Số91,tr.46-58.
Heckman, J.J. (1979), “Sample selection bias as a speci¿cation error”,Econometrica, 
Vol.47No.1,pp.153-161.
Hughes,J.,Logue,D.E.&Sweeney,R.J.(1975),“Corporateinternationaldiversi¿cation
andmarketassignedmeasuresofriskanddiversi¿cation”,TheJournalofFinancial
andQuantitativeAnalysis,Vol.10No.4,pp.627-637.
CụcĐầutưnướcngoài.(2020),“Báocáotìnhhìnhđầutưtrựctiếpnướcngoàinăm2020”,
truycậpngày
10/3/2021.
Jafarinejad,M.,Ngo,T.&Escobari,D.(2018),“Disentanglingtheimpactsofindustrial
andglobaldiversi¿cationon¿rmrisk”,GlobalFinanceJournal,Vol.37,pp.39-
56.
Joehnk,M.D.&Nielsen, J.F. (1974), “The e൵ects of conglomeratemerger activity on
systematicrisk”,TheJournalofFinancialandQuantitativeAnalysis,Vol.9No.2,
pp.215-225.
Krapl,A.A.(2015),“Corporateinternationaldiversi¿cationandrisk”,InternationalReview
ofFinancialAnalysis,Vol.37,pp.1-13.
Lubatkin,M.&Chatterjee,S.(1994),“Extendingmodernportfoliotheoryintothedomain
ofcorporatediversi¿cation:doesitapply?”,TheAcademyofManagementJournal, 
Vol.37No.1,pp.109-136.
Markowitz,H. (1952), “PortfolioSelection”,TheJournalofFinance,Vol.7No.1,pp.
77-91.
Reeb, D.M., Kwok, C.C.Y. & Baek, H.Y. (1998), “Systematic risk of the multinational
corporation”,JournalofInternationalBusinessStudies,Vol.29No.2,pp.263-279.
Ross, S.A., Wester¿eld, R.W. & Ja൵e, J.F. (2013), Corporate ¿nance, New York,
McGraw-Hill,Irwin.
Thomas, D. & Eden, L. (2004), “What Is the Shape of Multinationality-Performance
Relationship?”,MultinationalBusinessReview,Vol.12No.2,pp.89-110.
Trang, K.H.&Nguyễn, Q. (2019), “Managers’ risk and time preferences in economic
behavior: review from the experiments”,External EconomicsReview,No. 118, 
pp.33-49.
Wernerfelt,B.(1984),“Aresource-basedviewofthe¿rm”,StrategicManagementJournal,
Vol.5No.2,pp.171-180.
West,R.R.(1967),“’Homemade’diversi¿cationvs.corporatediversi¿cation”,TheJournal
ofFinancialandQuantitativeAnalysis,Vol.2No.4,pp.417-420.