Trách nhiệm của báo chí đối với việc truyền thông về an toàn vệ sinh thực phẩm: Thực tiễn và khuyến nghị

 góp phần nâng cao 
nhận thức của công chúng, từ đó thay đổi thái độ và hành vi của họ, đặc biệt là người tiêu dùng. 
Thực tế, nhiều người dân đã "tẩy chay" một số sản phẩm "bẩn", thậm chí có người phát ngôn 
"phải tự bảo vệ mình thôi" như sau: "Nói một cách chua chát nhưng phải tự bảo vệ mình thôi. 
Cố trồng cho được một mớ rau sạch mà ăn hằng ngày. Hạn chế ăn uống bên ngoài và hết sức 
chăm lo bảo vệ sức khỏe. Tìm những bài tập phù hợp, uống một số loại thảo dược để thải độc tố 
cho cơ thể... Bởi bây giờ nhìn đâu cũng thấy hóa chất độc hại nên tôi đành phải làm thế" (trích 
ý kiến của Văn Hải, mục "Tôi có ý kiến", trang 9, báo Thanh Niên, ngày 8/4/2016). 
 Nhiều độc giả đã phản ứng quyết liệt sau khi đọc bài viết "Khó kiểm soát được cất cấm" 
đăng trên báo Thanh Niên số ra ngày 13/4/2016 bằng việc đề nghị phải kiểm soát được chất 
cấm, cần tuyên chiến với những "kẻ giết người không gươm dao", phải tham gia công tác chống 
lại cái ác, nhất là cái ác trong thực phẩm... Một độc giả đã phải thốt lên rằng: "Chất tạo nạc 
salbutamol có thể làm vô sinh, cơ thể kháng thuốc, ung thư Đó là những hệ lụy hết sức kinh 
khủng mà người tiêu dùng sẽ gặp phải. Tôi thực sự thấy e ngại trước vấn nạn người chăn nuôi 
vô lương tâm đưa chất cấm vào trong heo để rồi đầu độc đồng bào của mình. Tôi kêu gọi lương 
 176 
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, Trường Đại học Khoa học – Đại học Huế Tập 5, Số 2 (2016) 
tâm của những ai đang sử dụng chất cấm trong chăn nuôi. Xin hãy dừng lại, đừng gieo rắc 
thêm tội lỗi khi sát hại đồng loại của mình chỉ vì chút lợi nhuận" (trích bài viết "Phải kiểm soát 
cho bằng được", báo Thanh Niên, ngày 14/4/2016). 
 Có người còn chia sẻ các ý kiến của chuyên gia hoặc kinh nghiệm của mình cho người 
khác về cách nhận biết thịt bẩn, thịt giả, thịt có sử dụng chất tạo nạc thông qua báo chí hoặc 
trong thực tế đời sống. 
 Phải khẳng định rằng, báo chí đã vào cuộc tích cực, thông tin đầy đủ, toàn diện, tuyên 
truyền vận động các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp thay đổi tư duy, nhận thức rõ về vấn đề bảo 
đảm ATTP. Báo chí giúp xây dựng một nền sản xuất bền vững, một nguồn cung cấp thực phẩm 
an toàn. Ngoài ra, những trang báo, bài viết cũng chính là những đề nghị, yêu cầu các chức năng 
kiên quyết ngăn chặn các biểu biện vi phạm ATTP. Qua những bức tranh phản ánh đa chiều và 
đa dạng về thực phẩm thiếu an toàn, báo chí là kênh chuyển tải ý kiến bức xúc của người dân 
đến các cơ quan chức năng. Bằng chứng là các cơ quan chức năng đã có những quy định chặt 
chẽ, những khung hình phạt để răn đe, ngăn chặn các hành vi vi phạm ngày càng gia tăng. Cụ 
thể vào ngày 23/3/2016, Cục Quản lý Dược thuộc Bộ Y tế đã đề xuất bổ sung salbutamol vào 
danh mục "thuốc phải kiểm soát đặc biệt" trong luật Dược sửa đổi. Bên cạnh đó, từ 1/7/2016, 
Bộ Luật Hình sự sửa đổi có hiệu lực thi hành, sẽ áp dụng mức xử phạt “mạnh tay” và mang tính 
răn đe đối với hành vi vi phạm an toàn thực phẩm. Cơ sở sản xuất, kinh doanh sử dụng chất 
vàng ô hoặc phẩm màu, phụ gia,... không được phép sử dụng trong thực phẩm sẽ bị xử lý 
nghiêm theo quy định xử phạt vi phạm hành chính về an toàn thực phẩm và truy cứu hình sự 
(trích bài “Truy cứu hình sự người cho vàng ô vào thực phẩm", báo Vietnamnet, ngày 
14/4/2016). 
4. KẾT LUẬN VÀ MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ 
 Trách nhiệm xã hội của một cơ quan báo chí thể hiện ở việc phản ánh sự thật, xây dựng 
niềm tin của công chúng và tìm kiếm sự đồng tình của người đọc, người xem, đặc biệt trong một 
số trường hợp, báo chí còn có nhiệm vụ quan trọng bảo vệ người tiêu dùng thực phẩm bằng các 
thông tin tư vấn, đăng tải thông tin phản hồi của độc giả, trích dẫn ý kiến chuyên gia... Công 
chúng tin ở báo chí vì họ không có điều kiện đến tận nơi sự kiện xảy ra, không thể điều tra hay 
thẩm định sự kiện, nguồn tin. Do đó, công chúng ủy quyền cho cơ quan báo chí và đó là trách 
nhiệm xã hội to lớn và nghĩa vụ, đạo đức mà báo chí phải tuân thủ khi thông tin, phản ánh, 
tuyên truyền về vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm. Để phát huy vai trò của mình trong việc 
truyền thông đối với vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm, theo chúng tôi, báo chí cần tăng cường 
hơn nữa trách nhiệm của mình đối với phản ánh, tuyên truyền vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm. 
Các trách nhiệm cụ thể như sau: 
 Một là, các cơ quan báo chí cần đưa tin kịp thời kết hợp với tính xác thực của thông tin 
về an toàn vệ sinh thực phẩm. 
 177 
Trách nhiệm của báo chí đối với việc truyền thông về an toàn vệ sinh thực phẩm: thực tiễn và khuyến nghị 
 Có thể thấy, để truyền tải các thông tin về ATTP các nhà báo nên cẩn trọng khi tìm hiểu 
sự việc và đưa tin. Đối với việc thông tin, phản ánh một vấn đề nhạy cảm như các biểu hiện vi 
phạm an toàn thực phẩm, phóng viên, nhà báo phải kiểm chứng kỹ càng các thông tin về thực 
phẩm bẩn, bởi bất kỳ sai sót thông tin nào đều tạo ra tâm lý không tốt cho người tiêu dùng, ảnh 
hưởng tới dư luận xã hội và uy tín của các tổ chức. Thông tin về ATTP không chỉ gây hoang 
mang cho người tiêu dùng mà còn ảnh hưởng đến người sản xuất, kinh doanh thực phẩm, thậm 
chí ảnh hưởng đến nền kinh tế của đất nước. Vì vậy, bất kỳ thông tin nào về ATTP phải chính 
xác, khách quan, nếu không hệ lụy của việc đưa tin sai sự thật là khó kiểm soát được. 
 Hai là, các bài viết cần tăng thông tin chỉ dẫn, hướng dẫn để người tiêu dùng tìm đến 
các địa chỉ "sạch". 
 Báo chí một mặt phải có nhiệm vụ phản ánh những vụ việc, đường dây buôn bán, vận 
chuyển thực phẩm bẩn, những hành động vi phạm an toàn vệ sinh thực phẩm, "lập" một bản 
danh sách những địa điểm các đơn vị tổ chức kinh doanh có dấu hiệu vi phạm về vệ sinh an toàn 
thực phẩm, mặt khác cần phải tìm ra những địa chỉ "sạch", những danh sách "trắng" thông qua 
thông tin chỉ dẫn để người tiêu dùng tìm đến. Nghĩa là, báo chí cần thiết phải tuyên truyền, 
thông tin về sản phẩm tốt, địa chỉ an toàn, đáng tin cậy; cần nói được cả hai mặt tốt và không tốt 
trên thị trường sản xuất và tiêu dùng hiện nay, để có thể lành mạnh hóa lượng thông tin truyền 
thông trên báo chí. 
 Cần phải nói thêm rằng, bên cạnh những thông tin về các biểu hiện vi phạm an toàn vệ 
sinh thực phẩm, người dân vẫn cần các chỉ dẫn, hướng dẫn và tư vấn hoặc các định hướng của 
các chuyên gia. Ngoài những bài viết có thông tin, những bài viết có giá trị về kiến thức vẫn rất 
cần thiết cho công chúng. Cuối cùng, những câu hỏi mà công chúng muốn các cơ quan báo chí 
giúp họ trả lời đó là: ăn ở đâu, mua ở đâu, làm sao nhận biết được sản phẩm bẩn và sạch... 
 Ba là, báo chí cần có sự phối hợp với các cơ quan quản lý và cơ quan chức năng để kịp 
thời thông tin và tuyên truyền, vận động mọi người dân tuân thủ các quy định về an toàn vệ sinh 
thực phẩm. 
 Không thể phủ nhận báo chí là công cụ truyền thông hữu hiệu trong lĩnh vực ATTP. 
Việc phối hợp giữa báo chí và cơ quan quản lý, nếu được thực hiện tốt sẽ mang lại hiệu quả tích 
cực tới người dân. Báo chí là kênh truyền thông đặc biệt trong công cuộc tuyên truyền, vận 
động người dân tuân thủ các quy định về an toàn thực phẩm. Bởi đây là phương tiện truyền tải 
thông điệp có uy tín, có sức thu hút, đáng tin cậy và có khả năng tạo ra những tác động mạnh 
mẽ và lâu dài. An toàn thực phẩm là vấn đề lớn và không thể giải quyết được bằng những khẩu 
hiệu. Các cơ quan chức năng cần làm hết trách nhiệm, phối hợp với nhau một cách đồng bộ, 
trong đó cần thiết phải có sự phối hợp với các phương tiện truyền thông đại chúng. 
 Việc phối hợp đồng bộ, thường xuyên giữa báo chí với cơ quan chức năng không chỉ 
giúp thông tin chính xác, kịp thời, đạt hiệu quả mà còn tránh những nguồn tin một chiều, không 
chính thống gây hoang mang dư luận, gây mất lòng tin đối với người tiêu dùng. 
 178 
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, Trường Đại học Khoa học – Đại học Huế Tập 5, Số 2 (2016) 
 Bản thân các cơ quan chức năng cần chủ động phối hợp với báo chí để tránh được 
những bài viết "ngoài luồng", tránh những thông tin gây thiệt hại kinh tế cho người sản xuất. 
Các cơ quan chức năng cũng có thể tổ chức họp báo định kỳ để cung cấp thông tin, qua báo chí 
để hướng dẫn và định hướng dư luận đối với người tiêu dùng một cách đúng đắn. 
 Bốn là, các cơ quan báo chí cần mở rộng mạng lưới cộng tác viên, mở hộp thư, đường 
dây nóng chỉ dành riêng cho việc phản ánh, tố giác những vi phạm an toàn vệ sinh thực phẩm. 
 Mạng lưới cộng tác viên, hộp thư, đường dây nóng... là những "cánh tay" nối dài của 
các cơ quan báo chí. Đây là nguồn tin rất quan trọng và phong phú cho các tờ báo, đài phát 
thanh, truyền hình. Đồng thời, đây cũng là kênh phản hồi tốt đối với cơ quan báo chí cũng như 
các cơ quan chức năng. Thông qua hộp thư, đường dây nóng, các cơ quan báo chí có thể lắng 
nghe ý kiến người tiêu dùng, là cách để tạo nên sự tương tác giữa cơ quan báo chí với bạn đọc. 
Báo chí không chỉ cung cấp thông tin mà còn lôi kéo độc giả tham gia phản hồi, cộng tác và 
tương tác với cơ quan báo chí một cách chủ động và tích cực. 
 Năm là, tăng cường tuyên truyền các quy định pháp luật về an toàn vệ sinh thực phẩm 
thông qua các chương trình truyền hình, các chuyên mục, các tiểu phẩm. 
 Đối với người sản xuất, kinh doanh thực phẩm, cần phải được tuyên truyền, phổ biến 
các quy định pháp luật để thực hiện đúng ATTP, nâng cao ý thức, đạo đức trong sản xuất, kinh 
doanh thực phẩm. Việc tuyên truyền, giáo dục ý thức thông qua báo chí có thể bằng cách lồng 
ghép vào sản phẩm báo chí, chương trình truyền hình hoặc các chuyên mục trên báo và tạp chí. 
 Hiện nay, nhiều đài truyền hình địa phương và đài truyền hình trung ương đã và đang 
duy trì các chuyên mục để tuyên truyền một số quy định mà các văn bản quy phảm pháp luật 
đến với người dân. Có thể kể đến một vài chương trình truyền hình như "Chuyện không chỉ của 
riêng ai" (Phát sóng lúc 20 giờ mỗi tối thứ năm hằng tuần trên kênh HTV 7)," Tôi yêu Việt 
Nam" (phát sóng trên kênh VTV3)..., chuyên mục "Pháp luật và đời sống", "Hộp thư bạn nghe 
đài", "Hộp thư khán thính giả", "Hộp thư bạn xem đài",... của một số đài địa phương, mục "Bạn 
đọc viết", "Tôi có ý kiến"... (ở một số tờ báo in). Thông qua các tình huống, tiểu phẩm, một số 
văn bản quy phạm pháp luật đến gần với người dân hơn bằng cách lồng ghép qua các câu 
chuyện, clip truyền hình. Đây là cách tuyên truyền pháp luật một cách nhẹ nhàng và hiệu quả, 
thu hút lượng khán giả đáng kể. Tuy nhiên, qua theo dõi, chúng tôi nhận thấy việc tuyên truyền 
luật An toàn thực phẩm đến với người sản xuất và người tiêu dùng vẫn còn hạn chế. Chương 
trình "Chuyện không của riêng ai" là chương trình kết hợp và lồng ghép giữa những kiến thức 
về pháp luật với những tiểu phẩm mang tính chất giải trí, nhưng cũng chỉ phổ biến một số kiến 
thức về Luật đất đai, Luật Hôn nhân và gia đình, Luật Lao động,... Các tiểu phẩm tuyên truyền 
về Luật An toàn thực phẩm vẫn còn ít được xây dựng trong chương trình này. Mới đây, Đài 
Truyền hình Việt Nam đã phát sóng chương trình "Nói không với thực phẩm bẩn" là một nỗ lực 
không ngừng nghỉ cho cuộc chiến đấu tranh với thực phẩm mất vệ sinh. Nhiều người đồng tình 
với cách làm của Đài Truyền hình Việt Nam là cuối chương trình trình chiếu danh sách các cơ 
sở sản xuất không đảm bảo vệ sinh, không giấy phép hoặc bị xử phạt với các hình thức và mức 
 179 
Trách nhiệm của báo chí đối với việc truyền thông về an toàn vệ sinh thực phẩm: thực tiễn và khuyến nghị 
phạt khác nhau. Tuy nhiên, trong cuộc chiến "nói không với thực phẩm bẩn", cần phải có sự 
tuyên truyền pháp luật về an toàn vệ sinh thực phẩm đối với người sản xuất (cũng là người xem 
đài) để cuộc chiến đạt hiệu quả cao hơn, đó cũng chính là cái gốc của cuộc vận động và truyền 
thông của báo chí. 
 Vệ sinh an toàn thực phẩm là vấn đề có tầm quan trọng đặc biệt đối với mỗi quốc gia, 
nó không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của con người, đến sự phát triển giống nòi từ thế 
hệ này đến hế hệ khác mà còn ảnh hưởng đến kinh tế, phát triển du lịch và uy tín của quốc gia. 
Có thể nói, chưa bao giờ vấn đề thực phẩm bẩn, thực phẩm không an toàn lại được người tiêu 
dùng quan tâm như hiện nay. Vì vậy, truyền thông về an toàn vệ sinh toàn thực phẩm là công 
việc cần thiết đối với toàn Đảng, toàn dân và toàn xã hội, trong đó báo chí đóng vai trò quan 
trọng. 
 Đối với vấn đề "nóng" về an toàn vệ sinh thực phẩm như hiện nay, các tờ báo in, các 
trang báo mạng điện tử uy tín, các bản tin phát thanh, truyền hình đã tham gia tích cực vào quá 
trình thông tin, phản ánh và truyền thông. Nhiều tác giả đã đưa lên mặt báo nhiều sự việc, nhiều 
cảnh báo tới người kinh doanh và người tiêu dùng thực phẩm. Trách nhiệm và nghĩa vụ của báo 
chí đối với truyền thông về an toàn vệ sinh thực phẩm một phần là thông tin, chia sẻ nhằm mở 
rộng sự hiểu biết về kiến thức, thay đổi nhận thức, mặt khác là thuyết phục và tập hợp lực lượng 
đông đảo quần chúng nhân dân tham gia vào giải quyết "vấn nạn" vi phạm an toàn vệ sinh thực 
phẩm đang báo động như hiện nay. Để làm được điều đó, báo chí cần năng động, tích cực hơn, 
thậm chí phải phối hợp chặt chẽ hơn với các cơ quan chức năng để "tiếng nói" và diễn đàn đạt 
hiệu quả cao, tiến đến những thay đổi theo chiều hướng tích cực. 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1]. Nguyễn Văn Dững, Đỗ Thị Thu Hằng (2012). Truyền thông lý thuyết và kỹ năng cơ bản, Nxb Chính 
 trị Quốc gia, Hà Nội. 
[2]. Nguyễn Văn Dững (2013). Cơ sở lý luận báo chí, Nxb Lao động, Hà Nội. 
[3]. Quốc hội (2010). Luật An toàn thực phẩm số 55/2010/QH12, Website: 
[4]. Tạ Ngọc Tấn (2001). Truyền thông đại chúng, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 
[5]. Viện Ngôn ngữ học (2004). Từ điển tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng, Trung tâm Từ điển học, Hà Nội - Đà 
 Nẵng. 
 180 
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, Trường Đại học Khoa học – Đại học Huế Tập 5, Số 2 (2016) 
 RESPONSIBILITY OF THE PRESS TO THE COMMUNICATION 
 ON FOOD SAFETY: PRACTICE AND RECOMMENDATIONS 
 Hoang Le Thuy Nga 
 Department of Journalism and Communications, Hue University College of Sciences 
 Email: hoanglethuynga@gmail.com 
 ABSTRACT 
 Nowadays, hygiene and food safety is one of the hot issues in society. Hence, the 
 responsibility of press is to raise the awareness and to change the community’s actions, in 
 obeying the regulations of food safety. The article draws the contribution of press for 
 finding wrongdoings in the food safety , providing information on handling the food safety 
 violation, and propagandizing the public to comply the food safety regulations through 
 consultancy, introduction, and guidance. Consequently, the article proposes a number of 
 recommendations on the responsibility of press for food safety advocacy such as promptly 
 informing exactly; enhancing the information guidance; expanding the volunteer networks 
 and hotlines to reflect the violation; coordinating with the relevant authorities as well as 
 supplementing programs on the law propaganda on food safety 
 Keywords: Hygiene and food safety, Food safety communication, Press responsibility. 
 181