Tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản của cư dân vạn đò tại khu tái định cư phường Hương Sơ, thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế

ầu khám chữa bệnh khá cao. Bởi họ thường là lao 
động chính trong nhà, phải làm những công việc lao động nặng nhọc hàng ngày cho 
gia đình nên sức khỏe thường kém hơn. 
Thứ ba, mức độ nhận được hỗ trợ y tế trong vài năm trở lại đây của hộ gia đình 
Trước đây, khi ở dưới đò, việc tiếp cận với dịch vụ y tế của người dân vô cùng 
hạn chế và khó khăn. Bây giờ, khi đã ổn định tại khu tái định cư Hương Sơ, người dân 
đã bắt đầu có thói quen tìm đến trạm y tế để được hỗ trợ chăm sóc sức khỏe. Các hoạt 
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, Trường Đại học Khoa học, ĐH Huế Tập 14, Số 3 (2019) 
219 
động này được thực hiện chủ yếu bởi trạm y tế của phường. Kết quả khảo sát cho thấy, 
mặc dù trang thiết bị phục vụ cho hoạt động y tế tại trạm còn thiếu thốn, cán bộ kiêm 
nhiệm nhiều công việc nhưng đội ngũ cán bộ y tế tại đây vẫn ưu tiên nhiều hoạt động 
chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân. Các hoạt động chăm sóc sức khỏe ban đầu 
đã và đang được triển khai tại địa phương như: Giáo dục sức khỏe; Quản lý theo dõi 
bà mẹ mang thai và trẻ em suy dinh dưỡng; Khám và điều trị phụ khoa; Tiêm chủng 
cho trẻ em; Phòng chống các bệnh dịch tại địa phương< Tuy nhiên, rào cản tiếp cận 
dịch vụ lại xuất phát từ nhóm đối tượng thụ hưởng là cư dân vạn đò. Người dân ở đây 
không có thói quen tìm kiếm thông tin trong lĩnh vực y tế. Thái độ thụ động trong việc 
chăm sóc sức khỏe bản thân và gia đình đã khiến họ đánh mất nhiều cơ hội tham gia 
các dịch vụ cung cấp thông tin về chăm sóc sức khỏe diễn ra tại địa phương nói riêng 
và trên địa bàn thành phố Huế nói chung. Sự hạn chế về trình độ nhận thức và điều 
kiện kinh tế của cư dân vạn đò càng làm giãn rộng khoảng cách tiếp cận giữa nhóm 
này với các dịch vụ y tế tại địa phương. 
2.4. Tiếp cận nƣớc sạch 
Tại khu tái định cư, người dân được sử dụng nguồn nước sạch từ hệ thống 
cung cấp nước máy của thành phố Huế. Theo khảo sát, 100% hộ gia đình tại địa bàn 
nghiên cứu đều sử dụng nước máy trong ăn, uống và sinh hoạt hàng ngày. Nhiều 
người dân cảm thấy hài lòng với việc sử dụng nguồn nước hiện tại của hộ gia đình, tỷ 
lệ này chiếm 35%. Tuy nhiên, vẫn còn một số hộ dân chưa thật sự hài lòng với nguồn 
nước mà gia đình đang sử dụng (18%)2. Lý do mà các hộ không hài lòng là do phí nước 
sạch quá cao so với việc sử dụng nước hàng ngày của họ. Ngoài ra, một số hộ gặp vấn 
đề với ống dẫn nước, nước chảy chậm và yếu, nhất là về mùa hè. Bên cạnh đó, khoản 
chi phí trả tiền nước hàng tháng cũng là một trong những khó khăn mà người dân ở 
đây phải lưu tâm . Nhiều gia đình đông người nên hàng tháng chi phí cho tiền nước rất 
lớn, vì thu nhập thấp nên hàng ngày họ cố gắng tiết kiệm tối đa việc sử dụng nước 
sạch. Một số hộ gia đình thường dùng lại nước rửa rau để rửa chén bát hoặc giặt quần 
áo, số khác thì dùng dụng cụ để tích trữ nước mưa< Người dân cũng không cảm thấy 
thoải mái với việc này nhưng họ không còn cách nào khác là phải tiết kiệm nước sạch. 
Họ cũng mong muốn Nhà nước có thể giảm phí tiền nước cho những cư dân vạn đò 
như họ. 
Như vậy, có thể thấy được chính quyền địa phương đã có nhiều nỗ lực hỗ trợ 
cư dân thủy diện tái định cư tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản. Tuy nhiên, thực tế khảo sát 
cho thấy nhóm dân này vẫn thiếu khá nhiều cơ hội trong việc tiếp cận và sử dụng các 
dịch vụ về nhà ở, y tế, giáo dục, nước sạch. Việc thiếu hụt các cơ hội tiếp cận chính 
sách có thể được coi là hệ quả của tình trạng “nghèo đa chiều” ở nhóm này, cũng như 
bị tác động bởi những yếu tố cụ thể dưới đây. 
2 Nguồn từ điều tra thực tế năm 2017 
Tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản của cư dân vạn đò tại khu tái định cư phường Hương Sơ, thành phố Huế,  
220 
3. MỘT SỐ YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN VIỆC TIẾP CẬN DỊCH VỤ XÃ HỘI CƠ 
BẢN CỦA CƢ DÂN VẠN ĐÒ TẠI KHU TÁI ĐỊNH CƢ 
3.1. Trình độ dân trí thấp 
Tình trạng mù chữ, dân trí thấp của nhóm cư dân vạn đò tái định cư tại 
phường Hương Sơ là một thực tế. Đây cũng được coi là yếu tố đầu tiên khiến họ khó 
tiếp cận với các dịch vụ xã hội cơ bản. Hệ quả của mù chữ dẫn đến người dân vạn đò 
thiếu hiểu biết trong ứng xử, mâu thuẫn, xung đột trong gia đình và bất bình đẳng 
trong tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản. Mù chữ khiến cư dân vạn đò không chủ động 
trong việc tiếp cận thông tin dẫn đến sự thiệt thòi so với những nhóm cư dân khác. 
Điều này ảnh hưởng tiêu cực tới việc phổ biến chính sách của cán bộ địa phương. 
Nhiều phụ nữ do không biết đọc, biết viết nên không biết cách điền vào các mẫu xin 
vay vốn, các thủ tục học hành, làm giấy khai sinh cho con cái, các dịch vụ chăm sóc sức 
khỏe sinh sản, cũng như lập kế hoạch sản xuất hay chi tiêu trong gia đình... dẫn đến 
thiệt thòi, yếu thế và mất đi cơ hội tiếp cận các chính sách mà bản thân là đối tượng 
hưởng lợi. Họ cũng ít khi hỏi lại cán bộ địa phương về việc thụ hưởng các chính sách 
như thế nào bởi khả năng tiếp cận thông tin hạn chế và thái độ tự ti với bản thân. Do 
đó vô hình chung, bản thân họ tự loại mình ra khỏi sự hỗ trợ từ các chính sách an sinh 
xã hội. 
3.2. Sự hạn chế của hệ thống dịch vụ xã hội 
Không thể phủ nhận rằng dự án tái định cư đã đưa đến cho cư dân vạn đò cơ 
hội lớn được tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản. Họ đã có nhà ở - điều mà bao thế hệ cư 
dân vạn đò trước đây chỉ có trong mơ ước và nay đã trở thành hiện thực. Họ cũng 
được tiếp cận với nguồn nước sạch và điều kiện vệ sinh môi trường tốt hơn rất nhiều 
so với khi ở những bến đò, con cái cũng có cơ hội được đến trường và không phải chịu 
cảnh mù chữ như thế hệ bố mẹ, ông bà trước đây< Tuy nhiên, mức độ tiếp cận với các 
dịch vụ xã hội cơ bản vẫn ở mức rất thấp, thậm chí nhiều hộ gia đình vẫn chưa thể sử 
dụng được các dịch vụ này. Những rào cản đối với họ không chỉ xuất phát từ phía bản 
thân người sử dụng dịch vụ (trình độ nhận thức quá hạn chế; điều kiện kinh tế nghèo 
nàn) mà còn từ cả phía hệ thống cung cấp dịch vụ xã hội. Chẳng hạn như trong một số 
dịch vụ dưới đây: 
- Dịch vụ thông tin và truyền thông: Việc cung cấp thông tin ở địa phương còn 
mang tính đại trà, chưa có sự phân loại đối tượng người nhận thông tin. Đa phần cư 
dân vạn đò là người không biết chữ, nhận thức hạn hẹp, việc tiếp cận thông tin vô 
cùng hạn chế. Tuy nhiên, cách phổ biến thông tin của cán bộ địa phương vẫn đánh 
đồng như các nhóm cư dân có trình độ nhận thức khác. Do vậy mà người dân tiếp 
nhận thông tin chậm, thậm chí là không biết đến thông tin và có nhiều trường hợp bị 
kẻ xấu lợi dụng gây ảnh hưởng đến cuộc sống của họ. Trong quá trình chúng tôi khảo 
sát, một hộ dân cho biết: “Năm trước chính quyền phổ biến là chúng tôi mỗi tháng phải trả 
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, Trường Đại học Khoa học, ĐH Huế Tập 14, Số 3 (2019) 
221 
500 ngàn đồng tiền cấp nhà và sẽ có người đến thu hàng tháng. Nhưng mà nói không rõ ràng 
nên đợt vừa rồi nhiều hộ ở đây bị kẻ xấu lừa. Họ đến từng nhà, nói là người của ngân hàng và 
thu nợ của chúng tôi. Nhiều hộ nộp tiền lắm, đến khi có cán bộ trên phường xuống chúng tôi 
mới biết”3. 
- Dịch vụ giáo dục: Các chương trình, chính sách an sinh trong lĩnh vực giáo 
dục mới chỉ tập trung vào nhóm đối tượng trẻ em trong bậc học mầm non đến trung 
học cơ sở. Việc phổ biến thông tin thông qua hình thức giáo dục nâng cao nhận thức 
đến các nhóm khác như thanh niên, người già, người lao động< chưa thật sự được 
chú trọng. Người dân ở đây cần nhiều lớp học với hình thức giáo dục cộng đồng về 
xóa mù chữ, cung cấp kiến thức chăm sóc sức khỏe, sinh kế cho hộ gia đình,< 
- Dịch vụ y tế: Cơ sở cung cấp dịch vụ y tế tại địa bàn được thực hiện thông qua 
trạm y tế địa phương. Bao gồm các hoạt động khám chữa bệnh và chăm sóc sức khỏe 
ban đầu. Tuy nhiên, với cơ sở vật chất còn hạn hẹp, đội ngũ y bác sỹ chưa nhiều (01 
bác sỹ tại trạm) nên việc cung cấp dịch vụ chưa thật sự chuyên nghiệp. Chẳng hạn, các 
buổi tuyên truyền giáo dục sức khỏe mới chỉ là hoạt động lồng ghép trong các buổi 
họp, hay trong khám chữa bệnh cho bệnh nhân đến thăm khám tại trạm, ít/chưa có 
hoạt động thực hiện tại cộng đồng dành cho những đối tượng đặc thù như cư dân vạn 
đò. 
3.3. Sự trợ giúp của cộng đồng 
Sự trợ giúp của cộng đồng là một yếu tố quan trọng trong việc mở rộng cơ hội 
tham gia an sinh xã hội cho các nhóm đối tượng yếu thế, đặc biệt trong điều kiện nhà 
nước đang gặp nhiều khó khăn về kinh tế như hiện nay. Tại địa bàn nghiên cứu, chính 
quyền địa phương luôn khuyến khích các cá nhân, tổ chức phi chính phủ, các doanh 
nghiệp< tham gia vào việc hỗ trợ cho cư dân vạn đò ổn định cuộc sống, tìm kiếm cơ 
hội việc làm. Các tổ chức xã hội trong và ngoài nước như Trung tâm Phát triển cộng 
đồng và Công tác xã hội Huế (CODES), Hội Phật giáo Huế, tổ chức SOS, tổ chức 
BRETAGNE (Pháp), tổ chức Zhi Shan (Đài Loan) đã hỗ trợ bằng nhiều hình thức khác 
nhau nhằm giúp cho cư dân vạn đò ổn định cuộc sống hậu tái định cư. “Chúng tôi xác 
định việc ổn định cuộc sống cho dân vạn đò sau tái định cư là việc phải làm nhanh chóng và cần 
đến nhiều chính sách an sinh xã hội. Tuy nhiên, hiện vẫn còn một số hộ chưa có nhà ở, đất ở do 
tách khẩu nhưng vì gia đình không nằm trong diện được cấp nên chúng tôi cũng rất khó khăn 
để giải quyết. Vì vậy, chúng tôi rất khuyến khích sự giúp đỡ của cộng đồng và xã hội, của các 
nhà hảo tâm để cư dân vạn đò sớm ổn định cuộc sống sau tái định cư4.” 
3 Phỏng vấn sâu chủ hộ gia đình vạn đò tái định cư tại phường Hương Sơ, thành phố Huế. 
4 Phỏng vấn sâu cán bộ phòng Lao động, Thương binh và Xã hội thành phố Huế 
Tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản của cư dân vạn đò tại khu tái định cư phường Hương Sơ, thành phố Huế,  
222 
4. ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ TIẾP CẬN DỊCH VỤ 
XÃ HỘI CƠ BẢN CHO CƢ DÂN VẠN ĐÒ TẠI KHU TÁI ĐỊNH CƢ 
4.1. Giáo dục nâng cao nhận thức cho ngƣời dân 
Để thích ứng kịp với cuộc sống tại nơi ở mới, cư dân vạn đò cần có thêm nhiều 
kiến thức và kỹ năng xã hội. Do đó, việc tổ chức các hình thức giáo dục là điều hết sức 
cần thiết. Ngoài các hoạt động đã được triển khai tại địa phương như mở lớp xóa mù, 
lớp học tình thương dành cho trẻ em, hỗ trợ đào tạo nghề, thì giáo dục nâng cao nhận 
thức còn bao gồm cả việc truyền thông để nâng cao hiểu biết các chính sách an sinh xã 
hội của Đảng và Nhà nước, các chương trình trợ giúp của cộng đồng. Nhân viên công 
tác xã hội cần có những hình thức tuyên truyền phù hợp với khả năng nhận thức của 
cư dân vạn đò. Hình thức có thể là tiếp cận người dân và phổ biến trực tiếp, phát qua 
loa truyền thanh tại tổ dân phố, truyền thông bằng hình ảnh và các từ ngữ dễ hiểu< 
4.2. Hỗ trợ kết nối dịch vụ công tác xã hội 
Bên cạnh các dịch vụ xã hội cơ bản của hệ thống an sinh xã hội nhà nước, cư 
dân vạn đò cần được tạo điều kiện để kết nối tới các dịch vụ công tác xã hội nhằm đảm 
bảo cuộc sống hậu tái định cư. Dịch vụ công tác xã hội là những dịch vụ hướng đến 
nhóm đối tượng yếu thế để thực hiện quyền cơ bản của con người trong phát triển bền 
vững. Các dịch vụ công tác xã hội hoạt động dưới nhiều hình thức, cụ thể hóa các luật 
pháp, chính sách nhà nước về các lĩnh vực phúc lợi xã hội, y tế, giáo dục, pháp lý< 
cung cấp trợ giúp cho các cá nhân, nhóm, cộng đồng khắc phục các khó khăn, giảm 
thiểu những rào cản và bất bình đẳng xã hội” *2, tr.59]. Những hạn chế trong việc tiếp 
cận dịch vụ xã hội cơ bản của cư dân thủy diện tái định cư phần lớn xuất phát từ năng 
lực sử dụng chính sách của người dân. Do vậy, việc kết nối họ tới các dịch vụ công tác 
xã hội như tham vấn gia đình, tư vấn hỗ trợ việc làm, tư vấn pháp luật, hướng nghiệp 
và đào tạo nghề< là điều quan trọng để tạo ra cơ hội tiếp cận hệ thống nguồn lực 
(chính thức và không chính thức) một cách hiệu quả hơn. 
5. KẾT LUẬN 
Dịch vụ xã hội cơ bản chiếm vai trò quan trọng trong đáp ứng những nhu cầu 
tối thiểu của người dân, đặc biệt là nhóm cư dân trong các vùng tái định cư. Khi những 
nhu cầu cơ bản được đáp ứng thì người dân sẽ yên tâm sinh sống lâu dài và phát triển 
cuộc sống tại nơi ở mới. Từ thực tế khảo sát, có thể thấy rằng, Nhà nước và chính 
quyền địa phương đã tính đến việc bao phủ dịch vụ xã hội cơ bản cho cư dân vạn đò 
tái định cư. Tuy nhiên, khả năng tiếp cận và sử dụng chính sách của nhóm yếu thế này 
vẫn gặp rất nhiều rào cản, khiến họ ít có cơ hội tham gia và thụ hưởng chính sách. Do 
đó, thiết kế các chương trình tái định cư trong thời gian tới, cần thiết phải chú trọng tới 
yếu tố bao phủ mạng lưới dịch vụ xã hội cơ bản, đó cũng là yêu cầu cấp thiết không chỉ 
TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, Trường Đại học Khoa học, ĐH Huế Tập 14, Số 3 (2019) 
223 
đối với người dân trong vùng tái định cư mà còn là yếu tố nhằm đảm bảo an sinh xã 
hội bền vững cho người dân. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1]. Ban Chấp hành Trung ương Đảng (2012), Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành 
Trung ương khóa XI về một số vấn đề chính sách xã hội giai đoạn 2012 - 2020, Hà Nội. 
[2]. Bùi Thị Thanh Hà (2015), Công tác xã hội trong đảm bảo mục tiêu an sinh xã hội ở Việt 
Nam, Tạp chí Xã hội học số 2 (130), tr.58 – 65. 
[3]. Nguyễn Xuân Hồng (2012), Cư dân vạn đò của thành phố Huế ở các khu định cư, tái định 
cư, Tạp chí Huế Xưa & Nay số 110 (3- 4/2012), tr. 78-91. 
[4]. Viện Khoa học Lao động và Xã hội, cơ quan Hợp tác Phát triển Quốc tế Cộng hòa Liên 
bang Đức (2013), Phát triển hệ thống An sinh xã hội ở Việt Nam đến năm 2020. 
[5]. UBND phường Hương Sơ (2016), Báo cáo tình hình kinh tế xã hội, văn hóa và an ninh quốc 
phòng năm 2016. 
ACCESSING BASIC SOCIAL SERVICES OF BOAT COMMUNITY 
AT RESETTLEMENT AREA IN HUONG SO WARD, HUE CITY, 
THUA THIEN HUE PROVINCE 
Truong Thi Yen 
Faculty of Social Work, University of Sciences, Hue University 
Email: yentruong7@gmail.com 
ABSTRACT 
In addition to the resettlement activities, the post – resettlement actions for the 
community are always seriously taken by the Party and State of Vietnam. 
However, resettled residents still cope with serveral difficulties in approaching 
basic social services in fact. This paper focuses on analyzing the situation of 
assessing social welfare of resettlement of boat community who are vulnerable 
group in Hue city, relating to using some of social services such as housing, 
education, health and clean water. Finally, couples of effective solutions based on 
research findings will be proposed to ensuring better life for resettlement boat 
community at new accommodation. 
Keywords: Boat community; Basic social services; Resettlement. 
Tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản của cư dân vạn đò tại khu tái định cư phường Hương Sơ, thành phố Huế,  
224 
Trƣơng Thị Yến sinh ngày 17/07/1987 tại Nghệ An. Năm 2009, bà tốt 
nghiệp cử nhân chuyên ngành Công tác xã hội tại trường Đại học Khoa 
học, Đại học Huế. Năm 2017, bà nhận bằng thạc sỹ cùng chuyên ngành tại 
trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội. 
Từ năm 2010 đến nay, bà công tác tại khoa Công tác xã hội, trường Đại 
học Khoa học, Đại học Huế. 
Lĩnh vực nghiên cứu: Công tác xã hội; An sinh xã hội.