Tính chuyên nghiệp của báo chí hiện đại - Những vấn đề lý luận và thực tiễn

ức trách nhiệm cao, báo xác định rõ rng v tôn trọng trong 
gắn với đạo đức của ng−ời lm báo. Bên thực tế. Thứ ba , lợi ích chính đáng của 
cạnh đó, ph−ơng thức hnh nghề của nh công chúng, d− luận x hội v nhân dân 
báo đ−ợc coi l tiêu chí cơ bản cho tính đ−ợc tôn trọng v bảo vệ. Thứ t− , phong 
chuyên nghiệp của báo chí. Để có tác cách v thái độ hnh nghề của nh báo, 
phẩm trúng, đúng, hay, ngoi việc đi thể hiện trong kỹ năng tác nghiệp, luôn 
sâu, đi sát, tiếp cận vấn đề mang tính đ−ợc công chúng v x hội nể trọng. Thứ 
bao quát, mang tính lịch sử, trong thời năm , báo chí cần chủ động về ti chính. 
đại tri thức, mỗi nh báo phải thực sự trở Hnh lang pháp lý cho kinh tế báo chí – 
thnh một chuyên gia giỏi đối với mảng truyền thông phát triển ch−a bảo đảm. 
vấn đề, lĩnh vực mình phụ trách. Muốn 
 II. Những vấn đề đặt ra về tính chuyên nghiệp của 
vậy, nh báo phải đ−ợc đo tạo v tự đo 
 báo chí 
tạo một cách căn bản, kỹ l−ỡng, cũng 
nh− tích cực mở rộng kiến thức chuyên 1. Vì sao phải nâng cao tính chuyên 
ngnh v đa ngnh. Ranh giới giữa các nghiệp? 
loại hình báo chí đang dần mờ nhạt, do Báo chí Việt Nam đ góp phần quan 
vậy, các nh báo cũng phải chuyển mình trọng vo sự nghiệp xây dựng v bảo vệ 
theo h−ớng nh báo đa loại hình với việc Tổ quốc. Huân ch−ơng Sao Vng  phần 
khai thác v sử dụng thnh thạo các th−ởng cao quý nhất của Đảng v Nh 
thiết bị kỹ thuật lm báo hiện đại. n−ớc trao tặng cho lực l−ợng báo chí 
Tính chuyên nghiệp 39 
nhân dịp kỷ niệm 85 năm Báo chí cách nguồn nhân lực, đến việc sở hữu v ứng 
mạng Việt Nam, chính l sự ghi nhận dụng các ph−ơng tiện kỹ thuật, công 
những đóng góp to lớn đó của báo giới. nghệ thông tin hiện đại. 
Nhiều bi viết đ góp phần to lớn trong 
 2. Những vấn đề đặt ra đối với nh báo 
định h−ớng về mặt t− t−ởng, chính trị 
cho độc giả trong những thời điểm nóng  Về đội ngũ phóng viên, biên tập 
của sự kiện trong giai đoạn vừa qua. Đại viên, cán bộ nhân viên tòa soạn, một số ý 
đa số cán bộ, phóng viên các cơ quan báo kiến đồng quan điểm: l−ời đọc, l−ời t− 
chí có đạo đức nghề nghiệp v tinh thần duy, l−ời va chạm thực tiễn đang l “căn 
trách nhiệm với công việc của mình. Họ bệnh” phổ biến trong không ít nh báo 
đ thể hiện tinh thần dũng cảm, lăn lộn hôm nay. Do đó, nguy cơ tụt hậu l một 
với thực tiễn để tìm kiếm những thông nỗi sợ th−ờng trực m chính bản thân 
tin quý giá, những sự thật, đặc biệt l các nh báo đều cảm nhận đ−ợc. Nguy cơ 
chống tiêu cực đang hng ngy hng giờ tụt hậu của ng−ời lm báo hiện nay thể 
diễn ra trong x hội. hiện ở nhiều khía cạnh. Đó l tụt hậu so 
 Tuy nhiên, trong thời đại thông tin với mặt bằng tri thức của công chúng. 
v hội nhập quốc tế hiện nay, báo chí Sản phẩm báo chí luôn có mục đích của 
n−ớc ta bộc lộ rõ những hạn chế, bất cập, ng−ời tạo ra nó nh−ng tính định h−ớng 
non kém: vẫn còn hiện t−ợng “thông tin của sản phẩm đó chỉ có giá trị nếu nó 
thiếu trung thực, thiếu chính xác, không đ−ợc lập luận, phân tích một cách sâu 
đúng sự thật, thiếu ton diện, thiếu cân sắc, thuyết phục độc giả. Điều ny đòi 
nhắc sự lợi hại, đ−a đậm các mặt trái, hỏi nh báo phải có cả kỹ năng nghiệp 
mặt yếu kém, các vụ án v các tệ nạn x vụ tốt v kiến thức x hội sâu rộng; Đó l 
hội trên trang nhất”; “thông tin dễ di, tụt hậu về bản lĩnh chính trị, bản lĩnh 
xa rời tôn chỉ mục đích, bình luận một nghiệp vụ  tuy âm thầm nh−ng lại vô 
chiều, lên án thái quá, thậm chí quy cùng nguy hiểm m đôi khi các nh báo 
chụp”, coi nhẹ chức năng chính trị, t− không nhận ra, không tự thừa nhận. 
t−ởng của báo chí cách mạng, gây tổn hại Trong thời buổi kinh tế thị tr−ờng, việc 
nghiêm trọng tới lòng tin của nhân dân thể hiện bản lĩnh chính trị trong một sản 
đối với các cơ quan báo chí; “khuynh phẩm báo chí đ khó, việc biến nó thnh 
h−ớng t− nhân hóa, th−ơng mại hóa báo ph−ơng châm, lý t−ởng để theo đuổi v 
chí, t− nhân núp bóng để ra báo, kinh thực hnh nghề lại cng khó khăn hơn. 
doanh báo chí có xu h−ớng gia tăng”; Nhiều bi báo, nh báo xác định tiêu 
 Những hạn chế, yếu kém trên đây chí quan trọng nhất để thu hút độc giả l 
của báo chí xuất phát từ nhiều nguyên tính giật gân. Điều ny, mặc dù, xuất 
nhân, nh−ng quan trọng nhất l do báo phát từ thị hiếu của công chúng nh−ng 
chí của chúng ta còn thiếu tính chuyên rõ rng đang ngy cng lấn át v lm 
nghiệp – một yêu cầu rất quan trọng đối băng hoại bản lĩnh chính trị v nghiệp 
với nền báo chí trong x hội hiện đại. Sự vụ của các nh báo. Bản lĩnh nghiệp vụ 
thiếu chuyên nghiệp của báo chí, bộc lộ ở còn thể hiện ở mức độ trung thực trong 
nhiều ph−ơng diện, nhiều cấp độ của hệ việc phản ánh, đ−a tin; thể hiện ở sự 
thống báo chí n−ớc ta: từ việc bố trí lnh dũng cảm dám dấn thân vo những chủ 
đạo, quản lý báo chí, tuyển chọn v sử đề gai góc, mang tính thời sự; thể hiện ở 
dụng ng−ời lm báo; xây dựng mô hình tinh thần đấu tranh cho lẽ phải, vì lẽ 
các cơ quan báo chí; đo tạo, bồi d−ỡng phải, bảo vệ lẽ phải. Đối với một nền báo 
40 Thông tin Khoa học xã hội, số 7.2011 
chí chuyên nghiệp hiện đại, những yếu tham gia phản hồi v tái phản hồi thông 
tố đó luôn l điều kiện cơ bản. tin một cách tích cực. 
  Sự th−ơng mại hóa báo chí theo Hiện nay hầu hết các tờ báo mạng 
h−ớng tiêu cực đang ngy cng gia tăng. điện tử của Việt Nam đều l những tờ 
Không ít các nh báo đ−a tin, viết bi, báo đ−a thông tin tổng hợp, đề cập đến 
sản xuất ch−ơng trình theo giấy mời, hợp tất cả các lĩnh vực của đời sống x hội. 
đồng quảng cáo, ti trợ nên sản phẩm Trong t−ơng lai, sự ra đời của các tờ báo 
mất tính khách quan, trung thực. Tin, chuyên ngnh, khai thác chuyên sâu một 
bi đ−ợc đăng, phát đơn thuần nh− một lĩnh vực, phục vụ cho một đối t−ợng bạn 
mặt hng, thiếu sự đầu t− chuyên môn, đọc ở một ngnh nghề nhất định sẽ có 
thiếu sự kiểm duyệt chặt chẽ tạo ra thứ thể l h−ớng đi mới. Hiện tại báo in đ có 
thông tin quảng cáo nhồi nhét, đôi khi rất nhiều những tờ báo dạng ny nh−ng 
trở thnh những thứ “ lẩu thập cẩm ” m th−ờng l các tạp chí hoặc các tờ báo 
bất cứ ai có tiền đều có thể biến nh báo xuất bản th−a kỳ. Thông tin chuyên sâu 
thnh ng−ời “nấu” theo yêu cầu. D−ờng v đ−ợc cập nhật hng ngy đang còn l 
nh−, những ng−ời lm báo nh− vậy chỉ thị tr−ờng bỏ ngỏ của báo mạng điện tử 
đơn thuần nh− một nghề để kiếm sống. Việt Nam. 
 (*)
III. Xu h−ớng phát triển của báo chí chuyên nghiệp 2. "Mỗi công dân l một nh báo" . 
 –
 1. Sự bùng nổ của internet đ tác Báo chí công dân (Citizen Journalism) 
động mạnh mẽ đến đời sống x hội của khái niệm về báo chí mới sinh ra trong 
con nguời, ảnh h−ởng sâu sắc đến sự kỷ nguyên Internet, đang trở thnh tro 
phát triển của báo chí thế giới nói chung l−u mạnh mẽ trên ton thế giới. Đại diện 
v Việt Nam nói riêng. Sự tích hợp chính cho báo chí công dân chính l 
truyền thông trên internet đ tạo ra nhu những tờ báo mạng, trang tin tức v 
cầu mới trong xu h−ớng tiếp nhận thông cộng đồng webblog khổng lồ. 
tin của công chúng. Với sự phổ biến của các ph−ơng tiện 
 kỹ thuật số, việc truyền dữ liệu  hình 
 Trong t−ơng lai, các đặc điểm t−ơng 
 ảnh, âm thanh v video ngy cng đơn 
tác trên báo mạng điện tử sẽ đ−ợc tập 
 giản, các nh báo công dân hon ton có 
trung khai thác vừa nhằm giữ chân các 
 thể phát huy năng lực của mình. Báo chí 
độc giả trung thnh vừa kéo theo sự 
 công dân biến mọi điểm yếu của báo in 
quan tâm của các độc giả mới. Các yếu tố 
 truyền thống l tốc độ, "đất" đăng tin, 
nh− siêu liên kết, công cụ tìm kiếm... 
 nguồn tin v phản hồi của độc giả trở 
trong các trang báo, tờ báo sẽ đ−ợc tăng 
 thnh những thế mạnh của mình dựa 
thêm để tạo sự liên kết, di chuyển bên 
 vo sức mạnh công nghệ. 
trong giữa các khối tin tức v tăng khả 
năng t−ơng tác của tờ báo. Các nh báo Nh báo công dân cũng mang lại xu 
sẽ coi việc trả lời thông điệp của độc giả h−ớng tham gia tích cực, nhiều chiều vo 
l thói quen hng ngy, độc giả cũng cảm mạng l−ới thông tin, phản biện x hội 
thấy ho hứng hơn trong việc phản hồi trên các loại hình báo chí. Công chúng 
v cung cấp thông tin. Tờ báo lúc ny không chỉ đóng vai trò l ng−ời tiếp nhận 
không đơn thuần lm nhiệm vụ cung cấp 
thông tin m còn tạo điều kiện giúp độc (*) Xem thêm tại:  ; 
giả chủ động trong việc tận h−ởng thông  ;www3.tuoitre.com.vn/Medi
 a/%23/Documents%20and%20Settings/User/Loc
tin, chú ý nhiều hơn đến việc kéo độc giả al%20Settings/Temp/;www3.tuoitre.c ; 
vo những hnh vi mang tính cộng tác,  ... 
Tính chuyên nghiệp 41 
sản phẩm báo chí m còn có thể tham chí phát triển dựa trên nền tảng của 
gia vo quá trình sản xuất thông tin. Sự một nền kinh tế thị tr−ờng phát triển, 
tham gia ngy cng chủ động của công công nghiệp v hiện đại. Tuy nhiên báo 
chúng đồng thời sẽ đặt ra thách thức cao chí n−ớc ta l báo chí của Đảng, l công 
hơn đối với các cơ quan báo chí trong việc cụ chính trị  t− t−ởng của Đảng v Nh 
quản lý truyền thông v nâng cao chất n−ớc x hội chủ nghĩa, l món ăn tinh 
l−ợng loại hình báo chí. thần của nhân dân, do vậy tập đon báo 
 3. Xu h−ớng tiếp nhận các loại hình chí cũng phải h−ớng theo mục tiêu phấn 
truyền thông mới của công chúng . Thực đấu đó. 
tế, ở Việt Nam, việc đọc báo trên mạng Thời điểm hiện nay, báo chí Việt 
đ bắt đầu ảnh h−ởng đến thói quen Nam thực tế đang manh nha hình thnh 
xem tin tức hng ngy của nhiều ng−ời các tập đon báo chí. Để có thể có những 
dân. Sự phát triển của các dịch vụ nội tập đon báo chí truyền thông hùng 
dung trên nền 3G, các nh mạng v các mạnh, các cơ quan quản lý cần sớm 
cơ quan báo chí nh− Thanh Niên, Dân nghiên cứu, xây dựng những mô hình, cơ 
Trí, VietNamNet, VNExpress  lần l−ợt chế cụ thể về tập đon báo chí, cho phép 
cho ra mắt các phiên bản website dnh báo chí có thể đa dạng hoạt động để lm 
riêng cho điện thoại di động. kinh tế theo đúng quy định pháp luật. 
 Đồng thời, một loại hình truyền Điều ny đồng nghĩa giúp các báo đ−ợc 
thông mới bắt đầu du nhập vo Việt tự chủ về ti chính, phát huy khả năng 
Nam, ch−a phổ biến song lại thực sự hấp sáng tạo trong việc tạo nguồn thu, thoát 
dẫn giới trẻ. Đó l sách điện tử ebook khỏi cơ chế “xin  cho”. Từ đó sẽ nâng cao 
reader . Công chúng −a chuộng ebook chất l−ợng thông tin, vừa thực hiện tốt 
reader bởi nhiều tiện ích cùng mẫu m nhiệm vụ chính trị, vừa nâng cao đời 
đẹp mắt v mn hình rộng. Các mạng x sống cán bộ, phóng viên. 
hội nh− Facebook, Twitter, YouTube, IV. Giải pháp nhằm nâng cao tính chuyên nghiệp 
blog v website cá nhân cũng hng của báo chí Việt Nam hiện nay 
giây tấn công ồ ạt vo thị tr−ờng truyền Nhìn chung, các tham luận đều 
thông. Những nguồn tin không chính thống nhất để nâng cao tính chuyên 
thống từ những mạng ny thậm chí có nghiệp của nền báo chí cần sự phối hợp 
thể còn có sức lan tỏa v hiệu ứng mnh đồng bộ giữa các khâu, các bộ phận một 
liệt hơn nguồn tin chính thống từ báo chí. cách linh hoạt. Tuy nhiên, vấn đề đầu 
 Xu h−ớng độc giả giảm mua báo in tiên vẫn l con ng−ời. Nâng cao tính 
có thể nhận thấy khá rõ theo độ tuổi. chuyên nghiệp của nền báo chí tr−ớc hết 
Các độc giả cng trẻ thì cng ít tiếp cận l nâng cao tính chuyên nghiệp của nh 
báo in, chủ yếu truy cập v lấy thông tin báo. Bởi vậy, hai khâu đo tạo v quản 
từ Internet. Thực tế trên đòi hỏi các loại lý l hết sức quan trọng. 
hình báo chí truyền thống phải nâng 1. Đổi mới đo tạo nguồn nhân lực 
cao tính chuyên nghiệp để tồn tại v truyền thông 
phát triển. Có thể nói, đo tạo l khâu đột phá 
 4. Vấn đề tập đon báo chí đ−ợc đ−a đầu tiên để nâng cao tính chuyên nghiệp 
ra bn luận trên báo chí Việt Nam từ cho nền báo chí. 
khoảng giữa năm 2004. Việc xây dựng Trong những năm tới, cần h−ớng đến 
các tập đon báo chí l cần thiết, bởi đó tập trung bồi d−ỡng đội ngũ nh báo giỏi, 
l yêu cầu khách quan của một nền báo nâng cao các kỹ năng hoạt động báo chí. 
42 Thông tin Khoa học xã hội, số 7.2011 
Đối với phóng viên, biên tập viên, cán bộ, những qui định chặt chẽ. Đó phải l 
cần phải khuyến khích, tạo điều kiện để ng−ời vừa có phẩm chất tốt, một chiến sĩ 
đi vo chuyên sâu: tiếp tục cho đi học tập cách mạng kiên trung, có năng lực 
nghiên cứu về thể loại báo chí sở tr−ờng chuyên môn giỏi, một cán bộ lnh đạo v 
hoặc công tác đ−ợc phụ trách; tổ chức quản lý ti năng. 
trao đổi kinh nghiệm; khen th−ởng kịp Ba l , hon thiện Luật Báo chí, xây 
thời; có đi ngộ xứng đáng về l−ơng; giúp dựng các cơ chế phù hợp để tạo điều kiện 
đỡ khắc phục các khó khăn trong công thuận lợi cho các cơ quan báo chí, cán bộ, 
tác v cuộc sống; tạo điều kiện cho các phóng viên, thúc đẩy, nâng cao năng lực 
nh báo có triển vọng đi học tập tại n−ớc hoạt động. Đặc biệt l tạo điều kiện 
ngoi thuận lợi cho nh báo hnh nghề chính 
 Việc đổi mới ph−ơng pháp giảng dạy đáng. Chúng ta phải đảm bảo sự an ton 
ở các cơ sở đo tạo báo chí cần đ−ợc tăng cho họ, không bị cản trở, hnh hung khi 
c−ờng hơn nữa. Muốn có chất l−ợng đo đang tác nghiệp để ng−ời lm báo có thể 
tạo tốt, tr−ớc hết phải có đội ngũ giảng hon thnh tốt nhiệm vụ của mình. Quy 
viên giỏi (bao gồm cả các nh báo tham hoạch lại báo chí, hình thnh những tập 
gia giảng dạy). Song hiệu quả đạt đ−ợc đon báo chí mạnh với nhiều loại hình 
trong giảng dạy không giống nhau ở mỗi báo chí 
giảng viên. V việc tiếp nhận tri thức ở 
mỗi sinh viên cũng khác nhau. Bởi vậy, Tham luận trình bày tại hội thảo 
cả thy v trò, cả nh tr−ờng v những 1. Hữu Thọ: Mấy ý kiến về tính chuyên 
ng−ời lm nghề báo nói chung cần quan nghiệp của nh báo. 
tâm đổi mới công nghệ đo tạo để đạt 
 2. Phan Quang: Suy nghĩ về tính 
đ−ợc hiệu quả tốt hơn. 
 chuyên nghiệp của báo chí. 
 2. Đổi mới công tác lnh đạo, quản lý 
 3. Bùi Sỹ Hoa: Tính chuyên nghiệp 
báo chí 
 trong đạo đức báo chí tr−ớc những 
 Một l , các cơ quan có thẩm quyền, thách thức của kỷ nguyên số. 
các cơ quan báo chí phải có quy định, 
 4. Vũ Ngọc Minh: Tính chuyên nghiệp 
giám sát chặt chẽ đối với cán bộ, phóng 
 trong tổ chức hoạt động của Đi 
viên trong cả chuyên môn cũng nh− đạo 
 Phát thanh  Truyền hình H Nội, 
đức nghề nghiệp. Chúng ta biểu d−ơng 
 những giải pháp nhằm nâng cao tính 
kịp thời những nh báo có thnh tích, 
 chuyên nghiệp để phát triển trong 
cống hiến nh−ng đồng thời xử lý nghiêm 
 thời kỳ mới. 
khắc đối với những tr−ờng hợp vi phạm 
pháp luật. Bên cạnh đó, th−ờng xuyên 5. Văn Công Ton: Tính chuyên nghiệp 
bám sát, cảnh báo những khuynh h−ớng của biên tập viên báo hình hiện đại – 
tiêu cực gia tăng, nh− th−ơng mại hoá những vấn đề rút ra từ truyền hình 
báo chí, chạy theo lối lm báo giật gân,... thực tiễn. 
 Hai l , phải có sự bố trí cán bộ hợp 6. Vũ Huyến: ảnh báo chí Việt Nam: 
lý, đúng năng lực, phát huy đ−ợc những thực trạng v những vấn đề lý luận. 
thế mạnh của ng−ời lm báo. Đặc biệt, 7. Đinh Thị Thúy Hằng: Bn về tính 
việc chọn lựa Tổng biên tập phải có chuyên nghiệp trong báo chí hiện đại.